Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Raascelleich al2... - guNavaMta baravALiyA dreamstime
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe... * guNavaMta baravALiyA prakAzaka azoka prakAzana maMdira pahelA mALe, kastUrabA khAdI bhaMDAranI upara, ratanapoLanI sAme, gAMdhI roDa, amadAvAda-380001. phonaH 079-2214 0770 * pheksaH 22140771 E-mail : hareshshah42@yahoo.co.in apmbooks42@yahoo.in navabhArata sAhitya maMdira 134, prinsesa sTrITa, muMbaI-400 002, phona : 2201 7213, 2208 5593 E-mail : nsmmum@yahoo.co.in jaina derAsara pAse, gAMdhI roDa, amadAvAda-1. navabhArata sAhitya maMdira bukazelpha 202, pelikana hAusa, |16, siTI senTara, sI.jI.roDa, Azrama roDa, amadAvAda-9. amadAvAda - 380009 - (1) 1--1 Vishwakalyan Ni Vate by: Gunvant Barvalia June - 2018 (C) Dr. Madhuben G. Barvalia prathama AvRtti : jUna 2018 vizvakalyANanI vATe... - guNavaMta baravALiyA ISBN kismata H prakAzakaH navabhArata sAhitya maMdira 134, prinsesa sTrITa, muMbaI-400 002. phona : 2201 7213, 2208 5593 E-mail : nsmmum@yahoo.co.in mudraNa vyavasthA :
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ nivedana parama upakArI saMtonI adhyAtmasabhara saMtavANI, svAdhyAya, pravacana, Adi sAMbhaLavAno avasara prApta thayo tyAra pachI hRdayamAM uThelA bhAvone kalama dvArA ciMtana-mananarUpe rajU karavAno avasara maLyo. koI marmaparzI prasaMga vAcavAmAM Avyo ane pachInA vicAramaMthana dvArA kaMIka lakhavAnI preraNA maLI, Ama A lakhANonI zRMkhalA racANI.. A badhAM lakhANo mArI sAdhanA ke vidvattAbharyA jJAnathI lakholAM nathI. A lakhANo saMtasamAgama ane vidvattavaryonA saMbaMdhonI nIpaja che. vidvattajano ne grubhagavaMtonAM pravacano sAMbhaLIne ane svAdhyAya dvArA je kaMI jANyuM tene mArI rIte A lekho dvArA rajU karavAno prayAsa karyo che, jemAM mArAM nija saMvedanonuM Alekhana thayeluM jaNAze. prastuta graMthamAM dharma, adhyAtma, zikSaNa, samAja, saMskRti vagere viSayaka mArA lekho graMthastha karyA che, te chellAM paMdareka varSa daramiyAna lakhAyelA che. A badhAM lakhANo 'muMbaI samAcAra', 'janmabhUmi', 'kAThiyAvADa jena', 'jaina prakAza', 'jAgRti saMdeza', 'jaina saurabha', 'dharmadhArA', 'zAsana pragati', 'vaDalo vihAra', 'prabuddha jIvana' 'divya dhvani', vagere vartamAnapatro ane sAmayikomAM pragaTa thayelA che. te sarve taMtrI ane saMpAdaka mahAzayono AbhAra. A lakhANonI preraNA mATe aneka gurubhagavaMto ane satIo mArAM upakArI che. sAdhu-saMtonI sevA-vaiyAvacce bhaktibhAvapUrvaka karI rahyAM che evAM saraLa hRdayA, dharmavatsalA ane zrAvaka zreSThI suzrI saralAbahena ane kumudabhAI mahetA (muMbaI)ne vinamrabhAve .... ' (III) - - -(IV) - - -
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArAM dharmapatnI DaoN. madhubahena baravALiyA, putrIo amISA dozI, nileSA jhATakiyA, zaileSI ajamerA, putra ciMtana ane putravadhU a.sau. baMsIe mArA A kAryamAM haMmezAM sahayoga Apyo che. vizvakalyANanI vATe..."nuM prakAzana karavA badala navabhArata sAhitya maMdiranA zrI azokabhAI zAha tathA murabbI zrI dhanajIbhAIno AbhAra mAnuM chuM. - guNavaMta baravALiyA 601, smita epArTamenTa, upAzraya lena ghATakopara (I), muMbaI-400 077. eprila-2018, - - vizvakalyANanI vATe... anukramaNikA phima viSaya : 1. samyak zraddhA : -para kalyANakArI 2. itihAsanuM suvarNa pRSTha : dAnanI parAkASThA : 3. samAjanuM kaDavuM satya: pramodabhAvanAno lopa . 4. kathAnako : ApAgI amUlya saMpadA T 5. khetaranAM bIjathI ropANo AtmabIja . 6. AvA mANasa thaIne zuM lAbha ? I 3. nyAyasaMpanna vaibhava 8. vyaktimAM rahelA bIjabhUta vyaktitvane pragaTa kare te ja sAcI kevaLAgI : 9. jIvanamukata banavAnI kaLA T10. darzana sAhityamAM mRtyu ciMtana | 11. avadhAnathI sAvadhAna..! . 12. zAkAhArIo mATe saMmatanA 13, kAlanI kone khabara che ? 14. saraLatA ane tA : prabhu sAthe joDatI kaDI 5. bhAratIya darzana ane pramANa saMskRtinA jyotirdhara prAmANikatAthI meLavelI saMpattiH sva-para mATe kalyANakArI - parama dAmapabhAvanA niyama ane nIti : eka sikkAnI be bAju vaizvika tApamAna = dharma ane paryAvarA darpagamAM bahu joyuM, hava dapIgane joIe 18 21 : 33 E-mail : gunvant.barvalia@gmail.com M : 9820215542 : pada aMdhApo C/i|C/|8||8||||:: || || . 25, che. nadI kanyAdAne sAMprata jIvanamAM yoganuM mahatva bhAratIya guru paraMparAnA saMdarbhe : sadguru saMskRtinA AdhArasthaMbhe divya ... vaizvika beMkano ceka vRkSonA rakSaNa mATe zahAdatanI kathA nirlepI dezA AtmasudhAraNAnA amUlya dastAveja dharma AdhArita samAjaracanA trIjo cUlo bhagavAna mahAvIra ane gaudhIjInI ahiMsA bhayathI nimarthatAnI yAtrA 114 129 28. 29. 3. - 31. 32. 134 18
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe samyak zraddhA : sva-para kalyANakArI mitromAM carcA cAlatI hatI, zraddhA, azraddhA ane aMdhazraddhAnI. sAcI zraddhA mAnavIne tAre, azraddhA jIvanane jaDatA tarapha laI jAya, aMdhazraddhA DUbADe. aMdhazraddhA vyaktigata jIvanamAM naitika adha:patana karAve. AdhyAtmika pragati ja na thAya, kAraNa mithyAtvamAMthI jarIka paNa paga bahAra na kADhI zake. aMdhazraddhA samAja mATe keTalI nukasAnakAraka che te saMdarbhamAM mitre eka rasaprada ja nahi, ciMtanapreraka vAta karI. thoDA divasa pahelAM eka anAthAlayanI mulAkAte javA mATe ame keTalAka mitroe eka sthaLe maLavAnuM nakkI karyuM. sarvadharma maMdira muktidhAma-nAsika ane vividhalakSI mahAraSNAlaya - haoNpiTala banne vaccenA saMkulamAM Avela bagIcAnI eka beMca para besIne huM mitronI rAha joto hato. evAmAM haoNspiTala bAjuthI pAMceka vyakti AvI bAjumAM najIkamAM ja beThI. be puruSo, be strI ane eka 18 varSano chokaro. vAtacIta parathI jANyuM ke be puruSo pitrAI bhAIo hatA. temAMnA eka bhAIno 18 varSano yuvAna putra haoNspiTalamAMthI sAjo thaIne ThThI maLatAM ja bImArImAMthI mukta thayo hato. eka strI te yuvAnanI mAtA ane bIjI dAdI hatI. A haoNspiTala banAvanAra sau dhanyavAdane pAtra che. jeNe jeNe AmAM dAna ApyuM che teNe to puNyanA gaMja khaDakI dIdhA che." chokarAnA pitA bolyA. A kAkA kAkA vizvakalyANanI vATe kAma sAMbhaLI bIjA bhAIe kahyuM ke, "tArI vAta sAcI che. ApaNe pahelAvahelA chokarAne khAnagI DaoNkTara pAse laI gayA hatA to teNe ATha hajAra kharca Avaze tema kaheluM. ATalA rUpiyA ApaNe garIba mANasa kyAMthI lAvIe. sAruM thayuM ke ApaNe A vividhalakSI haoNspiTalamAM AvyA. dasa divase chokaro sAjo thayo ane A dharmAdA davAkhAnAnuM bila to paMdaraso rUpiyA ja AvyuM.' dAktara to deva jevA ne A narsa to dayALu parI jevI. chokarAnI Ubhepage cAkarI karI. bhagavAna enuM bhaluM kare ! mAjIe aMtaranA AzIrvAda ApyA. ApaNuM kAma sArI rIte pAra paDI gayuM to mAtAjInA maDhe jaIne ja gAmane ghare jaIe, moTo bhAI bolyo. nAno kahe, mAtAjInI jagyAe javAno keTalo kharca thaze ? nALiyera, pUjApo, cUMdaDI, phUlamALa, pUjArI ane prasAdanA thaIne vadhAmaNAnA sADI cAraso jevA ne doDhaso TikiTanA gaNo to chasso rUpiyA kharaca thAya. mArI pAse traNaso-savA traNaso silaka che. traNaso tAre uchInA ApavA paDaze. moTAe bajeTa rajU karyuM. rastAmAM ghaMTALImAnI derIe eka ghaMTa paNa caDAvatA jaIe. doDhaso vadhu thAze. huM sADA cAraso uchInA ApIza. sagavaDe pAchA Alaje. davAkhAnAnuM bila vadhu AvyuM hota to bharavuM ja paData ne. mAnA paratApe to sau sArAM vAnAM thayAM. nAnAe TApazI pUrI. AmAM to Akho divasa bhAMgI jaze, chokarAnI mAe kahyuM. te tAre kyAM Aje ja haLe jatavA javuM che ? chokarAnA bApe kahyuM. chokaro mAMDa pathArImAMthI Ubho thayo che. dAktare haju ATha dI parejI pALavAnI ane gharanI bahAra nahIM nIkaLavAnuM kahyuM che. chokarAne hajI nabaLAI bahu che. A devI-derAnAM vadhamaNAMnuM pachI rAkho to sAruM bhAI, dAdIe vyathA rajU karI. A sAMbhaLI huM bolyo bhAIo tamAro kyAM re'vuM? sAMbhaLI moTo bhAI kahe, sAputArA bAjune gAmaDe rahIe chIe. chokarAne davAkhAne dAkhala karyo'to, Aja chuThThI dIdhI. have ghare jAvuM che, paNa jAtA pelA chokarAne mAtAjIne page lagADatA jAvuM che. tame A dharmArtha davAkhAnuM banAvanAra dAnavIro ane DaoNkTaranAM vakhANa karyA te sAMbhaLyuM, tame enI kadara karI te mane gamyuM, paNa tame devuM karI uchInA-udhAra laI mAtAjInAM vadhAmaNAM karavA javAno vicAra karo cho te keTaluM yogya ? ghaMTALImAnA - 1
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe kAma itihAsanuM suvarNa pRSThaH dAnanI parAkASTA vizvakalyANanI vATe dere basso ghaMTa paDayA che. mANaso corIne ghaMTa bhaMgAramAM veMcI de che. rAkhavAnI jagyAnA abhAve pUjArI paNa ghaMTa veMcI de che. Ane badale tame je dharmAdA davAkhAnAmAM lAbha lIdho te davAkhAnAnA TrasTane rU. 151 dAnamAM do to tamArA jevA jarUriyAtavALAnA upayogamAM ja e rakama vaparAze. tame kahetA hatA ne A davAkhAnAmAM dAna denAre puNyanA gaMja khaDakyA, to tame paNa yathAzakti ApI puNya kamAI lo, meM kahyuM. dharama-karama to karavo ja joIe ne, nahIM to deva nA kope ? nAno bolyo. sAme muktidhAmamAM sarvadharmanAM deva-devIonI suMdara mUrtio che. tyAM jaI bhAvapUrvaka chokarAne darzana karAvo ane tame badhA paNa darzana karo. maMdiranA bhaMDAramAM rUA. 151nuM dAna karo. zraddhApUrvakanAM devadarzana tamArA parivAranuM jarUra kalyANa karaze. Ama karavAthI tame devuM karavAmAMthI paNa bacazo ane chokaro musApharIthI bacI ghare ArAma karI zakaze. meM AtmIyabhAve banne bhAIone kahyuM. A bhAInI vAta sAcI che, dAdIe kahyuM. badhA saMmata thayA. nAno kahe, huM haoNspiTalamAM jaI AThaso ekAvananI pAvatI phaDAvIne AvuM chuM. tame sau maMdira tarapha cAlo. darzana karIne pachI ja gAmane ghare jaIe. moTA bhAIe cAlo tyAre, rAmarAma karI smita karyuM te kSaNe mane prasannatA ane saMtoSanI lAgaNI thaI. mitra paTele ghaTanAnI vAta pUrI karatAM mArA manamAM ciMtananI cinagArI cAMpI. saMto ane lokazikSako samAjanA eka moTA vargane aMdhazraddhAmAMthI bacAvI zake. AvA eka moTA vargano paiso ane samaya bAdhA, AkhaDI, dorA, dhAgA, bhUvA, DAkalA pAchaLa vyartha kharcAto bace ane e samaya ane nAnakaDI paNa vizALa saMpattino pravAha dAna dvArA zikSaNanI saMsthAo, vidyAlayo, ArogyanI saMsthAo, haoNspiTalo prati vaLe to e badhuM maLIne keTaluM moTuM kAma thaI zake. nahi to veThiyA ghaMTI cATe ne pUjArIne malIdA jevo ghATa thAya. samyaka zraddhA ja dharmano pAyo che ane te ja sva-para kalyANanuM kAraNa banI zake. anAvRSTine kAraNe gujarAtanA samagra soraTha vistAramAM duSkALanA oLA UtarI AvyA. mAnavIo mATe anAja-pANInI taMgI ane pazuo mATe ghAsacAro maLavo muzkela banyo. - soraTha-gujarAtamAM tyAre mohamada begaDo sulatAna hato. teNe jaina vaNikone baMbabhaTa dvArA kahevaDAvyuM ke, tame paropakAranAM kAryo karo cho. bhATa-bAroTe amane kahyuM che ke, 1315nA bhayaMkara dukALamAM tamArA pUrvajomAMnA eka jagaDuzA thaI gayA. teNe dukALamAM anna-cAro-pANI pUrAM pADI lAkhone bacAvyA. tethI ja tamane 'zAhanA IlakAbathI navAjamAM Ave che. tame eka varSa sudhI lokone anAja pUruM pADo, nahIM to 'zAha' padavI pAchI laI levAmAM Avaze. mane eka mahinAmAM cokkasa javAba joIe. cAMpazI zeThanI hAjarImAM cAMpAneramAM vaNika mahAjanane baMbabhaTe vAta karI tethI cAMpazI mahetA, sAraMga mahetA, tejo zAha, lAlajIkAkA ane vIradAsakAkA Ama pAMce gAmegAma pharIne duSkALa mATe TIpa lakhavAnuM zarU karyuM. cAMpAneramAM cAra mahinA, pATaNa dvArA be mahinA ane dhoLakAnA mahAjane dasa divasanA baMdobastanI TIpa lakhAvI. have mahAjane dhoLakAthI dhaMdhukA tarapha prayANa karyuM. vacce haDALA gAmamAMthI pasAra thatA hatA tyAM sAMdhelA sAdA kapaDAmAM eka mANase vinaMtI karI ke, mahAjana,
