________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૩૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
ઘણે રસ છે. પછી તે સ્વસમયસંબંધી હોય કે પરસમયસંબંધી. કોઈપણ ચર્ચા કરે એમાં એના મૂળગ્રંથ સુધી ઠેઠ પહોંચી જાય છે. જેનદર્શન સર્વનયસમૂહાત્મક છે એમ સ્થળે સ્થળે શાસ્ત્રોમાં જણાવ્યું છે અને આપણે પણ રોજ એ વાતનું ઉચ્ચારણ કરીએ છીએ. જે વસ્તુસ્થિતિ આમ છે તે તે તે નાનાં ઉત્થાનબીજ શાસ્ત્રોમાં હોવાં જ જોઈએ આ એક સહજ પ્રશ્ન છે. જેનદર્શનનું જે મૂળભૂત સ્વરૂપ છે તે તેના મૂળભૂત ગ્રંથમાં ન હોય એ સંભવી જ ન શકે. આ. શ્રીમલવાદીએ દરેક આરાઓના અંતે તે તે નાનું મૂલ નિબંધન આર્ષગ્રંથમાં– આગમમાં કયાં કયાં છે, એ તે તે આગમમાંથી પાઠ ઉધૃત કરીને જણાવ્યું છે. જેમકે ___“किमेताः स्वमनीषिका एवोच्यन्ते, अस्ति किश्चिद् निबन्धनमस्य आर्थ(र्ष मपिइति ? ' अस्ति । इत्युच्यते, तद्यथा-निर्गमवाक्यमप्यस्य “दुवालसंगं गणिपिडगमेगं સિં જુદા” [
] इत्याद्यर्थ( धार्ष ? )ग्रन्थं साक्षित्वेन आह પતમતસંવાનિમ્” [ વિ. ૩૩૨]
“मा मंस्थाः स्वमनीषिकयैवोच्यत इति, जैनागमोऽप्येवमित्यत आह-उपनिवन्धन થતોડા નિr(f)મતથા–“રમાં જ “ચારિ” [ વિ. ૩૭]
सर्वनयानां जिनप्रवचनस्यैव निबन्धनत्वात् किमस्य निबन्धनमिति चेत्, उच्यते निबन्धन વાસ્થ “મારા મતે જ અન્ના” તિ સવામી નૌતમરામના વૃઇ કચાશોતિ-“જોયમા નાળ નિષમા માતા”.. [ વિ. દ૨]
આ જ પ્રમાણે પરસમયસંબંધી વિચાર પણ તે તે મૂળ ગ્રંથને આશ્રીને જ ગ્રંથકાર વર્ણવે છે. આ પ્રકારની નિરૂપણશૈલી તે તે વિચારનાં મૂળ અને ક્રમિક વિકાસને શોધવા ઈચ્છતા સંશોધકોને અવશ્ય સહાયરૂપ થઈ પડશે.
કલિકાલસર્વજ્ઞ આચાર્ય પ્રવર શ્રી હેમચન્દ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજે સિદ્ધહેમ ૨. ૨. ૩૯ સૂત્રની मृवृत्तिमा अनु सिद्धसेनं कवयः, अनु मल्लवादिनं तार्किकाः, उपोमास्वातिं सग्रहीतारः, उप નિમદ્રાક્ષમામi 8થાક્યાતા ! તમાળે હીના સુત્યર્થ. આ સ્વરૂપના વર્ણનમાં ભગવાન સિદ્ધસેન દિવાકરજીને તાર્કિક શ્રેષ્ઠ ન કહેતાં આચાર્ય શ્રીમલવાદિજીને જ તાકિકશ્રેષ્ઠ કહ્યા છે, એ ધ્યાન ખેંચનારી બીના છે. બીજા સ્થળે પણ જા સિદ્ધસેનતુતો મદા: [ સોરથા વિંશિક કા રૂ] એ શબ્દોથી સ્તુતિકાર ભ૦ સિદ્ધસેન દિવાકરજીના કવિત્વનું જ સવિશેષ સૂચન કર્યું છે. ભગવાન ઉમાસ્વાતિ અને આગમધર શ્રીજિનભદ્રગણ ક્ષમાશમણુજીનું પ્રભુ શ્રીહેમચન્દ્રસૂરિજીએ કરેલું વર્ણને એટલું બધું યથાર્થ છે કે એમાં કોઈ પણ વિવાદને અવકાશ જ નથી. તો પછી ભ૦ સિદ્ધસેનદિવાકર જેવા પ્રસિદ્ધ દાર્શનિકને છાડીને ભ૦ મલવાદિને પ્રભુ શ્રોફેમસૂરિએ શ્રેષ્ઠ તાર્કિક તરીકે વર્ણવ્યા છે, એ સ્વાભાવિક રીતે જ ધ્યાન ખેંચનારી હકીકત છે. વિચાર કરતાં એમ જણાય છે કે જૈન પરંપરામાં પ્રતિષ્ઠિત થયેલી ઘણું વિચારધારાઓ સમ્મતિને ઉપજીવીને છે તો પણ દરેક વાદેનું ક્રમશ: વિશિષ્ય વ્યવસ્થિત રીતે તાકિક પ્રણાલિકાથી સૌ પ્રથમ ખંડન કરનાર હોય તે તે આ૦ શ્રીમલવાદી જ છે. જેમણે ગ્રંથે રહ્યા નથી જેમના ગ્રંથ ઉપલભ્યમાન નથી એવા પરવાદિવિજેતા
For Private And Personal Use Only
