Aashirwad 1967 02 Varsh 01 Ank 04

Author(s): M J Gordhandas, Kanaiyalal Dave
Publisher: Aashirwad Prakashan

Page 6

શ્રીરામચરિતમાનસ
તુલસીદાસજીએ વંદનથી મંગળાચરણ શરૂ કર્યું. વંદન ચંદનથી મધુર છે. વંદન પ્રભુને લઈ ચલાવવા માટેનો રથ છે વંદન પ્રભુને નિમંત્રણ છે. તક અને તકરારથી તકદીર ગુમાવાય છે. તાર एकरारमें चले जाओ वे रामायण और वो अयोध्याલાઈ છે. નમસ્કારમાં સ્વરૂપનિરૂપણ કર્યું છે. નમસ્કાર એ અસાધારણ ભેટ છે. નમસ્કાર ઉતાવળ કરીને અપાય નહીં. કન્યા અને વંદન આ બે આપ્યા પછી ચિંતા કરાવે છે. જેને વંદન કર્યા એ વંઘમાં કંઈક વિશેષ ધર્મો છે કે નહીં એ જોવાનું છે. સભાવ, શ્રદ્ધા, વિશ્વાસ ગુમાવ્યો તો જિંદગી ગુમાવી દીધી. વંદન ઉપચાર હેત તો વિચાર ન હોત. પણ એ ઉપચાર નથી. વિદ્યા, ધન અને ધર્મમાં શાંતિમય જીવવું એનું નામ આત્મજ્ઞાન. અનેકવિધ માધુર્યનું મિશ્રણ એનું નામ માનવજીવન. શ્રદ્ધાવિશ્વાસ કેળવ્યા બાદ ગુરુ પાસે જવું ને પછી સ્વા. ધ્યાય કરો. મહાપુરુષોની કૃપાથી મૂર્ખને ભગવાન મળે છે, પણ જ્ઞાનસંપાદન થતું નથી. જ્ઞાનસંપાદન માટે અધ્યયનની જરૂર છે. શ્રદ્ધા એ આસન છે, માતા છે. અને વિશ્વાસ એ છત્ર છે–પિતા છે. વિશેપણ વિનાની તે મા અને વિશેષણવાળા તે પિતા.
वर्णान म् अर्थसंधानां रसानां छन्दसामपि । मङ्गलानां च कर्तारी वन्दे वाणीविनायकी ।।
વળના–બધી મજા વર્ષોમાં છે. શબ્દ પછી અર્થ આવે પણ રસ વગરને અર્થ નકામો છે. રસને રહેવાની જગ્યા તે છંદ છે. વાણી એ વિદ્યા છે અને વિનાયક એટલે વિવેક. બે વસ્તુની વચમાં બેસીને ન્યાય કરવાનો આવે તે વિવેક. વાણી વિદ્ય વધારનાર તેમ જ ઘટાડનાર છે. વિરોધી ક્ષેત્ર બનાવનાર પણ વાણી છે. વાણી વાતાવરણની સર્જક છે. વાણીમાં મીઠાશ નથી તો વચન સૂનું. મિત્ર નથી તો જીવન સૂનું. મીઠું નથી તો ભોજન સૂનું રામાયણ વીસ વર્ણો આપશે. ગાયત્રીને પણ ચોવીસ અક્ષર છે, રસ એકત્રિત કરવા માટે છંદ છે.
૧. નામ્બાલકાંડ. ૨. અર્થસંઘનામ-અયોધ્યાકાં. ૩. રક્ષાના- અરણ્યકાંડ. ૪. છસTH-કિકિંધાકાંડ.
શ્રી કૃષ્ણશંકર શાસ્ત્રી ૫. –સુંદરકાંડ. ૬. માતાના–લકાકાંડ,
, સત્તરો– ઉત્તરકાંડ.
નામ પડયું બાલકાંડમાં પણ અર્થ સમજાય અયોધ્યાકાંડમાં. અોધ્યાકાંડ એટલે કસોટી અને એ કસોટી છે કે કેવી. જે જિંદગી પર કાચ પેપર ઘસાયા નથી એ જીવન ચમત્કૃતિ બન્યાં નથી. કેકેવીરૂપ કસોટીએ ધર્મની પરીક્ષા કરી ઈદ એ કટોરો છે. છંદ કાવ્યને સુબુદ્ધિ આપવાની વસ્તુ છે. શંકર એટલે વિશ્વાસ પાર્વતી એટલે શ્રદ્ધા. વાણી શ્રદ્ધા અને વિશ્વાસયુક્ત હોવી જોઈએ શ્રદ્ધા એ પાર્વતી છે • અને પાર્વતી અડગ છે એટલે સફળતા અને ચરણે છે. શ્રદ્ધાની વેદી પાર પાયા પર હોય છે : (૧) તપ (૨) તિતિક્ષા (૩) તત્પરતા (૪) તન્મયતા. શ્રદ્ધાની વેદી પર ક્રિયાની ઇમારત શરૂ થાય તો કલ્યાણને કળશ જરૂર ચઢે. વ્યસનને જન્મારે જ્ઞાનતંતુની થકાવટનોથી થયો છે અને જ્ઞાનતંતુની થકાવટ ખોરાકમાંથી શરૂ થઈ છે. જેનાં સ્નેહ અને શાંતિ સ્મશાનમાં ગયાં એના જીવનમાં કલ્યાણ નથી. વિશ્વાસનો કોઈ શત્રુ નહીં, ને સંગ્રહ નહીં તે શંકર. શ્રદ્ધા અને વિશ્વાસ સશુરુ વિના મળે નહીં. વંદે વોમાં નિરā Tદાર એટલે ચરણથી મસ્તક પર્વતની આખી કાયા. ક્રિયા ( ઉપદેશ આપે તે ગુરુ. વાત્સલ્ય અને ચારિત્ર્યનું મિણ એટલે મહાપુરુષોનું જીવન એટલે સિદ્ધાંતોની ગૂંથણી, ચકાસણી. આ ગૂંથણી અને ચકાસણી તે સાધકેની નિસરણી છે.
જીવનની ક્રિયાઓ જીવનમાં વહેતી સરિતા છે. સરલ, સ-રસ, સહૃદય પ્રભુ છે. ક્રિયામાં ઉમંગ એ માનવજીવનના તર ગો છે. ગૃહસ્થજીવનમાં જે શીલ અને ઉમંગ ન હોય તે કંઈ જ નથી. સદવિદ્યા, શીલ, તપ, ત્યાગ આ ચાર વિભાગ ઉતર પ્રદેશમાંથી શરૂ થયા. આરંભ અને સમાપ્તિમાં જીવનને ઉમંગ જોઈએ. બીજા પાતંત્ર્ય કરતાં મેહનું જ પારતં પ્રબળ છે. મદાંધ, વિષયધ, વિવેકશન્ય અને શીલશ -આ ચાર જે હોય તો તેવાને ગુરુ કરવા નહિ. ઉપદેશમાં બધા જ ગુરુ બોધમય હોય છે પણ અંગત વખતે બધા જ ગુરુ. બોધમય હોતા નથી. શાસ્ત્રોનો પ્રયાસ ને સંતોને