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe vizvakalyANanI vATe baporano samaya che, ahIM zrAvakamAM A garIbanuM eklAnuM jhUMpaDuM che to mane sAdharmika bhakti karavAno lAbha Apo. zreSThIoe ApasamAM vAta karI ke, A daridranArAyaNane tyAM ApaNe pAMca jamIzuM to kadAca kAle tene upavAsa karavAno vAro Ave. zreSThIo kahe ke, amArA gaLAmAM moTI Akta AvI che. amAre utAvaLe AgaLa javuM che. mAruM nAma khemo che. Apa zA kAma mATe bahAra nIkaLyA cho te mane khabara nathI, paraMtu mAThuM chAza-bharaDakuM je banI zake te ArogIne Apa AgaLa padhAro, zAsanadevanI kRpAthI ApanuM kAma saphaLa thaze. mahAkyane emaNe vinaMtI karI. mahAjana atiAgraha joI tenuM nimaMtraNa svIkAre che. khemo zIro-pUrI vagere suMdara bhojana karAve che ane kahe che ke thoDo ArAma karo. mArA vRddha pitAjIe hajI Apa mahAjananAM darzana nathI kyAM. mahAjana to A garIba vaNikanI bhaktithI daMga rahI gayuM. zreSThIo kahe che, "khemacaMda zeTha, tame amAruM sArI rIte svAgata karyuM, cAMpAnera Avo tyAre jarUra amAre tyAM padhArajo. have amane javA do." sulatAne amane eka mahinAnI mudata ApI che. lAkho mANaso mATe 12 mahinA cAle teTaluM anAja mahAjane bheguM karavAnuM che. 20 divasanA prayatnothI ame cha mahinA, 10 divasanI TIpa lakhI che, have phakta 10 divasamAM bAkInuM pUruM karavAnuM che je amAre mATe ghaNI ciMtAno viSaya che. jo A TIpa pUrI na thAya to sulatAna jaina mahAjananI 'zAha' padavI rada karaze." - khemAe kahyuM, Apa je TIpa mATe bahAra nIkaLyA cho temAM mArI paNa phUla nahIM to phUlanI pAMkhaDIno svIkAra karo to huM dhanya banIza. - zreSThI mahAjane kahyuM ke, atyAre to telano chAMTo paNa amArA mATe savA maNa dhI samAna che. cAMpazI zeThe TIpanuM kAgaLiyuM khIsAmAMthI kADhI, chelluM nAma khemA dedarANInuM lakhI emAnA hAthamAM ApyuM. emAnA vRddha pitAe kahyuM, mahAjanane juhAra, phoThasAhabo juhAra, ahobhAgya, mahAjananAM caraNa amAre tyAM thayAM e amAre mATe ahobhAgya. khemAe vRddha pitAne samagra vRttAMta kahI kAgaLa batAvyo ane kahyuM ke, ApaNe paNa kaMIka madada karavI joIe. pitAe kahyuM, beTA, emAM mane zuM pUchavAnuM ? sAmethI Avo puNyakAryano avasara Avyo che, ApaNI lakSmIne mahAlakSmI banAvI lo. udAra dila rAkhI beTA je karavuM hoya te khuzIthI satvare karo. khemo hAtha joDIne kahe, "mahAjana, A garIba sevakanI icchA che ke Ano lAbha mane ja ApavAmAM Ave. pUrA eka varSa sudhI ApaNA saMpUrNa paMthakanI mAnava ane pazu-paMkhInI sevA karavAnuM kAma mane ja soMpavAmAM Ave. Apa zeThasAhebone to AvA jIvadayA-mAnavarAhata-dAna-puNyanA aneka prasaMgo maLatA hoya. mArA jevA gAmaDiyAne A avasara pradAna karazo to huM ne mAro parivAra A ghaDIne dhanya mAnIzuM." mahAjana zreSThIo khemAnI sAme TagaraTagara joIne vismaya anubhave che. khemAnAM phATelAM-sAMdhelAM kapaDAM, nAnuM sAduM ghara joI vicAre caDyA. khemo mahAjananA zaMkAzIla caherAne vAMcI vinaMtI kare che ke, Apa mAtra 10-15 miniTa mATe mArI sAthe nIce cAlo. khemo nIce aMdhAriyA bhaMDAragharamAM phAnasa karI khAMjhA prakAzamAM mahAjanane laI jAya che. eka bAja anAja-kaThoLanI gUNono gaMja to bIjI bAju pazucArAnA khoLa kapAsiyAnI guNono gaMja khaDakAyelo hato. A samagra milakata nyAya dvArA upArjita amArA zrama ane pasInAnuM pariNAma che. A bhaMDAra ApaNA dezanAM mAnavo ane pazuonAM pAlana-poSaNa mATenI anAmata che. mahAjane khemAnI namratA, sAdagI ane saraLatAne vaMdana karI kahyuM ke, Apa bAdazAhane maLavA amArI sAthe cAlo. bAdazAhanA darabAramAM mahAjana kahe che, amArI komanA A zeTha 360 divasa potAnA taraphathI prajAnuM pAlana karaze. bAdazAha khemAnA dIdAra joIne kahe che, cAMpazI roTha, zuM hasI-majAka karo cho ? cAMpazI kahe, khudAvaMta, ApanI khidamatamAM zuM hasI-majAka thaI zake ? huM sAcuM kahuM chuM. bAdazAha khemAnI sAme joIne kahe che, zeTha ApanuM nAma ? khemo kahe, nAmadAra mAruM nAma khemo dedarANI. kyAM raho cho ? annadAtA, huM hALAno rahevAsI che." zuM Apa eka varSa sudhI prajAnuM pAlana karazo ? bAdazAhe prazna karyo. khemAe javAba Apyo ke, zAsanadevanI kRpAthI, ApanI dayAthI ane
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe pitAjInI AjJAthI A kAma thaI jaze. bAdazAhe pUchyuM, pitAjInI uMmara keTalI ? navvANuM varSamAM aDhI mahinA bAkI, khemAe kahyuM. bAdazAhe pUchayuM, ApanI uMmara ? 77 varSa, khemAe javAba dIdho. bAdazAha kahe che, tamArA jevA pAka InasAnane khudA pUrI umara Ape. huM Apane bakSisa ApuM chuM, A hAra zeThanA gaLAmAM paherAvo ane eka gAma, hAthI-ghoDA ne nagada rUpiyA inAma Apo. pachI mahAjana sAme joIne bAdazAha kahe che, "pahelo zAha vANiyo ane bIjo zAha bAdazAha". mahAjana bahAra AvIne prasannatAthI 'jina zAsana kI jAya'' bole che. AvA zreSThIoe aparigrahI banI jina zAsananA nAmane itihAsamAM ujAgara karyuM che. sAthe ja khemAe dhana-dhAnya ekaThuM karyuM, paNa e parigrahamAM Asakti na hatI, tethI parigrahanA pahADamAM tirADa pADI dAnanI bhAgIrathI-gaMgA vahAvI. 'dAna e ja ApaNI saMpattino sAco rakSaka che. khemAe paropakAranAM kAryomAM dhanadhAnya vAparI sAcA arthamAM aparigrahI banI potAnI lakSmIne mahAlakSmI banAvI. 3 vizvakalyANanI vATe samAjanuM kaDavuM satya H pramodabhAvanAno kopa : samagra sRSTine aMdhakAranA bAhupAzamAMthI mukta karavA bhANadeva padhArI gayA hatA. uSAnI lAlImAsaha dedIpyamAna kiraNo vAtAvaraNane cetanavaMtuM banAvI rahyAM hatAM. paMkhIono kalazora ane kUkaDAonI bAMga prabhAtanA AgamananI chaDI pokArI rahyAM hatAM... AvA ramya vAtAvaraNamAM pAvihAra karI saMto eka gAmathI bIjA gAma jaI rahyA hatA. saMte grAmavihAramAM kautUka joyuM. ekAda gAma najIka pahoMcyA. tyAM eka zvAna dUrathI bhasato Avyo. vAyumaMDaLanI prasannatA chinna-bhinna thatAM saMtonA samudAyamAM nAnA saMtane Dara lAgyo. vaDIla saMtanI pAse jaI potAnA DaranI vAta kahI. saMte madhura smita sAthe kahyuM, "tenA gAmanI sImAmAM chIe eTale AvuM vartana kare che, hamaNAM cAlyo jaze.' thoDI vAra e zvAna bhasatobhasato pAchaLa Avyo. saMtono samudAya to potAnI dizAmAM AgaLa vadhI rahyo hato. thoDI vAra bhasatAbhasatA pAchaLa AveluM kUtaruM potAnuM kAMI cAlyuM nathI tema mAnI pAchaLa UbhuM rahI gayuM. nAnA saMte pAchaLa pharIne joyuM. kUtaruM potAnA paga jamIna para vAraMvAra ghasatA dhULa uDADatuM hatuM. nAnA saMte vaDIla saMtane pUchyuM, "gurudeva, e kema paga ghasI dhULa uDADe che ?'' tyAre vaDIla saMte mArmika javAba Apyo, "tenuM kAMI cAlyuM nathI. bhasavAno 8
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe kAma vizvakalyANanI vATe artha saryo nahIM eTale potAnA aMdaranA nakArAtmaka bhAvo negeTiviTIne kADhavA jamIna para paga ghasI ghasIne dhULa uDADe che." samAja ane samudAyamAM paNa keTalAka loko evA hoya che jene sAruM joIne hasatAM nahIM bhasatAM ja AvatuM hoya che, jyAre potAnuM kaMI cAle nahIM tyAre bIjA para dhULa uDADavAno prayatna karatA hoya che. bIjAnI navvANuM sArI vAtane epriziyeTa na karatA enI eka bhUlanI navvANuM vAra TIkA karavI tevA nakArAtmaka bhAvovALA rAjakAraNa, samAja ke dharmakSetranA kahevAtA AgevAna ke ThekedAro ja hoya che. A negeTiviTIthI anuprekSA ciMtananI cAra parAbhAvanAmAMthI jIvanamAM pramodabhAvanAno lopa thayA kare che ane kyAreka to evuM lAge che ke AvA mANasone kUtarA sAthe sarakhAvIe to kUtarA jevA vaphAdAra prANInuM paNa apamAna ja gaNAya ne ! kathAnako : ApaNI amUlya saMpadA jagatabharamAM kathAsAhityanuM sthAna advitIya ane anupama che. kahA-baMdhe ta Nasthi jayammi jaM kaha vi cukkA kuvalayamAlA jagatamAM evo koI padArtha nathI jene kathAracanAmAM sthAna maLyuM na hoya. pratyakSa duniyAmAM je mAnavaprajA vase che temAM bhaNelA, kuzAgra buddhivALA alpa che ke je vijJAna, tattvajJAna, bhUgoLa, khagoLa, gaNita, Ayurveda, adhyAtma, yoga, pramANazAstra jevA gahana ane tAttvika viSayomAM rasa laI UMDA UtarI zake. AthI teone sa-rasa ane samaja paDe tevA ane te samaja dvArA jIvanano rasa mANI zakAya tevA sAhityanI apekSA che. AthI ApaNA pUrva RSimunioe vipula pramANamAM kathAo dvArA temanI apekSAne pUrNa rIte saMtoSI che. teonA saptaraMgI meghadhanuSyanI vividhatA ane bhAtIgaLa manoraMjanathI bharyuM kathAsAhitya ApaNI jAtanI sUdhabUdha visarAvI kathArasanA alaukika pradezamAM dorI jAya che. vizvanAM koI paNa dharma-darzana, zikSaNa ke samAjanA kSetramAM siddhAMto ke niyamo samajAvavA ke je te kSetranA sahetu bara lAvavA prerakabaLa taraka kathAnakono upayoga anivArya rIte karavAmAM Avyo che, jemAM jIvanamAM ghaTita thayelA preraka prasaMgo, upanaya kathAo, dagaMtakathAono samAveza karavAmAM Ave che. samAjanA vividha vargamAM sadAcAranuM ciMtana karavA mATe, vividha jAti, saMpradAya ke dharmanA lokone dharmAbhimukha karavA mATe vividha prakAranI kathAono Azraya levAmAM 10
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe Avyo che. ApaNAM purANo, veda, upaniSado, Agama uparAMta ApaNAM mahAkAvyo, rAmAyaNa-mahAbhAratamAM paNa bharapUra sthAnako saMgrahita che. kathAomAM paMcataMtra, hitopadeza, IsapanI nItikathAo,jAtakakathAo, parIkathAo, jaina kathAsAhityamAM AgamayuganI kathAo, bAlAvabodha upadezamAlAnAM kathAnakono samAveza thAya che. dharmamAM zraddhA vadhAravA mATe parvathAo, vratakathAo ane tattvabodhakathAono phALo noMdhapAtra che. jaina dharmamAM jJAnaprApti mATenA mArga-anuyoga dvAranA cAra prakAra batAvyA che. dravyAnuyoga, gaNitAnuyoga, caraNakaraNAnuyoga ane dharmakathAnuyoga che. dharmakathAnuyogamAM triSaSTizalAkhA puruSa Adi mahAtmAo, dAnI, zrAvaka zreSThIo, satI strIonAM preraka jIvanane kathAnako dvArA varNavavAmAM AvyAM che. jaina kathAsAhityamAM jJAtAdharmakyA AgamamAM sADA traNa karoDa kathAo hatI tevI zrutaparaMparAthI mAhitI maLe che, paraMtu Aje ATalI moTI saMkhyAmAM kathAo upalabdha nathI. kathAnuyoga e sAmAnya janasamUha mATe dharmamArgamAM pravezadvAranI bhUmikA pUrI pADe che. kathA-lokathA e sAhityanuM hRdaya che. AbAlavRddha, garIba-tavaMgara, sAkSara, nirakSara sarva koIne kathA samasvarUpe ekasUtratAthI jakaDI bAMdhI rAkhe che. A uparAMta tenI vizeSatA e che ke ene jeTalI sAMbhaLavA ke vAMcavAmAM Ave eTalI ja sahelAIthI, saraLatAthI te hRdayaMgama thaI zake che. AthI ja pratyeka dharmAcAryoe potAno dharmopadeza kathAnA mAdhyama dvArA karavAnuM yogya, ucita mAnyuM che. mAnavajIvanamAM dhArmika saMskAronA siMcana mATe kathAthI uttama saraLa, sahaja ane yogya koI mAdhyama nathI ane AthI ja vizvanA pratyeka dharmamAM kathAsAhityanI lokapriyatA, pracalitatA vyApakapaNe jaNAya che. bhagavAna mahAvIre dharmopadeza daramiyAna dharma, vijJAna ane tattvadarzana jevAM gUDha ane gaMbhIra tattvone adhika saraLa, sugama, subodha ane rucikara banAvavA mATe kathAno Azraya lIdho jene AgamasAhityamAM saMgrahita-saMkalita karavAmAM Avyo. Agama sAhitya pachI kramaza: thatI kathAracanAmAM parivartana AvatuM gayuM. AgamamAMthI prApta kathAo, caritra ane mahApuruSonA jIvananA nAnA-moTA aneka prasaMgomAMthI mULa kathAvastumAM avAMtara kathAonuM saMyojana ane mULa caritranA pUrvajanmonI ghaTanAone samRddha karavI, enI kathAvastuno vikAsa ane vistAra karavAnI pazcAdavartI zailI banI gaI. jai zailIno prabhAva rAmAyaNa, mahAbhArata ke jAtakathI mAMDIne cAritro, - 11 - kAkA kAkA vizvakalyANanI vATe kAma pArAyaNo, AkhyAyikA, kathAkozo ItyAdimAM paraMparAgata rIte jaNAI Ave che. vizvabharanAM dharma ane sAhityae dRSTAMtakathAno sahAro lIdho che. bALadazAnA zrotAo ane vAcakone dharma ane tattvanAM gahana rahasyo saraLatAthI rasamaya rIte samajAya e teno mukhya uddeza che. kathAo dvArA paricitatAnI mAdhurI ane aparicitatAno AnaMda ApI zakAya che. dravyAnuyoganA gahana tattva prAthamika dazAnA vAcako mATe samajavA muzkela- agharAM che, paraMtu dravyAnuyoga kathAnuyoga para savAra thaI vAcakanA hRdaya sudhInI yAtrA saraLatAthI karI zake che. jaina kathAnakonI virATa sRSTi ApaNI amUlya saMpadA che. dharma ane darzanane jagata sudhI pahoMcADavA kathAnuyoga sauthI vadhu upakAraka bane che. AgamamAM kathAnuyoga abhipreta che. kAdambarIno bhAvAnuvAda karanAra kavi bhAlaNanI ukti amArA hRdayabhAvane vAcA Ape che. mugdha rasika sAMbhaLavA IchI pAga prIchI nava jaya, tehane prIchavA kArage kIdhuM bhAlaNe bhASA baMdha.'' mugdha rasika zrotA sAMbhaLavA ane samajavA icche che, paraMtu samajI zakatA nathI, ene saraLa rIte samajAvavA bhAlaNa je rIte AsvAda-bhAvAnuvAdano puruSArtha kare che tema ApaNe paNa kathAnako dvArA AsvAdano puruSArtha karavo joIe. vizvanA kathAsAhityamAM jAsUsI kathAo, jugupsApreraka kathAo, bIbhatsa kathAo, hiMsAtmaka vIrakathAo puSkaLa che, paraMtu dharma ke darzana sAhityamAM AvI kathAone sthAna nathI. ahIM nIti-sadAcAra prerakakathAo, cAritryakathAo, tapa-tyAganI kathAo ja dharmakathAo che je mAnavajIvanane UrdhvagAmI karI zake che. vaLI jJAnIoe cAra vikathAno tyAga karavA jaNAvyuM che jemAM pApa hetubhUta strI-puruSanI kathA che. e ja rIte rAjakathA ane dezakathA karavAthI niMdA dvArA AtmA anathadaMDathI daMDAya ane karmabaMdhana kare che, to vaLI kyAreka ArtadhyAna ke raudradhyAnamAM phasAI jAya che. jyAre bhojanakathAmAM Asakti abhipreta che. AvI vikathAno ArAdhaka AtmAoe tyAga karI mAtra dharmakathAno ja Azraya levo joIe. Asakti ane saMjJAone pAtaLI pADavA A kathAnako pAyAnuM kAma kare che. zAstrakAra parAmarzio, jaina dArzaniko, munio ke jaina sarjaka-sAhityakAro ema dRDhapaNe mAne che ke sAhitya ane kalAnA sarjanano uddeza zubhatattvonAM darzanano hoya to ja sArthaka. - 12
