Book Title: Buddhisagar
Author(s): Sangramsinh Soni
Publisher: Shrutbhuvan Sansodhan Kendra

View full book text
Previous | Next

Page 70
________________ तृतीयो व्यवहारतरङ्गः [मूल] भवेद् गृहस्थः सततं नरः सद्व्यवहारवान्। चतुर्वर्गफलं तस्य करस्थमिव लक्ष्यते॥१९९॥(३.५) (अन्वयः) (यः) गृहस्थः नरः सततं सद्व्यवहारवान् भवेत् तस्य चतुर्वर्गफलं करस्थमिव लक्ष्यते । (अर्थः) [मूल] देवे च दैवज्ञे तीर्थे चैव भिषग्वरे । यथा भवति विश्वासस्तथा फलमवाप्नुयात् ॥ २००॥(३.६) (अन्वयः) गुरौ, देवे, दैवज्ञे, तीर्थे चैव भिषग्वरे, यथा विश्वासो भवति फलं तथा अवाप्नुयात्। (अर्थः) [मूल] जो मनुष्य गृहस्थ हमेशा अच्छे व्यवहार से युक्त होता है उसका चतुर्वर्ग फल (धर्म-अर्थ-काम-मोक्ष) करतल के ऊपर ही है ऐसा दर्शित होता है। गुरु, देव, ज्योतिषी, तीर्थ और श्रेष्ठ वैद्य में जितना विश्वास होता है उतने हि फल की प्राप्ति होती है। आचारे व्यवहारे च व्यवसाये सभासु च। सत्येनापि न कुर्वीत शपथं गौरवापहम् ॥२०१॥ (३.७) (अन्वयः) आचारे व्यवहारे च व्यवसाये सभासु च, सत्येनापि गौरवापहं शपथं न कुर्वीत (अर्थः) [मूल] ३९ आचरण, व्यवहार, व्यवसाय और सभा में, सत्य होते हुए भी गौरव का नाश करनेवाली शपथ नहीं लेनी चाहिए। कुर्वन् कुव्यवहारं यो दृष्टः पूर्वं पतन्नधः । पुनस्तेन न कर्तव्यो व्यवहारः सुधीमता ॥ २०२॥ (३.८) (अन्वयः) यो कुव्यवहारं कुर्वन् यो पूर्वं अधः पतन् दृष्टः तेन (सह) सुधीमता पुनः व्यवहारो न कर्तव्यो । दुष्ट व्यवहार करते हुए जिसका अधःपतन पहले देखा गया हो ऐसे मनुष्य के साथ बुद्धिमान् (मनुष्य) को फिर से व्यवहार नहि करना चाहिए। (अर्थः) [मूल] महता तद्वचो वाच्यं शक्यते कर्तुमेव यत् । नावर्षन् जलदो जातु दर्शयत्युत्तरोन्नतिम्॥२०३॥(३.९) (अन्वयः) महता तद्वचो वाच्यं यत् कर्तुमेव शक्यते, अवर्षन् जलद उत्तरोन्नतिं न जातु दर्शयति। (अर्थः) महान लोगों को वही वचन बोलने चाहिए जो पूरे हो सके। पानी न बरसाने वाला बादल कभी उत्तर उन्नति को नही दिखाता है। [मूल] देशकालप्रभावानां तत्त्वं विज्ञाय सर्वदा । योजनीयानि कार्याणि सर्वाण्यपि सुबुद्धिभिः ॥ २०४॥(३.१०) (अन्वयः) सुबुद्धिभिः सर्वदा देशकालप्रभावानां तत्त्वं विज्ञाय सर्वाण्यपि कार्याणि योजनीयानि । १. अयं श्लोकः हस्तप्रतिषु न दृश्यते-को२०००८, को१५९३२, ओ २८७८

Loading...

Page Navigation
1 ... 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130