________________
૩૯૮]
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
આઠેય કર્મોથી રહિત પરિપૂર્ણ શુદ્ધ મોક્ષદશા, જેની સમજણથી પ્રગટ થાય છે, એવી પ્રવચનસારની ગાથા ૮૦, એ પ્રવચનસારનો સાર છે. જિનાગમનો સાર છે.
આમ, અહીં ગુરુ આજ્ઞા કહીને ગુરુનું તથા જિનદશા કહીને દેવનું મહત્વ સમજાવ્યું છે. કારણ કે અરિહંત દશા વિના સિદ્ધ દશા પ્રગટ થતી નથી. તથા સદ્ગુરુ થયા વિના અર્થાત્ આત્મજ્ઞાન વિના અરિહંત થઈ શકાતું નથી. મુનિનો મોક્ષ થતો નથી, પણ અરિહંત ભગવાનનો મોક્ષ થાય છે. પરંતુ મુનિ દશા વિના કેવળજ્ઞાન કે અરિહંત દશા પ્રગટી શકે નહિ. આત્મજ્ઞાન વિના મુનિપણું હોતુ નથી. તેથી આત્મજ્ઞાન વિના સિદ્ધ પદ મળતું નથી.
ઉપાદાનનું નામ લઈ, એ જે તજે નિમિત્ત; પામે નહિ સિદ્ધત્વને, રહે ભ્રાંતિમાં સ્થિત. ૧૩૬
ઉપાદાન કારણને જ આત્માનું ઉપકારી માનીને, જે જીવ નિમિત્તો પ્રત્યે નફરત કરે છે, તે જીવના અજ્ઞાનનો નાશ થતો નથી. કારણ કે જિનાગમમાં વર્ણિત અનેકાંત સ્વરૂપને ન માનીને, અજ્ઞાની એકાંતથી ઉપાદાનને જ કાર્યનો કર્તા માને છે. જેવી રીતે નિમિત્તાધીન દ્રષ્ટિવાળો ઉપાદાનને સ્વીકારતો નહિ હોવાથી આત્માને પામતો નથી, તેવી રીતે કોઈ અજ્ઞાની ઉપાદાન કારણનો જ સ્વીકાર કરીને નિમિત્તના અસ્તિત્વનો પણ સ્વીકાર કરતો નથી. નિશ્ચયાભાસી મિથ્યાદષ્ટી નિમિત્તને અકાર્યકારી કહીને છોડી દે છે; તેના ફળમાં પરમાર્થ પામતો નથી. તે અજ્ઞાની સદ્ગુરુનો ઉપદેશ સાંભળતો નથી, દેવદર્શન વગેરે
