________________
૧૯૪]
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
કેટલાક અજ્ઞાની આગમના માધ્યમથી આત્માના બે-ચાર ગુણોના નામ યાદ રાખીને પોતાને આત્માના અનુભવી માની લે છે. પોતાને જ્યાં સુધી આત્માનુભવ ન થાય, ત્યાં સુધી પોતાની અજ્ઞાનદશાનો સ્વીકાર કરવો એ ઉત્કૃષ્ટ શિષ્યનું લક્ષણ છે. કૃપાળુદેવના શિષ્યમાં આ લક્ષણ જોવા મળે છે, કારણ કે કૃપાળુદેવના શિષ્ય આત્માનુભવ પહેલાં થયેલા આત્માના સ્વીકારને આત્માનો સંભાવનારૂપે સ્વીકાર કહે છે, અર્થાત્ તેમાં સંતોષ માનીને અટકી જતા નથી.
બીજી શંકા થાય ત્યાં, આત્મા નહીં અવિનાશ; દેહ યોગથી ઊપજે, દેહ વિયોગે નાશ. ૬૦ સદ્ગુરુના ઉપદેશથી આત્માના અસ્તિત્વ વિષે સમાધાન થાય બાદ શિષ્યને બીજી શંકા ઉત્પન્ન થાય છે. પ્રથમ શંકાનું સમાધાન થઈ જતાં શિષ્યએ સંતોષ ન માન્યો અને બીજો પ્રશ્ન પણ પહેલાં પ્રશ્નના સમાધાનથી જ ઉત્પન્ન કર્યો, તે એમ બતાવે છે કે, શિષ્યને પહેલો પ્રશ્ન સારી રીતે સમજાયો છે. આત્માનો નિર્ણય થયા પછી આત્માના કાળ વિષે શિષ્ય શંકા કરે છે.
જેવી રીતે કોઈ ગ્રાહક ખરીદી માટે કોઈ દુકાને જાય, ત્યારે દુકાનદારને આ વસ્તુ તમારી પાસે છે?' એમ પ્રશ્ન કરે છે અને જો દુકાનમાં એ વસ્તુ હોય તો તે વસ્તુની ગારંટી કે વોરંટી છે કે, નહિ અને જો હોય તો તે કેટલા સમય માટે? આમ, વસ્તુના હોવાપણાનો નિર્ણય થયા બાદ વસ્તુના કાળ વિષે શંકા થાય છે. તેવી રીતે ગુરુના મુખેથી ઉપદેશ સાંભળીને આત્માનો નિર્ણય કરનાર શિષ્ય આત્માના
