________________
बुद्धिसागरः
(अर्थः) धनसिंह ने चंद्रपुरी में बहुत धन देकर लाखों लोगों को शकों के संकट से बचाया था। [मूल]
तज्ज्येष्ठो नरदेव एव समभूत् ख्यातः क्षितौ मण्डपे, सत्रागारकरः सदोद्यतकरः सत्पात्रदः सर्वदः। हुसङ्गक्षितिपालसंसदि सतां मान्यः परार्थंक
कृद्भाण्डागारधुरन्धरः स च परस्त्रीसोदरः सुन्दरः॥४०७॥(४.१४२) (शार्दूलविक्रीडितम्) (अन्वयः) तत् क्षितौ मण्डपे सतां हूसङ्गक्षितिपालसंसदि मान्यः सत्रागारकरः सदोद्यतकरः सत्पात्रदः सर्वदः
परार्थैककृद्भाण्डागारधुरन्धरः परस्त्रीसोदरः सुन्दर: च सः ज्येष्ठः नरदेव एव ख्यातः समभूत्। (अर्थः) उस मांडवगढ में हुसंग नाम के राजा के सभा में सज्जनों को मान्य, हमेशा सत्पात्र में दान देने के
लिए उद्यत, परोपकारी, बडा भांडागारी, परनारी सहोदर, सुंदर ऐसा वह ज्येष्ठ नरदेव विख्यात था। [मूल] जयत्ययं सम्प्रति तत्तनूजः सङ्ग्रामसिंहः सततं दयालुः।
परोपकारैककरः सुशीलः सौजन्यसिन्धुर्जिनभक्तियुक्तः॥४०८॥(४.१४३) (अन्वयः) सम्प्रति अयं तत्तनूजः दयालुः परोपकारैककरः सुशीलः सौजन्यसिन्धुः जिनभक्तियुक्तः सङ्ग्रामसिंहः
सततं जयति। (अर्थः) वर्तमान में उसका संग्रामसिंह नामक पुत्र जो दयालु, परोपकारी, सुशील, सौजन्य का सागर और
जिनभक्त है। [मूल] नरदेवजसङ्ग्रामाङ्गणमाश्रित्य मार्गणाः।
लब्ध्वा लक्षं पुनः स्थानमायान्ति स्वयमद्भुतम्॥४०९॥(४.१४४) (अन्वयः) नरदेवजसङ्ग्रामाङ्गणमाश्रित्य मार्गणाः लब्ध्वा पुनः स्वयम् अद्भूतं लक्षं स्थानम् आयान्ति। (अर्थः) नरदेव के पुत्र संग्राम के आंगन में आये हुए मांगने वाले लोग लाखों का धन प्राप्त कर अपने अद्भुत
स्थान को प्राप्त करते है। मूल] सङ्ग्रामे नरदेवजेऽद्भूतमहो सर्वं दरीदृश्यते,
मुख्या यत्र दया परोपकरणं शत्रुत्ववार्तापि न। भ्रातृत्वं परसुन्दरीषु परवित्तस्याऽभिलाषः कुतः,
कीर्तिश्चन्द्रकरोज्ज्वलाऽत्र विजयः सम्प्राप्यते सर्वदा॥४१०॥(४.१४५) (शार्दूलविक्रीडितम्) (अन्वयः) अहो सङ्ग्रामे नरदेवजे सर्वम् अद्भुतं दरीदृश्यते, यत्र मुख्या परोपकरणं दया शत्रुत्ववार्तापि न।
परसुन्दरीषु भ्रातृत्वं परवित्तस्याभिलाषः कुतः, अत्र कीर्तिः चन्द्रकरोज्वला सर्वदा विजयः सम्प्राप्यते। (अर्थः) नरदेव के पुत्र संग्रामसिंह के जीवन में सभी अद्भुत है। जिसमें मुख्य है, परोपकार, रक्षा, जिसके पास
दुश्मनी की बात ही नहीं होती, परनारी में भ्रातृभाव है, पर द्रव्य की अभिलाषा कहाँ से होगी? यहाँ पर चंद्र के किरण के समान उज्वल कीर्ति है और सर्वदा विजय की प्राप्ति है।