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe kAma khetaranA bIjathI ropANo AtmabIja svadoSa gupti...nijadoSadarzana vizvakalyANanI vATe kyA, kAvya, sAhitya, saMgIta ane lalitakalAothI jIvana sabhara bane che. mATe ahIM jIvanamAM kalAnI AvazyakatA ja nahi, paraMtu anivAryatA svIkArAI che, paraMtu jIvananI saMbharatA ane madhuratAnuM zuM? mAtra kalpanAmAM vihAra karavAthI jIvanamAM sabharatA ane madhuratA AvI zake ? sarjanazakti khIlavavA mATe kalpanAnA vikAsanI eka nizcita hada che. e sarahada pAra karyA pachI nirarthaka che. kathA, kAvya, sAhitya ke saMgIta vagere kalAo mAtra bhakti prayojanarUpa na hoya, sadAcArapreraka na hoya to mAtra kalpita ane nirarthaka banI raheze. je kalA dvArA AtmaguNono vikAsa thAya te kalA ja sArthaka. je sarjanamAM nija svarUpane pAmavAnI jhaMkhanA nathI te kRti indriyonA manoraMjana karanArI nIvaDe che. jenuM pariNAma bhogaupabhoga ane tuSNA vadhAranAruM, rAga-dveSa ne saMsAra vadhAranAra che. sUradAsa, tulasIdAsa, mIrA, narasiMha, kabIra, AnaMdaghanajI, zrImad rAjacaMdrajI, pU. yazovijayajI, pU. haribhadrasUri, kalikAla sarvajJa hemacaMdrAcArya, pU. kuMdakuMdAcArya, samayasuMdajI vigerenuM sAhitya AtmArtha hovAthI ciraMjIva banI amaratvane pAmyuM. prAcIna ke madhyakAlIna kyAmaMjUSA kholI sAhityasarjako, kathAonA zraddhAtattvane akabaMdha rAkhI sAMprata pravAha pramANe Adhunika-vaijJAnika abhigamathI e kathAo navI peDhI samakSa rajU karaze to yuvAnone dharmAbhimukha thavAnI navI dizA maLaze. jaina kathAnuyogamAM zrAvaka, zrAvikA, sAdhu-sAdhvI vagerenAM jIvananAM Adarza pAsAMnuM nirUpaNa to karavAmAM Ave ja che, paraMtu jaina kathAonI viziSTatA e che ke te pazupaMkhInAM pAtrone, tenA jIvananA Adarzane rajU karI preraNA pUrI pADe che. siMhanA jIvananuM parivartana thatAM te bhUkhyA rahevA chatAM hiMsA karato nathI. caMDakauzika sarpane jAtismaraNa jJAna thatAM te kIDIne paNa nukasAna karato nathI. Ama jaina kathAnuyoganI sthAonuM jIvanaghaDataramAM mUlyavAna yogadAna rahyuM che. | jaina kathA sAhityamAM pariSaha ane upasargapradhAna kathAo paNa vipula pramANamAM jovA maLe che. sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA - ema caturvidha saMghane upasargo naDe che. devakRta, manuSyakRta ne tiryaMca (prANI, pazu, paMkhI)kRta upasargo Ave tyAre mahAna AtmAo samabhAvathI AvA upasargo sahana karI karmano kSaya kare che. sAdhanAjIvanamAM bAvIsa prakAranA paripaho Ave che. pariSahapradhAna kathAomAM mahAna AtmAo kaI rIte samatAbhAve pariSaha sahana kare che te vAMcatA ApaNA jIvanamAM ananya preraNA maLe che. cAturmAsa arthe birAjamAna saMta pratikramaNa, dhyAna Adi Avazyaka anuSThAna ane prAtaH kriyAothI paravArI upAzrayanA pAchaLanA bhAganI bAlkanImAM UbhA hatA. dharmasthAnakanA pAchaLanA bhAgamAMnA khetaramAM eka kheDUta vAvaNI karI rahyo hato te dezya saMta bArIkAIthI joI rahyA hatA. vAvaNInuM kArya karatAMkaratAM e kheDUta bAlkanInI ekadama najIka Avyo tyAre saMte te yuvAnane pUchayuM ke, bhAI ! tuM bIja vAvI rahyo che e to meM joyuM, paraMtu bIja jamInamAM vAvyAM pachI tuM zuM vidhi karato hato te samajAyuM nahIM. kheDUta yuvake javAba Apyo ke, bApajI, bIja vAvyA pachI e bIja para huM mATI nAkhato jato hato. saMte kahyuM ke, mATI zA mATe nAkhavI paDe ? - kheDUta yuvAne kahyuM ke, khullAM bIja UgatAM nathI, phUlatAM-phAlatAM nathI. bIjane aMkurita karavAM hoya, eka bIjamAMthI aneka bIja utpanna karavAM hoya to tene mATIthI DhAMkI devAM jarUrI che, nahIM to e tIvra havAthI UDI jAya ke pakSIo caNI jAya ke sUryanA bhayaMkara tApathI zekAI jAya. zekAI gayelAM bIjano phAla thato nathI eTale pAka Avato nathI. saMtanI ciMtanadhArA cAlI.... ApaNe ApaNAM avaguNo, dukRtyo DhAMkI daIe chIe. ApaNane to ApaNAM doSa ke duSkRtyo avaguNarUpe dekhAtAM nathI, paraMtu 13.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe kAma vizvakalyANanI vATe ene DhAMkavAthI-chUpAvI devAthI e anyane paNa dekhAtAM nathI tethI ApaNo daMbha vadhe che. ApaNA doSo guNAMknI gatie vadhe che, le che, phAle che. eka doSa aneka doSone janma Ape che. jema DhAkelA eka bIjamAMthI aneka bIja utpanna thAya che tema. ApaNe ApaNAM guNo, dAna ke sukRtyo gupta rAkhatAM nathI. tenI vAta badhAne karIe chIe, e kAmanI jAherAto karIe chIe, tene khullo mUkIe chIe jethI te phalatAM-phAlatAM nathI. ekamAMthI anekanuM sarjana thatuM nathI, kAraNake AtmazlAghAmAM UDI jAya, vAhavAhamAM vahI jAya, ahaMkAramAM ogaLI jAya. jene DhAMkavAM joIe, jene gupta rAkhavAM joIe tene ApaNe khullAM rAkhIe chIe, jAhera karIe chIe ane jene jAhera karavAM joIe tene ApaNe DhAMkIe chIe, gupta rAkhIe chIe. A aMge ApaNe ciMtana karI AtmanirIkSaNa karavuM jarUrI che. ApaNA doSo khullA rAkhavAthI teno ekarAra karavAnI saraLatA rahe che. nirdoSa, pavitra zikhara para javAnuM pavitra pagathiyuM eTale nijadoSano ekarAra, svadoSano svIkAra. A kriyAmAM sauthI pahelAM cittamAMno ahaMkAra ogaLaze, AMkhamAMthI karuNAnI gaMgA vaheze, pazcAttApanuM pAvana jharaNuM vaheze. A sthitie pahoMcyA pachI ApaNane koI ApaNo doSa batAvaze to tenA para krodha nahIM Ave, dveSa nahIM thAya, paraMtu ApaNane thaze ke ApaNA doSanA bhAva udayamAM AvyA te samaye teNe aMgulInirdeza karyo. Ama mane teNe jAgRta karyo te badala huM teno upakAra mAnIza. ApaNe sahaciMtana karIe, "huM mArA guNone DhAMkI saguNone guNaka gatie vadhArIza, doSadarzana karI pratikramaNanA bhAva jagADI doSamuktinI yAtrA tarapha prayANa karIza.' AvA mANasa thaIne zuM lAbha? | muni zrI saMtabAlajInA aMtevAsI maNibhAI paTela vihArayAtrAmAM munizrI sAthe ja hoya. ghaNI vAra vihArayAtrAnI viziSTa prasaMganI vAta karatA. munizrI sAthe e thANA jillAnA eka gAmaDAmAM vihAra karI rahyA hatA. eka gAmamAM temano nivAsa rAma maMdiramAM hato. gAma mAMsAhArI hatuM, paraMtu eka saMtanA pratApe keTalAMka TuMbo zAkAhArI banyAM, eTaluM ja nahi, saMskArI paNa banyAM. evA eka bhAI mahAjazrInA saMparkamAM AvyA. temaNe kahyuM, "mahArAjazrI ! mAre tyAM dUdha levA padhArazo ?" mahArAjazrIe kahyuM, dUdha ja nahi, bhikSA paNa laIza. ame ahiMsAmAM mAnanArA chIe. amAre nAtajAtano bheda nathI, paNa je gharamAM eka paNa mANasa mAMsAhAra, iMDA sudhdhAM na khAto hoya tenA gharethI bhikSA laI zakAya. ame badhA ja zAkAhArI chIe. pachI to paricaya vadhyo. vAtavAtamAM pote zAkAhArI kevI rIte banyA ? tenI vigata kahI. emaNe kahyuM : ekavAra eka sAdhubuvA AvelA. huM temanI kathAmAM gayo. temaNe eka dhanagara (bharavADa)nuM dRSTAMta ApyuM. dhanagara ghaNAM gheTAM rAkhato hato. te temane carAvavA jaMgalamAM laI jato. tyAM eka (loMgya) varu roja AvatuM ane ghaNAM gheTAM mAratuM hatuM. dhanagarane khUba ja ciMtA thatI, paNa upAya maLato nahoto. eka dahaho teNe loMgyane (varune) kahyuM ke tuM pazu che, huM mANasa chuM, mANasane kevI majA ! rAMdhIne khAvAnuM, pIvAnuM, rahevAnuM badhuM ja maLe, dhAre to mokSa paNa maLI jAya ! - 16 15
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe kAma nyAyasaMpanna vaibhava vizvakalyANanI vATe ane tAre to muzkelIno pAra nahIM. varu kahe, to mAre paNa mANasa banavuM che. kevI rIte banAya ? to bharavADa kahe, puNya kare to mAnava banAya. tuM gheTAM mAravAnuM baMdha karaze to puSya vadhaze ane tethI bhagavAna tane mAnava banAvaze. AthI varuM to rAjIrAjI thaI gayuM. teNe gheTAM mAravAnuM baMdha karyuM. have pelA bharavADane nirAMta thaI. tenAM gheTAMno parivAra vadhavA lAgyo. A khuzInA kAraNe eka divasa teNe varunA mAnamAM eka samAraMbha yojyo. ghaNA mahemAnone notaryA. jadIdI mIThAIo sAthe gheTAM ane bIjAM prANIonA sArAsArA mAMsanI rasoI banAvI. varu AvyuM. teNe jANyuM ke ahIM mAMsa rAMdhyuM che ke tarata vicAramAM paDI gayuM : are ! mane mAnava thavA ANe mAMsAhAratyAgano upadeza Apyo ane pote to mAMsAhAra kare che. teNe kahyuM : bhAI dhanagara bharavADa ! huM mAMsa khAto nathI eTale huM AmAM bhAga nahIM laI zakuM. arere ! tuM mANasa thaIne AvuM kAma kare che ? huM to mAtra peTA bharavA ja mAMsAhAra karato hato ane tuM to dUdha pIe che, anAja, zAkabhAjI khAya che ane pAcho mAMsa paNa rAMdhIne khAya che ! pachI potAnA bhAIone kahyuM ke, Ano upadeza khoTo lAge che. ApaNe karatA hatA te karo. AvA mANasa nathI thavuM. paNa bhagavAne kahyuM, bhAI varu ! tArA A kAryathI have mArA copaDAmAM tAruM nAma mAnava tarIke lakhAI gayuM che eTale mAnava to thavuM paDaze. tyAre te bolya: to prabhu! mAnavI banAvo to Avo rAkSasI mAnava to na ja banAvajo. ATalI vinaMtI karuM chuM. A dRSTAMta sAMbhaLI mane thayuM ke eka varu ATaluM samaje che to huM kema nathI samajato? ane tyArathI mAMsAhAra choDayo. temaNe AgaLa cAlatAM kahyuM : A dharmakAryathI mane ghaNA phAyadA thayA che. jethI mArI zraddhA divasedivase vadhatI gaI che. eka pratyakSa dAkhalo ApatAM temaNe jaNAvyuM ke, gharamAM mArI patnI ane bALako mAMsa khAtAM, paNa huM temane choDavA Agraha karato nahIM. eka divasa huM harizcaMdra-tArAmatInuM pustaka vAMcI saMbhaLAvato hato. temAM patnI pati mATe keTaluM du:kha veThe che e mArI patnIe sAMbhaLyuM ke patinAM pagalAMmAM potAnuM pagaluM hovuM joIe. tyAre huM to mArA patine na gamatuM karuM chuM. mAre mAMsAhAra choDavo joIe ane teNe te choDyo. eTale bALako ApameLe ja taiyAra thAya emAM zI navAI ! Ama amAruM kuTuMba zAkAhArI banI gayuM che to gurujI Apa jarUra amAre tyAM bhikSA mATe padhAro. jIvanamAM sukhane dhana ane vaibhava sAthe gADha saMbaMdha sthapAI cUkyo che. sukhanA dareka tabakkAne lakSmInA samIkaraNanA saMdarbhe mUlavavAnI bhramaNAmAMthI ApaNe bahAra nIkaLI zakatA nathI. dhana ane vaibhavathI ja dareka sukhanI prApti thAya che evA mAnI lIdhelA satyane kAraNe jIvanane mAtra bhautika najare joyA karIe chIe. koI paNa vyakti sAthe bhautika vastunI Apa-lenA vyavahArane premano vikalpa mAnI lIdho che ane koI paNa sAdhano dvArA bAhyAbhyAMtara parigraha, eTale saMpatti, vaibhava ke sattA prApta karavI te jIvananuM dhyeya banI gayuM che. padArthane badale prema ane sAdhanazuddhino vicAra ja jIvanapravAhanI dizA badalI zake ke sAcI dRSTi ApI zake. saMpatti ane vaibhava jIvanavyavahAra mATe jarUrI kharAM, paraMtu ApaNe tene ja agrima sthAna ApI dIdhuM che. dareka kSetramAM saMpattinI pradhAnatAne kAraNe jIvananAM kharAM mUlyonI avagaNanA thaI che. kuTuMbajIvana ke samAjajIvanamAM saMpattinA mApadaMDanA trAjavAe mAnavInA sattvazIla guNonI avagaNanA karI che. samagra samAjajIvana dvArA mAnavInA sattvazIla guNone pradhAnatA ApavI hoya to pUrvAcAryoe ApelA nyAyasaMpanna vaibhavanA vicAranuM sAdhanazuddhinA saMdarbhe jIvanamAM avataraNa karIe to sattvaguNono vikAsa thAya. 18
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAkA ja vizvakalyANanI vATe mArA kAkA anarthakArI batAvyuM che. kAmavAsanA amuka samaya pUratI ja jAge, jyAre arthavAsanA covIseya kalAka jIvatI ane jAgatI rahe ane enuM khappara pUravA ApaNe amUlya jiMdagIne svAhA karI daIe chIe. paraMparAgata rIte divALInI rAtre AkhA varSanA dhaMdhAnI levaDa-devaDanA copaDAnuM pUjana karavAmAM Ave che. A copaDApUjana dvArA ApaNe AvatA varSa mATe kuberajIno bhaMDAra, dhanA zAlibhadranI riddhi ane kyavanA zeThanA saubhAgyanI AzA sevIe chIe. sAthosAtha kuberajIno tyAga ane zAlibhadranA dAnabhAvanuM smaraNa karavuM joIe. mahArAjA janaka ane AnaMda zrAvakane nyAyasaMpanna lakSmI varI hatI, paraMtu A anAsakta AtmAoe to AtmalakSmIne varamALA paherAvI dIdhI hatI. tenA pAvana smaraNa sAthe lakSmIpUjana veLAe 'mane nyAyasaMpanna vaibhavanI prApti thAya'nI prArthanA ApaNane mahAlakSmI samIpa dorI jaze. vizvakalyANanI vATe dharma-nIti ane adhyAtmanuM arthazAstra nirALuM che. temAM game te rIte napho gAMThe karI levAnI vAta nathI. vyakti, paristhiti ane saMjogone paNa Arthika vyavahAra karatI vakhate lakSamAM levAmAM Ave che. sAmevALAnI lAcAra paristhitino phAyado uThAvI zoSaNa karavuM, anyanI zArIrika pAyamAlI thAya, mAnasika athavA naitika adhaHpatana thAya, anya jIvone dubhavIne ke haNIne hiMsA dvArA thatI Avaka nyAyasaMpanna vaibhava nathI. taMdurasta samAja ke rASTranA nirmANa mATe A pAyAnI vAta che. TUMkamAM, nyAyasaMpanna vaibhava eTale hiMsA, anyAya, zoSaNa ke anaitika dhaMdhA dvArA saMpatti ke vaibhavanI prApti na karavI. nItimaya mArge AjIvikA ke saMpatti prApta karavI. saMpattinI mukhyatve traNa gati che : bhAga, corI ane dAna. nyAyasaMpanna lakSmIno ucita jIvanavyavahAra mATe vivekapUrNa upayoga karyA pachI vadhe te supAtre ullAsa bhAvapUrvaka dAna daIe to lakSmI mahAlakSmI bane che. nyAyamArge AvelI saMpatti ApaNe sukhapUrvaka bhogavI zakIzuM ane parivAramAM saMtoSa ane prasannatAnuM vAtAvaraNa jaLavAI raheze. hiMdanA dAdA, dAdAbhAI navarojI emanA muMbaInA keTalAka mitronA AgrahathI, te mitroe vilAyatamAM eka peDhInI sthApanA karI hatI, temAM pote paNa sAmela thayA hatA. peDhI khUba sArI cAlatI. varSane aMte tenA saravaiyAmAM sAro evo napho thayo. bhAgIdAro vacce naphAnI vaheMcaNI thavA lAgI. dAdAbhAIne naphAnA bhAga sAthe dhaMdhAnI levaDa-devaDanA praoNphiTa eNnDa losa ekAunTa ane belensazITa (saravaiyuM)nA kAgaLo ApavAmAM AvyA. te vAMcyA pachI dAdAbhAIe potAno bhAga levAnI nA pADI, tenuM kAraNa darzAvatAM kahyuM, ApaNI peDhImAM dArU ane aphINano paNa vepAra thAya che, e A hisAbanA kAgaLo vAMcI-jANI mane duHkha thAya che. lokone dArU ane aphINa vecI koIne dArUDiyA ke aphINanA baMdhANI banAvavA e pApa che. AvI pApanI kamANIno bhAga mAre joIto nathI ane mAre pApanA bhAgIdAra banavuM nathI. Ama kahI teo peDhImAMthI bhAgIdAra tarIke chUTA thaI gayA. AnA parathI ApaNe jANI zakIe ke te nyAyasaMpanna vaibhava ane sAdhanazuddhinA sAcA AgrahI hatA. jJAnIoe kAmavAsanA karatAM paNa arthavAsanAnA sAtatyane vadhu bhayaMkara 19
