________________
આશીર્વાદ
ફેબ્રુઆરી ૧૯૬૭
“તું તારી આ વેદનાની નાનકડી પોટલીને મોટી માનીને કરે છે. પણ આ નાજુક પુ૫ને તેં જોયું ? એ કેવી શાન્ત ને મીઠી સુગંધ વિશ્વમાં વહેતી મૂકે છે! સુગન્ધના ફુવારા છોડતા પહેલાં એ કાઈની પ્રશંસાના બે શબ્દોનીય પ્રતીક્ષા કરે છે ? મત્ત પવન એનો મધુર સૌરભ લઈ ચારે દિશાએમાં ઊપડી જાય છે ને વાતાવરણના અણુએ અણુને સુવાસથી ભરી દે છે. આખું હવામાન ખુશનુમા થઈ જાય છે; પણ ચાંદની રાતની કેાઈ સોહામણી ધડીએ એ ગુલ બને પૂછી તે જોજે કે, “ સહામણા લ, કાંટાની વેદનાભર્યા જખમો તારા કેમલગે છે ખરા ?” તો વેદનાનું એ ફૂલ ગુલાબી હાસ્ય કરી કહેશે: “માનવ હૃદય, કાંટાના જખમો સહ્યા વિના ગુલાબ બનાય ખરુ ? છરીથી કપાયા વિના વાંસ વાંસળી બની શકે ખરા? સંતપ્ત હૃદયને શાન્તિ આપનારી મધુર બંસી બનવા માટે છરીના ધા અનિવાર્ય છે, તે વિશ્વને સુવાસ આપનાર ગુલાબ બનવા માટે પણ કાંટાની વેદના અનિવાર્ય છે.”
આટલું કહી પ્રકૃતિ થંભી, કારણ કે તેને અવાજ કરુણાથી દ્રવી ગયો હતો. હવે તેના કંઠમાંથી અવાજ નહોતો નીકળતો, પણ કણ નીતરતી હતી. કરુણુઝરતા શબ્દોમાં એણે કહ્યું :
“મારા બાળક, તને જે વેદના મળી છે, એ તો વેદનાનો એક અંશમાત્ર પણ નથી, વેદના કેને કહેવાય એ તો તને આકાશને આ લડકવાયો સૂર્ય કહેશે. એ વસુંધરા પર પ્રકાશ પુંજ વરસાવે છે, નિત કરેલા કપરા માર્ગ ઉપર એ એકલોસાવ એકલે જ ચાલ્યો જાય છે. જગત આખાને પ્રકાશ આપી સહાય કરે છે પણ એના અસ્તટાણે કઈ એને સહાયક થાય છે ? છતાં એ કેવો સુપ્રસન્ન છે? અભ્યદય ટવે જેવી સુરખી એના મે પર હોય છે, તેવી જ સુરખી ખટાણે હોય છે ના? શોક કે દિલગીરી એના મુખ પર દેખાય છે? તે કઈ માઝમ ર તે એના હૈયાની વાત પૂછીશ તે એ કહેશેઃ
* સુખ કેને પ્રિય નથી ! સુંવાળે માગ કેને નથી ગમત ? સાથીઓ વિના ભમવું કોને પસંદ હે ? સ્વજનની મીઠી દૂછડી અ થવું કોને પસંદ હોય? પણ જગતને જે પ્રકાશ આપ હોય, તો
આ બધું સહ્યા વિન' ન પ્રિયતમ વસ્તુઓને બેગ આપ્યા વિના કેમ ચાલે ? જીવન પ્રિયતમ વસ્તુઓને કલ્યાણની વેદિકામ હમે છે, ત્યારે જ એમાંથી વિશ્વમંગલ ની અમર જ્યોત પ્રગટે છે !'
પછી પ્રકૃતિએ એક ઊ ડો શ્વાસ લીધો-જાણે પૃથ્વી ઉપર રહેલાં પોતાનાં સંતાનોની વેદનાને એક જ શ્વાસે પિતાના પેટમાં ઉતારતી ન હોય ! હસની પાંખ જેવા વેત સાળના છેડાથી વેદનાનાં આંસુ લુછી એણે કહ્યું :
“આ ચાલ્યા આવતા નાનકડા ચાંદ સામે તે જે. અંધારઘેર્યા આકાશને ભેદી એ કે ચાલ્યો આવે છે ! પ્રકાશ એનું સ્મિત છે, હર્ષ એની અખો છે, પવિત્રતા એનું જીવન છે, પ્રસન્નતા એની કાયા છે, તાપથી સળગતી ધરતી પર શીતળતાનાં અમીછાંટણ છાંટતો એ ધીમી ગતિએ ચાલ્યો આવે છે. પણ એને પૂછી તો જે કે, તારા નાજુક હૈયામાં વેદનાના રંગથી રંગાયેલી જુગજુગ જની કેવી કેવી વાતે પોઢી છે' ,
એટલામાં તે રજનીપતિ આવી પહેઓ માતા પ્રકૃતિને વિનયભર્યું નમન કરી એ બોલ્યો, “વ્યથિત હૃદય! તમારે વાર્તાલાપ મને દૂર-અતિદુરથી સંભબાયો હતો અને આ તમારી સુમધુર જ્ઞાનગોષિમાં રસ લેવા મને મારી અભિલાષાઓ પ્રેરી રહી હતી. પણ મર્યાદાનો ભંગ કરી હું તમારી વચ્ચે કેમ આવી શકું ? પણ મૈયા પ્રકૃતિઓ પોતે જ મને સંભાર્યો ત્યારે હું આવ્યા વિના રહું ખરો ? અજ્ઞાત હૃદય ! તું વેદનાની મોટી મોટી વાતો કરે છે, ત્યારે મને તારા ઉપર કરણ ઊપજે છે વધ્ય લતા પુષ્પપ્રસવની વાતો સંભળાવે તો પુષ્પલતાને એના ઉપર કરણું ન ઊપજે? તેમ તું પણ વેદના વિશે જાણતું કંઈ નથી અને વેદનાના અનુમાનથી વેદના અનુભવે છે.
અરે, વ્યક્તિની પોતાની વેદના એ તે કંઈ વેદના કહેવાય? એમ તો હુંય આખા વિશ્વને શીતળતા આપું છું, પ્રકાશમાં સૌને નવડાવું છું, શાન ચન્દ્રિકાના તેજથી આખી વસુંધરાને મઢી દઉં છું, તોય કાળમુખે રાહુ મારે. ઝ સ કરી જાય છે પણ
