Atmanand Prakash Pustak 045 Ank 07

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 5

નયચકને સંક્ષિપ્ત પરિચય
૧૧૧
શારનયચકએ નામથી જ ગ્રંથની વ્યાપક રીતે અત્યારે તે પ્રસિદ્ધિ છે. તેમ જ ગ્રંથના તે તે વિભાગને અંતે આવતી પુપિકાઓમાં–સંધિવામાં પણ “નયચક” અથવા “દ્વાદશાર” એવા વિશેષણ સાથે “કાદશાનિયચક” એ જ નામોલ્લેખ છે.
વિવક્ષિત નયચક એક જ નામ ધરાવતા અનેક ગ્રંથ ભિન્ન ભિન્ન સંપ્રદાયમાં રચાયા હોય એવાં અનેક ઉદાહરણે સાહિત્યના ઈતિહાસમાં મળી આવે છે. ઉદાહરણ તરીકે “તર્કભાષા” નામને બૌદ્ધવિદ્વાન મેક્ષાકર ગુપ્ત-વિરચિત એક બૌદ્ધન્યાયનો ગ્રંથ છે, જે લગભગ ધર્મકીર્તિના ન્યાયબિન્દુને અનુસરત છે. બીજે કેશવમિશ્રકૃત “તકભાષા” નામને પણ ગ્રંથ છે જે અક્ષપાદના ન્યાયસૂત્રને અવલંબીને છે. ત્રીજે ઉપાધ્યાયજી શ્રીયશોવિજયજી મહારાજવિરચિત પણ “તર્ક ભાષા” નામને ગ્રંથ છે જે મુખ્યતયા આ. શ્રીવાદિદેવસારપ્રણીત પ્રમાણુનયતવાલેકાલંકારનાં સુત્રાને અનુસરીને જેન ન્યાયનું પ્રતિપાદન કરનાર છે. આવી જ રીતે સિદ્ધપ્રાભૂત નામનો ગ્રંથ “વેતાંબર જૈનપરંપરામાં પણ છે તેમજ દિગંબર જૈનપરં. પરામાં પણ છે. તે જ પ્રમાણે જ્ઞાનાર્ણવ નામને એક ગ્રંથ વેતાંબર જૈન પરંપરામાં પણ છે. જેના કર્તા વાચકવર શ્રી યશોવિજયજી મહારાજ છે. તેમ જ દિગંબર જૈનપરંપરામાં પણ તે જ નામને એક ગ્રંથ છે જેના કર્તા શુભચંદ્રાચાર્ય છે.
ઉપર જણાવ્યા મુજબ જેમ એક જ નામ ધરાવતા અનેક ગ્રંથ છે તે પ્રમાણે પ્રસ્તુત નયચક નામ ધરાવતા પણ બે ગ્રંથ છે. એક વેતાંબર પરંપરામાં રચાયેલું છે, જ્યારે બીજે. દિગંબર પરંપરામાં રચાયેલો છે. પહેલાના રચયિતા વાદિપ્રભાવક તરીકે જૈન શાસનમાં વ્યાપક રીતે જેમનું નામ ગવાય છે તે આચાર્યપ્રવર શ્રીમલવાદ ક્ષમાશ્રમણ છે, જ્યારે બીજાના ર્તા દેવસેન નામના દિગંબર પરંપરામાં થયેલા આચાર્ય છે. અહીં જે ગ્રંથને સંક્ષિપ્ત પરિચય આપવામાં આવશે તે પ્રથમ નયચક હેઈ આ. શ્રી મફવાદિક્ષમાશ્રમણકુત નયચક જ પ્રસ્તુત છે. બીજી પણ એક વાત ખ્યાલમાં રાખવી ઘટે કે આ નયચક્ર ઉપર સિંહસૂરગણિ ક્ષમાશમણુવિરચિત એક અતિ વિરતૃત ટીકા છે, તેને પણ પરિચય કવચિત પૃથક્ તે કવચિત્ સાથે સાથે જ અહીં આવી જશે
રચનાશૈલી. ગ્રંથની રચનારેલી નીચે મુજબ છે.
સુત્ર. ભાષ્ય (ગદ્યબદ્ધ).
ટીકા. (ગદ્યબદ્ધ). મૂળ સૂત્ર છે. સૂત્ર ઉપર આશ્રી મલવાદિ ક્ષમાશ્રમણકૃત ભાષ્ય છે અને તેના ઉપર આ૦ શ્રીસિંહસૂર ગણિ ક્ષમાશ્રમણુવિરચિત ટીકા છે. ઉપર સૂત્રનું નામ વાંચીને