Book Title: Gujaratna Hastprat Bhandarona Sandharbhma Amdavadna Hastprat Bhandaro Ek Adhyayan
Author(s): Navalsinh K Vaghela, Rasesh Jamindar
Publisher: Gujarat Vidyapith
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
64 ગુજરાતમાં સિધ્ધરાજ અને કુમારપાલના સમયથી અનેક હસ્તપ્રતબંડાર વ્યવસ્થિત સ્થપાયા, પરંતુ પરદળ યામણો, ૨ાજયોમાં પ્રવર્તતી કુટિલનીતિ, અને રાજકીય ઉથલપાથલો તેમજ પછીના કાલે કો પ્રત્યે ન ચાક્યોની શરૂ થયેલી ઉપેક્ષાવૃત્તિ, ભાવકોની બેદરકારી - માનતા વગેરે ઘણાં કારણોસર તે સમગ્મા સાનભંડારોમાની ઘણીખરી હસ્તપ્રતોનો નાશ થયો અથવા તો એક યા બીજા કોસર તેને અન્ય સ્થળોએ ખસેડવામાં આવી.”
ચાવી અત્યંત ખસેડાયેલી હસ્તપ્રત તેમજ ધાની હોમાંથી શોધી કાઢવામાં આવેલી અનેક હસ્તપ્રતોના ચાહ દા૨ હાલ વિધમાન અનેક હસ્તપતબિંડારો કે ન માનભંડારો વિછિન થઈ ગયેવા અનેક જ્ઞાનભંડારોના અવધમાંથી જ બનેલા છે.
હસ્તપ્રતબંડારની વ્યવસ્થાની જવાબદારીના સ્વીકાર સાથે વ્યકિતગત માલિકીના, સધિક માલિકીના અને સંશોધન સંસ્થા કે વિદ્યાકીય સંસ્થામોની માલિકીના હસ્તપ્રતબડા અસ્તિત્વમાં આવ્યા. હાલમમાં બ્રાહકોને પરિગ્રહ કરવાની શાસ્વયંમતિ હોવાથી તેમાં હસ્તપ્રતોનો સંગ્રહ કરી વ્યકિગત કે
બની માલિકીના હસ્તપ્રતીબંડારો ઉભા કરી શકતા. પરંતુ બધ્ધ મને ન ધમમાં બધ્ધ ભિખ્યમો અને એ સાધુ-સાધ્વીમો માટે અપરિગ્રહ ઉપર વિશેષ ભાર મુકાતો હોવાથી બધ્ધ કે ન સાયોમે વ્યકિતગત માલિકીના હસ્તપતબહારી શરૂ કયા નથી પરંતુ તેમની પ્રેરણાથી શ્રાવકોએ ઉભા કરેલા હસ્તપ્રત ડારો મુખ્યત્વે સપના કે સીપિક માલિકીના અથવા તેના વહીવટ દારા સચવાયેલા જોવા મળે છે. છેલ્લા કેટલાક વાળ કોઈ ચોધન રસ્થા વિધાસંસ્થા સાથે સંકળાયેલા - તે ઠાશ સંચાલિત હરતાનભંડારો અસ્તિત્વ
વારંવાર થતા મગના હુમલામો અને કુમારપાળ પછી અજયપાળની વેવૃત્તિને કારણે હસ્તપ્રતોનો નાશ થતો અટકાવવા તે રમખા મરી વાગભટ્ટે અને સંપે સમયસૂચકતા વાપરી બંડારને ગુપ્ત સ્થળે ખડિયા હોવાના ઉલ્લેખો મળે છે. મા ભંડારો ચોકકસ કયા સ્થળે ખસેડાયા તે વિશે હજુ આયોકકસતા જ ઘવને છે.
For Private and Personal Use Only
