Gujaratna Hastprat Bhandarona Sandharbhma Amdavadna Hastprat Bhandaro Ek Adhyayan

Author(s): Navalsinh K Vaghela, Rasesh Jamindar
Publisher: Gujarat Vidyapith

Page 169

i54
૩) રાસાયણિક પરિબળો છે તેમાં વાતાવરમાંના પ્રદૂષિત વાયુમ તેમ જ
કાગળ અને શાહીની બનાવટમાં વપરાતા પદાથક ગુફથમોધ પળો ગણાવી શકાય.
ભોતિક પરિબળો ?
ભારત જેવા કટિબંધવાળા દેશોમાં તાડપત્ર અને કાગળની હસ્તપ્રતોની જાળવણીનો પ્રશન ઠડી માબોહવા ધરાવતા દેશો કરતા વધારે ગંભીર લેવામાં ચાવે છે. વારંવાર બદલાયા કરતી ચાબોહવા કાગળ કે તાડપતો (૫૨ જલદી અસર કરે છે.
સ્ત (માતા) : તાડપત્ર અને કાગળ બેરોક પદાર્થ છે. વાતાવરણમાં જયારે ભેજનું પ્રમાણ વધી જાય ત્યારે કાગળના સાકાર અને માપમી પરિવધ થાય છે. કાગાળાના રેલાયો બળ બને છે, દાવ્ય શાહી તેના પર પ્રકારે છે. જયારે સાપેક્ષ ગાલા હ૦ ટકાથી વધુ હચે જાય છે ત્યારે ને હમ જીવાત્મા (પાબા કારણરૂપ બને છે. કાગળની પ્રનો પર કુગની વૃદ્ધિ થવાનો સંભવ રહે છે. કામી હસ્તપ્રતોના પત્રો એકબીજા સાથે ચઢી જતા હોય છે.
ગમી ! તાડપત્નો મોટામાં મોટો દુશમન કી ને ગરમ ધાબોહવા છે. સૂકી ગરમ હવા નાડપતોને બરડ બનાવે છે. અને તેને કારણે તાડપટ્ટોની સપાટીના પડોમ, ના રેરાનાં બંધારણ પ્રમાશે, પાછી ફાટી પડે છે.
ફી એ ગરમ ચાબોહવા કાગળને પણ બ૨ડ બનાવી દે છે. સમય જતા મા કાગળો પીળા રંગના બની જાય છે અને હાથ અડાડતા જ તે તૂટી જાય છે. પ્રકાર : કાગળની હસ્તપ્રતોને લાંબા સમય સુધી સૂર્યના પ્રકારમાં રાખવાથી તેને નુકસાન થાય છે. જૂધ્ધા પ્રકાશ્માં રહેલા અદ્રાવાયોલેટ કિરતો પ્રતને નકશાનકના બને છે. માથી કાગળ પીળા રંગનો તેમજ બરડ બની જાય છે. તદ્ધપરાંત લખાણની શાહી પણ ધીમેધીમે ઝાંબી થઈ જાય છે. કૃત્રિમ પ્રકાશથી પણ આ પ્રકારનું નુકસાન થતું હોય છે.