________________
વિણયંમિ-વિનયને વિષે
દિવ્યં-દિવ્ય ઉવાણ-ઉપાય વડે
ઇન્જનિ-આવતી એવી ચોઈઓ-પ્રેરેલો
દામ્હણ-લાકડી વડે કુuઈ-ક્રોધ કરે
પડિલેહ-પાછી વાળે અથ દ્વિતીય ઉદ્દેશઃ (વિનયના અધિકારમાં જ બીજે ઉદ્દેશ કહે છે) ભાવાર્થ મૂળ થકી વૃક્ષનો સ્કંધ પૈદા થાય છે. અને સ્કંધથી પછી શાખા પેંદા થાય છે. શાખાથી નાની ડાળીઓ ફેંદા થાય છે. ડાળીઓથી પાંદડાઓ પૈદા થાય છે. પાન પછી પુષ્પ, ફળ અને ફળમાં અનુક્રમે રસ પૈદા થાય છે. ૧ એમજ ધર્મરૂપી કલ્પવૃક્ષનું મૂળ વિનય છે, અને મોક્ષ પ્રાપ્તિ થવી તે રૂ૫ ફળનો ઉત્તમ રસ જાણવો. અને સ્કંધ શાખાદિક દેવલોકમાં ગમન, સુકુલમાં ઉત્પત્તિ, આદિ જાણવું. ઇત્યાદિ ફળને માટે વિનય કરવાની સર્વને પૂર્ણ જરૂર છે. જે વિનયથી સાધુઓ કીર્તિ, ચુત, જ્ઞાન અને પ્રસંશાલાયક સર્વ વસ્તુને પામે છે. ૨ (અવિનયથી થતા દોષો બતલાવે છે) તીવ્ર રોષવાળો, હિત કહેવાથી પણ રોષ કરવાવાળો, જાત્યાદિક મદવાળો, અપ્રીય બોલવાવાળો, કપટ કરવાવાળો, શઠ, સંયમ યોગમાં અનાદર કરવાવાળો ઇત્યાદિ દોષોથી જે સાધુ ગુર્નાદિકનો વિનય કરતો નથી, તે અવિનીતાત્મા વિનય રહિત, જેમ નદી આદિના પ્રવાહમાં પડેલું કાષ્ઠ (લાકડું) તણાય છે, તેમ સંસારરૂપી પ્રવાહમાં તે તણાય છે; અર્થાત્ અવિનયવાન ચાર ગતિમાં રોળાય છે. ૩.વિનયને માટે એકાન્ત મીઠે વચને કરી ગુરુએ પ્રેર્યો છતે, જે શિષ્ય ક્રોધાયમાન થાય છે તે શિષ્ય પોતાની પાસે આવતી દીવ્ય લક્ષ્મીને, લાકડી વડે નિષેધ કરે છે, પાછી વાળે છે. તાત્પર્ય એ છે કે, વિનય સંપદાનું મૂળ છે, માટે અવશ્ય નિરંતર તેનું સેવન કરવું. ૪ (તિર્યંચોમાં પણ વિનય અવિનયનાં ફળ બતાવે છે.) વિનય રહિત એવા સેનાપતિ પ્રધાન આદિના ઘોડા તથા હાથી આદિ તે ક્લેશરૂપ દુઃખને અનુભવતા ચાકરપણાને પામે છે. અર્થાત ભાર ઉપાડવાવાળા થાય છે. ૫
તહેવ સુવિણીયપા, ઉવવઝા હયા ગયા ! દીતિ સુહમેહતા, ઇ િપત્તા મહાયસા IIકા તહેવ અવિણીથપ્પા લોગસિ નર-નારિઓ I
દીક્ષત્તિ દુહમેહતા, છાયા વિગલિતદિયા IIળા અયયન-૯
૧૫
