________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કર્મની નિજ કરવામાં તપ એ સર્વોત્તમ સાધન છે
શ્રીમતી. ભાનુમતીબેન દલાલ, રિધમ સંપ્રદાયની અંદર તપ, વ્રત અમર પાના. પાલનપૂર્વક થ જોઈએ. નહીંતર તપનું નિયમેને જ્ઞાન અને ભક્તિ જેટલું જ મહત્વ આપવામાં સાચું ળ પ્રાપ્ત થતું નથી. એટલે કે આપણે ઉપવાસ આવ્યું છે. તેથી તપ, જ્ઞાન અને ભક્તિ આ ત્રણેય કરીએ પણ આપણે આપણું કષાયને સંયમમાં વસ્ત કર્મની નિર્જરા કરવામાં મુખ્ય સાધનરૂ૫ છે. ન રાખી શકીએ, જેમકે કઈ ઉપર ક્રોધ થઈ જાય, મોક્ષરૂપી સાધ્યને પ્રાપ્ત કરવા સાધકે આ ત્રણમાંથી કઇ ઉપર આવી જાય, શારીરિક સ્વસ્થતા કથળી કે પણ એક સાધનની સર્વોપરી મેળવવી જ પડશે. અને પડે, મન અશાંત બની જાય, તપ કાર્યોને કોઈ ઉલ્લાસ તેના દ્વારા ભવભવાંતરથી આપણો આત્મા, બાંધેલા અંતરમાં ન ટકે, તે પછી તે તપ નથી ગણાતે પછી કર્મોની નિર્જરા-ક્ષય કરી શકશે. જે શ્રદ્ધાળુ આત્માએ તે તે લાંધણુ જ ગણાય. જે તપમાં અણધારી પદની જ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું છે તે આત્મા જ્ઞાનના બળથી, ભાવના છે, જેમાં શુભ ભાવો ટકી રહે છે, જેમાં સમજણથી અને વિવેકપૂર્વક શાસ્ત્રના સિદ્ધાંતને શરીરની અને મનની સંપૂર્ણ સ્વરથતા જળવાઈ રહે છે, જાણે છે, તેના પર સચોટ શ્રદ્ધા રાખે છે, અને પછી અંતરના ભાવો કરેલા તપની વારંવાર અનુમોદના કરી તે પોતાના જીવનમાં ઉતારે છે અને તેથી તે કર્મની શકે છે, કષાયોને સંયમમાં રાખી શકે છે એવો નાને નિજરને કરે છે. પણ જે વ્યક્તિ પાસે જ્ઞાન નથી તે નૌકારથી જે તપ કે મે માસક્ષમણ જે તપ પણ
વ્યક્તિ પ્રભના વચનો ઉપર શ્રદ્ધા રાખે છે અને શ્રદ્ધાથી કમની નિર્જરા કરવામાં સહાયક બને છે. એ રીતે પ્રભુની ભકિત અને તપશ્ચર્યા દ્વારા તે કમેની નિર્જરા તપ કરીએ તજ આત્મા આરાધક બની શકે છે. આ કરી શકે છે. આ રીતે ત્રણ સાધનો દ્વારા સાધક તપમાં બાહતપમ ઉપવાસ પ્રથમ છે. શ્રી નાગકેત પિતાનાં કમીને પુરુષાર્થ વડે હળવા બનાવી ઉચ્ચતમ સળંગ ત્રણ ઉપવાસ અથવા અઠ્ઠમ તપ કરીને કેવા કક્ષાએ પહેચે છે.
મહાન બન્યા ને કેવું આત્મકલ્યાણ સાધ્યું તેનું રોચક
દષ્ટાંત જોઈએ. તપશ્ચર્યા કેવી રીતે કરવી જોઈએ? કોઈપણ વ્રત, નિયમ કે તપ કરવો હોય તો તેની શ્રી નાગકેતુએ કરેલી અઠ્ઠમ તપની આરાધના પાછળ આપણું શુદ્ધ વિવેકદષ્ટિ અને શુભ ભાવ હોવ શ્રી નાગકે, અઠ્ઠમ તપને સંસ્કાર પૂર્વ ભવમાંથી જોઈએ. વિવેકપૂર્વક અને શુભ ભાવથી કરેલે તપ સાથે લઈને આવ્યા હતા. પૂર્વભવમાં શ્રી નાગકેતુ એક જીવનને ઉજમાળ બનાવે છે અને સામાન્ય રીતે વણિક પુત્ર હતા. નાનપણથી જ તેમના માતા મૃત્યુ અસાધ્યને પણ સાધ્ય બનાવી શકે છે. માટે આ તપના પામ્યા હતા. એટલે પિતાએ બીજી કન્યા સાથે લગ્ન કર્યું. પ્રકાર જેન શાસ્ત્રમાં બાર કહ્યા છે. છ પ્રકારે બાહ્ય સંસારમાં બનતું આવ્યું છે તેમ, નવી માતાને આ તપ અને છ પ્રકારે અત્યંતર તપ છે. ઉપવાસ, ઊણી શકયને પુત્ર શલ્યની જેમ ખૂંચવા લાગે. તે પુત્રને દરી, વૃત્તિ-સંક્ષેપ, રસત્યાગ, કાયાલેષ અને સંલીનતા જે રીતે દુઃખ આપી શકાય તે રીતે આ નવી મા એ બાહ્ય તપ છે, જ્યારે પ્રાયશ્ચિત, વિનય, પૈયાર્ચ, બાળકને દુઃખ આપવા લાગી. બાળકનો કોઈ પાપને સ્વાધ્યાય, ધ્યાન અને કાયોત્સર્ગ આ છ પ્રકારને ભારે ઉદય હતા, પણ તે સમભાવપૂર્વક દુઃખને સહન અત્યંતર તપ છે. બાહાતપ અત્યંતર તપનું સાધન છે. કરતે હતે. અને તેના બાંધેલા કમને ક્ષય કરતો હતો, અભ્યન્તર તપ એ સાધ્ય છે. આ તપ વિવેક ને અન્ય પજ્યારે નવી માતા પાપ બાંધતી હતી. કમને પરાધીન
૧૧ર
- આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
