________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૮૨
આત્માનંદ પ્રકાશ
ખતની સંજ્ઞા હજી પણ તેના માનસ બંધારણમાં રહી છે, કેમકે જે જે ભૂમિકાઓને વળોટીને આત્મા આ અવસ્થામાં આવ્યું છે, તે બધી ભૂમિકાને ગ્ય લક્ષણે તે પિતાની સાથે મનની ઊંડાણમાં સંઘરતો આવ્યો છે. અને મનુષ્યના જીવન સં. ક્ષણ અને નિર્વાહમાં તે અત્યંત ઉપયોગી ફળ આપે છે.
ઘણુઓને આ વાત ચંકાવનારી ભાસ્યા વિના રહેશે નહીં કે મનુષ્યના શરીરમાં સંવર્ધનનું કાર્ય આ તત્ત્વ કરે છે. પરંતુ આપણે સાવ કઈ જાણીએ છીએ કે આપણું શરીરને પ્રત્યેક વિભાગ વનસ્પતિના અણુઓથી વૃદ્ધિ પામે છે. મનુષ્યના હાલના દેહની શરૂઆત તરફ જતાં જણાય છે કે તેની ઉત્પત્તિ માતા અને પિતાના ધાતુઓના બે અણુઓના સંગમમાંથી થઈ છે. એ અણુંએ પ્રથમ માતાના શરીરમાંથી પોષણ મેળવી વધે છે. અને તે પેષણ ખેંચનાર પણ બીજું કઈજ નહી પણ પર્યાપ્ત છે. માતાનું રકત કે જેમાંથી તે અણુઓ પિષણ મેળવી વધી અને વિભાગીકરણ પામ્યા કરે છે. તે રકતા પણ સીધી અથવા આડકતરી રીતે વનસ્પતિના રોપાઓ માંહેના અણુઓમાંથી બનેલું હોય છે. જે માતા ફળ કંદમૂળ અનાજ વિગેરેમાંથી પોષણ મેળવે છે તે તે સીધી રીતે વનસ્પતિ તો પિતાના શરીરમાં રહેતી હોય છે અને કદી તે માંસાહારી હોય છે તો તે આડકતરી રીતે વનસ્પતિમાંથી પિષણ મેળવતી હોય છે કેમકે જે પશુનું માંસ ગ્રહી તે પિષણ મેળવતી હોય છે તે પશુએ વનસ્પતિમાં થીજ પોતાનું પોષણ મેળવ્યું હોય છે. આમાં બે મત જે છે જ નહીં કે પ્રાણી માત્ર પ્રત્યક્ષ કે પરોક્ષ રીતે વનસ્પતિ તત્વમાંથીજ શારીરિક પોષણ મેળવે છે. અને જે તત્વ વડે તે પોષણ આકર્ષાય છે તે પ્રાણીમાં નિવસી રહેલ આહાર પર્યાપ્તિ છે, જે યદ્યપિ પર્યત મનુષ્યના બંધારણમાં રહ્યું છે. અને જેની ગેરહાજરીમાં તેનું શરીર નભી શકે જ નહીં. બાળકમાં પણ સંવધનનું કાર્ય વનસ્પતિ સૃષ્ટિમાં જેમ ચાલે છે તેમજ ચાલ્યા કરે છે. નિયામક સત્તા તળે રહીને પ્રત્યેક પુટ નિ યત હદ સુધી વધીને વિભકત થાય છે. જમતા સુધી બાળક માતાના ઉદરમાં આ જ પ્રકારે વધતો હોય છે અને અસંખ્ય પુટ ઉમેરાતા જાતા હોય છે. જમ્યા પછી બાળકની અંદર રહેલું તે તત્ત્વ હેજ જુદા પ્રકારે કીયા કરે છે. તે માતાના રકતમાંથી સિધુ પોષણ મેળવવાને બદલે માતાના દૂધથી, અથવા ગાયના દુધમાંથી પોષક તત્વે ગ્રહે છે. અને મોટો થતો જાય છે તેમ તેમ અનેક જાતના પદાર્થોમાંથી પોષણ મેળવતા શીખે છે.
વનસ્પતિની ભૂમિકાએ પહોંચેલા આત્માઓમાં માત્ર તે તત્ત્વ વિકસેલું હોય છે. તેમનામાં પોષણ મેળવી વધવા સિવાય બીજું કાંઈ કાર્ય કરે તે તેને બીજો અંશ ખીલ્યો હોતો નથી. પશુઓ અને મનુષ્યમાં મનનીકળા વનસ્પતિના સંજ્ઞા-મનની કળા કરતાં અનુક્રમે અધિકાધિક વધેલી હોય છે છતાં તેમનામાં પગ
For Private And Personal Use Only
