Atmanand Prakash Pustak 014 Ank 09

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

મૃત્યુ.
૨૦૭ થયે નથી, પરંતુ જીવનની કેઈ બીજી અવસ્થામાં પ્રવેશેલ છે. તેમના અંતઃકરણમાં આવો નિશ્ચય બુદ્ધિજન્ય જ નહી. પરંતુ હદયજન્ય હોય છે. અર્થાત્ માત્ર બુદ્ધિ વડે માનવા માત્ર નહીં, પણ “નિશ્ચય એમજ છે” એવા પ્રકારને દ્રઢ અને સ્થિર હોય છે. આથી તેમના અંત:કરણમાં અજ્ઞાનજન્ય કષ્ટ મુદલ અનુભવાતુ નથી. પરંતુ એમ થવામાં કુદરતને સુંદર સંકેત છે એમ માની શાંતિ અને સતેષ અનુભવે છે. આપણે જેને “મૃત્યુ” કહીએ છીએ તે ન હોત તો આ વિશ્વની પ્રગતિ અટકી પડત અને આત્મા પોતાની મહત્વાકાંક્ષા કઈ રીતે સિદ્ધ કરી શકતજ નહી એમ ડાહ્યા પુરૂષોને નિશ્ચય હોવાથી તેઓ એ વ્યતિકરમાં કાંઈ અઘટીત અથવા “એમ ન હોત તો સારૂ” એવું કશુંજ જોતા નથી. “મૃત્યુ એ માત્ર સળંગ જીવનમાં વિસામારૂપે અથવા એક ગ્રંથના નવા નવા પ્રકરણે રૂપે છે. મૃત્યુ એ જીવનની ત્રુટીઓ નથી પણ બે પ્રકારના જીવને વચ્ચેનું સંધિસ્થાન રૂપ છે.
વાસ્તવમાં મૃત્યુ એ ઉચ્ચતર જીવનની પૂર્વગામી અવસ્થા છે. પરંતુ આપણું તે સંબંધી અજ્ઞાન એ ભવ્યતર દિશામાં આપણને દષ્ટિપાત કરવા દેતું નથી. આ સંબંધમાં અમને એક વાત યાદ આવે છે. એક પ્રકારની એળ થાય છે, તે અમુક કાળસુધી એળ (Caterpillar) નું જીવન ભેળવી તેજ ભવમાં પતંગ અથવા ભમરીનું જીવન ભગવે છે, પરંતુ એ એળ અને પતંગના જીવનની વચમાં એ ઉભય જીવનની સંધિ રૂપે થોડો વખત તેને નિશ્રેષ્ટપણે હલ્યા ચલ્યા વિનાનું સ્થિર, બેભાન, જીવન ગાળવું પડે છે. આ અવસ્થાને અંગ્રેજીમાં chrysalis stage અથવા કોશસ્થ જીવન કહેવાય છે. આવી અવસ્થામાં આવતા પહેલા તે એળને મુછ જેવી સ્થિતિ અનુભવાય છે, અને તેને એમ જણાય છે કે હવે હું જીવન ભ્રષ્ટ થઈશ. એક એળને આવી સ્થિતિ નજીક આવતી જણાઈ, જેને આપણે “મોતના ભણકારા” કહીએ છીએ, તેવું તેને જણાવા માડ્યું, આથી તેણે પોતાના મિત્રો, સગા, વ્હાલા, સબંધીઓ વિગેરેને ભેગા કર્યા અને પિતાની હવે તુર્તમાં શી અવસ્થા થવાની છે તે સંબંધી એક ભાષણ આપ્યું. ભાષણની ભાષા આપણે કદાચ સમજી ન શકીએ, પરંતુ તેનો અર્થ આ પ્રમાણે હવે જોઈએ.---
ભાઈઓ! હવે મારે મારું જીવન ત્યજી દેવાને પ્રસંગ નજીક આવ્યો છે એ જાણીને જેમ મને દીલગીરી થાય છે તેમ તમને પણ ન્યુનાધિક અંશે થશે જ. મારૂં ભાવિ કેટલી ઉજજવળ આશાઓથી ભરપુર અને અનેક રંગી વિવિધ પ્રવૃતિએથી પરિપૂર્ણ હતું તે મારે તમને કહેવાની જરૂર નથી પરંતુ હવે તે સર્વને અંત ક્ષણ પછીજ નકી થઈ ચુક્યો છે. યુવાવસ્થાના મધ્યાન્હ સમયમાં ભયાનક કાળ મારો ગ્રાસ કરી લે છે અને એ પ્રકારે કુદરત પોતાની નિર્દયતાને પરિચય મારા