________________
ગાથા-૧૩૧].
[૩૮૫
નિશ્ચયનયથી પ્રરૂપિત કરેલા વચનો સાંભળવાથી અથવા નિશ્ચયનયની મુખ્યતાથી લખાયેલા ગ્રંથો વાંચીને જીવ સ્વચ્છંદી ન થાય, તે વાતને લક્ષ્યમાં રાખીને અહીં નિશ્ચય અને વ્યવહારનો સમન્વય કર્યો છે. નિશ્ચય વાણી સાંભળીને જીવ વ્યવહારનો નિષેધ કરે, એવું જ્ઞાનીનું પ્રયોજન હોતું નથી. પરંતુ અજ્ઞાની એકાંતદષ્ટિથી ટેવાયેલો હોવાથી, અનેકાંત સ્વરૂપી સત્યનો નિર્ણય કરતો નથી. નિશ્ચય વાણી સંભળાવીને જીવને વ્યવહારની વાસ્તવિકતાનું પણ જ્ઞાન કરાવવામાં આવે છે. જે નય વિવલાથી કથન કરવામાં આવ્યું હોય, તે નય વિવક્ષાના આશયને ગ્રહણ કરીને, વસ્તુ સ્વરૂપનો યથાર્થ નિર્ણય કરવો જોઈએ. સાચા દેવ-શાસ્ત્ર-ગુરુની પ્રતીતિને સમ્યગ્દર્શન કહેવાય છે. જ્યાં સુધી નિશયની પ્રાપ્તિ ન થાય, ત્યાં સુધી વ્યવહારિક ધર્મક્રિયાનછોડવી જોઈએ. દેવદર્શન, પૂજા, ભક્તિ, ઉપવાસ, શીલ વગેરે શુભભાવ આત્માર્થીને આવ્યા વિના તે નિશ્ચય પામી શકાતો નથી. વ્યવહારની દરેક ક્રિયા કરતી વેળા આત્મતત્વન ભૂલવું જોઈએ. શુભભાવ આવે ત્યાં પણ લય આત્માનું જ હોવું જોઈએ. શુભભાવ છોડવા યોગ્ય છે, પણ અજ્ઞાનીને ભૂમિકાનુસાર શુભભાવ આવવો જ જોઈએ. મનુષ્યભવ પામીને પણ મોટાભાગનો સમય અશુભ ક્રિયામાં વેડફાતો હોવાથી, અજ્ઞાનીને સ્વાધ્યાય તથા તત્વચિંતન કરવાનો ઉપદેશ આપવામાં આવે છે.
જો કોઈ એકાંતવાદી નિશ્ચયવાણી સાંભળીને વ્યવહારનો નિષેધ કરે તો તેમાં જ્ઞાનીનો કોઈ દોષ નથી. પૂજ્ય ગુરુદેવશ્રીએ આપેલા નિશ્ચય ઉપદેશને કોઈ લોકોએ એકાંતે ગ્રહણ કર્યો છે, તેના કારણે