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe vyaktimAM rahelA bIjabhUta vyaktitvane pragaTa kare te ja sAcI keLavaNI kAkA vizvakalyANanI vATe kAma karI bhAratavarSanI prAcIna zikSaNa paddhatimAM DokiyuM karIzuM to jaNAze ke e samayamAM RSikuLa, gurukuLa, tapovana jevA AzramomAM RSio bALakone jIvanopayogI vividha prakAranI vidyAonuM zikSaNa ApatA. kamekrame zikSaNanI kSitijano vistAra thayo. vidyAlayo ane mahAvidyAlayo sthapANAM. bhAratavarSamAM takSazilA ane nAlaMdA jevAM vizvavidyAlayo paNa banyAM. aDhAramI sadImAM vizvamAM bALazikSaNanA spensara, rUso, krobela, peTolaoNjI jevA ciMtako udayamAM AvyA. ogaNIsamI sadImAM monTesarI ane ravIndranAtha TAgore zikSaNanA ciMtanamAM prANa pUryA. e ja arasAmAM gujarAtamAM pU. gAMdhIjI, gIjubhAI badhekA, harabhAI trivedI ane mULazaMkara bhaTTa jevA zikSaNa kSetranA ucca vicArako maLyA. jarmanImAM 1937mAM phobela kinDara gArTana eTale ke bALakono bAga evo mukta ane svataMtra vAtAvaraNamAM nAnAM bhUlakAMne anaupacArika zikSaNano vicAra Apyo, paraMtu zikSaNanuM vyAvasAyika karanArAoe ramatAM, nAcatAM, kUdatAM nirdoSa bALakone ke. jI.nI kedamAM pUrI dIdhAM ne te zaizavanuM vismaya chInavI lIdhuM. Adhunika zikSaNanI pATalI para beThelAM bALako eTale jANe TAMcaNIthI ciTakADelAM pataMgiyAM. 1947mAM bhAratavarSane aMgrejo svarAja sAthe keTalA vicitra khyAlo ane paddhatinA lokhaMDI cokaThAmAM phiTa karIne cAlyA gayA. 1835mAM laoNrDa mekole bhArata mATe eka zikSaNa nItinuM bIja ropyuM hatuM. poNA basso varSa pachIya e viSavRkSanAM kaDavAM phaLa Aje paNa ApaNe ArogIe chIe. AjhAdI maLyAne sittera varSa thayAM. zikSaNasudhAraNA mATe traNa zikSaNa paMca ane pAMca samitio nImavAmAM AvyAM. chatAM zALA ane kolejomAM praveza meLavavA mATenI kepiTezana phI, Tayuzana, prAIveTa klAsIsa, parIkSAmAM corI, parIkSA paddhatinAM aniSTo vagere gerarItiomAMthI zikSaNa kSetrane mukti maLI nathI. 1999mAM 'bhAra vinAnuM bhaNatara' nAmaka yazapAla kamiTIno riporTa Avyo. 19 varSa thayAM chatAM koI nakkara pariNAma AvyuM nathI. bALakonI skUlabaeNgano bhAra vadhato jAya che ne sAthe vAlIo para phIno bhAra paNa vadhato jAya che. kavi mukeza joSI kahe che ke, bALazikSaNanA prathama zvAse ja lyo hAMphI jatA, hAtha badalAvyA chatAMya mAMDa dastare cike, pratibhAbIjanI mAvajata karanArAM paribaLomAM zikSaNanuM sthAna prathama haroLamAM che. zikSaNa jIvananA pratyeka kSetrane sparzato viSaya che. zikSaNa ane saMskAra ekabIjAnAM paryAya che, mATe ja bALakanA garbhasarakAra sAthe ja zikSaNanI prakriyA zarU thAya che. zrIrAma, mahAvIra, hanumAna, abhimanyu, zivAjI jevI vizvanI mahAna pratibhAone garbhamAM ja zikSaNa ane saMskAra maLyAM hatAM. potAnA AcAra, vicAra ane vihAra dvArA mAtA potAnA bALakane garbhamAM zikSaNa-saMskAra Ape che. bALakanA janma pachI tenI rauzava avasthAmAM paNa mA bALakane satata zikSaNa ApatuM pavitra vidyAlaya che. bALaka thoDuM moTuM thatAM mA potAnA ja staranI vyaktine bALakane zikSaNa ApavA mATe zodhe che ane A mAnA staranI vyakti te 'mAstara' che. - bALakanA bhItaranA khajAnAno jANatala ane tene zodhavA mATe preranAra prerakabaLa 'mAstara' che. bhagavAna RSabhadeve khetI, ojAro, hathiyAro ane agnino upayoga jevI pAyAnI keLavaNI A mAnavajAtine ApI ane temanI be putrIo brAhmI ane suMdarIe lipi ane 64 kaLAo zIkhavI. 21 - 22
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe mArA mammI jevI mammInA paNa hAtha be thAkI jatA." vaLI kRSNa dave to bhagavAna zrIkRSNane kahe che ke, ''govardhana nahi le, A bALakanuM daphatara ucakAze ? are ! eka ja paLamAM morapIMchanA raMgo UtarI jaze." nizALa vizALa ane raLiyAmaNI bane, zALA 'gharazALA' bane eTale bALakane zALAmAM paNa ghara jevuM vAtAvaraNa ne huMpha maLe to bALakane zALAmAM AvavA jhaMkhanA thaze, nizALe javA thanaganATathI paga UpaDaze, paraMtu ahIM to zikSaNaciMtaka viliyama brekara kahe che tema "bALako zALAmAM Ave che. potAnI jAtane keLavaNI ApavA nahi, pote jANe lAkaDAnAM pATiyAM hoya tema AvIne e zikSaka pAse paDatuM mUke che ane kahe che ke lo, have AmAMthI pharnicara banAvo." AvAM nirjIva pATiyAM joIe tyAre karasanadAsa mANekanI kAvyapaMktio jarUra yAda Ave. khIluMkhIluM karatAM mAsUma gulasuma zikSakane soMpANAM, kArAgAra samI zALAnA kATha upara khaDakANAM, vasaMta, vaSa, grISma-zaradanA bheda badhAya bhulANA, jIvana moha taNA laghutamamAM pragati pada dANAM, harSa jharaNa lAkho haiyAMnA jhabakyA tyAM ja jalANA, lAkha gulAbI mita bhAvinA vAvikasyA ja sukANA, te dina AMsu bhInA re, harinAM locaniyAM meM dIThAM. keLavaNIne ApaNe sAcA arthamAM samajavI paDaze. kAkA kAlelakare keLavaNIne svataMtra rAjakAraNI sAthe sarakhAvI che. e sattAnI dAsI ke kAyadAnI kiMkarI nathI. sarvathA prakAranAM baMdhanothI mukti apAve ane jIvana vadhAre unnata ane baLavAna banAve te ja sAcI keLavaNI che. bahArathI ane aMdarathI vyakti Akhe ne AkhI badalAI jAya, keLavaNI e rUpAMtaranI prakriyA che. mukti apAve te ja sAcI vidyA che. sAcI keLavaNI to bALakonI aMdara raheluM hIra pragaTAvavAmAM rahelI che. keLavaNInuM kharuM kAma vyaktimAM rahelA bIjabhUta vyaktitvane pragaTa karavAnuM che. ArSadarzana, mukti, aMtarreraNA, nitya navuM sarjana ane sAhasa, AcArya vinobAjI A pAMca tattvonA pavitra rasAyaNa paMcazIla dvArA bhaNatara, gaNatara ane ghaDataranI keLavaNI banAvavAnI vAta kare che. vyaktine keLave te ja kharI keLavaNI kahevAya. zikSaNa ke keLavaNInI sAmAnya samaja ApaNAmAM evI hoya che ke mArA bALakane kAkA kAkA vizvakalyANanI vATe kAma mAre evuM zikSaNa ApavuM che ke tene moTI ane UMcI DigrI maLe ane e DigrI paNa evI hoya ke tene samAjamAM mAna-mobho to maLe, khUba ja zrImaMta kuTuMbanI rUpALI kanyA maLe ke khUba ja zrImaMta kuTuMbano muratiyo maLI jAya. khUba ja sArI, UMcA pagAravALI nokarI maLe athavA te DigrI dvArA potAno vyavasAya karI khUba UMcI kamANI karI zake. zikSaNa ke keLavaNI pAse ApaNI A ja apekSA che. zikSaNa, vidyA ke keLavaNI mAtra paisA kamAvavAnuM sAdhana nathI. zikSaNa jIvanalakSI hoya to ja jIvana unnata bane. zikSaNa ane saMskAra eka sikkAnI be bAju che te bhUlavuM na joIe. keLavaNInuM aMtima dhyeya to jJAnamAMthI zANapaNa sudhI laI javAnuM che. je zikSaNamAM nIti ane dharmanA saMskAra abhipreta hoya te keLavaNI ja kalyANakArI banI zake. koI eka vyakti vijJAna kSetranI UMcI keLavaNI prApta karI vinAzakArI baoNmba banAvavAnI zodha kare ane e zodha vecI karoDo rUpiyA raLe ane lAkho mAnavasaMhArano nimitta bane. karoDe rUpiyA dvArA e gADI, baMgalo ane saMpattinI hAramALA UbhI karI de. pote meLavela zikSaNa ke vidyAnA upayoga-durupayoga dvArA e bhavya jIvanazailI pAme ane pote ene vidyAnI bhavyatA paNa kaheze. bIjI vyakti tabIbI vijJAnamAM zodha karI bIjAnA jIvana bacAvavAnuM kArya kare che. garIba dardInI phI lIdhA vagara davA paNa kare che. ochA paisA kamAvAthI sAdI jIvanazailI che, ApaNe Ane vidyAnI divyatA kahIzuM. zALAmAM bhaNatA tyAre gaNitanA zikSaka amane dAkhalo zikhavADatA. gAmaDethI eka vepArI potAnI dukAnanI kharIdI karavA mATe najIkanA zaheramAM Avyo. teNe potAnI dukAna mATe basso nevuM rUpiyAnA mAlanI kharIdI karI. tyAM eka baLadagADIvALo potAnA gAma taraphathI lAvela mAla khAlI karI pAcho jato hato. vepArIe e gADIvALAne kahyuM ke, mAre mAla sAthe gAma javuM che, jo tuM tArA gADAmAM laI jAya to tane rUpiyA dasa ApIza. gADAvALAe tene gAmaDe pahoMcADyo. be divasamAM pelA vepArIe badho ja mAla vecyo. vecANanA rUpiyA cAraso pacAsa AvyA to vepArIne vepAramAM keTalA TakA vaLatara maLyuM tevo prazna sAhebe amane pUchayo. ame utsAhathI AMgaLI UMcI karI javAba Apyo ekaso pacAsa rUpiyA maLyA, jethI pacAsa TakA napho thayo. amArA gaNitanA zikSaka zeThasAhebe Akroza sAthe kahyuM ke A napho nahIM, paNa naphAkhorI kahevAya. pAThyapustaka banAvavAvALAe vAjabI naphAnuM udAharaNa ApavuM joIe. tame bhaNIgaNI moTA thaI vepAra karo tyAre dhyAna rAkho ane dhaMdhAmAM vAjabI
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe napho lejo, paNa naphAkhorI karatAM nahIM. ahIM zikSaNamAM mAnavIya mUlyo ane naitikatAnI vAta abhipreta che. saMskAra ke vivekabuddhivihIna zikSaNa, vidyA ke keLavaNI na banI zake. lakhuM zikSaNa vivekahIna bhavyatAnuM pradarzana karI zake, paraMtu saMskAra ane vivekasaha prApta karela zikSaNa pavitra vidyA ke keLavaNI banI divyatAnuM darzana karAvI zake. divyatAnuM darzana karAvanAra vidyArthI para zrata devatA ke mA sarasvatInA AzIrvAda ja hoya. Adhunika zikSaNe saMrakArahIna sAkSarane janma Apyo che, jenI rAkSasI tAkAta aneka vikRtiothI khadabade che. zikSaNanI samagra prakriyAmAM zikSaNavido, vidvAno, sArasvato ane zikSakonuM pavitra ane agrasthAna che. zikSaNavido, zikSaNaciMtako e zikSaNanuM Adarza mALakhuM banAvavAmAM madadarUpa thAya ane e rUparekhAne caritArtha karavA zikSako ene puruSArtha dvArA saphaLa pariNAma ApavA tatpara banaze. zikSako ane zikSaNazAstrIo mATe 1937mAM 'harijanabaMdhu'mAM pragaTa thayelA gAMdhIjInA vicAro pathadarzaka banI rahe tevA che. "sAcI keLavaNI to bALako ane bALAonI aMdara raheluM hIra pragaTAvavAmAM rahelI che. A vastu vidyArthIonA magajamAM nakAmI hakIkatono khIcaDo bharavAthI kadI na sAdhI zakAya. evI hakIkato vidyArthIo para bojArUpa thaI paDe che. e temanI svataMtra vicArazaktine haNI nAkhe che ane vidyArthIni kevaLa yaMtrarUpa banAvI de che. gAMdhIjIe prarUpelI naI tAlImanAM Adarza ane uttama tattvo AjanI zikSaNapraNAlImAM umeravA jevAM che. saoNkreTise zikSakane dAyaNa sAthe sarakhAvyo che. zikSaka jJAna denAro nathI, paraMtu khUba ja sitathI, mAvajatathI jJAnane bahAra lAvanAra che. bALaka akhUTa khajAnA bharela eka bIjarUpa che ane zikSaka mALInI bhUmikAmAM che je bALakanI aMdara rahelI zaktione bahAra lAvavA mATenuM sAnukULa vAtAvaraNa pUruM pADe che. koI bIjane vRkSa banAvavA mATe tenI aMdara rahelA aMkurane baLajabarIthI bahAra kheMcI kADhavAmAM Ave to te vRkSa na banI zake, paraMtu kuzaLa mALI tene khAtara ane pANInuM yogya siMcana karaze, to yogya samaye te aMkamAMthI choDa vikasaze. saphaLa udyogapati zrI ajIma premajI kahe che, AjanAM vidyAlayo ane zikSako bALakane mATI jevuM mAne che. tene koI paNa bIbAmAM DhALI zakAya tema hoya che. ahIM vAlIo ane zikSako kuMbhAranI bhUmikA bhajavI bALakane kevo ghATa Apavo kAkA kAkA vizvakalyANanI vATe kAma teno nirNaya kare che. eka cInI kahevata che : kuMbhArane tame eka bIja Apazo to e tenuM bonsAI banAvI deze. bonsAI eTale eka prakAranuM kuMThita vRkSa, jene mANasanI marajI mujaba kRtrima ghATa ApavAmAM Ave che. A vRkSa kyAreya AkAzanI akhilAIne mApI zakatuM nathI. tenuM astitva kuMDAmAM ja maryAdita rahe che. tenA mULane jamInamAM phelAI javAnI taka maLatI nathI. AjanI zikSaNasaMsthAo bALakanI zaktione A rIte kuMThita banAvI de che. zikSaka, mitra, guru ke mArgadarzakanI bhUmikAne badale jo te svArthI, lAlacu ane nirdaya banI saramukhatyAranI bhUmikA bhajave tyAre Akho samAja tenAthI nArAja thaI jAya che. vartamAnapatromAM AvA kissAo chAzavAre pragaTa thAya che. pATaNanI kaoNlejanA adhyApakoe vidyArthinIonuM jAtIya zoSaNa karyuM eka vidyArthIne zikSake prazna pUchayo. javAba na maLyo. zikSake eTalA jorathI tamAco mAryo ke kAnanA paDadA phATI gayA. dilhInI eka zALAnA zikSake sAta varSanI eka bALAne homavarka karIne na lAvavAnI sajArUpe nirvastra karI pATalI para UbhI rAkhavAno daMDa phaTakAryo. zikSakane jelanI sajA maLI. udapuramAM parIkSAkhaMDamAM eka vidyArthinIe Deska bahAra paga lAMbA kya. zikSikAe sajA karI. te bALAnuM jIvana gayuM. samAjanI najaromAM zApita zikSikA kArAgAramAM keda thaI. amerikAnI eka zALAnA vidyArthIne zikSaka sAthe jhaghaDo thatAM potAnI rivaoNlvaramAMthI zikSakane goLI mArI. A koI gunegAra ke polIsanI vAto nathI, vidyArthI ane zikSaka vaccenI ghaTanA che. AvI je ghaTanAo ghaTe che te mAtra durghaTanA ja nathI banatI, bhISaNa karuNAMtikAo banatI jAya che. sahazikSaNamAM keTalIya yuvatIo svecchAe jAtIya sahacArya mANe che, to keTalIya baLAtkArano bhoga bane che. A samasyA zALAmAM seksa ejyukezana ApavAthI nahIM Ukale, paraMtu ghara ane zALAjIvananA pAyAmAMthI maLatAM nIti, sadAcAra, samUhajIvana, dharma ane vivekayukta saMskAra ja A dUSaNane DAmI zake. 1949mAM DaoN. rAdhAkRSNananI AgevAnI heThaLanA paMce potAnA ahevAlamAM parIkSApaddhatinI sudhAraNA para bhAra mUkyo. 1966mAM DaoN. DI. esa. koThArInA adhyakSasthAne - 26 - 25
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe racAyela kamizane kahyuM ke, vidyArthIonA jJAnano kyAsa (mUlyAMkana) temanA mArksa parathI AvI zake nahIM. vadhu mArksa meLavavAnI resamAM vAlIo ane zikSako skUlomAM bhaNatAM bhUlakAMne zikSaNanA bojA heThaLa kacaDI rahyA che. ApaNI parIkSA paddhatinI sauthI moTI khAmI e che ke vidyArthI ahIM parIkSArthInI bhUmikAmAM hoya che ane zikSaka nyAyAdhIzanI bhUmikAmAM hoya che. hakIkatamAM zikSaNa eka evI prakriyA che ke jemAM bannenI barAbaranI bhAgIdArI hoya che. parIkSA paddhatino upayoga vidyArthIne pAsa ke nApAsano sTempa mAravA mATe ja thaI rahyo che. AjanI parIkSAno hetu have pAsa thavA pUrato ja maryAdita nathI rahyo, te vadhu mA meLavavAnI resa banI gaI che. senTrala borDa oNpha sekanDarI eNjyukezana (sIbIesaI)mAM dara varSe cha lAkha vidyArthIo bese che. temAMthI nApAsa thayela vidyArthIo paikI keTalAka Diprezana ane mAnasika bImArIono bhoga bane che ane 4000 vidyArthIo dara varSe ApaghAta kare che, eTaluM ja nahIM, 92 TakA mArksa maLavAthI ja sArI kaoNlejamAM eNmizana maLaze evI graMthithI 90 TakA meLavanAra vidyArthI hatAzAmAM jIvanano aMta ANe che. jo ApaNe vidyArthIni sTresa-hatAzA ane tANanA sakaMjAmAMthI choDAvavo hoya to parIkSA paddhatino hetu vidyArthInuM mUlyAMkana karavAno che e vaLagaNamAMthI bahAra AvavuM joIe. vidyArthIo para mAtra bojo banI rahela dasamA dhoraNanI parIkSA paddhati punaH vicAraNA mAgI le che. vidyAlayo ane kaoNleja ke yunivarsiTInI hosTelomAM ane chAtrAlayomAM regiMganI ghaTanAo paNa eka bhayaMkara dUSaNa che. regiMgano bhoga bananAra vidyArthIo ke vidyArthinIo tANa, hatAzA ke Diprezanano bhoga bane che. jIvanathI vimukha thavAnA paNa keTalAka kissAo banyA che. saMsthAnA saMcAlakoe kaDaka hAthe kAma laI A zaramajanaka vikRtine DAmI devI joIe. tAjetaramAM kendra sarakAranA mAnavasaMsAdhana sacivAlaya regiMga aTakAvavA eka helpalAIna zarU karI che. koI paNa zaikSaNika saMsthAnAM vidyArthI ke vidyArthinI regiMga aMgenI phariyAda 1800-180-5522 Tola phrI naMbara para noMdhAvI zakaze. Helpline Dantiragging.net para taMtra ke polIsanI madada mATe I-meIla karI zakaze. zikSaNa kaI bhASAmAM ApavuM tenA vivAdamAM ApaNe dAyakAothI phasAyelA chIe. aMgrejI mAdhyamano pAyo nAkhanAra mekolane to aMgrejI mATe bAbuo pedA karavAmAM rasa hato. zikSaNaciMtakoe mAtRbhASAne AMkha ane aMgrejI bhASAne cazmAM sAthe sarakhAvI che. mAtRbhASAmAM mAnA dhAvaNa jevuM baLa ane pavitratA che. mAtRbhASAmAM bALake gokhaNapaTTI nahIM karavI paDe. te sahaja rIte bhaNI zakaze. 