Ganittilakam Savrtuttikam

Author(s): Hiralal R Kapadia
Publisher: Oriental Research Institute Vadodra

Page 168

विरचितम् ]
व्याजोपजीविवृत्तिः
अथ तृतीयद्वादशकस्य चतुश्छेदस्य पञ्चाधि (क) नवशतीगुणितस्य जातदशसहस्रस्याष्टशतीषष्टियुतस्य चतुर्विंशत्यधि ( क ) सप्तशत्या भागे यतो द्वावप्यङ्कौ ऊर्ध्वाछेदौ चतुष्कचतुष्केणैवापयात इति कृत्वा लब्धं लेखकस्य पञ्चदश, यथा योगे जाता पञ्चाधि (क)
(६) ः एषां पञ्चशत्यादीनां क्रमात् {
नवशती, यथा ९०५ ॥
अथ यः कलान्तरमेव प्रवेशयति न मूलधनमेतदर्थमन्यत्रोक्तमपि सोप - योगित्वात् करणमाह
८५
द्रव्यं मासगुणं कृत्वा, कृत्वा वृद्धिगुणं पुनः ।
शतेन च हृते भागे, समायातं फलं विदुः ॥ ११५ ॥'
स्पष्टम् ॥
शतं प्रत्येक मासेन, द्रम्माः पञ्च भवन्ति चेत् । तदा द्वादशभिर्मासैः, किं स्याद् वद कलान्तरम् ॥ ११६ ॥ न्यासः– { '|' ० ०|५| १ २ } | अत्र शतं द्रव्यं मासगुणं पूर्वं एकगुणं शतमेव । पश्चात् द्वादशमासगुणं जाता द्वादशशती । एतद् वृद्धिगुणं - पञ्चगुणं जाताः षट् सहस्राः । एषां शतेन भागे ( ११: : ) लब्धं षष्टिर्व्याजपदे, यथा ६० । अत्र १५ यावन्ति शतानि तावन्तो द्रम्माः स्युरिति तचम् ॥
६००
अथ शतादिपञ्चकादिना व्याजेन प्रवर्धमानं कियता कालेन द्विगुणादिस्यादिति जिज्ञासायां ब्रा (ब्रा) ह्मी पाटीनिगदितं करणमाह
कालगुणितं प्रमाणं फलभक्तं व्येकगुणहतं कालः ।
व्याख्या - कालेन - एकमासादिना गुणितं प्रमाणं- शतादि फलेन - व्याजोक्त - २० पङ्कादिना भक्तम् । ततो यल्लब्धं सोऽङ्कः यत् पृष्टं कियता कालेन त्रिगुणादित्यत्र गुणक एकरहितः कार्यः । तेन व्येकगुणेन हतं कालो भवतीति सम्बन्धः ॥ अत्रोदाहरणमाह
शतद्वयस्य मासेन, षड् द्रम्मा यदि वृद्धितः । त्रिगुणं केन कालेन, प्रयुक्तं तद् धनं भवेत् ? ॥ *
न्यासः - ( १|२००|६ | गु ३ ) । अत्र कालेन - एकमासेन गुणिता द्विशती तागेव । अस्याः फलेन - षड्भिर्भागे लब्धं सत्रिभागशेषद्वयोः षण्णां चार्धापर्ते एकस्त्रयश्च, यथा{3} त्रयस्त्रिंशत् ( 23 ) । एतत् यो गुणकस्त्रिकः सव्येको जातौ
१-२ अनुष्टुप् । ३ आर्या । ४ अनुष्टुप् । ५ अशुद्धं स्थलमिदम् । 'लब्धं त्रयस्त्रिंशत् ; शेषमुपरि द्वौ, अधश्च षट् । द्वयोः षण्णां चाधपवर्ते एकस्त्रयश्च यथा ( 3 } ; सत्रिभागात्रयस्त्रिंशत् {3}}} 33' इति प्रतिभाति ।
१०
२५