Gyanbindu

Author(s): Yashovijay Upadhyay, Bhuvanbhanusuri
Publisher: Andheri Jain Sangh

Page 321

मानविन्दुप्रकरणस्य
२९०५ - समयविशेषणोपादानं अन्यतराभावे हिंसाऽभावज्ञापनार्यम् ॥ १३॥ इत्येवं करवा यैरुपालम्भः क्रियते
"जले जन्तुः स्थले जन्तुराकाशे जन्तुरेव च ।
अन्तुमालाकुले लोके कथं मिक्षुरहिंसकः ॥" इति सोत्रावकाशं न लभते । भिक्षोनिध्यानपरायणस्य प्रमत्सयोगाभावात् । किप स्थूलसूक्ष्मजीवाभ्युपगमात्
"सूक्ष्मा न प्रतिपीड्यन्ते प्राणिनः स्थूलमूर्तयः।
थे शक्यास्ते विवय॑न्ते का हिंसा संयतात्मनः ॥" इति" - राजवा० ५,११,१२, "मनु प्रमत्तयोग एव हिंसा तदभावे संयतात्मनो यतेः प्राणव्यपरोपणेपि हिंसाऽनिरिति ॥ कश्चित् । प्राणव्यपरोपणमेव हिंसा ममत्तयोगाभावे तद्विधाने प्रायश्चित्तोपदेशात् । बता वनुभयोपादानं सूबे किमर्थमित्यपरः । अत्रोच्यते- उभयविशेषोपादानमन्यतमाभावे हिंसा. भावनापनार्थम् । हिंसा हि द्वधा । भावतो द्रव्यतश्च । तत्र भावतो हिंसा प्रमत्तयोगः सम् कवला तत्र भावप्राणव्यपरोपणस्यावश्यंभावित्वात् । ततः प्रमत्तस्यात्मना खात्मघातिस्वात् पागापुत्पत्तेरेव हिंसात्वेन समये प्रतिवर्णनात् । द्रव्यहिंसा तु परद्रव्यप्राणव्यपरोपणं " खात्मनो वा, तद्विधायिनः प्रायश्चित्तोपदेशो भावप्राणव्यपरोपणाभावात् तदसंभवात् प्रमत्तयोगः स्यात् । तद्धि पूर्वकस्य यतेरप्यवश्यंभावात् । ततः प्रमत्तयोगः प्राणव्यपरोपणं च हिंसेति झापनार्थ तदुभयोपादानं कृतं सूत्रे युक्तमेव ।” त० श्लोक० ७.१३
"पापं भुवं परे दुःखात् पुण्यं च सुखतो यदि । अचेतनाकषायौ च बध्येयातां निमित्ततः॥ पुण्यं भुवं खतो दुःखात् पापं च सुखतो यदि । वीतरागो मुनिर्विद्वांस्ताभ्यां युझ्यानिमित्ततः ॥ विरोधान्नोभयैकात्म्यं स्याद्वादन्यायविद्विषाम् ।
अवाच्यतैकान्तेप्युक्ति वाच्यमिति युज्यते ॥ विशुद्धिसंक्लेशाङ्गं चेत् खपरस्थं सुखासुखम् । पुण्यपापासवो युक्तो न चेद् व्यर्थस्तवाहतः ॥" आप्तमी. ९९-९५ "अहिंसा भूतानां जगति विदितं ब्रह्म परमम् , न सा तत्रारम्भोऽस्त्यणुरपि च यत्राश्रमविधौ । ततस्तत्सिद्ध्यर्थ परमकरुणो ग्रन्थमुभयम् , भवानेवात्याक्षीन्न च विकृतवेषोपधिरतः ॥" हत्य. ११९ "अज्झप्पविसोहीए जीवनिकाएहि संथडे लोए। देसियमहिंसगत्तं जिणेहिं तेलोकदंसीहि ॥ ७४७ ॥ उच्चालियम्मि पाए ईरियासमियस्स संकमट्ठाए । वावजेज कुलिंगी मरिज तं जोगमासज ॥ ७४८॥ न य तस्स तन्निमित्तो बंधो सुहुमोवि देसिओ समए । अणवजो उ पओगेण सव्वभावेण सो जम्हा ॥ ७४९ ॥