27 kAkA vizvakalyANanI vATe kAma karI uttama aMgrejInuM zikSaNa jarUrI che. aMgrejI zIkhavA sAme virodha na hoI zake. bhAratavarSamAM aMgrejI sAthe aMgrejiyata Ave tenI sAme virodha hovo ja joIe. dareka rAjyano vahIvaTa je te pradezanI prAMtIya bhASAmAM cAle. sAthe prAMta ane dezano vahIvaTa rASTrabhASA hiMdImAM cAle te vAta vyavahAra che. vizvanAM 180 rASTromAMthI mAtra 12 rASTramAM aMgrejIno vyavahAra cAle che. phrAnsa, jarmanI, raziyA, cIna, IjharAyala ane jApAna jevA dezo potAnI rASTrabhASAmAM ja vyavahAra kare che. toya vijJAna TekanaoNlaoNjInA kSetre e rASTro AgalI haroLamAM che. samAje bALakomAM rahelI larniMga DisaebiliTI-sso larnara (DisaleksiyA) ane hAIpara ekTiva (biheviyara DisaoNrDara)nI atizaya caMcaLatA pratye durlakSa sevyuM che. sarakAre prAthamika kakSAe zALAomAM AnA sakrIniMga kaeNmpa, nidAna zibira yojI, AvAM bALakone speziyala skUlamAM zikSaNa ApavAnI dareka jillAomAM sagavaDa karavI joIe. - zikSaNasaMsthAonuM vyAvasAyIkaraNa ane vaizvikIkaraNa mATe sarakAre vivekyukta nIti ghaDavI paDaze, jethI glaoNbalAIjhezananA zikSaNa kSetramAM lAbha maLe ane aniSTothI dUra rahevAya. zikSaNaciMtaka motIbhAI paTela kahe che ke, "Ajano zikSaka guru banavAnI ane vidyArthI ziSya banavAnI hesiyata ja khoI beTho che. pahelAM gune mana adhyApana e AnaMda hato. Aje to e vyavasAya banI gayo che. zikSaNasaMsthAo mAnavaucheranA upavana banavAne badale kArakhAnAM banI gaI che." - zikSaNamAM anAmata prathAnA rAjakAraNanAM kaDavAM phaLa ApaNe ArogI rahyAM chIe. ucca vahIvaTI kSetramAM bhraSTa ane anaitika amaladAro ApaNane koNe ApyA ? A eka ciMtA ane ciMtanano viSaya che. vidyArthIo ane vAlIoe have zikSaNane samAjamAM Arthika sIDI caDavAnA sAdhana tarIke nahi, paNa vyaktitva vikAsanA mAdhyama tarIke svIkAravuM paDaze. zikSaNa e mAnavahakka che. mATe dareka bALakane zikSaNa maLe e jovAnI sarakAra ane rASTranA dareka nAgarikanI pharaja che. A dezamAM zikSaNa aMge jAgRti lAvavAnuM ane zikSakone sarakAravAnuM kAma lokazikSako ane saMto supere karI zake tema che. pU. morAribApue potAnA gAmamAM zikSaNasatra yojI pAMcaso zikSakone pustako ane kaeNseTo arpaNa kyAM hatAM. e kArya vidyAjagatanI apUrva ghaTanA gaNAya. 28 9
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe je vidyAguru pAsethI ApaNe vidyA grahaNa karI parivAra ane samAjamAM sthira thayA pachI ApaNe kyAreya tene yAda karIe chIe ? saurASTranA eka gAmaDAmAMthI bhaNI ame badhAM bhAI-baheno muMbaI AvyAM. prAthamika ane mAdhyamika zikSaNa vatanamAM laI ahIM DaoNkTara, sI.e., enjiniyara, ema.bI.e. thaI potapotAnA vyavasAya-udyogamAM seTala thayAM. thoDAM varSo pahelAM amane vicAra Avyo ke ApaNe jenI pAse bhaNyAM e zikSaka-zikSikAone gAma jaI maLIe. keTalAka riTAyarDa thayelA, keTalAka bIje gAma gayelA, paraMtu gAmanI zikSaNasaMsthAonA sahayogathI jillAnAM kulle 47 zikSaka-zikSikAo agAuthI Apela AmaMtraNa pramANe amAre tyAM parivAra sAthe padhAryAM. deza-videzamAM vasatA amArA parivAranA sabhyoe eka divasa e vidyAguruvaryo sAthe gALyo. ''guruvaMdanA'' kAryakrama heThaLa samAraMbhamAM teo jyAM beThAM hatAM tyAM jaI ame kumakuma akSatathI tilaka karI mA sarasvatInI cAMdInI mudrA pratIkarUpe arpaNa karI. mIThAI ane RNa svIkAra sanmAnapatra sAthe vaMdana karI sanmAna karyuM. Aje varSo pahelAMno e divasa mArA mATe avismaraNIya AnaMda parva samAna che. bALakonA jIvanamAM zrama, svAvalaMbana, samUhajIvananA khyAlo ane prakRtinuM sAMnidhya maLe tevI zikSaNasaMsthAonA vikAsanI jarUra che. nAlaMdA, takSazilA, vikramazilA ane gujarAtanA vallabhIpuranI saMsthAnA avazeSo AjanA vidyArthIo ane zikSakone itihAsa sAthe batAvavA jevA che. zAMtiniketana, zAradAzrama, lokabhAratI, RSikuLa, navasArInuM tapovana, saMskAra tIrtha, ATakoTanuM rUDA bhagatanuM vidyA saMkula, aMkalezvaranuM guru vidyAlaya, surendranagaranuM saradAra paTela zikSaNa saMkula ane suratanuM gajerA vidyA saMkulanI zikSaNajagatanA jijJAsuoe mulAkAta levI joIe. rASTrapitA gAMdhIjI, jenA janamadivasane ApaNe zikSakadinarUpe UjavIe chIe te DaoN. rAdhAkRSNana, mahilA zikSaNanA praNetA dhoMDo kezava karve, ravIndranAtha TAgora, manubhAI paMcolI, jugatarAma dave, gIjubhAI, nAnAbhAI bhaTTa, navalabhAI zAhathI laIne saurASTranA chevADAnA gAma amarelInA vidyaguru RSikalpa navalakAMta joSI jevA nAmI-anAmI aneka zikSako ane zikSaNajagatanA mahAnubhAvo ke jeNe zikSaNanA pavitra gaMgAjaLane duSita thatuM aTakAvavAno samyak puruSArtha karyo, jenA kAraNe vidyArUpI dIpakanI jyota prajjavalita che ane e vidyAdIpakamAMthI lAkho dIvA pragaTI rahela che evA puNyazlokI puruSonI ApaNe abhivaMdanA karIe. 29 9 vizvakalyANanI vATe jIvanamukta banI jIvavAnI kaLA ke jJAnaprAptinAbe nimitta che : eka zAstranA graMtho ane bIjA satpuruSa. adhyAtmano sAco mArga to zAstramAM paDaco che, paraMtu teno marma satpuruSanA aMtaramAM che. anAdikALanuM ApaNuM ajJAna zAstranA marma sudhI pahoMcavA detuM nathI. jJAnI pAsethI zAstra samajavAnI dRSTi maLe tyAre ja zAstra upakArI thAya che. sadguru satpuruSanA samAgama vinA ApaNI pravRtti svacchaMdI banI jAya che. bAhya dharmasAdhanAvALI pravRtti thatI hoya che, paraMtu aMtarmukhatAnI bhUmikA sarjAtI nathI. muktipaMthanI prAptinuM prabaLa kAraNa pratyakSa sadguruno samAgama che. caitanya sparzIna nIkaLatI satpuruSanI vANI adhyAtma jIvanane navI dizA Ape che. satpuruSanA ekaeka vAkyamAM, ekaeka zabdamAM anaMta Agama rahyA che. pUrve thayelA jJAnI ane tenA vacanarUpa zAstragraMtho karatAM pratyakSa satpuruSa upakArI che. pUrve thaI gayelA anaMtajJAnI puruSo jo ke mahAjJAnI hatA, paraMtu tethI ApaNA vartamAnanA doSo TaLe nahIM. vartamAnamAM ApaNA jIvanamAM jo kapAyabhAva hoya to pUrvenA jJAnI ApaNane kahevA Ave nahi ke, 'tuM kapAya-vibhAvamAM che tene choDa', paraMtu pratyakSa jJAnIpuruSo hAlamAM je birAjamAna hoya te ja ApaNA dAkhane kaDhAvI zake. Ama satpuruSa muktipaMtha - mokSamArgamAM dIvAdAMDI samAna che. teo AtmakalyANano mArga batAve che. satpuruSo jIvanamukta che. jIvanamuktano artha che jeNe potAnA jIvanamAM jAgRtipUrvaka mRtyune jANyuM che athavA jIvanathI je mukta thaI gayA che. jIvanathI 30
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe te ja mukta thaI zake jeNe jANI lIdhuM che ke samasta jIvana mRtyu che jene ApaNe jIvana kahIe chIe. jJAnIjano tene mRtyunI dIrthayAtrA gaNe che, hakIkatamAM mRtyunI eka lAMbI prakriyA gaNe che. janma pachI ApaNe bIjuM kAMI karIe ke na karIe, paraMtu mRtyu taraphnI avirata yAtrA to nizcitapaNe karIe ja chIe. anyanA mRtyu jonArA ApaNe ApaNA mRtyunI kalpanA paNa nathI karatA, paraMtu jIvanane je mRtyunI lAMbI prakriyArUpa joI le che te jIvatAjIva potAnA mRtyuno sAkSI banI jAya che. eTale jIvatAjIva potAnA mRtyunI anubhUti karI le che. satpuruSo kahe che ke, A anubhava pachI jIvanamAM vAsanA raheze nahIM, corI, jUTha, hiMsA ke kaSAyo jIvanamAM raheze nahIM, kAraNake ahIM jijIviSAno dvaMdva pUro thAya che. bhagavAna buddha jevA satpuruSo kahe che ke, jenA jIvanamAMthI jijIviSA cAlI gaI che te jIvanamukta banI gayo, te mRtyuno sahajatAthI svIkAra karI zakaze. A viSAdanI vAta nathI. jIvananI prasannatAnA sphuliMgo khIlelI vasaMtanAM pataMgiyAMnI jema UDAUDa karatA haze. jIvanano nirdoSa AnaMda mANatA haze. AvA jIvanamukta ApaNI jema khAtA-pItA, UThatA-besatA badhI sAmAnya kriyA karI jIvatA hovA chatAM tenuM jIvana guNAtmaka rIte parivartita thaI gayuM hoya che. saddharmanA mArganI vAto bhale ApaNe jIbhane ToDale TIMgADI rAkhI hoya, paraMtu e vacano ane vicAro AcaraNamAM Utare to ja sArthaka thAya che. sadgurunA yoge je samyak puruSArthanI preraNA maLatA e pravRttinuM jIvanamAM avataraNa thAya ane te ja ApaNA mATe kalyANakArI che. Atmopayoga ja aTala che evA AtmajJAnI, apUrva vANI anubhavapradhAna jenuM vacana che evA satpuruSo sonAnI khANanA khANiyA samAna che. je khANamAM mATI mizrita sonuM che. tene prakriyA dvArA zuddha sonuM kare che jemAMthI AbhUSaNo bane che. tema satpuruSo zAstromAMthI AtmAnA AbhUSaNa jevAM vacano zodhI Ape che. panihArI kUvAmAMthI pANI lAvI pIvAlAyaka banAve che, tema satpuruSo tattvanAM rahasyo supAcya banAvI Ape che jethI panihArI samAna che. A sakaLa vizvamAM zodha karavAlAyaka jo kAMI hoya to te satpuruSa ja che. nija svarUpanI prApti mATe kaMI zodha karavI che to mAtra satpuruSanI ja zodha karI le ane kahe che ke enA caraNe samarpita thaI jA, tenI AjJAmAM cAlyo jA, saphaLatA nizcita che. temaNe nirdezelA paMthe jA, muktino mArga tArI rAha jue che. 31 vizvakalyANanI vATe karmothI mukti meLavavAno paMtha batAve te ja sAcA saMta che. AvA satpuruSanI kRpAthI ja ApaNAmAM parivartana AvI zake che. ApaNA badalI javAthI jagata badalAI javAnuM nathI. jagata to e ja rahevAnuM che, paraMtu ApaNuM nijI bhAvajagata, ApaNo saMsAra badalAI javAno che. mArA gharanA AMgaNAno bagIco bagIco ja rahevAno che. satpuruSanI preraNAthI jovAnI diSTa badalAI jaze. e bagIco 'mAro' nahi rahe. mAruM mamatva, mAro rAga e ja mArI pIDA ane mAruM du:kha hatuM. bagIcA ane mArI vacce mamatvabuddhi hatI. jyArejyAre bagIco jouM tyAre e mAro che e jAgRta vicAra rahyA karato. satpuruSo prerita sAkSIbhAvathI mamatva ghaTatAM bAganuM sauMdarya pUrNa rIte khIlI UThe che. kharekhara satpuruSo mokSamArgamAM dIvAdAMDI samAna che. 32
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe darzana sAhityamAM mRtyu ciMtana saMlekhanA : mRtyunuM svAgata vizvanI tamAma dArzanika paraMparAoe mRtyu vize ciMtana ane manomaMthana kareluM ja che. pAzcAt darzanamAM aneka dezonI vicAradhArAono saMgama thayo che, temAM mukhya grIka, khristI tema ja Adhunika vicAradhArAono triveNIsaMgama thayo che. grIka dArzanikoe prAthamika jaDa jagatanuM vivecana karyuM. pachI aMtarmukhI dRSTi apanAvI cetana AtmAnuM vizleSaNa karyuM. yuropanI dArzanika paraMparAmAM saoNkreTisa, pleTo ane madhyayuganI ciMtanadhArA para erisToTalano ghaNo prabhAva paDe che. pazcimanuM tattvajJAna tArkika tema ja bauddhika bAbatone mahattva Ape che. pUrvanuM tatvajJAna AtmAne vadhu mahattva Ape che. vedo, kRtio, smRtio, upaniSado, purANo, gItA jevA graMtho, rAmAyaNa ane mahAbhArata jevAM mahAkAvyomAM TheraThera mRtyaciMtananuM nirUpaNa thayuM che. bhAratIya darzana sAhityanAM keTalAMka kathAnakomAM kathA dvArA mRtyuciMtana darzAvAyuM che. rAmAyaNamAM dazaratha ane rAvaNanAM mRtyu samayanA prasaMgomAM, mahAbhAratamAM bhISmapitAnI bANazaiyA para aMtima kSaNonA prasaMgamAM mRtyuciMtananuM nirUpaNa thayuM che. darzana sAhityamAM sAvitrI ane naciketA A be pAtro dvArA mRtyu aMgenI 33 kAkA vizvakalyANanI vATe viziSTa ane tAttvika samIkSA thaI che. kaThopaniSada mRtyunI kalAne upaniSada che, te mRtyunuM satya zuM che te samajAve che. mRtyunA rahasyane udghATita kare che. kaThopaniSada e yama ane naciketA vacceno saMvAda che. mRtyu ja haMmezAM ApaNe ghare Ave che. mAnavIno deha e enA AtmAnuMjIvanuM ghara ja che, raheThANa che. mRtyune ApaNe AvakAratA nathI tethI mRtyu bhayaprada, pIDAmaya, du:khada banI rahe che, jyAre ahIM to naciketA sAme cAlIne mRtyune ghare jAya che ne yamarAjA ghare nathI. eTale ke mRtyune sAme cAlIne maLavA jAva to te maLatuM nathI. eTale eka apekSAe mRtyu che ja nahi. jo te mRtyune svIkArI le to te tenI pAra pahoMce che ane amRtane pAme che. mAtra bauddhika rIte vicAranArane ema prazna thAya ke naciketA saMdehe yama pAse kaI rIte gayo ? upaniSadano hetu evI bauddhika carcAno che ja nahi. A to mAtra eka upanaya kathA che. hetu to naciketA ane yama dvArA thatI carcAmAM chUTa thatA mRtyunA rahasyano che. mRtyunuM satya samajavAno tAttvika abhigama mAtra che. yama naciMketAne mRtyu pachInI gati mATe zreya ane premanI vAta samajAvatAM kahe che, "zreya eTale kalyANakArI ane prema eTale prasannakArI. prasannatAmAM bhautika sukha abhipreta che ane kalyANakArI sukha AtmA sAthe joDAyela che. tRSNAno tyAga karavAthI je phaLa maLe che te kalyANakArI che." "zarIra e ratha che ane e ratha calAvavAvALo ravi AtmA che." AtmA zarIra choDIne cAlyo jAya che tyAre ekalo bacelo ratha eTale zarIra ke je AtmavihIna eTale ke rathivihIna che e kAraNe ja AtmA vinAnA nikSetana zarIrane-mRtyudehane arathi kahevAmAM Ave che. bhAratIya paddarzana vicAradhArAmAM, AtmAnI amaratA ane pUrvajanmanI tema ja karmabaMdhanI vAta zIkhavavA pAchaLa eka rahasya e hatuM ke loko samaje ke je dunyavI sukha-sagavaDa pAchaLa ApaNe doTa mUkIe chIe te vyartha che. mRtyu samaye sAthe kAMI AvavAnuM nathI. mAtra AtmAnA guNo ja AtmA sAthe raheze. avaidika cArvAka darzananA mate "AtmA jevuM koI caitanyarUpa tattva che ja nahi. ApaNuM bhautika sthULa zarIra ja sAcuM che, mATe A janme A zarIra che tene maLe teTalA bhautika sukha bhogavavA devA. mRtyu pachI kazuM ja nathI." A matane kAraNe karma, punarjanma, dharma vagerene ahIM sthAna nathI. cArvAka darzana dehAtmavAdI, bhautikavAdI darzana 34
