Ganittilakam Savrtuttikam

Author(s): Hiralal R Kapadia
Publisher: Oriental Research Institute Vadodra

Page 147

६४
गणिततिलकम्
[ श्रीपति
अधश्च षट्, यथा ( १३ } । तत ऊनं षट् एकच्छेदं मण्डयित्वा अन्यदलं च पञ्च षट्छेदं प्रागुक्तम्, यथा (६५) । “अंशच्छेदा" वित्यादिना विनिमये | षड्गुणाः षट् पत्रिंशत्, षड्गुण एकः पटू, पराङ्क एकगुणः स एव । समच्छेदत्वात् त्रिंशन्मध्ये षट्क्षेपे जाता एकचत्वारिंशत् । समच्छेदत्वात् त्रयो'दशकमूलमध्ये क्षिप्ता जाता चतुःपञ्चाशत् पट्छेदा, यथा ( 11 ) । अनयोः
भिरपवर्ते उपरि नव, अधकः, यथा ( 1 ) । भागैः प्रागुक्तैस्त्रिपञ्चरूपैर्हरत्वात् " कृत्वा परीवर्तन" मित्यादिनोपरि पञ्च, अधस्त्रयः, यथा ( 3 ) | कुलिशापवर्तेन नवानां त्रिभिरपवर्ते त्रयः, त्रयाणां त्रिभिरपवर्ते ततः (? एक:), यथा (३|१ | ततः सङ्गुणना - पञ्चगुणास्त्रयो जाताः पञ्चदश । एकगुण एकच्छेदः १॰ स एव । एकभक्तश्चाङ्कः स एव । पञ्चदश शिखियूथप्रमाणम् ॥
अस्य घटना - पञ्चदशानां पञ्चभक्तानां लब्धं त्रयस्त्रिगुणिता नव पडूनो जातात्रयस्तस्य वर्गो नव, दृष्टाश्च षट् (१) । एषां योगे पञ्चदश ॥
अथ द्वितीयोदाहरणवृत्तमाह
गणाष्टभागस्त्रिगुणो दलीकृतो विष्कैस्तथा षोडशभिर्विवर्जितः । सगुणः क्रीडति पर्वतोदरे चतुर्गुणास्ते विचरन्ति कानने ॥ ८२ ॥
દ
२५
व्याख्या - गणस्याष्टभागोऽष्टौ त्रिगुण इत्युपर्यंशत्रिलक्षणो दलीकृतस्त्रयो नार्थं सहते इति च्छेदलक्षणाष्टकस्य द्विगुणतायां षोडश तथा विष्कैः “ विष्को २० विंशतिवर्षः स्यात्" इति प्रतीतम्, ते षोडश चतुर्गुणाश्चतुःषष्टिः, शेषं स्पष्टम् । न्यास: - {१६ |ऊ०६ |दृ६४ } | स्वांशोद्धृतच्छेदौ स्थानद्वये यथा ( 13/13 ) । एकोङ्क ऊनेन षोडशभिराहतो जाता षट्पञ्चाशदधि ( क ) द्विशती त्रिच्छेदा, यथा { } | अन्यस्य द्विस्थषोडशकस्यार्धं अष्टौ त्रिच्छेदाः, यथा ( } | अनयोः कृतिरुपरि चतुःषष्टिः, अधश्च नव, यथा । ६४ } | "अंश छेदा " वित्यादिना छेदयोः २५ त्रिनवकयोस्त्रिभिरपवर्ते जातैकयोर्विनिमये, यथा { } | त्रिगुणा षट्पश्चाशदधि (क) द्विशती जाता अष्टषष्ट्यधि (क) सप्तशती, त्रिगुणास्त्रयो जाता नव, यथा {७६६ ) | पराङ्कः ६४ एकगुणः स एव । उभयोर्योगे द्वात्रिंशदधि (क) शताष्टकं नवच्छेदम्, यथा ( २३३ } | अन्यार्धकृतिप्रयुक्त इति सिद्धम् । दृश्येन चतुःषष्या
२५६
१ वंशस्थविलम् (?) ।