________________
૧૯૦
આગમ કથાનુયોગ-૬
નાયા. ૨૦૮ થી ૨૧૨,
૦ પુંડરીકનું દષ્ટાંત :
શ્રમણ વિભાગમાં પુંડરીકની કથામાં આ દૃષ્ટાંત આવી ગયેલ છે. તેમાં વસેલા કામભોગોના પુનઃ સેવનથી થતી દુર્ગતિ અને કામભોગોથી પ્રતિઘાત પ્રાપ્ત ન કરનારને ચતુર્ગતિ સંસારનો અંત થવા વિશેનો ઉપનય છે.
૦ આગમ સંદર્ભ :- : નાયા ૨૧૩ થી ૨૧૮;
– ૪ – ૪ – - - હવે હાથીના દૃષ્ટાંતથી આરંભીને ભિલુપાસક સુધીના ૨૮ દષ્ટાંતો પિંડનિર્યુક્તિ તથા વૃત્તિ મુજબના જુદા જુદા દોષોના દૃષ્ટાંતો છે. ૦ ગષણા દોષમાં હાથીનું દગંત :
આનંદ નામે નગર હતું. ત્યાં રિપુમર્દન નામે રાજા હતો. ધારિણી નામે રાણી હતી. તે નગર સમીપે સેંકડો હાથીઓના સમૂહથી વ્યાપ્ત એવું વન હતું. એક વખતે રાજાને હાથીઓ પકડવાનો વિચાર આવ્યો. તેણે તત્કાળ હાથીઓ પકડવા માટે રાજપુરુષોને આજ્ઞા કરી. ત્યારે રાજપુરુષોએ વિચાર્યું કે હાથીઓને બરૂનો ચારો ઇષ્ટ છે, પણ તે ગ્રીષ્મઋતુમાં સંભવે નહીં. વર્ષાઋતુમાં જ પ્રાપ્ત થાય. તેથી જે રેંટ વડે મોટા સરોવરોને ભરીએ તો નળના વનો અત્યંત ઉગેલા થશે.
ત્યારપછી નળના વનની ચોતરફ જાળ માંડી. યુથાધિપતિ સહિત હાથીનો સમૂહ ભમતો–ભમતો ત્યાં આવ્યો. ત્યારે તે નળવનને જોઈને યુથાધિપતિએ કહ્યું કે, આ નળવન સ્વાભાવિક ઉગેલા નથી. આપણને પકડવા માટે કોઈએ કપટ રચના કરી છે. કેમકે ગ્રીષ્મઋતુમાં જળથી ભરેલા સરોવરો કે નળના વનો સંભવતા નથી. જો તમે એમ માનો કે વિદ્યાચળના નિર્ઝરણાના પ્રવાહથી આ સરોવરો ભરાયા છે. તો તે વાત પણ યોગ્ય નથી કેમકે પૂર્વે પણ આ ઝરણાઓ હતા જ.
જેઓએ યુથાધિપતિનું વચન અંગીકાર કર્યું. તેઓ દીર્ધકાળ સુધી વનમાં સ્વેચ્છાએ ફરનારા અને સુખી થયા અને જે હાથીઓએ તે વાત ન સ્વીકારી તેઓ બંધન–સુધા આદિ દુઃખોને ભજનારા થયા.
અહીં યૂથપતિએ આ નળવન સદોષ છે કે નિર્દોષ છે? એમ જે વિચાર્યું તેને દ્રવ્ય ગવેષણા જાણવી. અર્થાત્ શ્રમણ—શ્રમણીએ આ રીતે દોષિતતાની ગવેષણા કરવી જોઈએ.
૦ આગમ સંદર્ભ :પિંડનિ. ૯૮, ૯૯ + ;
– ૪ – ૪ – ૦ ઉગમ દોષમાં લાડુપ્રિયકુમારનું દૃષ્ટાંત :
શ્રીસ્થલક નામે નગર હતું. ત્યાં ભાનુ નામે રાજા હતો. રુકિમણી રાણી હતી. તેમનો સુરૂપકુમાર પુત્ર હતો. પાંચ ધાત્રી વડે પાલન કરાતો તે પુત્ર કુમારપણાને પામ્યો.
