Book Title: Ek Bija ne Samajie
Author(s): Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad
Publisher: Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad
View full book text
________________
એ વિશ્વમાં સમાઈ ગયો નથી. આ એક વર્ણન થયું. આ પુરુષસૂક્ત એક ઊંચું આધ્યાત્મિક સૂક્ત છે.
આમ મનુષ્યની ચેતના જેમ જેમ વિકાસ પામતી ગઈ, ઉત્ક્રાંતિ થતી ગઈ તેમ તેમ એના વિચારો ઊર્ધ્વગામી થતા ગયા, એ વધારે સ્પષ્ટ બનતો ગયો.
કેટલાક વૈજ્ઞાનિકો એમ પણ કહે કે ધર્મની ઉત્પત્તિ ભયમાંથી થઈ છે. આ માણસ જાતને જે ધર્મ મળ્યો છે એનું ઉદ્દભવસ્થાન ભય છે. એ જ્યારે પ્રાકૃત માનવ હતો, જ્યારે મેળાઓમાં વસતો હતો, લગભગ ગલી હતો, પ્રાણી હતો, ખોરાકની શોધમાં આમતેમ ભટક્તો હતો તે દિવસોમાં માણસ મૂંઝાયેલો રહેતો હતો. એને ભય લાગતો હતો. આકાશમાં મેઘગર્જના થાય તોય એ થથરી ઊઠતો. આકાશમાં વીજળી ચમકે તો પણ થથરી ઊઠતો. રાત્રે અંધકાર ફેલાતાં પણ બીએ. આવો એ માણસ પોતાના જીવનના સાતત્ય માટે મથ્યા કરતો. પણ જેમ જેમ એ અનુભવ લેતો ગયો તેમ તેમ એ સમજતો ગયો કે ભલે વિજળી આકાશમાં ઝબૂકે પણ મને મારી નાખવાની નથી. ભલે ગર્જનાઓ થાય પણ મને ખાઈ જવાની નથી. આ અનુભવ થતાં થતાં તે ધીરે ધીરે સ્વસ્થ થયો. પછી આ શું છે એ સમજવા મથ્યો અને એમાંથી કલ્પનાઓ ચાલી. જ્યાં જ્યાં માણસ જાત વસતી હતી ત્યાં ત્યાં સર્વત્ર આવી કલ્પનાઓ થઈ. એટલે મનુષ્યના સમાજો જ્યાં જ્યાં બંધાયા ત્યાં ત્યાં સર્વત્ર ધર્મો ઉદય પામ્યા. અને એ ધર્મ કલ્પનાનો, અનુમાનોનો, અનુભવનો વિષય બની રહ્યો. હજી આજ સુધી કોઈપણ ધર્મે છેવટની વાણી ઉચ્ચારી નથી. પ્રત્યેક ધર્મ જો પાળવામાં આવે તો સમજાય કે તેવિકાસદશામાં છે.
પણ, માણસ જાતને ધન્યવાદ આપવો જ ઘટે કે ધર્મ આપણે કેવળ માણસ જાતમાં જોઈએ છીએ. બીજા પ્રાણીઓમાં ધર્મ છે એવું આપણે કહી શકતા નથી. આ ધર્મ કોઈક રીતે મનુષ્યના મનને બાંધે છે અને એને નિયમોમાં રાખે છે. એને આચાર પૂરો પાડે છે, આચાર પાછળ રહેલા વિચારો પૂરા પાડે છે અને એમ કરીને એને એવી દોરવણી આપે છે કે મનુષ્યો એકબીજાના સમાગમમાં રહીને પણ તોફાન ન કરે. ધર્મ શબ્દનો અર્થ જે ધારણ કરે છે એવો થાય છે. જે તોડી નાંખે છે એ ધર્મ નહીં. એટલે સવારે અસગરઅલીભાઈએ અને યાસીનભાઈએ બહુ સરસ વાત કરી કે, જે જુદા પાડે છે એ ધર્મ નથી, જે ભેગા કરે છે એ ધર્મ છે. ધર્મનું કામ ભેગા કરવાનું છે, ધારણ કરવાનું છે બાંધી રાખવાનું છે. એટલે કે જેઓ પોતપોતાને છૂટાછવાયા માણસો ગણે છે, જેઓ પ્રાણી, પંખી જંતુઓથી પોતાને એક બીજાને સમજીએ
