Ek Bija ne Samajie

Author(s): Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad
Publisher: Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad

Page 56

માત્ર અલ્લાહનું છે, આપણે સહુ માનવોને એણે જ પેદા કર્યા છે એટલે સહુ સમાન છીએ. આપણી વચ્ચે કોઈ ભેદભાવ ન હોવા જોઈએ. (વહાદતુલ વજદ = Unity of Being) આ એક ક્રાંતિકારી વિચાર છે જેનાથી તમામ ભેદભાવ નષ્ટ થઈ જાય છે. પછી કોઈ હિંદુ, મુસલમાન, ખ્રિસ્તી, શીખ વચ્ચે કશું જ અંતર જ નથી રહેતું. તમામ સૂફી આ વિચારસરણીને અનુસરે છે એટલે તેમને મન ભેદ નથી રહેતો કે આ હિંદુ છે કે આ મુસલમાન છે, આ ઉપાસના કરે છે કે આ ઈબાદત કરે છે.. નિઝામુદિન ઓલિયા પણ કહી ગયા હતા કે, મેરા દિલ જો હૈ યહ એક મસ્જિદ ભી હૈ, યહ એક ગિરિજાઘર ભી હૈ, યહ એક મંદિર ભી હૈ, યહ એક યહૂદીયોં કી ઈબાદત કા ઘર ભી હૈ.' સૂફીઓએ સદાય સત્તાથી દૂર રહેવાનું પસંદ કર્યું છે પરંતુ સત્તાધીશો અને ઉલેમાઓએ (મૌલવીઓએ) સત્તા હાંસલ કરવા માટે ધર્મનો ઉપયોગ કર્યો છે. આ પાયાનો ભેદ આપણે ખાસ ધ્યાનમાં રાખવો જોઈએ. કેટલાક ઉલેમા ખરેખર પ્રામાણિક હતા પરંતુ પોતાના હિતો સારુ, સત્તા જાળવી રાખવા માટે ધર્મનો ઉપયોગ કરતાં અચકાયા નહીં.
ગુજરાતના સૂફી સંત ઈમામ શાહની મજાર મારા ખ્યાલથી નવસારીમાં છે. એમણે એક મશહૂર કવિતા ગુજરાતીમાં લખી છે. સૂફી કયારેય અરબી કે ફારસીમાં નહોતા લખતા. બાબા ફરીદ પંજાબી ભાષામાં લખતા. ખરેખર તો પંજાબી કવિતાનો આરંભ બાબા ફરીદથી થાય છે, એટલે જ ગુરુ નાનકે બાબા ફરીદની કવિતા અવારનવાર ગુરુગ્રંથસાહેબમાં ટાંકી છે. ઈમામ શાહની કવિતાનો અર્થ એવો છે કે, કૃષ્ણ સતયુગમાં અવતર્યા, મહંમદ કલિયુગમાં થયા, કૃષ્ણ ચોટી રાખતા, મહંમદ દાઢી રાખતા.. કૃણ ધોતી પહેરતા, મહંમદ અકા પહેરતા... આ કવિતામાં એમણે કૃષ્ણને પયગંબર નથી કહ્યા, અવતાર જ કહ્યા છે, કારણ કે ભારતીય ભાષામાં અવતાર શબ્દ જ વપરાય છે. પયગંબર અરબી શબ્દ નથી, ફારસી છે. પૈગંબર એટલે પયગામ લાવનાર, અલ્લાહનો સંદેશવાહક. અરબીમાં એને નબી કહે છે. યા રસુલ, રસુલ અલ્લા એટલે અલ્લાહનો સંદેશ લાવનાર. આમ શબ્દાવલિ ભિન્ન ભિન્ન છે, વાત તો એક જ છે.
અઢારમી સદીમાં એક મહાન સૂફી સંત મજહરજાનજાના થઈ ગયા. એને કોઈ શિષ્ય પૂછયું કે આપની હિંદુઓ અંગે શી માન્યતા છે ? તેમને કાફિર' ગણવા જોઈએ? એ લોકો મૂર્તિપૂજા કરે છે. મજહરજાનજાનાએ લેખિત પ્રત્યુત્તર વાળ્યો, જે વાંચતાં ખ્યાલ આવે છે કે તેમનું હિંદુ ધર્મનું અધ્યયન કેટલું ઊંડું હતું!
એક બીજાને સમજીએ
૫૧