Atmanand Prakash Pustak 012 Ank 10

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 8

આત્માનદ પ્રકાશ
સૈભાગ્ય અને દુર્ભાગ્યમાં જે કે મનુષ્યપણું સરખું છે, તે પણ એટલે આંતરે છે તેનું કારણ જે છે તેજ કમ. કર્મ પણ જીવ વિના બની શકતું નથી. તેમજ કર્મ સિદ્ધિને માટે ધર્મ સંગ્રહમાં પણ કહ્યું છે કે
आत्मत्वेनाविशिष्टस्य, वैचित्र्यं तस्य यशाद ।। नरादिरूपं तच्चित्र, मदृष्टं कर्मसंज्ञितं ।। १ ॥
અર્થ–આત્માપણે સર્વ જીવ સરખા છે. તે પણ મનુષ્ય, પશુ આદિ જે વિચિત્ર દશા થાય છે, તે અછાધિનજ છે. કે જેને કમ સંજ્ઞા કહે છે. પુરાણમાં પણ કર્મ સિદ્ધિ માટે કહ્યું છે કે –
यथा यथा पूर्व कृतस्य कर्मणः, फवं निधानस्थमिवावतिष्ठते, तथा तथा तत्पतिपादनोद्यता प्रदीपहस्तेव मतिः प्रवर्तते ॥१॥ यद् यद् पुरा कृतं कमें, न स्मरतीह मानवाः ॥ तदिदं पांडवश्रेष्ठ दैवमित्यभिधीयते ॥२॥ મુસ્લિાવિ મિત્રા, સુઝુધૈવ આરવ:
न हि तेतकरिष्यति, यत्नपूर्वकृतं त्वया ॥३॥ અ--જેવી જેવી રીતે પૂર્વ ભવમાં અથવા પૂર્વ કાળમાં કરેલાં છે તેનાં ફળ ખજાનામાં રાખેલા ધનની પેઠે મળી શકે છે.
ઉદાહરણ–જેમ હાથમાં દી હોય છે તે ચાલતાં આગળ આગળના ૫દાર્થોને જણાવે છે, તે જ પ્રમાણે જેવાં જેવાં કર્મ કર્યા છે તેના અનુસારેજ મતિ પ્રવર્તે છે. અને વચનેના ઉચાર પણ તેવા પ્રકારથીજ થાય છે. હે પાંડવ શ્રેષ્ટ, ( યુદ્ધિષ્ટિર) જે જે કર્મો પૂર્વે કરેલાં તે તે કર્મોનું અન્ને સ્મરણ કરતા નથી તે પણ આવીને તે નડે છે તેને લેકે દેવ કહે છે. હર્ષ પામેલા મિત્રો તેમ અત્યંત કેધાયમાન થએલા શત્રુઓ જીને કાંઈ પણ કરવાને સમર્થ નથી; કેમકે પૂર્વે શુભાશુભ કર્મ કર્યું જ નથી તે તે મિત્ર અને શત્રુઓ શું કરવાના છે? ૩ દ્ધમતમાં પણ કમના વિષયમાં કહ્યું છે કે
इत एकनवतो कटपे, शक्त्या में पुरुषो हतः।
तेन कर्मविपाकेन, पादे विछोस्मि निदवः ॥१॥ અર્થ–આજથી નેવ્યાસીમાં કલ્પમાં મહારી શકિતએ પુરૂષ હો. તે કમના વિપાકે કરી હે સાધુઓ, હું પગમાં કાંટાએ કરી વિંધા છું. ઇત્યાદિ સર્વ મતવાળા કર્મને માને છે તે કમને કર્તા કોઈ પણ માનવજ પડશે. જે કર્તા છે તેજ જીવ છે; કઈક તે જીવ પહેલે અને કમ પછી માને છે. કેઈક કર્મ પહેલાં ને પછી જીવ, અને કઈ છે સાથે ઉત્પન્ન થયાં એમ પણ માને છે. ઈત્યાદિક અને.