________________
સ્વ. રમણભાઈ મ. નીલકંઠ જન્મશતાબ્દી પ્રસંગે ગુજરાત વિદ્યાસભાના પ્રમુખ શ્રી. ચીનુભાઈ ચીમનભાઈનું પ્રારંભિક નિવેદન બહેનો તથા ભાઈઓ,
થયા ત્યારથી શરૂ કરીને સને ૧૯૫૮માં શ્રી વિદ્યાગુજરાતના સાહિત્ય, સંસ્કાર, સંસાર- બહેનનું અવસાન થયું તે ૮૦ વર્ષને આખા ગાળામાં સુધારો, ધાર્મિક જીવન સ્ત્રી ઉત્કર્ષ જેવાં અનેક વિદ્યાસભાને શ્રી. રમણભાઈના કુટુંબની દોરવણી સામાજિક ક્ષેત્રોમાં પોતાની સર્વ શક્તિ ખર્ચા મળી હતી. આવી એક મહાન વ્યક્તિ, જેમ જીવનભર રચ્યાપચ્યા રહેનાર શ્રી. રમણભાઈ આચાર્યશ્રી આનંદશંકરભાઈએ “સકલ પુરુષ” અને નીલકંઠની આજે જ ભશત કદી છે. જીવનનાં પૂ. ગાંધીજીએ ‘વિધવાઓનાં આંસુ લૂછનાર’ કહ્યા હતા અનેક ક્ષેત્રોમાં કામ કરતા રહે છે છતાં તેમણે હંમેશાં તેમની જન્મજયંતી ઉજવવા આપણે આજે એકઠા સૌની પ્રત્યે સૌજન્યભર્યું વર્તન રાખ્યું હતું. મળ્યા છીએ. આ પ્રસંગે તેમના જીવનનાં વિવિધપોતાનાથી વિરોધી વિચાર ધરાવનાર પ્રત્યે પણ પાસાંઓનું મૂલ્યાંકન આપે એવા વક્તાઓ અને તેઓ વિનય દાખવતા હતા અને તેમની સૌજન્ય- પ્રમુખ આપણને મલ્યા છે તે પણ ગૌરવની વાત છે. શીલ છતાં સત્યપ્રિય અને પ્રામાણિકપણાની વૃત્તિને
આજના મહત્વસના પ્રમુખ તરીકે શ્રી. રસિકલાલ કારણે તેમના પ્રત્યે સૌ માન અને સદભાવની
છોટાલાલ પરીખને નીમવાની હું આપની સમક્ષ લાગણીથી જોતા હતા. સને ૧૯૨૦ માં પૂ. ગાંધીજીએ
દરખાસ્ત કરું છું. તેમની વિદ્વતા અને શ્રી. અસહકારની લડત શરૂ કરી ત્યારે તેમના જુદા
રમણભાઈના કુટુંબ સાથેના તેમના પરિચયની આપને વિચારો હોવા છતાં તેમણે કોઈની પ્રત્યે અણગમાને
ઓળખ આપવાની હોય નહીં; એટલે આપ સૌ ભાવ સેવ્યો ન હતો.
આ દરખાસ્તને માન્ય રાખશે એવી આશા છે. ગુજરાતના સાહિત્યક્ષેત્રમાં તેમનું સ્થાન આગળ
આ નિવેદન પૂરું કરતા પહેલાં સને ૧૯૨૮ના પડતું હતું. તેમના પિતાની મહીપતરામભાઈ
માર્ચની ૬ શ્રી એ શ્રી. રમણભાઈનું અવસાન થયું પ્રેમચંદ રાયચંદ ટ્રેનિંગ કૅલેટ ના પ્રથમ પ્રિન્સિપાલ ત્યારે તે અંગે શોકની લાગણી પ્રગટ કરવા થયા હતા; એટલું જ નહીં, ૫. સામાજિક જીવનમાં
અમદાવાદમાં તા. ૧૪-૩-૧૯૨૮ના રોજ મળેલી સુધારાની દૃષ્ટિવાળા હતા. ડી. રમણભાઈને આ જાહેર સભામાં સ્વ. સરદાર શ્રી. વલભભાઈએ શ્રી. વારસો મળેલો હતો અને તે તેમણે જીવનભર રમણભાઈને અંજલિ આપતાં ઉચ્ચારેલા શબ્દો અપનાવ્યું તથા શોભાવ્યો હતે.
આપની સમક્ષ રજૂ કરવાની તક લઉં છું. | ગુજરાતી સાહિત્યનાં જુદાં જુદાં ક્ષેત્રોમાં શ્રી રમણ- સરદારશ્રીએ કહ્યું હતું કે , ભાઈએ પિતાને ફાળો આપો છે. નાટક, કવિતા, “રાજકીય બાબતમાં મારી અને શ્રી. રમણવિવેચન વગેરેને લગતાં તેમનાં લખાણું આજે પણ
ભાઈની વચ્ચે મોટો મતભેદ હતો છતાં તેઓ મારા એટલાં જ તાજાં અને ઉપયોગી રહ્યાં છે. ગુજરાત વિદ્યા
પરમ મિત્ર હતા. એવો મતભેદ હોવા છતાં અમારા સભાના ઘડતરમાં અને વિકાસમ તેમનો ફાળો અમૂલે
બેની વચ્ચે જરાયે કડવાશની લાગણી ન હતી એ છે. શ્રી. મહીપતરામભાઈ પણ ગુજરાત વિદ્યાસભાના
તેમના સ્વભાવની સુજનતા અને આત્માની ઉદારતા મંત્રી હતા. તેમના જ કુટુંબ સાથે ગાઢ સંબંધ
બતાવે છે. તેઓ રાજા અને પ્રજા ઉભયનાં પ્રેમ ધરાવનાર શ્રી. લાલશંકરભાઈ પણું ગુજરાત વિદ્યા અને સન્માન વણમાગ્યાં મેળવી શક્યા હતા; આ સભાના મંત્રીપદે હતા અને કી. રમણભાઈ એ સને કાર્ય ઘણું દુર્લભ છે છતાં તેઓ પોતાના ઉત્તમ ૧૯૧૨ થી સને ૧૯૨૮ માં તેમનું અવસાન થયું ત્યાં ગુણોને લીધે જ આ સઘળું સંપાદન કરી શક્યા હતા.” સુધી સંસ્થાના મંત્રીનું સ્થાન શોભાવ્યું હતું. તેમના આવા એક મહાપુરુષને આપણે અંજલિ આપી, અવસાન બાદ શ્રીમતી વિદ્યાબહેન નીલકંઠની મંત્રી તેમના ગુણોનું અને કાર્યનું સ્મરણ કરી તે કાર્ય તરીકે વરણી થઈ હતી. એટલે એક રીતે કહીએ તો સને ગૌરવપૂર્વક આગળ વધે એવી ભાવના સેવી આપણે ૧૮૭૮માં શ્રી. મહીપતરામભ ઈ વિદ્યાસભાના મંત્રી તેમના પ્રત્યેનું ઋણ અદા કરીએ.
