Book Title: Ek Bija ne Samajie
Author(s): Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad
Publisher: Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad
View full book text
________________
સિવાય બીજું કંઈ જ નથી. આ કલ્પના પણ પૂર્વેના ઋષિમુનિઓએ-ચિંતકોએ - કરેલી છે: "એકમુ સત વિપ્રા બહુધા વદન્તિ”. સત્ય એક જ છે, માત્ર વિદ્વાનો એને જુદી જુદી રીતે વર્ણવે છે. આ ખંડમાં અત્યારે દોઢસો-બસ્સો માણસો બેઠા છે, તો દરેક વ્યક્તિ નોખી નોખી વ્યક્તિ છે. પણ હું એમને નોખા નોખા માનું એ મારો ભ્રમ છે. બધાની અંદર પરમતત્ત્વનો વાસો છે, બધામાં પરમાત્મા છે, બધામાં પરમાત્માનું સ્વરૂપ છે અને તત્ત્વની દષ્ટિએ આપણે સૌ એક જ છીએ, અને આટલા બસ્સો જ નહીં પણ આખી પાંચ અબજની દુનિયાની વસ્તી છે અને એથી પણ વધારે છે, એ બધામાં ઈશ્વરનો વાસો છે. બધાં ઈશ્વરનાં સ્વરૂપો છે. વૈવિધ્ય દેખાય છે, એ માયા છે.
તો પછી મારે માયામાં માનવું કે શું કરવું? આ એક મોટો પ્રશ્ન છે. મને જે પ્રત્યક્ષ અનુભવો થાય છે, વાસ્તવિક અનુભવો થયા કરે છે, તેના આધારે તો મારા બધા જીવનવ્યવહારો ચાલે છે. એ બધાને માયા ગણીને ફગાવી દેવા? તો પછી મારે ખાવું-પીવું કે નહીં? આ પણ એક પ્રશ્ન આવે. આ પ્રશ્નનો બહુ સરસ જવાબ આપણા ગુજરાતના મોટા મનીષિ સાક્ષર ગોવર્ધનરામે સરસ્વતીચંદ્ર'ના લક્ષ્યાલક્ષ્ય પ્રકરણમાં આપ્યો છે. એમણે કહ્યું છે કે આપણે પાણી પીએ છીએ તેને પાણી કહીએ છીએ, પણ, વૈજ્ઞાનિકો એને એચ.ટુઓ. કહે છે. બે ભાગ હાઈડ્રોજન, એક ભાગ ઑકિસજન. પણ સામાન્ય માણસો એવું કહેતા નથી. શું પીઓ છો? તો બે ભાગ હાઈડ્રોજન અને એકભાગ ઑકિસજન પીઉં છું એમ આપણે કહેતા નથી. આપણે કહીએ છીએ કે, પાણી પીઉ છું. તો આ રીતે વસ્તુને જોવાની એમણે જે એક વિશિષ્ટ દષ્ટિ આપી તે એ કે, માણસની બુદ્ધિ જ્યારે નીચલી અવસ્થાએ હોય ત્યારે એણે જે જોયું હોય તે અને ઉપલી અવસ્થાએ પહોંચે ત્યારે જે અનુભવ કરે છે અને તેથીય ઉપલી અસ્થાએ પહોંચે ત્યારે જે અનુભવ કરે તે આ બધાની અંદર તાત્ત્વિક રીતે એક દોર ચાલ્યાં કરે છે. એનો અર્થ એવો નથી કે ઉપલી અવસ્થા નીચલી અવસ્થાને જુઠી ઠરાવે છે. નીચલી છે તો ઉપલી છે ને? એટલે નીચલી અવસ્થામાંથી માણસ ઉપલી અવસ્થામાં જાય તો તે પણ છે અને આ પણ છે. સૌ સૌની જેવી માનસિક અવસ્થા. એટલે નીચલી અવસ્થાને મિથ્યા કહેવાનું કોઈ કારણ નથી. સંસાર માયા છે એમ કહેવાનું કારણ નથી. સંસાર પણ છે અને બ્રહ્મ પણ છે. આ રીતે ગોવર્ધનરામે જે ખુલાસો કર્યો તે ખૂબ જ વાસ્તવિક છે. એક બીજાને સમજીએ
