Atmanand Prakash Pustak 012 Ank 10

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 5

પન્યાસજી શ્રીમદ્ દાનવિજ્યજીનું ધર્મ સંબંધી ભાષણ ૨૦૫ જીવ અજીવમાં સમાવેશ થઈ ગયે, માટે જુદા પાડવાં ન જોઈએ આવી શંકા ન કરવી. કેમકે પુણ્ય પાપાદિકને કઈ ન માને તે શંકા ટાળવા માટે જુદા કહેવાની જરૂર છે. પુણ્ય તે શુભ કર્મ પુગળ, અને પાપ તે અશુભ કમ પુગળ. આશ્રવ તે પુણ્ય પાપના આગમનનું કારણભૂત-- મન,વચન, અને કાયાને વ્યાપાર, સંવર તે આશ્રવને રોકનાર, બંધ તે કષાયવાળા આત્માને કર્મોની સાથે મેલાપ વિશેષ, નિર્જરા તે આત્મા સાથે સંબંધીત કર્મને ય, મોક્ષ તે સર્વથા પ્રકારે આત્માને લાગેલાં કર્મોથી અલગ થવું. હવે આ નવ તને અનુકમથી વિસ્તાર કરીને કહીશું.
આત્માનું લક્ષણ. तत्र झानादिधर्मेच्यो । जिन्नाभिन्नो वित्तिमान् ॥ यः कर्ता कर्म जेदानां । नोक्ता कर्म फलस्य च । संसतो परिनिवाता | सह्यात्मा नान्यलक्षणः ॥१॥
અર્થ-તત્ર એટલે તે નવ તત્વમાં જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર, સુખ, દુખ, વીર્ય આદિ ધર્મોથી છવ ભિન્ન પણ નથી, અને અભિન્ન પણ નથી પણ ભિન્નભિન્નરૂપે માને છે. જે જ્ઞાનાદિક ધર્મથી છવ ભિન્ન જ હોય તે, હું જાણું છું. હું જોઉં છું, હું કરું છું, હું સુખી છું, ઈત્યાદિ અભેદપણે બુદ્ધિ જે થાય છે તે ન થવી જોઈએ, પરંતુ અભેદ બુદ્ધિ તો સર્વને થાય છે અને જે તે પ્રમાણે સર્વથા અભેદજ હોય તે આ ધમ છે આ તેના ધર્મો છે, એવી ભેદ બુદ્ધિ ન થવી જોઈએ, અને તેમ થાય છે. અગર જો અભિન્નતા માનીએ તે જ્ઞાનાદિક સર્વ ધર્મોનું એક્યપણું થઈ જાય, કેમકે તે જીવથી સર્વથા ભિન્ન નથી, અને જો તેમજ થાય તે મારું જ્ઞાન, મારૂં જેવું, ઈત્યાદિ જ્ઞાનાદિની પરસ્પર ભેદની પ્રતીતિ જે થાય છે તે નજ થાય, માટે જીવ, જ્ઞાનાદિધર્મથી ભિન્નભિન્ન જ માનેલે છે આથી સમજવાનું એ છે કે જે મતવાળાઓ એકાંત ભેદજ માને છે તથા જે એકાંત અભેદજ માને છે, તે યુક્તિયુક્ત જ નથી, તથા અસત્યમાં સત્ય બુદ્ધિ, સત્યમાં અસત્ય બુદ્ધિ તેમ પિતાનું ખોટું સિદ્ધ કરવાને માટે કુયુક્તિ આદિ કરે, તથા કેધ, માન, માયા, લોભ, હાસ્ય, મિથુન, કલહ આદિ અનેક પ્રકારે જ્ઞાનાવરણીયાદિ કર્મ ભેદને કર્તા તથા શુભાશુભ કમ ફળને જોતા તથા કમના વિશે કરી નરકાદિ ગતિમાં ગમન કર્તા તથા સમ્યક્દર્શન (સત્યમાં જે સત્ય બુદ્ધિરૂપ શ્રદ્ધાન) તથા જ્ઞાન તથા ચારિત્ર તે ક્રેધાદિકને ત્યાગરૂપ રત્નત્રય તેને અભ્યાસ કરી કર્મ મળને દૂર કરનાર, તે આત્મા જ હોય છે.
આ પ્રસંગે આત્માને નહીં માનવાવાળા કહે છે. પૂર્વપક્ષ– આ તમારે આત્મા નિત્ય છે કે અનિત્ય નિત્ય કહેશે તે આત્મા સિદ્ધ નહીં થાય કેમકે નિત્યાત્મા કર્મ ભેદાદિકને કર્તા બની શકતો નથી. અને માનશે તો લક્ષણું જૂઠું ઠરશે, જુઓ કે