________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી નયચક્રના સંક્ષિપ્ત પરિચય,
ચરિત્રનું વર્ણન કરતા ગ્રંથાના આધારે જણાય છે કે છ છ મહિના સુધી રાજસભામાં આ. શ્રીમલ્લવાદિએ વાદ કર્યાં છે. આમ છતાં પણ તેઓશ્રીની નિરૂપણશૈલીની અદ્ભુત લાક્ષણિકતા એ છે કે એમણે એકે એક શબ્દના ઉપયોગ બહુ કાળજીપૂર્વક કર્યાં છે. એમની નિરૂપણશૈલી એટલી બધી નિર્મળ સુંદર છે કે ગમે તેવા કટ્ટર વિરોધીને પણ અપ્રિય થઇ પડે તેવી છે. આનાં એક બે ઉદાહરણા જોવા જેવાં છે.
( १ ) ( मूल ) स्वेन वचनेन तत् तद् वचनं विरुध्येत -
૧૩૧
95
( ટીા ) ‘- વિષ્યેત 'તિ “રાજા( શંતા)વચને જિ [ વર્તુળનિવ્યા રૂ| ૨ | ૨૩૪] જૂથ મુનિષ્ઠુર ‘વિયતે વ ' ચવધાર્ય સયંત ચિત્ विरुध्येत इति दाक्षिण्यमाचार्यः स्वकं दर्शयति । ”
66
( ૨ ) “ સર્વેમાં વાય-માન્ય-ટીકાકારાળાં સામ્રજા મતાનુતિસ્થાત્ ત્ત પણ અનાલોડसत्यवादी चेत्येतदपि स्यात् इति लोकानुवृत्त्या साशंकमिवोच्यते मा भूत् तीर्थकर गौरवाकृष्टमतिभिः 'अनाप्त एव ' इति निष्ठुरवचनकुपितैः सह तद्भक्तैः कलहः इति ।
.
"
આવાં આવાં અનેક સુંદર ઉદાહરણ્ણા ગ્રંથમાં સ્થળે સ્થળે આવે છે. ક્ષમાશ્રમણ મલ્લુવાદિનું વ્યક્તિત્વ
6
અનુ મહુવાતિનું તાદિ’[સિન્ધહેમ ૨ । ૨। ૩૬ ] આ શબ્દોથી કલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રીહેમચંદ્રસૂરિજીએ જેમને શ્રેષ્ઠ તાર્કિક તરીકે વર્ણવ્યા છે, એ વાદ્વિપ્રભાવક આ॰ શ્રીમણૂવાદિના વ્યક્તિત્વનું વર્ણન કરવું એ સામર્થ્ય બહારની વસ્તુ છે. આ નયચક્ર ગ્રંથ એમના સ્વપરસમયના અગાધ જ્ઞાનની પદે પદે સાક્ષી પૂરે છે. આગમિક, દાર્શનિક, વૈદિક, વૈદ્યક વિગેરે અનેક વિષયામાં એમનું સાંગેાપાંગ પારગામિત્વ હતુ એ સ્થળે સ્થળે સ્પષ્ટ દેખાય છે. પાણિનિવ્યાકરણના પરિવારભૂત ધાતુપાઠ, ગણપાઠ, પાત જલમહાભાષ્ય વગેરે વ્યાકરણના ગ્રંથાને તેા જાણે પી જ ન ગયા હૈાય એમ તે તે પદે પઢે આવતા ઉલ્લેખા અને ચર્ચાએથી સ્પષ્ટ માલૂમ પડે છે. વાક્યપદીયના તા ડગલે ડગલે ઉપયોગ કર્યાં છે. દાર્શનિક અને આગમિક સાહિત્યસ બધી ગ્રંથકારનું જ્ઞાન અગાધ હાય એ તા સિદ્ધ જ છે, પણ તેનાથી અતિરિક્ત વૈદિકયાજ્ઞિક અને આપનિષદ વિગેરે વિષયાનું જ્ઞાન પણ પક્ષવગ્રાહિ નહીં પણ સ ગ્રાહિ અને સાંગેાપાંગ હતું, એ તે તે સ્થળેાએ આવતી માર્મિક સમાલેાચના અને ચથાસ્થાન ચેાજનાથી સ્પષ્ટ જણાઇ આવે છે.
For Private And Personal Use Only
આ શ્રીમદ્ઘવાદિની કુશળતા પણ અદ્ભુત છે. દરેક દનના અતિમહત્ત્વનાં મતભ્યેાની ચર્ચામાં ગ્રંથકાર ખાસ ઊતરતા નથી. પહેલાં તે તે તે તે દર્શનનાં પ્રાણભૂત મંતવ્યેાને ચુંટી કાઢે છે, અને પછી વિસ્તારપૂર્વક તેનું ઉપપાદન કરીને તે તે મ તયૈાની અનેક વિકલ્પેાથી માર્મિક સમાટેાચના કરે છે. એકે એક વિષયનેા એટલા બધા ઊહાપાતુ કરે છે કે કાઇપણ વાદિને પેાતાના પક્ષના સમર્થનમાં કઈ પણ કહેવાનુ રહી જાય એવું સ્થાન રહેવા જ દેતા નથી.
આ. શ્રીમલ્લવાદિની એક ખૂબી એ પણ છે કે એમને દરેક વાતની માલિક વિચારણામાં
