________________
ગાથા-૧૧૧]
[૩૩૧
૩. સ્વ-પરનું ભેદજ્ઞાન. ૪. આત્માનો નિર્વિકલ્પ અનુભવ.
સર્વપ્રથમ દેવ, શાસ્ત્ર તથા ગુરુનો વિચારપૂર્વક નિર્ણય કરવો જોઈએ. વિચારના માધ્યમથી જ જીવ સત્ય નિર્ણય સુધી પહોંચી શકે છે. તેથી સાચા દેવ-શાસ્ત્ર-ગુરુનો અનેક વિવલાપૂર્વક વિચાર કરવો જોઈએ. જિનેન્દ્ર ભગવાનનું સત્ય સ્વરૂપ જાણ્યા વિના તેમનું શ્રદ્ધાન પણ થઈ શકતું નથી.
જિનેન્દ્ર ભગવાનનો અહોભાવ આવ્યા વિના, તેમના વચનોની પણ મહિમા આવી શકે નહિ. તેથી વીતરાગી દેવ-ગુરુ-ધર્મ દ્વારા કથિત સાત તત્ત્વના સ્વરૂપને આગમના માધ્યમથી જાણવું જોઈએ. કારણ કે વર્તમાનકાળમાં સાચા દેવનો આ ભૂમિ પર વિરહ છે તથા સદ્ગુરુનો યોગ થવો પણ અત્યંત દુર્લભ છે. તેથી જિનવાણી પ્રત્યે સર્વસ્વ સમર્પણ ભાવ હોય તો જ સાતતત્ત્વનું સ્વરૂપ સમજી શકાય છે.
જીવાદિ સાત તત્ત્વોમાં જીવ તથા અજીવ નિત્ય ટકી રહેતાં ધ્રુવ તત્ત્વ છે. આશ્રવ, બંધ, સંવર, નિર્જરા તથા મોક્ષ પલટાતા પરિણામ છે. આ સાતમાં ગર્ભિત જગતનું નિત્ય-અનિત્યપણું જાણવું તે અનેકાંત દષ્ટિ છે. સાત તત્વોમાં જીવ તથા અજીવ જોય છે. આશ્રવ-બંધ હેય છે. સંવર-નિર્જરા ઉપાદેય છે તથા મોક્ષ સર્વથા ઉપાય છે. આમ, સાતેય તત્ત્વનો નિર્ણય કર્યા વિના સમકિત પ્રગટતું નથી. - વિશ્વમાં સમસ્ત દ્રવ્યોને પરસ્પર કોઈ સંબંધ નથી. સ્વ-પરનું ભેદજ્ઞાન થવું અનિવાર્ય છે. તેથી ભેદજ્ઞાનનો અભ્યાસ નિરંતર હોવો
