________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તેનું ખરાબ ઈચ્છવું નહિ પણ ભલું ઇચ્છવું તે ક્ષમા અંત આવતો નથી. આ બાબત સમરાદિ કેવલ ભાવને પ્રેમમય પરિણામ છે. દરેક મનુષ્ય હિંસાની ચારિત્રના કથાનક તથા બીજા પણ દષ્ટાંતથી સમજાય સામે પ્રતિહિંસા કરે, ગાળ આપનારને સામે ગાળ છે. તેથી આપણું પ્રત્યે કઈ હિંસાદિક કૃત્ય કરે ત્યારે આપે, નુકશાન અપમાન કરનારનું સામું નુકશાન કરે, પ્રતિહિંસા નહિ કરતા, જેવાની સામે તેવા નહિ થતાં, વેરને બદલે વેર ગણે તે આ દુનિયાનો જીવન વ્યવહાર તે બધું બને તેમ સમભાવે સહન કરી લેવામાં. હિંસા એટલે હિંસક દુઃખમય કલેશમય થઈ જાય કે સુખ કરનારના ક્રોધ રેલ પ ઠાલવવા દઈ તેને શાંત થવામાં, શાંતિપૂર્વક કાઈ જીવી શકે નહિ. પણ સંસ્કારી મનુષ્ય- ક્ષમાભાવ પ્રેમભાવ ધારણ કરવામાં પોતાનું તેમજ ઘણીવાર સમાજમાં રહેલ અજાણે પણ ઉંડાણમાં ધર્મભાવનાને સામાના આત્માનું પણ શ્રેય સધાય છે. અગ્નિ જવાળાનું એક એવો ગુણ પ્રભાવ છે કે સામાન્ય રીતે શમન અગ્નિ પેદા કરે તેવા ઈધન પદાર્થથી થઈ શકે નહિ. તેવું બહુ ઓછું થાય છે અને મનુષ્ય સમાજ અગ્નિ શાંત કરવા જળસિંચન કરવા બદલે તેમાં ધન કાંઈક સુખ શાંતિપૂર્વક જીવી શકે છે. દરેક ધર્મમાં પૂરવામાં આવે તે અગ્નિ વધતે જ જય. હિંસાની સામે હિંસા નહિ કરવાને, ગાળ આપનારને તે પ્રમાણે આખું જગત ચાલે છે આખી દુનિયાની સામી ગાળ નહિ આપવી નુકશાન અપમાન પ્રાણી સષ્ટિ ભસ્મીભૂત થઈ જાય, કોઈ બચે જ નહિ. કરનારનું સામે નુકશાન અપમાન નહિ કરવાને ઉપદેશ તે પ્રમાણે હિંસા ક્રોધ રૂપી અગ્નિને સામી હિંસા છે. જૈન, બુહ તેમજ બીજા ધર્મોમાં તેમજ ક્રિશ્ચિયન ક્રોધથી શાંત કરી શકાય નહિ. તેને ક્ષમા અને પ્રેમભાવ ધર્મમાં ગમે તેવા હિંસાદિક કષ્ટ ઉપસર્ગોના પ્રસંગે રૂપી જળ સિંચનથી જ શાંત કરી શકાય. તે પ્રમાણે ક્ષમા ધારણ કરવાનો, તે સહન કરી લેવાનો ખાસ ઉપદેશ હિંસા અપરાધ કરનાર ઉપર ક્ષમાભાવ પ્રેમભાવ ધારણ છે. તમાચો મારનારને સામો બીજો ગાલ ધરી વધારે કરવાથી ઘણાને હિંસક ભાવ ક્રોધાગ્નિ શાંત થઈ જાય તમાચા મારી તેને ક્રોધ શાંત કરવા દેવાને ઉપદેશ છે. છે, ઘણાને પિતાની ભૂલ સમજાય છે અને પ્રાયશ્ચિત હિંસાદિક કરનારનું પણ કેમ ભલું થાય તેની કરૂણામય પૂર્વક અણુના આત્માને ઉહાર થાય છે. તેમ છતાં વિચારણાને ઉપદેશ છે. તે ધર્મભાવના અંતરમાં રહેલ કોઈ અભવ્ય દુર્ભવ્ય દુષ્ટ આત્મા પિતાના હિંસક આત્માના ઉત્કૃષ્ટ ક્ષમાભાવને પ્રેમમય પરિણામ છે. પણ વેરભાવ છોડે નહિ તે પણ સામેથી ક્ષમા ધારણ કરી સામાન્ય રીતે ક્ષમાભાવ ધારણ કરવાનું કહેવું જેટલું વૈર અગ્નિમાં પ્રતિકારરૂપ નવું ઈધન પૂરવામાં આવે સહેલું ચિત્તાકર્ષક છે તેટલું તેનું પાલન મુશ્કેલ છે. તે નહિ તે અગ્નિ વધવાને બદલે આપોઆપ બળીને શાંત હિંસાદિક પ્રસંગે ઘણાખરાના વર્તન ઉપરથી જોઈ શકાય થઈ જાય છે, તેમ હિંસક ક્રોધાગ્નિ અંતે શાંત થાય છે. મેટા ભાગે જોવાની સાથે તેવા થવાની વૃત્તિનું છે. ભગવાન મહાવીર ઉપર ઘણા મરણતિક ઉપસર્ગો પાલન થ ય છે અને તે રીતે હિંસાની સામે હિંસા આવ્યા તે દરેક પ્રસંગે ભગવાને અપૂર્વ ક્ષમાભાવ ધારણ વિગેરેને બચાવ થાય છે. પણ આત્મહિત દષ્ટિએ વિચાર કર્યો હતે. ચંડકૌશિક જેવા કાતીલ વિષધર સપના રતાં કોઈપણ હિંસાદિ કાર્યને બચાવ થઈ શકે નહિ, ઠંખને પ્રતિકાર કરવાને બદલે તેને પ્રતિબંધ આપી તેવી જ રીતે પ્રતિહિંસાને પણ બચાવ થઈ શકે નહિ. ઉદ્ધાર કર્યો, સંગમ જેવા અભવ્યદેવે અનેક ઉપસર્ગો ઉલટું પ્રતિહિંસા વિગેરે વધારે ખરાબ છે. કારણ તેથી કરવા છતાં ભગવાનને ધર્મધ્યાનથી ચલિત કરવામાં અરસ્પરસ થેરભાવ બંધાય છે, વધે છે અને કેટલાક તે નિષ્ફળ ગયા ત્યારે તે અભવ્ય દેવના આત્માનો ઉપભવો સુધી તે અરસપરસ ચાલુ રહે છે, વૈરના દુઃખદ દેશથી કઈ રીતે ઉદ્ધાર થઈ શકે તેમ નથી અને તેણે પરિણામ વિપાક અનુભવાય છે, અને ભવ બમણુને વિનાકારણ પિતાને દુઃખમય સંસાર વધારેલ છે તે
માત્માના મામ
For Private And Personal Use Only
