________________
ગાથા-૧૩૭]
[૪૦૧
હોય તે જ હિતોપદેશી હોય છે. આમ, વીતરાગી અને સર્વશ થયા પછી અજ્ઞાની જીવોને આપયેલો ઉપદેશ શ્રેષ્ઠ છે. આ વર્તમાન કાળમાં, મોહી જીવોને વીતરાગી અને સર્વશ થવું નથી, પણ દરેકને હિતોપદેશી થવું છે, થવું ગમે છે. જ્યાં દેખો ત્યાં સર્વત્ર ધર્મનો ઉપદેશ આપવાવાળા મળશે. આ કાળમાં પ્રવચન કરવાવાળા જીવોની કોઈ ઓછપ નથી. જો ઓછપ હોય તો, સત્ય સ્વરૂપને સમજવાવાળા તત્ત્વના ઈચ્છુક જીવોની છે. કહેવાવાળા વધુ મળશે પણ સાંભળવાવાળા ઓછાં મળશે અને જે સાંભળવાવાળા હોય છે, તે પણ બીજાને કહેવા માટે જ સાંભળવા આવતા હોય; એવી આજની પરિસ્થિતિ છે. પ્રવચન જ નહિ, પુસ્તકો લખવાવાળા પણ વધી ગયા અને વાંચવાવાળા ઘટી ગયા. એ જ આ કાવ્યનો ભાવ છે.
વિતરાગતા અને સર્વશતા એ આત્માના ચારિત્ર અને જ્ઞાન ગુણની શુદ્ધ પર્યાય છે. પરંતુ હિતોપદેશીપણું એ આત્માનો સ્વભાવ નથી; તેથી મોક્ષગત સિદ્ધ ભગવાન વીતરાગી અને સર્વજ્ઞ તો છે, પણ હિતોપદેશી નથી. કારણ કે હિતોપદેશીપણું એ આત્માની કમજોરી છે, તેથી તે અરિહંત અવસ્થા સુધી જ સીમિત છે.
જે જીવ જ્ઞાનની મોટી મોટી વાતો કરે છે પરંતુ જેનું જ્ઞાન, સ્વભાવમાં સ્થિર થયું નથી તે જીવને પામર કહ્યો છે. શાસ્ત્રના ભંડારો વાંચીને, તેને યાદ પણ કરીને, તે શાસ્ત્રો પર પ્રવચન પણ આપીને, અનેક પ્રકારના દૃષ્ટાંતથી સરળ કરીને, લોકોને સમજાવનાર શુષ્કજ્ઞાની, જગતને જે શીખામણ આપે છે તેને તે પોતે અપનાવતો નથી.
