Book Title: Ek Bija ne Samajie
Author(s): Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad
Publisher: Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad
View full book text
________________
અલગ ગણે છે તેઓ આખા સંસારને એકરૂપ ગણીને વર્તે અને પરસ્પર પ્રત્યે કેવો પ્રેમભર્યો વર્તાવ કરવો જોઈએ એ શીખે એને માટે ધર્મ છે.
ધર્મ આચારમૂલક છે. ધર્મમાં જો આચાર ન હોય તો એ ધર્મ બની શકે જ નહીં. ધર્મ કેવળ વિચાર નથી પણ આચરવા માટેનો વિચાર છે. મનુસ્મૃતિમાં પણ ધર્મનાં જે લક્ષણો ગણાવ્યાં છે એમાં પહેલું લક્ષણ બાંધતાં કહ્યું છે કે "આચારઃ પ્રથમો ધર્મઃ” આચરણ એ પહેલો ધર્મ છે. તમે નિયમને આચરણમાં મૂકો તો ધર્મ થાય. તો સમજાય કે એકનું આચરણ બીજાને દુઃખરૂપ બનવું ન જોઈએ. જો મારું આચરણ કોઈના દુઃખનું નિમિત્ત બને તો મારું આચરણ ખોટું કહેવાય. એટલે મારું આચરણ અને તમારું આચરણ એનો કયાંક તાળો મળવો જોઈએ. આવો તાળો મેળવવામાં હજી સુધી માણસ પૂરેપૂરો સફળ થયો નથી. પણ જેટલે અંશે સફળ થયો છે એટલે અંશે પૃથ્વી ઉપર ભેગાં વસવાનું આવડી રહ્યું છે. આજે પાંચ અબજ ને ત્રેપન કરોડની જે વસ્તી છે એ તાળો મેળવવાનું પુણ્ય છે. આટલાં બધાં માણસો ભેગાં રહી શકયાં છે તો લડતાં-ઝઘડતાં, હસતાં-રમતાં, એકબીજાની સાથે મહોબ્બત કરતાં, એકબીજાની ખોડ કાઢતાં, કજિયો કરતાં, વ્યવહારો સંભાળતાં એમને ઘણું બધું આવડી રહ્યું છે. પણ, આ વિવિધ અને વિરોધી વ્યવહારો છે. એ વ્યવહારોને જોતાં જોતાં આપણે એમ સમજીએ છીએ કે કંઈ નહીં તો પણ એણે ભેગા જીવવાની કોઈ પ્રયુક્તિ શોધી કાઢી છે. પણ આ પ્રયુક્તિનું જે કંઈ હાડ છે તે તો ધર્મતત્ત્વ છે.
.
આ ધર્મતત્ત્વ એ ઉપાસનાનો વિષય છે ખરો, આવો એક પ્રશ્ન થાય. એટલે અંબુભાઈએ જ્યારે મને આ વાત કરી ત્યારે મારે ઉપાસના કરવી હોય તો કોની કરવી, એ પ્રશ્ન જાગ્યો. હું બુદ્ધિપૂર્વક, વૈજ્ઞાનિક દૃષ્ટિથી ઈશ્વરનું અસ્તિત્વ સ્વીકારી લઈને ચારે કોર પરમતત્ત્વ વ્યાપ્ત છે, એમ કહું તો એ પરમતત્ત્વ વ્યાપ્ત છે એમ બોલવું અને પરમતત્ત્વ વ્યાપ્ત છે એમ અનુભવવું એ બેની વચ્ચે કંઈ ફેર ખરો ? અને પરમતત્ત્વ કેવું છે ? એને આંખ છે, નાક છે, કાન છે, શું છે ? તો એક વસ્તુ તો સમજાઈ રહેલી છે કે, આજની ગમે તેવી સમૃદ્ધ માનવ ચેતનાથી પણ એનું કશુંય વર્ણન થઈ શકે એમ નથી. એ ન ઈતિ, ન ઈતિ, ન ઈતિ હોય તો ઉપાસના મારે કોની કરવી ? કઈ રીતે કરવી ? આ એક મૂંઝવતો પ્રશ્ન. હું જો ઉપાસના કરું તો મારે પરમતત્ત્વનો આકાર બાંધવો પડે,
હવે મનુષ્ય પોતાની ત્રેવડ ખાતર આકારો પણ નિર્મ્યા છે. એ કારણે તો અનેક
એક બીજાને સમજીએ
.