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe hovAne kAraNe ahIM dArzanika mRtyu ke AtmaciMtanano nakArAtmaka abhigama jaNAya che. bhAratIya darzanonAM keTalAMka anadhikRtoe punarjanmanuM vikRta arthaghaTana karIne kahyuM ke, "lAkho janmo maLavAnA che, pachI dharma karavAnI, AtmAne pAmavAnI zI utAvaLa che ? A janmamAM bhoga bhogavI levA do. AvatA janme nirAMte Atmasiddhi thaze !" - pazcimanA saMto mojhejha, krAIsTa, mahamada vageree kahyuM ke, je kAMI baMdagI, preyara, pUjA-prArthanA karavAnAM hoya te karI lo, bIjo janma che ja nahIM. satkArya mATe A ja janma che. mRtyu Ave te pahelAM kSaNekSaNanI kiMmata che ane anadhikRtajanoe vicAryuM ke, hai! A eka ja janma che to pachI bhogavAya eTaluM bhogavI lo. Izvara to kalpanAnI vAta che, jIvana to hakIkata che, to A jIvanamAM maLe te sukho bhogavI levAM. ozo-rajanIza kahe che ke, "mRtyu jIvananuM sarvathI UMcuM zAstra che. e zAstrano abhyAsa karyA vinA mukti nathI.' mRtyuno svAdhyAya ja jIvanano kharo sAdhyAya che. mATe ja jJAnIoe mRtyunA smaraNane samAdhimaraNanuM ciMtana kahyuM che. bauddha darzanamAM tripiTaka graMtha, tenI bhASya ane TIkAonA vipula sAhityamAM mRtyu ciMtana AlekhAyeluM paDayuM che. buddha parivartanazIla deTa dharmo sivAya koI ade sthAyI dravya ke Atmatattvono svIkAra karatA nathI. temanA mate A saMsAra anitya che, kSaNika che, jene ApaNe jIvAtmA kahIe chIe, tene eka niraMtara cAlatI prakriyAno pravAha gaNe che, jANe dIpakanI jyota. jIvanAM saMvedanone AtmAnA guNarUpe svIkAyAM che. cetanAnI bhinnabhinna avasthAno svIkAra karyo, paraMtu caitanyatattvanI nityatAne svIkArI nahIM. rAgadveSa ke sukha-du:kha jevAM saMvedano jenI sAthe joDAyelA che te bhautika levara pAte ja AtmA che ane tRSNAonA bujhAI javAthI nirvANa tarapha laI jaI zakAya che evo buddhano mata hato. narAtmavAda e buddha darzananuM viziSTa AtmaciMtana che jethI anAtmavAdane buddha darzananA mRtyuciMtanamAM kendrasthAne mUkI zakAya. zrImad bhAgavatagItAmAM yogezvara zrIkRSNa mRtyune suMdara rIte samajAvatAM kahe che, "prabuddha prajJajano kadI mRtyuno zoka karatA nathI. e ciMtave che ke huM bhUtaatItamAM nahoto ema paNa nathI ane bhAvi-anAgatamAM nahIM houM ema paNa nathI. eTale evo zoka zA mATe karavo ? deha anitya che, je anitya che tenI sAthe 35 kAkA vizvakalyANanI vATe kAma karI saMbaMdha kema baMdhAya ? tenA mohamAM paNa vyAkuLa na ja thavAya. AtmA nathI janmato ke nathI marato. e to zAzvata ane purAtana che. AtmAne zastro chedI zakatAM nathI, agni bALI zakto nathI, pANI bhIMjavI zakatuM nathI ane pavana zoSI zakto natI. vaLI e koIne haNato nathI ke haNAto nathI. AtmA jIrNa thayela deharUpI vastrano tyAga karI anya navA dehane dhAraNa kare che. ApaNe tene mRtyunuM nAma ApIe chIe. je nitya ciraMtana ane zuddha buddha che teno zoka karavo vRthA che. mahAbhAratakALamAM satyavAna-sAvitrInI divya kathA dvArA mRtyuciMtananuM adbhuta nirUpaNa thayuM che. yamadevanAM aneka pralobhano chatAM sAvitrI temAMthI pAra UtarI yamadevane vacana ApavAnI sthitimAM mUke che. emaNe to mAtra satyavAna pAcho mAgyo. pramAdavaza, kaSAyabhAva ke jIvabhAvamAM satyavAnarUpI AtmAM khovAI gayo che. ApaNAmAM rahela puruSArtharUpa sAvitrI samyam parAkrama dvArA AtmajAgRti sAdhI zake. vizva parivartanazIla che. sAvitrI vicArazUnya bane che. tenuM citta addhata tattvamAM yukta thAya che. e ja sanAtana niSpanna tatva aparivartanazIla che. sAvitrInI ucca kakSAnI sAdhanA dvArA tene maLela jAgRti avidyAnA aMdhakAramaya tamasa pradezane chedI jJAnanA parama prakAzane pAme che. maharSi araviMde sAvitrI mahAkAvya dvArA mRtyunA rahasyane udghATita karyuM che. ApaNe ApaNA AtmAne vismRta karI dIdho che. gItAmAM paNa yogezvara zrIkRSNa AtmasmRti pAchI meLavAnI vAta vAraMvAra kahI che. jaina dArzanikonA mRtyu vizenA vicAro pAradarzaka che, kAraNake temAM saMpUrNa AtmaciMtana abhipreta che. AtmasthitinA pariprekSyamAM jaina pUrvAcAryoe mRtyunA ciMtananuM nirUpaNa karyuM che. saMlekhanA-saMthAro e jaina dharmamAM vaparAto viziSTa pAribhASika zabda che. ahIM svecchAe mRtyunA khoLAmAM besavAnI vAta abhipreta che. kAyA ane kaSAyone kRza karavA ke pAtaLAM pADavAM eTale saMlekhanA. saMlekhanA vrata aMtima samaye laI zakAya. A vrata eka kSaNathI mAMDIne bAra varSa sudhInI avadhinuM paNa hoI zake che aMte saMthArAmAM pariName che. 0 saMlakhanA e bAhya - AtyaMtara tapa ja che. mRtyunI pUrvataiyArI mATe levAtuM vrata. 36
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe mArA jyAre vRddhAvasthA Ave, zarIra barAbara na cAlatuM hoya - rogothI gherAI gayuM hoya. sAdhunA AcAro A zarIra dvArA na pALI zakAya tevI sthiti hoya. AvA saMyogomAM gurunI AjJAthI svecchAe deha choDavA mATe vrata levAtuM hoya. yuddha, dukALa, adharmathI jAtane rakSavA viSama saMjogomAM ziSya, sAdhu, gRhastha ke bhaktane gurumahArAja AjJA Ape che. jaina zAstromAM mRtyunA je vividha 17 prakAra batAvavAmAM AvyA che temAM saMlekhanA vrata mATe traNa prakAranA mRtyune viziSTa darzAvela che, je sakAma maraNanA traNa prakAro che -- 1) mRtyu vakhate AhAra-pANI vagare na levAM te bhakta pratyAkhyAna maraNa. 2) cAra prakAranA AhAra paccakhI uparAMta jagyAnI maryAdA bAMdhI lIdhI hoI, IzArAthI jIvana cAle-IMgita maraNa. 3) vRkSanI zAkhAnI mAphaka zvAsozvAsa nIkaLI jAya tyAM sudhI paDI rahevuM te pAdopagamana maraNa kahe che. saMthArA-saMlekhanA vrata dvArA mRtyu e AtmahatyA nathI, tapa che. ahIM sabhAnatApUrvaka mRtyune svIkAravAnI pUrvataiyArI dvArA mRtyunuM svAgata karI mRtyune mahotsava banAvavAnI vAta che. vrata lenAra vyakti.... * laukika sukhanI AkAMkSA karato nathI. paralokanA sukhanI paNa apekSA nathI. vrata daramiyAna prema, Adara ke prasiddhi maLe tevA bhAva paNa na hoya ane te mATe vadhu jIvavAnI IcchA paNa na kare. kada vadhatAM mRtyu jaladI Ave, deha jaladI chUTe tevuM paNa na icche - samatAmAM rahe. bhogapabhoganI paNa icchA na thAya. saMlekhanA-saMthArAnuM vrata lenAra tapasvIne AvA aticAro-doSa na lAge te mATe 'nirdhAmaNA karAvanAra eTale tenI vaiyAvacca sevA karanAra sAdhu ke vyakti satata jAgRti rAkhe che. sAdhakane satata AtmaramaNatAmAM rahevA mATe protsAhita kare che. zarIra rogothI kAkA ja vizvakalyANanI vATe mArA kAkA gherAyeluM hoya, azAtA vedanIyanA prabaLa udaye dehamAM tIvra pIDA hoya, deha mUrzita hoya te avasthAmAM jarA bhAnamAM Ave tyAre tIvra vedanamAM kahe ke have mRtyu jaladI Ave to sAruM ne vaLI pAcho mUchamAM jAya tyAre, svajano anukaMpA prerita mRtyuno vicAra kare, jene "marsikiliMga' kahevAya. AvA mRtyumAM mRtyu pUrvenI sAdhanAArAdhanAno koI avakAza raheto nathI tyAre saMlekhanAmAM mRtyu pUrvanI ArAdhanA abhipreta che. zrAvaka traNa manoratha seve che. paheluM, vratI zrAvaka banuM, pachI paMcamahAvrata svIkArI sAdhu banuM ane chelle saMlekhanA-saMthArA sahita samAdhimaraNanI prApti karuM. eka ja bhavamAM traNe manoratha caritArtha karanAra sAdhaka potAnA jIvanamAM kAMcanamaNi yoganuM sarjana kare che, jANe saMyama jIvanarUpI sonAnA mugaTamAM mRtyarUpI jhaLahaLato maNi. saMthAro e AtmahatyA nathI. hatAzAnA saMyogo, lAcArI ke asahiSNutAnI sthiti, AbarU ke pratiSThA gumAvavAno bhaya aMte AtmahatyAmAM pariNamavAnI zakyatA hoya che. ArtadhyAna ke raudradhyAna pachI mAnava AtmahatyA karavA tarapha prerAya che. ApaNe tyAM satIprathA dvArA mRtyunA ghaNA kissAo banatA. Aje paNa kvacit bane che. strI, svajana ke patinI citA para besI baLI mare te satI prathA che jemAM mahAmohanIya karmano udaya, ArtadhyAna ane aMdhazraddhA abhipreta che. jehAda e dharmajhanUnanuM pariNAma che. dharmanA rakSaNa mATe vivekahIna rIte mahAhiMsAnuM zaraNa e dharmano viparyA che. mAnavabaoNmba banI maravuM ne mAravuM e mRtyu viphaLatAnI caramasImA che. sArvabhaumatva ke rASTranI rakSA kAje anyAya sAme ke koInA prANa ke ziyaLa bacAvavA mATe zahIda thavuM e mRtyuno viziSTa prakAra che. ahIM aMtima kSaNe dveSa ke hiMsAno bhAva na hoya to ja AtmA zubha pariNatimAM rahI zake. mRtyunA A badhA prakArathI saMthAro alaga che. saMlekhanA vrata levA ahIM koInI jabarajastI na hoya. mRtyu mATenI saMpUrNa mAnasika ane zArIrika taiyArI pachI saMkhanA vratamAM AgaLa vadhatA saMthAro sijhatA sAdhakane paMDitamaraNa ke samAdhimaraNa lAdhe che. saMthAro-saMlekhanA lenAra vyaktinuM ciMtana-manomaMthana : huM dehAsakta banI moTA bhAgano samaya A dehanI sevA-pUjAmAM gumAvI rahyo 38
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe chuM. jema savAranuM rAMdheluM anAja sAMje bagaDI jAya che, gaMdhAI jAya che tema pagalathI baneluM ane annathI poSaNa pAmeluM A zarIra ekasarakhuM sAruM-suMdara rahevAnuM nathI. saDana-pAna ane vidhvaMsa teno svabhAva che. tethI zarIra bImAra paDe che ke AtmA te vicAravAyogya che. bannenI bImArI alagaalaga che. pahelA to AtmAnI bhrAMtine TALavI joIe. teno IlAja che "oSadha vicAra dhyAna". huM koNa chuM ? zuM chuM ane zarIra zuM che tenuM ciMtana ja jarUrI che. huM A deharUpI bhADUtI gharamAM rahuM chuM. samaya Avye khAlI karavuM paDe. dehadevaLamAM birAjita deha-karma ane rAgAdi bhAvone jANanAra caitanya AtmA chuM e jANI svarUpamAM samAI javuM. cakravartInI samagra saMpatti karatAM svarUpa ramaNatAno eka samaya vadhAre kImatI che. jJAnIe kahyuM che ke, jyAre ema lAge ke zarIra nimakaharAma thaI gayuM che tyAre AtmAe jAgRta thaI potAno mAla bacAvI levo joIe. - jyAre ghara baLatuM hoya tyAre sauthI mUlyavAna padArthane ApaNe gharanI bahAra kADhIe chIe. mAtra cetanatattva ja mUlyavAna che. AvAM zarIra to A jIve anaMtavAra dhAraNa karyo ne choDavAM. pUrvabhavathI saMbaMdho ane zarIra choDIne ja AvyA chIe to have navuM zuM? pudgalanuM banela zarIra pAchuM pudgalane soMpavuM che. mATe ja mahApuruSo aMtima samaye pudgalane vIsarAvI de che. ApaNane zarIra kADhI mUke tyAre hArI, hatAza thaI rotArotA javuM paDe che. anicchAe javuM paDe che tyAre jJAnIno AtmA bole che, mAro TAIma thaI gayo che, huM jAuM chuM, zarIra mane zuM kAma kADhI mUke, huM ja zarIrano tyAga karuM chuM. AvA sakAma ane paMDitamaraNe maranArane janma-mRtyuthI mukti maLe che. AtmajJAna e kALano kALa che. dehano nivAsa zAzvata nathI. tIrthakarone paNa amara zarIra maLyAM nathI, mATe huM AtmaniSThApUrvaka deha choDIza. huM AtmA chuM, zarIra nathI te bhAvamAM satata rahIza. saMlekhanA vrata grahaNa karavuM eTale "saMvara' bhAvamAM AvavuM. vratamAM AvatA nirmaLa jIvanacaryA zarU thAya che je AvatAM karmone rokavAnI pALa samAna che. Asrava (karmano Avato pravAha) to baMdha thAya che, paNa sAdhanAmAM AgaLa vadhatA karmanI nirjarA paNa thAya che. kAkA kAkA vizvakalyANanI vATe kAma ahIM sAdhaka satata anuprekSAmAM ramamANa rahe che. bAra bhAvanA ane cAra parAbhAvanA A soLa bhAvanAnuM ciMtana zubhamAMthI zuddha tarapha javAno rAjamArga che. saMsArabhAvanA, azaraNabhAvanA ane anityabhAvanA vairAgyapreraka bane che. aMte A bhAvanA-anuprekSAnuM ciMtana sAdhakane ajanmA banAvI zake. janmanI vedanA vize ApaNe kalpanA karatAM nathI, kAraNake te to parabhavanI, AvatA bhavanI vAta che. ApaNe mAtra mRtyunI vedanA vize vicArIe chIe, kAraNa te A bhavamAM ja vedavAnI che. matyunI vedanArUpI vRkSanuM bIja to janma che, je divase ApaNe janmathI chuTakAro meLavazuM te kSaNe ja janma-maraNanI zRMkhalAmAMthI mukti maLI jaze. chelle sAdhaka kSamApanA, pApasthAno ane aticAronI AlocanA sAthe cAra maMgala zaraNAno svIkAra karI kAyAnI mAyA visArI saMthArAsaha samAdhimaraNa-paMDitamaraNane pAme che. bhAratIya darzana sAhityamAM mRtyaciMtana dvArA prAptinAM sAdhano ane mArga batAvyAM che. aMtima samaya sudhAravA satya, ahiMsA ane sadAcAramaya jIvanazailI para bhAra mUkyo. A tamAma darzanamAM dharma ane tattvajJAnano suMdara samanvaya thayo che. sapuruSoe batAvela mArga para zraddhA ane viveka sAthe cAlavAno puruSArtha karIzuM to samAdhimaraNanuM divya dvAra avazya khUlaze. - 39
