________________
માનવીની દુનિયા બેની વાતો મુખ્ય હોય છે. સાહિત્યિક નિબંધોથી વધુ થઈ પડી છે. પણ આ નિબંધકાર હળવી વાતો કરતાં કરતાં જીવન જીવવાની વાત કયા સાહિત્યપ્રકારને લાગુ નથી પડતી ? કલા વિશે વાત કરે છે અને તેમ કરતાં જીવન- ઉત્તમોત્તમની રચના નિત્ય સુલભ તો હોય જ નહીં. સૌંદર્ય તરફ આંગળી ચીંધે છે. તેની નજર કેકવાર માટે વાચકે પોતાના રસને પોષવા સારાની શોધમનની સ્વચ્છતા તરફ તો કોકવાર વ્યવહારની ઋજુતા ખળ કર્યા જ કરવી પડે. તેવું જ નિબંધમાં પણ તરફ, કોકવાર વાણી અને વિચારને સુમેળ તરફ છે. આ સાહિત્યસ્વરૂપને વિકાસ જોતાં નિઃશંકપણે તો કેકવાર જીવનને સ્પર્શતા ગંભીરતર પ્રશ્નો તરફ એમ કહી શકાય કે પત્રકારત્વના આશ્રયે જ તે મંડાયેલી હોય છે. માનવીયતા જ જાણે કે તેનો વિકસ્યો છે. સ્ટીલ અને એડિસન કે હે મુખ્ય વિષય બની ગયો છે. આ બધી વાતો પણ હેઝલિટ કે વીસમી સદીના અગ્રગણ્ય નિબંધકાર સહજપણે રોજિંદી વાતોમાંથી ઊઠેલી હોય છે. મેકસ બીરબોમ, રોબર્ટ લીન્ડ, ઈ. વી. લુકાસ અને ચાહીને તે ગંભીર બનતો નથી. પણ એમ કહી શકાય એ છે. ગાડિનર સર્વેએ પોતાના લેખનના કે દરેક નાનકડી વાતમાંથી, દરેક તુચ્છ બનાવમાંથી - અવલંબન તરીકે રામયિકાને જ સ્વીકાર્યા છે. પુસ્તક પણ તેને ફિલસૂફી સૂઝે છે, જીવન જીવવાની જડી તરીકે પ્રકાશિત કરવાને ઈરાદે લખાયેલા નિબંધને બુટ્ટી જાણે કે તે શોધતો જ રહે છે. વીસમી સદીને પ્રકાર સર્જક સા હત્યિક રહેલો નથી-તેમાં અર્થ નિબંધકારે તેથી પ્રેક્ષક અને દર્શક બેઉ બની રહ્યો અને શૈલીને ભાર વધી જાય એ સ્વાભાવિક છે. છે. હસતાં હસતાં, પોતાની વાત કહેતાં કહેતાં તે દર અઠવાડિયે કે દર મહિને અમુક કટાર ભરવી જ સારાયે જીવનને સ્પર્શે છે અને વાચકના મનમાં એ વિચારે લખતા લેખકોના લખાણનાં ગમે એવા ઊર્મિની લહર તેમ જ મનને યોગ્ય વિચાર બેઉ પ્રમાણમાં બેપરવાઈ હળવાશ અને વાતચીતની જગાડી જાય છે..
લઢણુ સહજપણે પ્રવેશે છે. પુસ્તક પ્રગટ કરનારને નિબંધનો વિકાસ સમગ્ર રીતે જોઈએ તો રહેતા #ભ એને થવાનું કારણ નથી અને તેથી જ તે પત્રકારત્વ સાથે સંબંધ બાંધીને થયો છે. તેથી એક પોતાની કારમાં મુક્તપણે વિહરી શકે છે. એમ એવું પરિણામ આવ્યું છે કે સામાન્ય કક્ષાના કહી સ્વૈરવિહારીની અદા થી લખાયેલાં સે લખાણમાંથી શકાય એવા નિબંધોની સંખ્યા અસામાન્ય દસ અમર નીવડે એ આશ્વાસન શું ઓછું છે?!
સાભાર–સ્વીકાર
સનિષ્ઠ પ્રકાશન સ્વતંત્ર ભારતના પહેલા સ્પીકર : અનુ. સાર્ચના અસ્તિત્વવાદઃ મધુસૂદન બક્ષી રૂ. ૩-૦૦ હીરાલાલ શાહ
૨. ૪-૫૦ વિટામિન ડો. ન.મુ. શાહ રૂ. ૦-૫ આરઝઃ જશવંત લ. દેસાઈ રૂ. ૧-૧૦ આપણી લોકશાહી, તેનું નિર્માણઃ લે ણે પ્રાચીન વિદિક સમયની સ્વરાજ્ય પદ્ધતિ :
વાસુદેવ માવળંકર, અનુ. ઉપેન્દ્ર ૨ ભટ્ટ ૦-૬૦ શ્રીપાદ દામોદર સાતવળેકર રૂ. ૦-૬૦
