Gujaratna Hastprat Bhandarona Sandharbhma Amdavadna Hastprat Bhandaro Ek Adhyayan

Author(s): Navalsinh K Vaghela, Rasesh Jamindar
Publisher: Gujarat Vidyapith

Page 197

181
રાજસ્થાનમાં જેસલમેર, જોધપુર, બીકાનેર, જયપુર, ઉપરાંત બીજા અનેક નાનાં મોટા સ્થળોએ હનમતામંડારો જાવેલા છે. જેમાં અલગ મતો પરાડાયેલી છે. જેસલમે શાનબડારોમાં પાંચસો જેટલી વાડમતીય એ દસ હજારથી પણ વધારે
ખ્યામાં કાગળ પર લખાયેલી પ્રતોનાવાયેલી છે. મુનિશ્રી પુણ્યવિજયીએ તેમના સહાયકો સાથે ઈ.સ૧૯૫૦-૫૧ માં યા ઉધારને વ્યવસ્થિત કર્યા હતા. જોધપુરમાં મહારાજાના હસ્તારમાં માત્ર ને લગતી દોઢસોથી પણ વધુ સંખ્યામાં હસ્તજનો છે. બીકાનેમા મહારાઆ ડારમાં લગm ચોદ હજાર જેટલી પ્રતો છે. આ ઉપરાંત બીજા વાસી સ્થળોએ જ્ઞાનભંડારો આવેલા છે. કેટલાક વ્યકિતગત
હોમ પર પણી હસ્તપ્રતો સંગ્રહીત થયેલી જોવા મળે છે. શરદ નાહટા નામના એક વિધ્વાનના મત સાતમાં પણી સંખ્યામાં પ્રતો રચવાયેલી છે.
ભારતમાં એક પણ શાચ એવું નહીં હોય જેથી સંસ્થાકીય ઠા૨ કે એનડાર અસ્તિત્વ ન હોય, તેમાં પણ ગુજરાત અને રાજસ્થાનમના ભંડાર જેટલી
સ્થા કદાચ બીજા કોઈ પણ રાજયમાં જોવા નહીં મળે. ગુજરાતમાં સોલંકી કાળના જુદા જુદા સ્થળોએ વિા. ળ શાનારી સ્થાપવાનો સમર્થ કાળ હતો. એ સમયમાં એક નાથાયોમે પાછ જિરાત ભાન, ધોળકા, વિજાપુર, પાલનપુર, હારીજ, થરાદ બેરે સ્થળોએ રહીને પણ ધોની રચના કરે. એક લહિયાયોને સાથે રાખી મધ્ય રથો લાવેલા. શ્રીમંત ન ગમે પણ આ પ્રવૃત્તિને સારી એવો ને માપેલો.
રાજસ્થાનના જેસલમેર વગેરે નબડારોમાંના મોટાભાગના હસ્તલિખિત રયો પાશ, ખંભાત યાદિ ગુજરાતના જુદા જુદા સ્થળોએ લખાયેલા, ને પાછળથી કોઈ રાજપ્નારી કારણોસર ત્યાં જોડાયા હોવાનું મનાય છે. ત્યારે જેલમેરમા ને તાડMીય સહ છે તેમાંની એક અનુમારિ જેટલી પ્રતો ખંભાતના એક કીમત સિદરહયે પોતાના ધનથી લગાવેલી. માનભંડારીના સાવત્રિક લેખન અને બ્ધિ કરવામાં પાલ્સ, પાન તેમ જ ગુજરાતના અન્ય કેટલાક સ્થળોને પણો મોટો કાળો ગણાવી શકાય. અને તેમાં પણ વાપwા આ પ્રાચીન સાહિત્યના વારસાને રહીન કરી સાચવી રાખવાનો યા ન માળે જાય છે.