________________
ટીની મર્તૃહરિનિર્વેવમ્ -
बत बहिरपनीयतामिदानीं मरणसुखैकरतेरमुष्य शोकः । । २ ।। ડ્યુલી – (૩પતૃત્વ।) અમાત્ય ! યોનીધરોડયું ‘રાજ્ઞ: શોમરनेष्यामि इति प्रतिजानीते ।
देवतिलकः (માનન્દ્રા) વમસ્તુ તવ~ત્ર રાના યોનિં गत्वावलोकयामि ।
–
29
(રૂતિ નિષ્ત્રાન્તા) विष्कम्भकः ।
(તતઃ પ્રવિતિ સોન્માવે રાના)
राजा
ચિ ! હ્રાને ! શિરાનન્વિનિ ! त्वया त्यक्ताः प्राणाः प्रणयिमरणाकर्णनवशायशः स्त्रीणां प्रीनप्युपरि बत लोकानिदमभूत् ।
अतो देहः शोच्यो बत बत न मोच्यो यदि मया,
વૈરાગ્યોપનિષદ્ -
શોક શી રીતે દૂર કરવો ? ઓહ, રાજાને તો હવે મરણમાં જ સુખ દેખાય છે. મૃત્યુ સિવાય તેમની કોઈ ઈચ્છા નથી... શું કરવું ?
કંચૂકી (નજીક આવીને) :- મંત્રીશ્વર એક છે યોગીરાજ. તેમણે પ્રતિજ્ઞા કરી છે કે તેઓ રાજાના શોકને દૂર કરી દેશે.
દેવતિલક (આનંદ સાથે) :- ભલે એમ થાઓ. તો રાજાને અહીં જ રહેવા દો. હું જઈને યોગીરાજના દર્શન કરું.
(નીકળી જાય છે.)
નાટકનો મધ્યભાગ સમાપ્ત
(પછી ઉન્માદ સાથે રાજા પ્રવેશ કરે છે.)
રાજા :- ઓ પ્રિયતમા ! ઓ કાશીરાજની પુત્રી ! પ્રિયતમનું કમરણ સાંભળતા જ તે પ્રાણ છોડી દીધા... ખરેખર,
તે સ્ત્રીઓના યશથી ત્રણે લોકને ભરી દીધા છે. હવે જો હું દેહત્યાગ ન કરું, તો મારો આ દેહ શોચનીય છે. અરે, જો હું જીવતો રહું..આ
૨૬
कथं वा पूर्णा गुरुरपपशोदुन्दुभिरयम् ।।३।।
इयं च मे साधीयसी प्रत्याशापन नियमृततनुन वशाज्जन्मान्तरेऽप्यनया सनाथत्वं भविष्यतीति ।
ભર્તૃહરિનિર્વેવસ્કીમો કરીન
(નેવચ્ચે I)
हा डिब्बए ! कहिं स गदा ? हा देव्व ! अइपडिऊलदाए मं परिहरिअ णासिआ मे डिब्बिआ । ( इति विकलं रोदिति ।)
१
राजा
( आकर्ण्य ।) कामं ममेवातिशोकोपहतस्यायमार्तनादः । તદ્ભવતુ ના વિત્તોયામિ) (કૃતિ પરિાતિ ।)
-
राजा
(પરિખના નુર્રાન્તા)
( विलोक्य) कथमयं योगी भग्नां स्थालीमनुशोचमानो વૈરાગ્યોપનિષદ્
દેહ જો પડી ન જાય, તો એ દેહ જ જગતમાં યુવાનોના અપયશનો
મોટો ઢંઢેરો બની જશે.
બસ, મારી તો આ જ સ્પૃહા ઉચિત છે, કે હું ચિતામાં બેસી જાઉં, એ દેવીને ખોળામાં ધારણ કરું. લબકારા લેતી જ્વાળાઓની વચ્ચે પણ હું એનું જ ધ્યાન કરતા કરતા મૃત્યુ પામું. આનાથી જ બીજા જન્મમાં પણ અમારું મિલન થશે.
(નેપથ્યમાં)
ઓ થાળી ! તું ક્યાં જતી રહી ? હાય નસીબ, કેવી તારી વક્રતા ! મને છોડીને મારી થાળીનો વિનાશ કરી દીધો. (આમ કહીને લાચારીથી રુદન કરે છે.)
રાજા :- (સાંભળીને) કોઈ મારા જેવો જ અતિ દુઃખિયો હશે, તેનો આવો કરુણ સ્વર આવે છે, ચાલો જોઈએ તો ખરા ? (સેવકો પાછળ પાછળ જાય છે.)
રાજા :- (જોઈને) આ યોગી ભાંગેલી થાળીનો શોક કેમ કરે
છુ. હૈં। ડિવિને ! મુન્નત્તિ ગતા ? હા હૈવ ! અતિપ્રતિવ્રતતયા માં પરિદૃત્ય नाशिता में डिब्बिका ।
