________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આશ્રવ બિમાસા.
૨૮૭.
માટેજ તેવું પ્રપણાનું વર્તન અધમતા ભરેલું કહી શકાય. કેમકે તેમ કરવાથી આપણે વધારે ને વધારે પશુ બનતા જઈએ છીએ, અને મહા મુશીબતે અનેક વિટંબણ અને કટુ અનુભવના પરિણામે ભૂમિકાને ઓળંગીને અહીં આવ્યા છીએ. તે ભૂમિકાને પુનઃ આદર પૂર્વક આલીંગન આપીએ છીએ. કઇ પુરૂષ કે સ્ત્રીમાં આપણે પશુઓને હેઈ શકે તેવા લક્ષણે જોઈએ છીએ ત્યારે આપણને ખેદ ઉત્પન્ન થાય છે. તેનું કારણ એટલું જ છે કે આપણે આત્મા સ્વભાવથી જ એ ભૂમિકામાં પાછા હઠવા નથી માગતો.
છતાં આને અર્થ એમ પણ નથી કે જીવનની ઉખ્ય ભૂમિકાને શોભાવતા આત્માઓ પશુઓના વર્તન ઉપર તિરસ્કારથી જુએ છે. અને તેમનું આચરણ નિહાળી ત્રાસ અનુભવે છે. એથી ઉલટું તેઓ એમ માને છે કે એ વર્તનારાજ પશુઓના શરીરમાં વસતા આત્માઓ આગળને આગળ વધે છે. પશુઓ વડે થતાં બધા કાર્યો અને તેમની બધી ઈચ્છાઓને મહાજને સહાનુભૂતિ અને પ્રેમની દષ્ટિથી નિહાળે છે અને તેમાં કશું જ કંટાળે ઉત્પન્ન કરનાર અથવા ખે ” છે એમ માનતા નથી. જંગલી મનુષે જે લગભગ પશુઓ જેવા-પશુથી સહેજ ચઢીઆતા છે, તેમના તરફ પણ મહાત્માઓ તે એક પ્રકારની દષ્ટિથી જુએ છે. અને તેમના કષાને તેઓ કુદરતી અને હવા છે માટે જ છે એમ માને છે. આત્માના વિકાસકમની જે હદે જે હેવું જોઈએ તે હદે તે હોય, એમાં નવાઈ પામવા જેવું નથી.
પરંતુ મહા પુરૂષને ખેદ ત્યારે જ થાય છે કે જ્યારે તેને સુધરેલા કેળવાએલા, અને જ્ઞાતા પુરૂષોમાં એવી અધમતા જુએ છે. આ સ્થળે તેઓ વિકાસની શ્રેણીમાં આગળ કુચ થતી નથી જોતા પણ પાછળ હઠવાના દશ્યને અત્યંત શેક પૂર્વક નિહાળે છે. પ્રગતિને બદલે પાછી ગતિ જુએ છે. મનુષ્ય જ્યારે નહીં કરવા રોગ્ય વર્તન કરતે હોય છે, ઉપશમાવવા અને ક્ષય કરવા એગ્ય લક્ષણને ઉપગમાં લેતા હોય છે ત્યારે તેને આત્મા જ તેને ડંખે છે. કષાયમાં રચીપચી રહેલા મનુષ્ય પણ પોતાની હૃદય-સ્થિતિથી અજાયા નથી. તેમના અંતઃકરણની ઊંડાણમાંથી તેમના વિચાર અને કાર્યની બુરાઈને અવાજ હમેશા નિકળતે રહેતે હોય છે. એક પશુ અથવા જંગલી મનુષ્ય તે જ કામને જ્યારે સ્વાભાવિકતા પૂર્વક કરતે હોય છે ત્યારે આ સુધરેલા મનુષ્યનાં તે જ કાર્યમાં કશી સ્વાભાવિકતા હેતી નથી. “હું ખોટું કરું છું” એવી છાપ તેની મુખમુદ્રા ઉપર હમેશાં ચાંટેલી રહે છે. અને એ જ તે કાયની અસ્વાભાવિકતાની નીશાની છે. પશુઓ અથવા જંગલી મનુષ્ય કઈ કાય જ્યારે આનંદ પૂર્વક અને “હું બેટું કરૂં છું” એવા જરા પણ ભાવ વગર કરતા હોય છે, ત્યારે આપણે સુધરે મનુષ્ય તે જ કાર્ય શરમાતા શરમાતે, નજર છુપાવતે, દષ્ટિ નીચી ઢાળીને, અને તે કરવા યોગ્ય
For Private And Personal Use Only
