________________
૩૮૬]
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
લોકો તો એમ જ કહેશે કે કાનજીસ્વામીવાળા વ્યવહારનો નિષેધ કરે છે, ત્યાં ભૂલ કરનાર વ્યક્તિનું તો નામ પણ ન લેવાયું. કાનજી સ્વામીવાળા કહેતા ગુરુદેવની જ ટીકા થઈ. ખરેખર જે લોકો એકાંત નિશ્ચયને માનીને, વ્યવહારનો નિષેધ કરવાવાળાને કાનજી સ્વામીવાળા માને છે, તે લોકોની પણ ભૂલ છે. કારણ કે કાનજી સ્વામીનો શિષ્ય એકાંતવાદી હોય નહિ અને એકાંતવાદી હજુ કાનજી સ્વામીને સમજ્યો નથી એમ સમજવું જોઈએ. જો આપણે ગુરુદેવનું નામ રોશન ન કરી શકીએ તો કંઈ નહિ, પણ પોતે એવું આચરણ તો ન જ કરવું જોઈએ કે જેથી લોકોને પૂજ્ય ગુરુદેવશ્રીનું નામ લઈને નિંદા કરવાનો અવસર મળે.
નિશ્ચયને લક્ષ્યમાં રાખીને વ્યવહાર કરવા યોગ્ય છે. પરંતુ અજ્ઞાની વ્યવહારની ક્રિયાને લક્ષમાં રાખીને નિશ્ચયની ચર્ચા કરે છે. નિશ્ચયયાભાસી એમ માને છે કે નિશ્ચયની વાતને વિશેષ ઊંડાણપૂર્વક પ્રસ્તુત કરવાથી જ્ઞાનીપણું પણ વિશેષ પ્રગટ થાય છે. જ્ઞાનીએ નિશ્ચયના સિદ્ધાંતોને ચર્ચાના વિષય સુધી સીમિત નહિ રાખીને ટ્રુષ્ટિના વિષય સુધી પહોંચાડવો જોઈએ. જ્યારે તે અનુસાર પ્રવર્તન કરવામાં આવે, ત્યારે વ્યવહાર તથા નિશ્ચય બંને નય સાર્થક થયાં કહેવાશે. નિશ્ચય ભાવસ્વરૂપ-જ્ઞાનસ્વરૂપ છે તથા વ્યવહાર વચનઆચરણ સ્વરૂપ છે. ભાવ-જ્ઞાનનું આચરણમાં અવતરણ થવું જોઈએ. પોતાને શુદ્ધાત્મા જાણનારાને માનનારાનો અન્ય આત્માઓ સાથેનો વ્યવહાર પણ શુદ્ધ હોવો. જોઈએ. સાધ્યને સીધું પકડવા જનારને તે સીધે સીધું પકડાય એમ નથી. સાધન દ્વારા સાધ્ય પકડમાં આવશે.
