Ganittilakam Savrtuttikam

Author(s): Hiralal R Kapadia
Publisher: Oriental Research Institute Vadodra

Page 111

२८
गणिततिलकम्
[ श्रीपति
यनाय सूत्रेऽनुक्ताऽप्यन्या प्रक्रिया दर्श्यते । यथा-त्र्यंशविवर्जिताः षट् मण्डनीया यथा {0}} | अयं च भिन्नघनमूलराशिर्भागापवाहजातित्वात् हरनिभेत्यादिना त्रिगुणाः षट् जाता अष्टादश, एकापनयने सप्तदश त्रिच्छेदाः, यथा ( १७ ) | ततः सप्तदशभिः सप्तदशगुणने जातो वर्ग एकोननवत्यधि (क) द्विशती । त्रिगुणाच यो नव यथा (२९) । ततो भागहारोक्त "कृत्वा परीवर्तन" मित्यादिना हरस्यास्य भागदायिनोऽङ्कस्य परीवर्तनं कृत्वा यथा एकोननवत्यधि ( क ) द्विशती अधो नव चोपरि यथा ( २ ) । तत एकपक्षे चतुःसहस्री नवशती त्रयोदश सप्तविंशतिच्छेदा यथा ( ४९३३), एकत एकोननवत्यधि (क) द्विशती उपरिस्थनवाङ्का यथा ( ९ ) । एते चत्वारोऽप्यङ्का अपवृत्तिसहाः । अपवृत्तिश्च द्वयोरङ्कयो१० रेव साहश्येनैकेनाङ्केन कार्या । ततश्चतुः सहस्रप्रभृत्यङ्कस्य एकोननवत्यधि (क)द्विशत्या अपवर्तिते जाताः सप्तदश । तथा एकोननवत्यधि ( क ) द्विशत्या आत्मVarada जात एककः । तथा नवानां नवमभागे एकः । तथा सप्तविंशतेर्नवभागापवर्तने जाता यो यथा ( 3 | } | तत एकगुणनाय भाज्यो हर स एव । ततः सप्तदशानां त्रिभिर्भागे लब्धं पञ्चकम्, शेषं द्वौ त्रिच्छेदौ, यथा ( ) | १५ अत्र च कुलिशापवर्तनं दर्शितं वामदक्षिणाङ्कापवर्तनात् । अनपवर्तितेन च यथाएकतश्चतुः सहस्री नवशती त्रयोदश सप्तविंशतिच्छेदा । ततः कृत्वा परीवर्ते'त्यादिनोपरि नव, अध एकोननवतिः द्विशती । ततो नवभिर्गुणितचतुः सहस्रादिरङ्को जातः, यथा ४४२१७ चतुश्चत्वारिंशत् सहस्रा द्वे शते सप्तदश च । गुण कनवको गतः । तथा सप्तविंशतिगुणा एकोननवतिद्विशती जाताः सहस्राः सप्ताष्टशती ध्य२० धिका, यथा ७८०३ | गुणकसप्तविंशतिर्गता, ततः सप्तसहस्रादिना चतुश्चत्वारिंशदादेर्भागे लब्धं पञ्च शेषाङ्कसहस्राः पञ्च द्वे शते व्यधिके, यथा ( ५१:३ } | तत उपर्यङ्कस्य द्विसहस्रपट्शतैककेनापवर्तने जाता २ अनेनैना (व ?) द्विसहस्रादिना २६०१ अधस्तनाङ्कस्यापवर्तने जातास्त्रयस्ततो लब्धस्योपरि न्यासः, यथा ( ३ ) | एतेन घनवद् भिन्नघनस्यापि मूलं ज्ञात्वा तद्वर्गेण भिन्नघनाङ्कस्य भागे भिन्न२५ घनमूलमायातीति स्थितम् ।
अथ तृतीयोदाहरणन्यासः (२६) । अत्र लवघन एकः । एतस्य मूलमयेकः शून्यपदविकारितादेकस्मिन् लवघनमूले हरपदेति हरः षोडशाधि (क) द्विशती, तन्मूलंपट, तेन विभक्ते भाज्याभावादेतदेव लब्धम्, यथा ( ३ } |
चतुर्थोदाहरणन्यासः ( 20 ) । अत्रापि पूर्ववल्लवघनमूले एकलक्षणे हरपदे ३० हरः सप्तविंशतिस्तत्पदं त्रिकं तेन भक्ते पूर्ववत् तदेव लब्धं भागजात्याद्य विना