Buddhiprakash 1955 02 Ank 02

Author(s): Nagindas Parekh
Publisher: Gujarat Vidyasabha

Page 8

૩૮ :: બુદ્ધિપ્રકાશ
ખ્યાલથી; બીજા શબ્દોમાં, એક સર્જક તરીકેના મારા ઓળખાવેલું છે. એ દશ્યને અનુવાદ કરવાની સંભવિત વિકાસ સાથે એને મૂલગત સંબંધ છે લાલચ. પણ પદ્યવાહન? આપણે ત્યાં સદ્દગત કેશવ એ માન્યતાથી.
હર્ષદ ધ્રુવે કવિતને પ્રવાહી બનાવીને પ્રચલિત કરેલા નાટક, અને બને તો પદ્યનાટક, સર્જી શકાય
વનવેલીને અજમાવી જોવાનું ધાર્યું. ૧૯૩૩ની તે સર્જક તરીકે એક જાતની કૃતાર્થતા અનુભવાય
વાત. “પ્રસ્થાનમાં પછીથી એ ચારસોક પંક્તિ એમ વરસોથી મને લાગ્યું છે. એને માટે રોજની
પ્રગટ થયેલી.
એ અગાઉ શ્રી કેશવ હર્ષદ ધ્રુવ ઉપરાંત શ્રી બોલચાલની ભાષાના લયને ઠીક ઠીક ઝીલી શકે એવું પદ્યવાહન મેળવવા ઉપર ચાલુ નજર પણ.
રામનારાયણ પાઠકે “વનવેલીને ઉપયોગ કરે. એ :
બંનેએ પણ નાટકના – અને તે શેપિયરનાં નાટકના રહ્યાં કરી છે. ૧૯૩૦માં યરવડા જેલમાં એ લેભથી. બંગાળી શીખવાનો આરંભ કર્યો. પણ બંગાળીમાં
- અનુવાદમાં “વનવેલીની મુંજાયશનું માપ કાઢવા જે રીતે પદ્ય વંચાય છે તે રીતે વાંચતાં આપણી
પ્રયત્ન કરે છે. આપણે મનહર અને એથી એક ભાષા બહુ કૃત્રિમ લાગે, રંગભૂમિ ઉપર તે ખાસ.
વધુ અક્ષરવાળા કવિત છંદથી ટેવાયેલા છીએ. પણ
આપણે એ છંદને પાઠ સળંગ પ્રવાહી પદ્ય તરીકે કરતા એ મુશ્કેલી ન હોત તે, બંગાળીને ‘પયાર' જે
નથી. બલકે મનહરનું તો “ઊંટ કહે આ સભામાં આપણું સોળ અક્ષરને કવિતા કે ઘનાક્ષરીને બદલે
વાંકાં અંગવાળાં ભૂંડા” એમ બેકી અક્ષરે એ લધુ ચૌદ અક્ષરને કવિત છે અને મહાકામાં તેમ જ
હેય તે એને ગુરુ બનાવીને, જાણે કે લંગડી લેતા રંગભૂમિ ઉપર સુંદર કામ આપે છે, તે આપણે
લેતા, પઠન કરીએ છીએ. પણ ભાટચારણે કઈ પણ ઉપયોગમાં લઈ શકત. “પયાર’ મૂળ તો પૌરાણિક
કઈ વખત કવિતને પ્રવાહી પદ્ય તરીકે પાઠ કરતા કાવ્યો માટે જૂના વખતથી યોજાતો છંદ, પણ
હોય છે શ્રી કેશવ હર્ષદ ધ્રુવે સળંગ પ્રવાહી કવિતને માઈકેલ મધુસૂદને એને પ્રવાહી બનાવી નો અવતાર આપ્યો અને બ્લેક વસંને પ્રશ્ન બંગાળી માટે
જયુલિયસ સીઝર ' નાટકમાંના માર્ક ઍટનીના - ઉકે. ૧૯૭૨માં એક મહીસૂરી મિત્ર પાસે કન્નડ
પ્રવચનવાળા દૃશ્યમાં યોજીને એની કાર્યક્ષમતાને બ્લેક વસ” સાંભળવા મળ્યો. મરાઠી, હિંદી કે
અક કાઢી બતાવ્યું. બ્રુટસની વાગ્ધારા “વનવેલી'માં
ઠીક ઠીક ઝિલાઈ છે એ આ પંક્તિઓને યોગ્ય રીતે ગુજરાતી પાસે રંગભૂમિ પર યોજી શકાય એવે
પાઠ કરવાથી પ્રતીત થશેપરંપરાપ્રાપ્ત છંદ નથી. '
શટસઃ .૧૯૩૦ગ્ના ગાળામાં પ્રવાહી પદ્ય તો આપણે ત્યાં સંમાન્ય બની ચૂકયું હતું પૃથ્વી જે છંદ સીઝરને ઓછો હા હતા. પણ આપણી આ પ્રવાહિતાને કારણે જેમ વાળીએ તેમ વળે એવા ભૂમિ મૈયાને વધારે હોતે હો. તમારે તે મનફાવતા મનભાવતા પદ્યવાહનરૂપે પ્રચલિત બન્યો સીઝર જીવે ને તમે દાસ થાઓ એ જોઈએ, હતો. પણ રંગભૂમિ ઉપર ‘પૃથ્વી'માં પાત્રોને સંભાષણ કે સીઝર ન હોય અને તમે સ્વતંત્ર રહે કરતાં કહ૫વા મુશ્કેલ. ૧૯૭૨માં વિસાપુરથી પાછા એ જોઈએ? સીઝરનું મારા પર બહુ હેત વળતાં મુંબઈના ફૂટપાથ પરથી એક આનામાં હતું, માટે હું રહું છું; ભાગ્ય દેવીના એ ભારે યુરિપિડીસના “ઇફિજીનિયા ઇન રિસ' નાટકને પ્રીતિપાત્ર હતા, માટે રાચું છું; પરાક્રમી ગિબર્ટ મને અનુવાદ ઊંચકી લીધેલ. તેમાંનું, હતા, માટે પૂજયે છું. તે છતાંયે એમને મેં, બહેન ભાઈને વધ કરાવતાં રહી જાય છે ને બનેનું મેં જ હણ્યા, કેમ કે એ લેભમાં લેવાયા હતા. પરસ્પર અભિજ્ઞાન થાય છે, એ દશ્ય તે એરિસ્ટોટલે પાયેટિકસ'માં અભિજ્ઞાનના એક ઉત્તમ દશ્ય તરીકે કોણ એ ખૂહે છે જે રોમન ન થવા ઇરછે?