________________
પરિષ્નભાસી-પરિક્ષા કરીને બોલનાર સુસમાહિઇંદિએ-સર્વે ઇંદ્રિયોને વશમાં રાખનાર ચઉક્કસાયાવગએ-ચાર કષાય જેમના ગયા છે એવા અણિસ્સિએ-અનિશ્રિત; દ્રવ્ય ભાવ નિશ્રા રહિત નિદ્ગુણે-કાઢી નાંખે
ધુતમલ-પાપ રૂપ મલ રહિત પુરેકર્ડ-પૂર્વ ભવે કરેલાં આરાહએ-આરાધે છે
લોગમિણં-આ લોકને
તહાપરું-તેમજ, પરલોકને
ભાવાર્થ : ઉનાળાના વખતમાં ઘામ આદિથી પીડાએલા સાધુઓએ આમ ન કહેવું કે, આ વાયરો, વરસાદ, ટાઢ, તાપ, ક્ષેમ, (સારી રીતે રક્ષણ) સુકાળ, ઉપસર્ગ રહિતપણું ઇત્યાદિ ક્યારે થશે ? અથવા તો વાયરા પ્રમુખ ન થાઓ. આમ કહેવાથી અધિકરણાદિ દોષ, તથા વાયરા પ્રમુખના જીવોને પીડાની પ્રાપ્તિની અનુમોદના, અને તેમ ન થવાથી આર્તધ્યાન થાય છે. ૫૧. તેમજ મેઘ, આકાશ, અને રાજાદિને દેખીને આ દેવ છે` આવી વાણી સાધુઓએ બોલવી નહિ. પણ ઉંચા મેઘને દેખીને આ મેઘ ચડ્યો છે અથવા આ મેઘ ઉંચો છે તથા આ વરસાદ વરસ્યો એમ કહેવું, પણ વરસાદ આકાશ અને રાજાને દેવ કહેવાથી મિથ્યાપણું અને લઘુત્વાદિ દોષો પેંદા થાય છે. ૫૨ (આકાશને આશ્રયીને કેવી રીતે બોલવું ?) આકાશને અંતરિક્ષ તથા ગુહ્યાનુચરિત (દેવતાઓથી સેવાયેલ) એમ કહેવું. તેમજ આ બે શબ્દો વરસાદને માટે પણ બોલવા. વળી ઋદ્ધિવાળા માણસને જોઈને આ ઋદ્ધિવાન છે એમ કહીને બોલાવવા. ૫૩ તેમજ સાધુઓએ સાવઘ કાર્યને અનુમોદના કરવાવાળી, અવધારણાવાળી (આ કાર્ય આમજ છે તેવી) તથા પરનો ઉપઘાત કરવાવાળી વાણી ક્રોધથી, લોભથી, ભયથી કે હાસ્યથી (હસતાં) પણ એવી વાણી બોલવી નહિ, કેમ કે તેવી વાણી બોલવાથી ઘણાં કર્મ બંધાય છે. ૫૪ આવી રીતે મુનિઓએ ઉત્તમ. વાક્ય શુદ્ધિને જાણીને દુષ્ટ (સદોષ) વાણી બોલવી નહિ પણ મિત (થોડી) અને તે પણ નિર્દોષ વાણી વિચાર કરીને બોલવી; તેમ બોલવાથી તેઓ સત્પુરુષોને વિષે પ્રશંસાને પ્રાપ્ત થાય છે. ૫૫. ભાષાના દોષો અને ગુણોને જાણીને, છ જીવનિકાયને વિષે સંયમવાનુ અને ચારિત્રને વિષે નિરંતર ઉઘમવાન્ સાધુઓએ સદોષ ભાષાનો નિરંતર ત્યાગ કરવો અને પરિણામે સુંદર તથા મનોહર
૧ આ ઠેકાણે દેવ શબ્દનો પ્રયોગ કરવાનું કારણ એ છે કે મેઘ, આકાશ, અને રાજાને દેવ શબ્દથી સંબોધી શકાય છે તથાપિ દેવનો અર્થ જુદો થતો હોવાથી બીજાને ભ્રાંતિમાં ન નાંખવા માટે તેમ બોલવાની મના કરવામાં આવી છે.
અધ્યાયની
૧૭
