Ganittilakam Savrtuttikam

Author(s): Hiralal R Kapadia
Publisher: Oriental Research Institute Vadodra

Page 167

गणिततिलकम्
[श्रीपति न्यास:-{ २/१०/६/१/३।४|१३००५ } । अत्र चत्वारोऽङ्काः पूर्वे एकच्छेदाः । ततः प्रमाणराशिः-शतं निजकालेन-मासेनैकेन निघ्नं-गुणितं शतमेव । व्यतीतकालेन-द्वादशकेन हतं-गुणितं फलं-पञ्च जाता षष्टिः। द्वादशगुणाः स्थानत्रये एकका जाताः क्रमेण द्वादशत्रयम् , यथा {३.०६९/१६/१३/१४} । अथ एषां ५वयुतिः, यथा-एकच्छेदानां शतषष्टिद्वादशानां योगे जातं द्वासप्तत्यधि(क)शतमेकच्छेदम् , यथा { १३ } । अस्य द्विच्छेदद्वादशकेन सह योगार्थ छैदव्यत्यये यथा {१७३३} । द्विगुणः पूर्वाङ्को जातश्चतुश्चत्वारिंशदधि(क)त्रिशती । द्विगुण एको द्वावेव । पराङ्क एकगुणः स एव । समच्छेदत्वात् चतुश्चत्वारिंशदधि(क)त्रिशतीमध्ये द्वादशक्षेपे जाता षट्पञ्चाशदधि(क)त्रिशती द्विच्छेदा, यथा १० {३५६} । अस्याश्चतुश्छेदद्वादशकेन सह योगार्थ छेदानामर्धापवते विनिमये
यथा {२५३।१६। आद्याको द्विगुणो जातं(ता) द्वादशाधि(क)सप्तशती । (द्वौ) द्विगुणौ जाताश्चत्वारः । पराङ्क एकगुणः स एव । समच्छेदत्वात् प्राच्याङ्कमध्ये द्वादशक्षेपे (जाता) चतुश्छेदा चतुर्विंशत्यधि(क)सप्तशती, यथा { ७१४ } । अयं स्वयुतिलक्षणो भागदायी राशिर्वक्ष्यमाणानां सर्वेषां भाज्यानां ज्ञेयः। तथाहि पृथक् स्थितं १५ शतं तावत् पञ्चाधि(क)नवशत्या गुणितं जाता नवतिसहस्राः पञ्चशती च । अयं .. भाज्यराशिरेकच्छेदः । ततः प्रागुक्तसप्तशत्यादेर्भागदायिनश्छेदांशविपर्यये उपरि
चत्वारः, अधश्च सप्तशती चतुर्विंशतिश्च, यथा { ४२४९०५०१ }। चतुर्णा [च] चतु. भिरपवर्ते एकः । सप्तशत्यादीनां चतुर्भिरपवर्ते एकाशीत्यधि(क)शतम् । एकगुणो
नवतिसहस्रादिः स एव । एकाशीत्यधि(क)शतमेकगुणं तदेव । अनेन नवति२० सहस्रादेर्भागे {२०५०९ } लब्धं मूलधनं पञ्चशती ५००॥ अथ षष्टिः पञ्चाधि.. (क)नवशतीगुणिता जाताश्चतुःपञ्चाशत् सहस्रास्त्रिशती एकच्छेदा । अस्याःप्रागुक्त(क्तन) एकाशीत्यधि(क)शतेन भागे लब्धं कलान्तरं त्रिशती, यथा ३०० ॥
प्रथमद्वादशकं पञ्चाधि(क)नवशतीगुणं जाता दश सहस्रा अष्टशती षष्टिश्च । एषां प्रागुक्त(क्तेन) एकाशीत्यधि(क)शतेन भागे लब्धं भाव्यके(१) षष्टिः, २५ यथा ६०॥
अथ द्वितीयद्वादश द्विच्छेदाः । ततः पश्चाधि(क)नवशतीगुणा द्वादश जाता दश सहस्रा अष्टशती षष्टिश्च । ततः प्रागुक्तसप्तशत्यादेश्चतुश्छेदस्य छेदांशविपर्यासे उपरि चत्वारः, अधः सप्तशत्यादि । ततः कुलिशापवर्तनम्चतुर्द्विकयोरर्धापवते चतुःस्थाने द्वौ, द्विस्थाने एकः, यथा { ७२४/१०८६० } । अथ ३० द्वितीयवेलं द्वयोरोपवर्ते एकः, सप्तशत्यादेरर्धापवर्ते द्विषष्ट्यधि(क)त्रिशती ।
एक्रगुणं सर्व तथैव । ततो दशसहस्रादेषिष्ट्यधि(क)त्रिशत्या भागे लब्धं वृत्तौ त्रिंशत, यथा ३०॥