Ek Bija ne Samajie

Author(s): Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad
Publisher: Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad

Page 8

કે એ શોધ્યા કરતો હતો કે આ બધું આમ કેમ છે? પછી ફળને ઝાડ પરથી પડતું જોયું ત્યાં એકદમ પ્રકાશ આવ્યો કે, મોટી વસ્તુઓ નાની વસ્તુને આકર્ષે છે. આ પ્રકાશને ગુરુત્વાકર્ષણનો સિદ્ધાંત કહે છે. તો જેમ વૈજ્ઞાનિકોને સહસા જ્ઞાન થાય, પુષ્કળ મથામણ ચાલતી હોય, પુષ્કળ પ્રયોગો ચાલતા હોય, માર્યા માર્યા ફરતા હોય અને અચાનક રફુરી આવે કે, આનું કારણ આ હોઈ શકે. પછી તો આખી તાર્કિક પ્રક્રિયા જડી આવે, જે પહેલાં એમના ધ્યાનમાં હોય પણ નહીં. એ તો પાછળથી ગોઠવાય. પણ એનો વાંધો નહીં. પરંતુ આવું ઈન્ટયૂઈશન – આવી સહજપ્રેરણા અચાનક જ પ્રદીપ્ત થાય. પાછળથી એના જે તાળા મેળવવાના થાય તે મેળવી લેવાય.
તો માણસજાતે ઈશ્વરને આ રીતે શોધ્યો છે. માણસજાતે કશીક પ્રગતિ પણ કરી છે. તો માણસજાત એટલે કોણ ? આ એક પ્રશ્ન છે. માણસ એ ઉત્ક્રાંતિનું ફરજદ છે. આપણે જે સ્વરૂપે આજે હરી-ફરીએ છીએ એ સ્વરૂપમાં આપણા પુરાતનકાળના પૂર્વજો ફરતા હતા એવું માનવાનું કારણ નથી. દસ લાખ વર્ષ પહેલાં કે વીસ લાખ વર્ષ પહેલાં જ્યારે વાંદરો મનુષ્ય બન્યો - એટલે કે, એક પ્રકારનો વાંદરો મનુષ્ય બન્યો - તે વખતે એની પાસે ભાષા નહોતી. જેવા બીજા પ્રાણીઓના વહેવારો હતા એવા જ તેઓના પણ હતા. એની ચિંતનશીલતા એટલી કે એને એમ થયું કે હું ટટ્ટાર થાઉ આટલો વિચાર એની ચિંતનશીલતાનું પારખું છે. પછી તો પોતાને ઢાર કરતો કરતો કંઈક કેટલીયે સદીઓ પછી એ પરો ટ્ટાર થઈ શક્યો અને જેમ જેમ એ ફાર થતો ગયો તેમ તેમ એનાં નવાં નવાં સંતાનો અર્ધા પધ, પોણાં એમ ટટ્ટાર થતાં ગયાં. આ રીતે એક પ્રકારની ભૌતિક ઉત્ક્રાંતિ મનુષ્યની થઈ. પણ મનુષ્યને મનુષ્ય શબ્દ વળગ્યો એનું મુખ્ય કારણ એ છે કે, એ વિચારશીલ પ્રાણી છે. એ મનન કરી શકે છે. જે મનન કરી શકે એ મનુષ્ય નથી, જે મનન કરે તે મનુષ્ય. મન્ ટુ થક, થીંક કરી શકે, વિચારી શકે તે મનુષ્ય. આવો મનુષ્ય વિચારતાં વિચારતાં કયાં લગી પહોંચી ગયો છે? આજની અવસ્થાનો વિચાર કરીએ તો આજની જે અણુવૈજ્ઞાનિક શોધો છે ત્યાં સુધી તે આવી પહોંચ્યો છે. ફિલોસોફીમાં પણ એ ઘણો આગળ વધી ગયો છે. અધરામાં અઘરા વિચારો એણે સેવ્યા છે. ગણિતના મોય કોયડાઓ ઊભા કર્યા છે અને એના ઉત્તરો પણ આપ્યા છે.
એક રીતે મનુષ્યની જ્ઞાનસાધના એ પ્રકારે ચાલી છે અને જ્ઞાનનો સંભાર એક બીજાને સમજીએ