Gujaratna Hastprat Bhandarona Sandharbhma Amdavadna Hastprat Bhandaro Ek Adhyayan

Author(s): Navalsinh K Vaghela, Rasesh Jamindar
Publisher: Gujarat Vidyapith

Page 168

153 સસરાના હસ્તપ્રતડારોમા મુખ્યત્વે તાશ્રતીય અને કાગળ પર લખાયેલી પતો જોવા મળે છે. તાડપતીય પ્રનો બારમા સૈકાથી પ્રાપ્ત થાય છે જયારે કાગળ પરમી તો તેમાં કાળી પ્રાપ્ત થાય છે. સમાજના જ્ઞાનઘડારમાંથી દસમા એકાની પ્રત મળવાની વિગતો જાહેર થઈ છે, પરંતુ તે અંગે હજુ નિશ્ચિત થઈ શકાયું નથી. ગુજરાતના સાનભંડારોમાં સચવાયેલી હસ્તમતની કિંમત પિછાણી તેની સારવાર, સુ જન્મ અને સમાજે ને માત્મીયતાથી કર્યું છે તે અનન્ય છે. હસ્તપ્રત બડારોમાની હસ્તપ્રતો સહાયો પછી પણ મોટાભાગે સારી સ્થિતિમાં સચવાયેલી મળી આવે છે. નાડપતીય પ્રનો જૂની હોવાથી તેની સ્થિતિ થોડી કડોલી જોવા મળે છે. રામ છતાં વર્ષો પછી પણ હસ્તપ્રતો લખા, સા ચિતો, તેના વિખ્યાન - મા બધાની પરિક્ષિતિમાં પાસ ફેરફારો માલુમ પડેલા નથી. ચાનું મુખ્ય કાર, તો તે સમસ્કા હાથ બનાવબા કાગળ, (ામ દાહી અને (ત્તમ શોની બખાદ્ધ ગણાવી શકાય. તેમ છતાં હસ્તપ્રતોના મા સ્વરૂપોમાં ફેરફાર કરનારા અનેક પરિxળો પણ છે, તેનું કામ અવિરત કયે જતા હોય છે.
પ્રસ્તુત પ્રકામાં તાડપત્રીય અને કાગળ પર લખાયેલી પ્રતોમા તિ ખરાબી,વાજા, તેનો નાશ કરનારા મુખ્ય પરિબળો તેમ જ તેના ઉપચા૨ માટે ઉપયોગમાં લેવાની કેટલીક પ્રાચીન એ માધનિક પ્રક્રિયામો વાવવાનો પ્રયાસ કર્યો છે.
હસ્તપ્રતોને નુકસાન કરનારાં પરિબળો :
સામાન્ય રીતે હસ્તપ્રતોને નુકસાન કરના૨ પરિબળોને કર વિભાગમાં વહેચી શકાય ? ૧) ભોતિક પરિબળો છે તેમાં બેજ (માતા), તાપમાન (ગરમી), પ્રકાશ,
ધૂળ, અગ્નિ, ધરતીકંપ, રેલ વગેરેને મુકી શકાય. વિક પરિબળો તેમાં વિવિધ પ્રકારની સુગ, તુમ, નાનાં છાણીયો મા બે કાચા ગણાવી શકાય.
૨)