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe ja avadhAnathI sAvadhAna ekIsAthe eka karatAM vadhu vastune smRtimAM dhAraNa karavI - yAda rAkhavI ene 'avadhAna' kahe che. matinI nirmaLatAne kAraNe AvI zakti pragaTa thAya che. zrImad rAjacaMdrajIe zatAvadhAna siddhi karIne manaHzaktino Azcaryajanaka prabhAva, enA prayogo karIne pragaTa karyo hato. muni saubhAgyacaMdrajI (saMtabAlajI)mAM nAnapaNathI ghaNI vastu yAda rAkhavAnI sahajazakti hatI ja, have emaNe evuM sAMbhaLyuM ke, amuka jaNa zatAvadhAnanA prayoga kare kAkA kAlakA vizvakalyANanI vATe ja sAcA javAba ApavAnA hoya che. have banyuM evuM ke, muni saubhAgyacaMdrane avadhAnanA prayogo batAvI juvAnone AkarSavAnI, teone saMyama ane brahmacarya dvArA cittanI ekAgra zakti vadhAravAnA mArge laI javAnI hoMza jAgI. te utsAhathI avadhAnanA prayogo badhe khAsa batAvavA lAgyA. A joIne gurudevane lAgyuM : 'avadhAna batAvavAnI vRtti vadhaze to emAMthI ahaMkAranuM bhUta vaLagaze ! ahe jAgaze to enI bhaktidhArA DahoLAI jaze. cittavRtti caMcaLa thaI jaze. Ama thAya to avadhAnazakti dvArA Atmazaktino utkarSa karavAnI vAta bAjue rahI jaze ! 'AvA asAdhAraNa avadhAna-prayogathI loko Azcarya pAme, prazaMsA paNa kare, paraMtu lokone dharmamArge vALavA mATe to AMtaratattvanI upalabdhi joIe. avadhAna to enI pAse tuccha jevAM che ! anya siddhio paNa nahivat che.' 'Ama AkarSAya che AtmAnI zakti dvArA. mANasa bhale buddhithI aMjAya che, prabhAvita thAya che, paNa palaTAya che to AtmAnI zaktithI.' tethI gurUdeva eka bAjuthI muni saubhAgyane protsAhita karI samAjamAM emanI zaktine AgaLa lAvatA hatA, chatAM vaccevacce mIThI Takora karIne A badhI zakti AtmAno gupta bhaMDAra kholavAmAM, adhyAtmavidyAno raMga lagADavAmAM vaparAya e mATe preratA hatA. - 1933mAM ajamera mukAme sthAnakavAsI jaina sAdhuonuM saMmelana bharAyuM hatuM. e vakhate nAnacaMdrajI mahArAjazrIne keTalAka AryasamAjI vidvAno maLavA AvyA. temaNe mahArAjazrIne vinaMtI karI ke, muni saubhAgyacaMdranA avadhAna prayogo ajameramAM goThavo to sAruM. eTale tyAMnA dayAnaMda sarasvatI haoNlamAM e kAryakrama goThavavAmAM Avyo. | muni saubhAgyanI vidvattA, smRti, medhAzakti joIne ghaNA jANItA vidvAno, paMDito cakita thaI gayA. teoe muni saubhAgyane 'bhArataratna'nI padavI ApI. tyAra bAda amadAvAdamAM proprAyaTarI hAI skUlanA AcArya baLavaMtarAya ThAkoranA pramukhapaNA heThaLa muni saubhAgyanA avadhAna prayogo kyupITara thiyeTaramAM yojavAmAM AvyA. zaheranA supratiSThita sajjano ane vidvAno hAjara hatA. tyAM puchAyelA praznomAMthI thoDAka ahIM AvyA che. e parathI kevA savAlo pUchavAmAM Ave che eno kaMIka khayAla Avaze. 1. gujarAta kaoNlejanA saMskRtanA prophesara atyaMkare eka saMskRta zlokanuM ardhamAgadhImAM bhASAMtara padyamAM karavA kahyuM. 2. mA. rAmanArAyaNa vi. pAThake saMskRta pAdapUrti parathI saMskRta zloka banAvavA kahyuM. 3. pra. DaoN. caMbakalAla davee krikeTa para saMskRta zloka racavA kahyuM. 4. prA. DaoN. anaMtarAya rAvaLe 'vAde vAde jAya te tattvabodhaH' e viSaya para 42 sAMbhAgyacaMdrajIne paNa thayuM : 'lAvane huM paNa avadhAnanA prayoga karI jouM.' temaNe zarUmAM ATha avadhAna, pachI vadhatAM pacIsa, pAMtrIsa ema vadhAre ne vadhAre avadhAna sahaja rIte karI batAvyAM. gurudeve paNa emanI zaktine vadhAvI. pachI to I.sa. 1932 mAM saubhAgyacaMdrajIe kaccha, saurASTra ane gujarAtamAM keTalIka jagyAe jema ke dhAMgadhrAmAM pAMtrIsathIya vadhAre avadhAnanA prayoga karI batAvyA. yuvAna varga ane anya loko e abhuta zakti joIne munizrInI prazaMsA karavA lAgyA. A joIne gurudeve emane protsAhana ApavA jANe Takora karatA hoya ema kahyuM : haja so to pUrAM kara. e pahelAM batAva-batAva zuM kare che ?' gurudevane mana ema hatuM ke saubhAgyamuni laghu zatAvadhAnI nahi, paNa guru zatAvadhAnI thAya to sAruM. zatAvadhAnamAM ekasAthe so judI judI bAbato aMge pUchavAmAM AvatA praznonA 41
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe kAma zAkAhArIo mATe samaya ciMtana mArA ja vizvakalyANanI vATe kAma gujarAtI kAvya racavA kahyuM. 5. prA. sAMkaLacaMda zAhe 7493743nne e ja rakame guNavAnuM kahyuM. 6. Ara. sI. gAMdhIe 13501251nuM paMcadhAtunuM mULa zodhavA kahyuM. AvAAvA keTalAya savAlo pUchavAmAM AvyA. vaccevacce nAnacaMdrajI mahArAjanI bulaMda avAje dhUna bolAvatA. muni saubhAgya paNa kathAvArtA kahetA. saunA Azcarya vacce muni saubhAgyacaMdrajIe badhA ja savAlonA javAbo ApyA ! tyAra bAda muni saubhAgyacaMdrae nAzikamAM avadhAnanA prayogo kya. tyAM temane pratIti thaI ke, emAMthI eka bAjuthI camatkAra jevI lokalAgaNI UbhI thAya che ane bIjI bAjuthI lokeSaNAnA vegamAM vRtti ghasaDAI jAya che ! muni saubhAgyamAM vivekano udaya thayo. temane thayuM : 'saubhAgya, A badhuM tuM zAne mATe kare che ? A zuM tArA jIvananI sAdhanA che ? anaMtanA yAtrIne A camatkAranA cabUtare caDI kIrtikalApa vAgoLavo keTalo yogya che ? 'A badhI siddhio che. mANasa yoga athavA sAdhanAne mArge AgaLa vadhe che tyAre AvI aneka vastuo tene maLe che, paNa jo te tyAM ja phasAI paDe to AgaLa kema vadhAya ?' 'AvI siddhithI loko AkarSAya kharA, paNa tethI kAMI temanuM hita thayuM na gaNAya. lokonI buddhine AMjI zakAya kharI, paNa tethI kAMI temanAM dila jItyAM na kahevAya. vaLI vahema, pAmaratA ane camatkArane badale prajAjIvanamAM je zraddhA, vIratA ane cAritrya khIlavavAnAM che te khIlavI zakAtAM nathI.' munizrIe aMdarathI avAja sAMbhaLyo "avadhAnathI sAvadhAna". muni saubhAgyacaMdra saMtabAle te ja ghaDIe nirNaya karyo : 'AjathI avadhAnanA prayogo baMdha !' te divasathI temaNe A camatkArika prayogo kharekhara baMdha karI dIdhA. chatAM vidyArthIo ane zikSakone temanI smaraNazakti meLavavA koIkoI vAra munizrI avadhAna karI batAvI temane te zIkhavatI vakhate kahetA : 'A koI camatkAra nathI ke nathI koI jAdu. A to kevaLa buddhinI karAmata che, kasarata che, mananI tAlIma che. enI pAchaLa paDanAra koI paNa e keLavI zake che. 'skRtinA prayogo'nuM munizrI likhita pustaka paNa pragaTa thayuM che. muMbaImAM mATuMgA mukAme sAdhu-sAdhvIne sevaka zibiramAM emaNe smRtivikAsa mATe zIkhavelA avadhAna prayogo paNa pustakarUpe pragaTa thayA che. . kakyumara Thera ane grAhaka surakSAvALAo satata kahe che ke, grAhaka surakSA maMDaLo ane nAgarikonI saMsthAnA pratinidhio dvArA ochAmAM ochuM varSamAM be vAra hoTalanAM rasoDAMonuM saraprAIjha cekiMga thavuM joIe. A pokAra myunisipAliTI ane rAjya sarakAranA baherA kAne satata athaDAyA kare che. bakulabhAIne hoTalonI samagra vyavasthAmAM kAMIka viziSTatA lAge che, "eka hoTalamAM satata karoLiyA jALAM bAMdhatA hatA ane jAgAlamAMthI kaMInuM kaMI dALamAM paDatuM ane ene kAraNe dALa viziSTa banatI ema ame sAMbhaLeluM. A AkhI ja prakriyA nAjuka che, enI cakAsaNI, enI taratapAsa karavI zakya nathI. karavA jazo to svAda gumAvazo. eka hoTalanAM phADA-caTaNI sarvottama gaNAtAM. emAM caTaNInI phaoNrmyulA evI hatI ke somavAranI caTaNImAMthI je vadhe te maMgaLavAranI caTaNImAM nakhAtuM. maMgaLavAre je vadhe te budhavAranI caTaNI banAvavAmAM vaparAtuM, budhavAre je vadhe te... pariNAme ravivAranI caTaNImAM judI judI kakSAnI sAta caTaNIonuM mizraNa thatuM ! have A svAdanA ajoDapaNAne biradAvyA vinA tame bIjuM zuM karI zako ? A meghadhanuSya caTaNI ravivAre khalAsa thaI jatI." vartamAnapatronA ahevAla pramANe hoTala eNnDa phaDa sarvisisa inDiyAnAM adhyakSa mInAkSI agravAle muMbaInI hoTalonI svacchatA vize AkarI TIkA potAnA ahevAlamAM lakhI che. "muMbaInI hoTalomAM ArogyanuM dhoraNa barAbara sacavAtuM nathI. rasoIyAo 44
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe khullA zarIre nAnI caDDI paherIne rasoI banAvatA hoya che ane jo koI kapaDAM paherelAM hoya to te khUba gaMdAM hoya che. parasevo vAnagImAM Tapakato hoya che. rasoInAM vAsaNo ane pANI paNa svaccha hotAM nathI. moTA bhAganI hoTalomAM vAMdA-garoLI ane uMdarono upadrava hoya che. muMbaI mahApAlikA pAse phakta 250 phUDa inspekTaro che je ghaNA ja ochA kahevAya. A inspekaTaro rasoDA sudhI pahoMce te pahelAM temanA gajavAmAM "vajana" paDI jAya che. hoTalomAM AganA akasmAto paNa thAya che. Aje muMbaImAM ADedhaDa - rokaToka vagara binadhAsta hoTalano dhaMdho "dhUma" cAlI rahyo che. AvI hoTalanAM rasoDAM jyAM pachI 10mAMthI ATha mANaso maktamAM paNa hoTalamAM jamaze nahIM "evo dAvo" ahevAlamAM karavAmAM Avyo che. cokhAI, jayaNA (jatanA) ane viveka ApaNane mAMdagI ane pApakarmanA anubaMdhathI bacAve che. jJAnIoe kahyuM che ke, jevuM anna tevuM mana ane jevuM mana tevuM jIvana. sapuruSo ane RSimunioe potAnI viziSTa jJAnazakti ane vaijJAnika pratibhAthI sAttvika ane ucca saMskAramaya jIvana jIvavA zuM khAvuM ane zuM na khAvuM e aMgenA vidhiniSedho jaNAvyA che. A AryabhUminA mAnavIone AryabhUminuM ja anna anukuLa Ave. anAryabhUminA tAmasa bhojana ApaNane anukULa na Ave. asad AhArane pariNAme dehasta saptadhAtuo ane aMtaHstrAvI graMthiomAM rAsAyaNika parivartana thAya che. tenAthI zArIrika ane mAnasika viparIta asaro thAya che. mananuM cAMcalya, cittavikAra, kaSAya Adi bhAvo jevA ke krodha, irSA, prakopa, lAlasA, nidrA, prema ityAdi vikRtithI manuSya bahArathI ane aMtaramanathI khaLabhaLI UMDe che. sAMpratakALamAM vadhumAM vadhu zAkAhArIo, vaiSNavo ane jaina mATenI zAkAhArI vAnagIo sulabha bane te AvakAradAyaka che. sAtvika bhojana tana ane manane nIrogI rAkhavAmAM sahAyaka thAya che. hoTala, resTorAM, roDa paranI bahAranI vAnagIo zuddha ane sAttvika na ja hoya. anivArya saMjogomAM bahAra jamavAnuM thAya to zAkAhArIo zAkAhArI resTorAMmAM ja bhojana le te hitAvaha che. IndoranA zAkAhArI gRhastha nItina sonIne anivArya saMjogone kAraNe TUMka samaya mATe eka resTerAMnA maeNnejara tarIke pIDAjanaka kAmagIrI bajAvavI paDelI. A anubhavanuM temaNe 'anadekhA sacamAM bayAna karyuM che. 45 - kAkA vizvakalyANanI vATe teo potAnA lekhamAM jaNAve che ke, "mane A anubhava Apa sudhI pahoMcADavAnuM eTale mATe jarUrI lAgyuM che ke je loko zAkAhArI ane mAMsAhArI vAnagI pIrasatA resTorAMmAM mAtra zAkAhArI vAnagI jame che ane mAne che ke ApaNe saMpUrNa zAkAhArI bhojana grahaNa karyuM. to e bhUlabharelI mithyA mAnyatA che, eka bhramamAtra che." temanA mate dareka resTorAMmAM traNa vibhAgo hoya che. eka taMdura sekzana, bIjuM inDiyana sekzana ane trIjuM cAyanIjha sezana. taMdura (sekazana) vibhAgamAM zAkAhArI ane mAMsAhArI banne prakAranI bhojanasAmagrI taiyAra thAya che. taMdurI roTInI sAthe nAnano loTa paNa taiyAra karavAmAM Ave che jene phulAvavA, narama ane svAdayukta banAvavA mATe iMDAno upayoga karavAmAM Ave che. je Tebala taMdura rasoIyA pAse hoya che te eka ja Tebala para roTalInA loTa sAthe mAMsAhArI sAmagrI paNa e ja Tabala para rAkhavAmAM Ave che. jyAre mAMsAhArI taMdurI vAnagI banAvavAmAM Ave che tyAre pahelA tenA para mAkhaNa ke telanuM mizraNa lagADavAmAM Ave che. tene mATe eka DabbAmAM mAkhaNa ke telanuM mizraNa bharIne rAkhavAmAM AveluM hoya che. kapaDuM viMTALela lAkaDAnI eka dAMDI A mizraNamAM jhaboLI, A mizraNa taMdurI cikana para lagADavAmAM Ave che ane A ja lAkaDI zAkAhArIo mATenI nAna ke roTI para lagADavAmAM paNa upayogamAM levAmAM Ave che. koI paNa taMdurI DIza panIra TikA ke panIra phadInA banAvavA mATe lokhaMDanA saLiyAno upayoga karavAmAM Ave che. mAMsAhArI vAnagIo banAvavA mATe A ja saLiyAono upayoga karavAmAM Ave che. zAkAhArI ane mAMsAhArI vAnagI banAvavAnuM badalatI vakhate A saLiyA dhovA ke sApha karavAnI tasadI rasoIyA lagIre letA nathI. mAkhaNa lagAvela taMdurI vAnagI para masAlo lagADavAmAM Ave che je eka moTA khullA vAsaNamAM rAkhavAmAM Ave che. vAnagI zAkAhArI hoya ke mAMsAhArI, vArApharatI eka ja vAsaNamAM masAlo lapaTevAmAM Ave che. resTorAMnA kicanano bIjo vibhAga inDiyana sekazana che. A bhAratIya vibhAga rasoDAno evo hisso che jyAM be bhaThThIo pAse be Tebala bAjubAjumAM rAkhelAM hoya che. Tebala para rasoI mATenI kAcI sAmagrI mAvo, panIra, dUdha, dahIM, krIma rAkhela hoya che. e ja Tebala para sAthe iMDA, mAchalI, cikana jevI mAMsAhArI sAmagrI paNa
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe kAma kAlanI kone khabara che? vizvakalyANanI vATe rAkhavAmAM Ave che. bhaThThInI pAse badho masAlo rAkhavAmAM Ave che, jo koI oNrDara Ave ke je te zAkAhArI hoya ke mAMsAhArI, rasoIyA banne prakAranI vAnagI banAvavA mATe eka ja phAyapaeNna (tavaluM) ane camacAno upayoga kare che. cIkAzavALA camacA ke phAyapena dhovA mATe bAjumAM rAkhelA tapelAnA pANIno upayoga karI e pANI pAchuM tapelAmAM ja nAkhe che. zAkAhArI ane mAMsAhArI vAnagIvALA camacA, vAsaNovALuM pANI dALane pAtaLI karavA mATe ke grevI banAvavA mATe upayogamAM levAya che. resTorAMnA kicanano trIjo vibhAga cAyanIjha sekazana che. A vibhAgamAM mukhyatve be bhaThThI hoya che. sAIDa Tebala para badhI ja kAcI mAla-sAmagrI sAthe rAkhavAmAM Ave che. spriMga rola para iMDAnI jardI cipakAvavAmAM Ave che. cIlI panIra, ghola ane maMcuriyanamAM paNa iMDAno upayoga karAya che. sUpamAM ke grevInI koI vAnagI banAvavAmAM je pANI vAparavAmAM Ave che te cikana sToka hoya che. cikanane je pANImAM ukALavAmAM AvyuM hoya tenA bacelA pANIne cikana sToka kahevAmAM Ave che. taLavAnI eka ja kaDAImAM vArApharatI zAkAhArI ane mAMsAhArI vAnagI taLavAmAM Ave che. - zAka samAravAnA sTenDa cApha-charI vagere sAdhano dhoyAM vinA banne prakAranI vAnagI mATe vaparAya che. prijharavezana mATenA DIpa phrijhamAM banne prakAranI vAnagI sAthe ja rAkhavAmAM Ave che. eka ja rasoIyo hAtha dhoyA vinA ja mAMsAhArI vAnagI banAvyA pachI turata ja zAkAhArI vAnagI banAve che. hoTala ke resTorAM, bhale te nAnI hoya ke moTI, paraMtu jyAM zAkAhArI-mAMsAhArI (veja-nonaveja) eka ja sAthe banatuM hoya tyAM AvuM banavuM sahaja saMbhavita che. AvI resTorAMmAM jamIne koI eka vyakti ema mAne ke meM zAkAhArI bhojana lIdhuM to te naryo bhrama che. hoTala eka vyavasAya che, dharmAnuzAsana nathI, jethI hoTalamAliko zAkAhArIonI dhArmika bhAvanAnI mAvajata kare te apekSA ucita nathI. zAkAhArIoe AvI resTorAmAM pANI sudhdhAM pIvuM varya hovuM joIe. zAkAhArano vicAra ane AcAra mAtra peTa bharavA mATe nahIM, paraMtu lohInI nadIo baMdha karavA mATe che. krUratAne badale vAtsalya, prema ane karuNAnA saMskAra mATe che, vyaktigata ane kuTuMbajIvananI sukha-zAMti mATe che, vartamAna jIvana samAdhimaya banAvavAnuM ane parilaukika hitane mATe che. * 47 kAla kare so Aja kara, Aja kare so aba, avasara bItA jata hai, bahurI kareMge bi. pAMca pAMDavo pAse bhikSA mAgavA janAra koI khAlI hAthe pAcho na jAya. eka vakhata eka brAhmaNa yudhiSThira pAse dAna levA gayo. yudhiSThira kAmamAM hovAthI brAhmaNane kahyuM, AvatI kAle Avaje ! brAhmaNa nirAza thaI pAcho vaLyo - rastAmAM bhIma maLyo. bhIme brAhmaNa pAsethI vAta jANI tene khUba kheda thayo. bhIme AyudhazALAmAM jaI bhaMbhA vagADI. rAjyanA niyama pramANe vijaya thAya to ja bhaMbhA vagADI zakAya. nAgarikone Azcarya thayuM. bhaMbhAnA avAjathI badhe doDAdoDI thaI ke bhaMbhA kema vagADI? tapAsa karatAM yudhiSThire bhImane pUchayuM. bhIma kahe! bhAI, kALa jitAyo tethI meM bhaMbhA vagADI. yudhiSThire bhImane pUchyuM, bhAI, koNe kALane jItyo? bhIme brAhmaNanI vAta karI ne kahyuM, bhAI, Ape dAna mATe brAhmaNane 'kAle Avajo' kahyuM tethI meM mAnyuM ke Ape kALane jItyo. Apa to satyavacanI cho.' yudhiSThire bhUla sudhAravA brAhmaNane pAcho bolAvI turata dAna ApyuM. zrIkRSNa yogazaktithI arjunane brAhmaNanuM rUpa ApyuM ane svayaM paNa brAhmaNanA rUpamAM parivartita thaIne pahoMcyA mahArAjA yudhiSThira pAse. tyAM jaIne - 48 -
