________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મહાભારતમાં તીર્થકર ભગવાન
લે શું. ઉપેન્દ્રરાય જ, સાંડેસરા ભારતીય સાહિત્ય અને પશ્વિમના સમક્ષ વિષે સબિપ લિટો આવ આયચિલિત : પંચમેન નત્ર' -'''નિષય તરલા મહાત્ संप्राप्ता बहवः सिद्धिमप्यवाघां सुखोदयाम् ॥ શાંતિ પર્વ અ. ૩૧}
હાત્મક અપૂર્વ ગ્રન્થ મહાભારતમાં વૈદ્ય, ઉપનિષદ, સાંખ્ય, મેગ વગેરેનું રહસ્ય બહુ સરળ અને રસમય રીતે નિરૂપાયેલુ છે. તે વાત સÖવિદિત છે. તેવી જ રીતે એમાં જૈન ધર્મના કેટલાક મહત્ત્વના સિદ્ધાંતા પણ સરળ રીતે નિરૂપાયેલા છે. સાથે જ જૈન તીથંકર ભગવાનના અત્યંત આદરપૂર્વક ઉલ્લેખ કરીને, જયાં જે કંઈ સારું હોય તે આત્મસાત્ કરવાની ઉચ્ચ પ્રણાલીનું તેજસ્વી ઉદાહરણ રજૂ કરવામાં આવ્યું છે.
મહાભારત, શાન્તિપ, ( ભંડારકર આ. ૪, ની વાચના ) . ૩૧૬ માં નારદઋષિ વેદવ્યાસના પુત્ર શુકદેવને તત્ત્વજ્ઞાન સમજાવી ઉદ્દેશ કરે છે, એવા પ્રસંગ છે. એમાં શરૂઆતમાં ભગવાન સતકુમારના ઉલ્લેખ કરી વિદ્યા, સત્ય અને ત્યાગથી સુખ, તથા આસક્તિથી દુ:ખ થાય છે તે બતાવી, કામ, ક્રોધ, મેહ, આસક્તિ અને પ્રમાદથી બચવાનું જણાયુ'; તથા સંયઅપૂર્ણાંક અપરિહી રહી અહિંસા પાળવાથી શ્રેયપ્રાપ્તિ થાય છે એવુ દૈĆિએ કહ્યું. પછી આગળ ચાલતાં પરાવરનુ
‘પ્રાણીઓનાં શરીરમાં રહેલા આત્મા આદિ અંતથી રહિત, અવ્યય, ભકર્તા અને અમૃત છે, એમ ભગવાન તીવિત કહ્યું છે. પોતે કરેલાં કર્મથી કાયમ દુ:ખી રહેતું પ્રાણી એના પ્રતિષાતક માટે અનેક પ્રાણીઆને હણે છે. તેનાથી ખીજા અનેક ( હિંસક ) કર્મો એકઠાં કરે છે, અને જેમ રાગી અય્યાહારથી વધુ રોગિષ્ઠ થાય છે એમ ફરીથી (હિંસક કવિપાકથી ) દુ:ખી થાય છે, કાયમ મોહમાં સાઈ તે, જેમ વલાણાથી હી મથવાની ક્રિયા થાય છે ( વલાણાને બાંધવામાં, મથવામાં, તે પાછું છેવામાં આવે છે, એમ એ કમ્ ય વડે સુખ’ એવી સંજ્ઞાવાળાં દુઃખામાં બંધાય છે, મથાય છે અને છૂટા થાય છે એમ સંસારમાં ચક્રની જેમ ક઼ીને બહુ વેદના પામે છે ( હું શુકદેવ ! ) તુ એ ( ક્રમ) બન્ધમાંથી નિવૃત્ત થા, નવાં ) કથીયે દર્શન કરનારી જ્ઞાનશકિતવાળા સંયમી, મેહ કે અણુ-નિવૃત્ત થા, સર્વાંવિત્ તથા સર્વાંજિત થા. અને ( સ`સાભથી લેખાતા નથી વગેરે વધીને ભગવાન તીર્થંકરના) ભાવેશને ત્યજીને સિદ્ધ થા. સંયમથી નવાં અને વિદ્ અર્થાત્ તીકર ભગવાને કહેલે' કર્મના તપના બળથી ખીજા ( ક`) બધાને દૂર કરી અનેક નિયમ ઉપદેશ્યા. તીર્થંકર ભગવાને કમખધામાંથી પુષો નિર્બોધ અને સુખાયી સિદ્ધિને પામ્યા છે. છૂટવા માટે ઉપદેશેલા આ નિયમમાં કર્મના નિયમ, કબંધ અને તેમાંથી મુક્તિ પ્રાપ્ત કરવા વિશે હૃદયંગમ નિરૂપણ કરેલુ છે, તે જાણુવુ બહુ રસપ્રદ થઇ પડશે, अनादिनिधन जम्तुमात्मनि स्थितिमन्ययम् ।
कर्तारममूर्तच भगवानाह तीर्थ वित् ॥ यो नन्तु : स्वकृतैस्तैस्तै: कर्मभिर्नित्यदुःखितः । दुःखप्रतिघातार्थ, हम्ति जन्तूननेकधा ॥ ततः कर्म समादत्त पुनरन्यन्नव बहु । सध्यतेऽथ पुनस्तेन भुक्त्वा पथ्यमिवातुर ॥ स त्व निवृत्तबन्धस्तु निवृत्तश्चापि कर्मतः ।
૧૯૦
આ ઉપદેશમાં કમબંધથી નિવૃત્ત થવાની, નવાં કાઁથી નિવૃત્ત થવાની અને સવિત્ તથા સર્વાંજિત્ અર્થાત્ સત્ત અને જિન થઈને સિદ્ધ થવાની શિક્ષા આપવામાં આવી છે, તે જૈન ધર્મના સિદ્ધાંત સાથે આમેબ મળતી આવે છે.
જૈન દાનમાં સમાસ પામતી મુદ્દાની દરેક બાબતનું જ્ઞાન જેમાં સમાયેલુ` છે, અને જે ગ્રન્થના પ્રણેતા જૈન સંપ્રદાયના બધા ફિરકાઓને પહેલેથી આજ સુધી એક (અનુસખાન પાના ૧૯૨ ઉપર)
સ્ત્રાગાન ગાય
For Private And Personal Use Only
