________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૮૮.
આત્માન પ્રકાશ નથી, એમ હદયમાં માનીને કરતે હોય છે. આત્માને દંશ તેને ફોલી ખાતે હોય છે છતાં એ સર્વની દરકાર રાખ્યા વિના તે પિતાની હલકી વાસનાઓને વસ કરવા લાગ્યા રહે છે.
- હવે આપણે આપણા વિષયના મુખ્ય મુદ્દા ઉપર આવી પહોંચ્યા છીએ. કપાયાની એક કાળે-પશુત્વની ભૂમિકાએ-આપણને અગત્ય હતી, અને હજી સુધી તે વખતથી આપણા માનસ બંધારણમાં તે ખેંચાતા અાવે છે. પરંતુ હવે કાંઈ આપણે પશુ નથી. આપણે ઉદ્દેશ પશુને સાધવાને નથી પણ ઈશત્વને સાધવા ને છે. અને ઈશત્વના ગુણે કામ, ક્રોધ, તૃષ્ણા, આસક્તિ, ઈર્ષ્યા, અભિમાન આદિ નથી. આત્માના દષ્ટિપથ ઉપર જે સુંદર ભાવી આ કાળે નજરે પડે છે, તે માત્ર હલકી વૃત્તિઓને રાજી રાખવા માટે ગુમાવી દેવું ઘટતું નથી. ખરૂં છે કે અત્યારે આપણા ઉપર એ પશુપણાના લક્ષણેનું-કષાય-મનનું-દબાણ એટલું બધું સખ્ત અને મુંઝવી નાંખનારૂં છે કે તેનાથી છેક મુક્ત થવું એ અશક્ય છે. છતાં જે આત્મા તેના ઇશ્વરી અંશની સહાય માંગે છે તેના અધે અંશને કબજામાં રાખ. વાનું બળ તે મેળવી શકે તેમ છે. અને ધીમે ધીમે એ તોફાની પશુખાનાને-કષાય વૃત્તિઓને-કાબુમાં લઈ શકાય છે. પ્રસંગોપાત તેમાંથી એકાદ કષાયરૂપી પશુ મળ કરીને ભાગી છૂટે અને તમને અથવા તમારા આસપાસના મનુયેને ઈજા કરે તે તમારે નિરાશ થવાની અથવા ભયભીત થવાની લેશ પણ જરૂર નથી. એ બધા આપણે જુને વારસો છે, આપણું પોતાના જ બાળકે આપણું પોતાની જ માનસ બનાવટ છે. અને આગળ ઉપર તે આપણી પોતાની જ શક્તિથી સંયમમાં આવી જશે અને કાળક્રમે આપણામાં વિલય પણ પામી જશે. “કષાયને તજવાની જરૂર છે-એ પશુપણાની ભૂમિકાને જ છાજે છે, મનુષ્યના પદને નહીં– એવું જ્ઞાન થવા પછી ડાહ્યા મનુષ્યએ તે જ્ઞાનને અનુરૂપ વર્તન કરતા ધીમે ધીમે શીખવું જોઈએ. અને ધૈર્યપૂર્વક, ખંતપૂર્વક, છતાં આકુળવ્યાકુળ થયા શિવાય, એ કષાયેના ધમપછાડાને ઓછાં કરતાં ચાલવું જોઈએ. બળ કરવાની, આંચકા મારવાની કે થોડા જ વખતમાં જ તમામ કષાને સાફ કરી નાખવાની તલપાપડતા કરવી એ અજ્ઞાન અને મૂર્ખાઈ છે. તમારા હૃદયમાં એ કષાયોને દૂર કરવાની ઈચ્છા ખરેખરી પ્રગટી હશે તે એની મેળેજ રવાભાવિક અને સરળ રીતે તે ઘટતા જશે, અને આત્મા વધારે વધારે ઈશત્વ સંપાદન કરતે જશે, સંક૯પ એ મહાન બળ છે. અને જે કષાયોથી મુક્ત થવાને તમારો સંકલ્પ દઢ અને નિષ્કપટ હશે તો કાંઇપ બળ વાપર્યા વિના તમારે ઉદ્દેશ બર આવતે જશે. બહાર સપાટી ઉપર દોડધામ કરવાથી, કે ખાલી બળ કરીને તુટી મરવાથી કષાયનું બળ ઘટતું નથી. ઘણાં ભલા માણસે કષાનું બળ મંદ કરવા અનેક જાતની કષ્ટ ભરેલી પ્રક્રિયાઓ અને વિધાન કરે છે, પરંતુ તે બધા અંતરના રોગ માટેના બહારના ઉપચાર જેવા લગભગ નિરર્થક છે. તેઓ કષાયનું સ્વરૂપ, તેના કાર્યકા
For Private And Personal Use Only
