________________
કે
૪૨ ]
બુદ્ધિપ્રભા [તા. ૧-૪-૧૯૫ ખ્યાતિ સાંભળી રાજા-મહારાજાઓ ભગવાનને હજી ભેગાવળા કર્મ પિોતાની કન્યા માટે સિદ્ધાર્થ રાજાને ભોગવવાના હતા એ વાત આપણે કહેણ મોકલે છે. પરંતુ આ લગ્ન એક બાજુ રાખી મૂકીએ, ગર્ભાવસ્થામાં સંબંધી હકીકત કુમારના કાને કેમ એમણે માતાને દુ:ખ ન દેવાને કરેલા નાખવી એ એક પ્રશ્ન બની રહે છે. નિશ્ચય ઘડીભર ભૂલી જઇએ. મેરુસિદ્ધાર્થ રાજા, ત્રિશલા દેવીને કહે છે.
પર્વતને ડોલાવવાનું સામર્થ્ય ધરાવનાર, તમે જ કુંવરને વિવાહ કરવા વ્રત અને નિયમમાં સિંહ સરખી સમજાવે.”
શક્તિ દાખવનાર, સરકારના અને પણુ ત્રિશલાદેવી એ પ્રસ્તાવને
અંતરના સંખ્યાબંધ શત્રુસુભટો સાથે સમર્થન આપનાં સહેજ સંકેચાય છે.
એકલે હાથે ઝઝૂમનાર પુરુષ, માતાના કુંવરનો લગ્નમહેલવ પિતાને જેવા
સ્નેહમાં રહેલી છુપી શક્તિનું જાણે મળે તે સંસારના સર્વ સુખની છેલ્લી કે અહીં સન્માન કરે છે. આવી સીમાએ પહોંચી ગયા જેટલો આનંદ પવિત્ર શક્તિ જેમનામાં છલકાતી હોય થાય એમ કહે છે, પરંતુ લજજાળ- તે માતાની જાતિને દીન-દુર્બળ કેમ વિનયી કુંવર પાસે એ વાત કેમ કહી શકાય ? કાઢવી, કુંવરની સમ્પતિ કેમ મેળવવી ત્રિશલા માતાના આગ્રહને વશ એ મૂંઝવણ મટતી નથી.
થઈ વર્ધમાનકુંવર રાજા સમરવીરની આખરે ત્રિશલાદેવી તોડ કાઢે છે.
પુત્રી યશોદાનું પાણિગ્રહણ કરે છે. “પહેલાં તો કુંવરના મિત્રો મારફતે જ
એ લગ્નના પરિણામે એક પુત્રી પણ એ વાત પહોંચાડીએ” અને એ નિર્ણય સિદ્ધાર્થ રાજા સ્વીકારી લે છે.
જન્મે છે. એનું નામ પ્રિયદર્શના
રાખવામાં આવે છે અને પાછળથી મિત્રાના આગ્રહને વર્ધમાનકુંવર
જમાલિ નામના યુવાન રાજકુંવર સાથે દાદ નથી દેતા એમ જાણ્યા પછી
એનું લગ્ન થાય છે. ધમ માટે સમ્મતિ લેવાનું દુર્ધટ કાર્ય વર્ધમાનકુવરની અઠ્યાવીશ વર્ષની ત્રિશલાદેવીના માથે આવે છે અને ઉમ્મરે માતા-પિતા દેવલોક પામે છે. તેમાં તેઓ સફળ નીવડે છે માતાના સિદ્ધાર્થ જેવા પિતા અને ત્રિશલા વાત્સલ્યભાવ પાસે વર્ધમાનકુવરને જેવી માતાના અવસાનથી, વર્ધમાન નિશ્ચય પણ જાણે કે પીગળી જતો કુંવરના મોટાભાષ્ઠ-નંદિવર્ધન ભારે જણાય છે. મિત્રો પાર અચલ અડગ શિકમાં ડૂબી જતા જણાય છે. વર્ષરહેનાર વર્ધમાનકુંવર મમતાળુ માતાની માન તે પહેલેથી જ સંસારનું સ્વરૂપ સન્મુખ નછૂટકે નમતું મૂકતા હોય સમજતા હોવાથી, ધૈર્ય રાખે છે અને એમ લાગે છે.
મેટા ભાઇને સમજાવે છે.