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe kAma 14 vizvakalyANanI vATe bhagavAna zrIkRSNe kahyuM : 'amane eka maNa caMdananAM sUkAM lAkaDAM joIe che, e tamArA jevA dAtA pAsethI ja maLI zake ema che, bIje kyAMya nahIM, kAraNake atyAre varasAda paDe che.' yudhiSThira : 'atyAre ? atyAre sUkAM lAkaDAM kyAMthI lAvIzuM A varasAdamAM ? ane tamane to sUkAM lAkaDAM joIe che ne ?' zrIkRSNa: 'hA, ekadama sUkAM joIe. amane yajJa mATe jarUrI che.' yudhiSThira : 'jo ekAda zera joItAM hoya to ApI zakata, paNa maNa lAkaDAM mATe to thoDI rAha jovI paDaze.' yudhiSThiranI parIkSA lIdhA bAda baMne brAhmaNa vezamAM karNa pAse pahoMcyA ane ene paNa e ja kahyuM: 'amane eka maNa caMdananAM sUkAM lAkaDAM joIe che.' karNa : 'atre to varasAda paDe che, paraMtu thobho bhUdevA mArA mahelanA daravAjAnAM lAkaDAM caMdananAM che ane sUkAM che. e huM hamaNAM tamane ApI dauM chuM.' Ama kahIne karNo potAnA mahelanA daravAjA kADhI ApyA. palaMga vagere bIjuM je kaMI caMdanamAMthI banAveluM rAcaracIluM hatuM e badhuM paNa kADhI ApyuM ane brAhmaNa vezadhArI zrIkRSNa ane arjunanI manovAMcchA pUrI karI. tyAre brAhmaNa vezadhArI zrIkRSNe kahyuM : 'karNa ! tame amArI A tuccha icchA mATe mahelanA daravAjA zA mATe kADhI ApyA ?' karNa : "brAhmaNadevatA! kone khabara kAle huM jIvato hoIza ke nahIM, tethI Aje ja A hAthathI jeTaluM satkarma thaI jAya eTaluM sAruM che. kone khabara kAle mota AvI jAya to ?' mota kyAreya paNa AvI zake che, kyAMya paNa AvI zake che, koI paNa nimitte AvI zake che. A vAta ApaNe sadaiva yAda rAkhavI joIe. saraLatA ane RjutA : prabhu sAthe jolI pavitra kI dasa yatidharmamAM saraLatAne agrasthAna ApavAmAM AvyuM che. bhadra puruSanuM uttama lakSaNa saraLatA che. jenA jIvanamAM saraLatA tANAvANAnI jema vaNAyelI hoya tenA jIvanamAM ja saMtatva pragaTI zake. jenAmAM saraLatA hoya teno koI dumana na hoya. saraLatAvALI vyakti svayaM ajAtazatru banI zake che. jenA jIvanamAM RjutA abhipreta che tene koI sAthe zatrutA na ja saMbhavI zake. vaktA ane kuTilatAno tyAga karIe to ApaNA jIvanamAM svayaM saraLatA pragaTaze. jJAnIo kahe che ke soyanI racanA sIdhI che eTale e joDe che. kAtaranI racanAmAM vakratA che. vAMkI-cUkI kAtara kApe che. saraLa vyaktimAM guNonI samRddhi hoya che. vaktA buddhimAM bhrama pedA kare che. vakra vyakti buddhino vyabhicAra paNa karI zake. saraLa vyaktimAM buddhinI zAlInatA hoya, te pAradarzaka hoya. mUrkhatA ane saraLatA vacce eka pAtaLI bhedarekhA che, je vivekIjana ja pArakhI zake. saraLatAyukta buddhinI zAlInatA samyaka jJAna tarapha laI jAya jenuM prajJAmAM pariNamana thAya. zuddha, sAttvika jJAnano visphoTa saraLatAmAM ja thAya. zuddhimAM ja dharma TakI zake che. bALakanA jIvanamAM saraLatAnuM sauMdarya jhaLakatuM hoya che, kAraNake te kapAyo, svArtha ke prapaMcathI dUra hoya che. nirdoSatAbhareluM tenuM hAsya badhAne AkarSI zake, mATe ja 50 49
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe kavi kahe che : saraLatA sAthe jIvavAne, jagatamAM masta pharavAne, nikhAlasa prIta haravAne prabhu ! bALaka banAvI de! jemajema uMmara vadhe tematema zaMkA, aham, bhaya, vAsanA, lAlasA ane mAyAnAM AvaraNo caDe. tema saraLatA lupta thatI jAya che. jJAnIo kahe che, saraLatA ane ahaMkAra jIvanamAM sAthe na rahI zake. mAyA ane ahaMkAranA mRtyughaMTanI sAthe ja saraLatAnI madhura ghaMTaDInA raNakArano janma thAya che. saraLa vyaktine ane satyane UMDo saMbaMdha che. te kadI koIne chetaraze nahIM. prAmANikatA tenA jIvanamAM chalakAtI hoya che. saraLatA ane samyaka darzanane paNa atUTa saMbaMdha che. eka mitrane thoDA samaya pahelAM dezamAM javAnuM thayeluM. e kahe, ame amArA eka dUranA sagAne tyAM pAMca vAge pahoMcavAnA hatA. eka gauzALAnA udghATana samAraMbhamAM ame hAjarI ApI AkhI gauzALA ryA. phaMDa ane pazukalyANa kendranI sthApanA aMge keTalAka mahemAno sAthe gauzALAnA TrasTIonI miTiMga thaI temAM thoDI vadhAre vAra lAgI. tyAMthI nIkaLatA hatA tyAre phona Avyo ke bAjunA gAmamAM pU. mahAsatIjI birAjamAna che. temanI tabiyata lathaDI che to tamArI sAthe DaoNkaTara laIne Avo. ame gayA. DaoNkaTare IMjekSana ApyuMdavA vagere lakhI dIdhI. te davA upAzrayamAM ApI. DaoNkaTarane ghare pahoMcADI ame je snehIne tyAM pAMca vAge pahoMcavAnA hatA te dasa vAge pahoMcyA. ame phona lagADavAno ghaNo prayatna karela, paNa saMparka thaI zakyo nahi. teo dasa vAgyA sudhI amArI rAha joI besI rahelA. jyAre sUvA gayA tyAre palaMga pAse AvI te mArA paga dabAvavA lAgyA. meM kahyuM, are vaDIla, A zuM karo cho ? huM tamArAthI nAno chuM ane tamArI pAse paNa dabAvaDAvuM? nA...nA...! vaDIla kahe, tame tapasvI cho. thAkI gayA hazo. mane sevAno lAbha levA do. meM kahyuM. huM thAkyo nathI ane vaLI Aje mAre upavAsa-ekAsaNuM kAMI nathI, mATe tapasvI paNa nathI. vaDIla kahe, tame gAyonI sevA ane sAdhvIjInI vaiyAvacamAM Ajano divasa parizrama karyo eTale tapasvI ja kahevAo. bahu ja ochuM bhaNelA sIdhA-sAdA-saraLa mANasanI vAte mArAmAM ciMtananI kAkA kAkI vizvakalyANanI vATe kAma cinagArI cAMpI. eka nAnA zaheranA nAnakaDA dukAnadAranI dukAne traNa-cAra yuvAno kemerA mATe be sela levA AvyA. sela laI rUpiyA pacAsanI noTa ApI. vepArIe bhUlathI rUpiyA dasa laI ane nevuM pAchA ApyA. yuvAnoe ekabIjA sAme AMkha IcakArI cAlatI pakaDI. vepArIe bUma pADI, alyA chokarAva, UbhA raho. A letA jAva. eka yuvAne bIjAne kahyuM, kAkAne khabara paDI gaI che ke hisAbamAM goTALo che. yuvAne jhaDapathI cAlatAM kahyuM. kAkA samaya nathI. amAre gADI pakaDavI che... ane bhIDamAM gAyaba thaI gayA. TrenamAM beThelA yuvAnomAM ajaMpe che. Trena jaladI UpaDatI nathI. teTalI vAramAM hAMphaLAphAMphaLA kAkA yuvAnonA DabbAmAM caDaDyA ane kahyuM ke, chokarAva, huM bhagavAnane prArthanA karato hato ke Trena na UpaDe ne huM pahoMcyo. yuvAnone dhrAsako paDayo ke nakkI rUpiyA pacAsa pAchA ApavA paDaze. teTalAmAM kAkAe kahyuM ke, tame mArI dukAnethI sela lIdhA ne utAvaLamAM ne utAvaLamAM A tamAro kImatI kemerA to mArI dukAnanA kAunTara para bhUlI gayA. lyo, saMbhALo A tamAro kaeNmerA. hAMphatA ane parasevAthI rebajheba pAMca hajArano kaeNmerA ApavA AvanAra kAkAne A yuvAno joI ja rahyA ane Azcaryacakita thaI gayA. yuvAne pacAsanI noTa kADhI vepArIne kahyuM ke, kAkA ame tamane pacAsanI noTa ApelI temAMthI 10 selanA bAda karatAM tamAre cALIsa pAchA ApavAnA hatA. tame sonI noTa gaNI bhUlathI nevuM ApyA te A pacAsa pAchA. chokarAva, tame khAnadAna gharanA lAgo cho. huM tamAro kemerA pAcho ApavA Avyo eTale tame bakSisanA pacAsa rUpiyA A rIte Apo cho, paNa mArAthI e thoDA levAya ? kahetAMka ne gADImAMthI nIce UtarI paDyA. gADIe eka cIsa pADI...ane UpaDI. yuvAno paraseve rebajheba baeNTaphaoNrma para maMthara gatie cAlatI saraLatAnI mUrtinA sauMdaryane jotA ja rahI gayA. pelA gAmaDAnA snehI ke jeNe vaiyAvacca e atyaMtara tapa che e vAta sAdI ane taLapadI, saraLa bhASAmAM samajAvI ane vepArI kAkA ke jenI saraLatAnA guNe nakhazikha prAmANikatAne ujAgara karI te bannene samyaka darzana pragaTayuM haze ke nahi te to mane khabara nathI, paraMtu eTaluM to cokkasa che ke, saraLa jIvo mATe samyaka darzananI prApti sajja che. mATe ja jJAnIoe kahyuM che ke samyaka darzana ane saraLatAne paraspara saMbaMdha che. saraLatA ane RjutA prabhu sAthe joDatI pavitra karI che. para *
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe 15 bhAratIya darzana ane zramaNa saMskRtinA jyotirdhara kALanI smaraNamaMjUSAmAMthI eka pavitra pRSTha bahAra AvyuM jemAM eka preraka jIvana aMkita che. i.sa. 1893nI agiyAramI sapTembare zikAgo (Chikago)amerikA)mAM vizva dharma pariSada maLelI emAM jemaNe jaina dharmanuM pratinidhitva kareluM te vIracaMda rAghavajI gAMdhInuM jIvanakavana. A pariSadamAM hiMdu dharmanA pratinidhi tarIke svAmI vivekAnaMda, alAhAbAdanA DaoN. jJAnendranAtha cakravartI, pI. sI. majumadAra, punAnA sorAbajI, brahmasamAjanA zrI nagarakara, silonathI bauddha dharmanA sI. dharmapAla upasthita rahyA hatA. saurASTranA dakSiNe gohilavADa paMthakanA bhAvanagara zaherathI so kilomITara dUra prAcIna madhumatI (hAla mahavA) zahera AveluM che. mahAna dAnavIra jAvaDazA bhAvaDazAnI haiyAnI kaMkAvaTImAM A bhUmino raMga dhoLAyelo. hindu bhajanonA racayitA muslima saMta valI, svAmInArAyaNa saMpradAyanA prAgajI bhagata, gujarAtI sAhityanA 'masta kavi' haragoviMda premazaMkara, vivecaka 'jaTila', zAsanasamrATa vijaya nemisUrizvarajI ma.sA., vijaya dharmasUrizvarajI mahArAja ane kumArapALanA samakAlIna jagaDuzA A vIrabhUtinAM saMtAna hatAM. dharmapriya samAjasudhAraka rAghavajIbhAI gAMdhI potAnA gharanuM samArakAma karAvatA hatA te vakhate jamInamAMthI pArzvanAtha bhagavAnanI divya pratimAM prApta thaI. jANe bhAvimAM divya puruSanA avataraNano pavitra saMketa ane TUMka samayamAM ja kAkAvizvakalyANanI vATe rAghavajIbhAInAM sahadharmacAriNI mAnabAInI kUkhe saMvata 1920nA zrAvaNa vada 8, 25 ogaSTa, I.sa. 1864nA vIracaMda gAMdhIno janma thayo. 1879mAM lagnagraMthithI joDAyA. tyAra bAda bhAvanagaramAM 16 varSanI uMmare teo meTrIkyulezananI parIkSAmAM rAjyamAM prathama sthAne AvyA. i.sa. 1984mAM mAtra 20 varSanI umare muMbaInI elphinsTana kaoNleja dvArA bI.e. oNnarsa thayA ane jaina samAjanA prathama snAtaka thavAnuM mAna maLyuM. 1885mAM saoNlisiTaranA abhyAsa arthe mesarsa liTasa, smitha phrearamAM arTikala tarIke joDAyA. pAchaLathI 2 Ina insTiTayUTa laMDana dvArA teoe bAra-eTa-lAM pUrNa karyuM. te samaye pAlitANAnA ThAkorasAheba sAthe zatruMjaya tIrtha saMbaMdhe matabheda thayelo. jainone saMgaThita karavA TrasTa, phaMDa ane dharmAdA khAtAnI dekharekha rAkhavA, pazuvadha aTakAvavA, tIrthasthAnakomAM yAtrikone paDatI muzkelI dUra karavA 1884mAM vIracaMda gAMdhInA maMtrIpade jaina eNsosiyezana oNpha inDiyAnI sthApanA thaI. 1897nA sapTembaramAM zikAgomAM vizva dharma pariSada maLavAnI hatI. judAjudA dharmonuM vizvane jJAna ApavuM, sarvadharmonA anuyAyIomAM bhAtRbhAva ane sneha pragaTAvavAno uddeza pariSadano hato, paraMtu Ayojakono hetu vividha dharmanA pratinidhio samakSa khristI dharmano prabhAva darzAvI tenI ugratA siddha karI vizvabharamAM teno prasAra karavAno hato. pariSadamAM jaina dharmanA pratinidhi tarIke bhAga levA pU. AtmArAmajI (pU. AcArya vijayAnaMdasari) mahArAjane nimaMtraNa maLyuM. jaina sAdhunI samAcArIne kAraNe teo pravAsa karI paradeza na AvI zake tema dilagIrI sAthe jaNAvatAM temaNe jaina dharmanA mULabhUta siddhAMtone lagatuM lakhANa 'cikAgo praznottara' nAme taiyAra karI mokalyuM. pariSadanA saMcAlako A lakhANathI eTalA prabhAvita thayA ke temaNe AcAryazrIne pratinidhi mokalavAno Agraha karyo. pariNAme vIracaMdabhAI gAMdhIjInI pasaMdagI thaI. pU. AtmArAmajI pAse temaNe cha mAsa rahI jaina dharmanA UMDANabharyA tattvajJAnanuM talasparzI jJAna meLavI lIdhuM. pU. AtmArAmajI mahArAje temane zrAvakAcArane zobhe tevo paheraveza ane jIvanacaryA apanAvavAnI AjJA ApI. rasoI mATe sAthe vizvavikhyAta jAdugara mahuvAnA vatanI pro. nathu maMchAcaMdana lIdhA. alaga rasoI karavAnI paravAnagI sAthe teo AsAma sTImaramAM 'videza' javA ravAnA thayA. e samaya hato jyAre aMgreja sarakAranI gulAmInI beDImAM jakaDAyelA A 54 - 53
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe dezane pazcimanA loko dhRNA, tiraskAra ane upekSAnI najare jotA. 'maMdiro, kobrA. vAgha ane rAjA-mahArAjAnA deza' tarIke loko oLakhatA ane ahIM gaMdakI, garIbI ane aMdhazraddhA che tevo ja pracAra karatA. A pariSadamAM AvelA bhAratanA be pratinidhio svAmI vivekAnaMda ane vIracaMda gAMdhIe bhAratabhUmi sarva-saMskRtionuM pAraNuM che, jagavaMdya bhAratabhUmi dharma ane adhyAtmanuM piyara che e vAtane caritArtha karavAno samyapha puruSArtha karyo. sonerI kinakhAbanI kinArIvALI kAThiyAvADI pAghaDI, lAMbo jhabhbho, khabhe dhotI, zAla ane aNiyANA joDA e bhAratIya paraMparAgata paheravezathI zobhatA ogaNatrIsa varSanA yuvAna vIracaMda gAMdhInI vidvattAbharI taTasthavRttithI sabhara AkaMTha sarasvatInuM pAna vizva dharma pariSadanA cAra hajAra zrotAone maMtramugdha banI karyuM. amerikana akhabAre noMdhyuM hatuM ke pauvArya paMDitomAMthI jaina yuvake jaina darzana nIti ane tattvajJAna saMbaMdhI Apela bhASaNa zrotAoe je rasathI sAMbhaLyuM te karatAM vadhAre rasathI koI paNa pUrvanA vidvAnonuM sAMbhaLyuM na hatuM. vIracaMda gAMdhInuM jaina dharma paranuM pravacana amerikAnAM keTalAMka vartamAnapatroe akSaraza: pragaTa karyuM. dakSiNa bhAratanAM maMdiromAM gAnArIo gaNikA hatI. e viSe laMDananA pratinidhi revanDa penTa kosTanI TIkAno pratyuttara ApatAM temaNe jaNAvyuM ke keTalIka devadAsIo paikInI gAvAvALI strIo zaMkAspada cAritra dharAve che e hindu samAjane dUSaNarUpa lAge che ane tene dUra karavA zakya eTalA prayatno thaI rahyA che, paraMtu ethI temAM gaNikAo hatI eTale pUjAraNa banAvavAmAM AvI ane pUjAraNa che chatAM gaNikAnuM kAma kare che te kahevuM satyathI vegaLuM che, kAraNake bhAratabharamAM kyAMya paNa strIo pUjAraNa tarIke kArya karatI nathI. emaNe kahyuM ke, mArA dharmanI TIkA karavAnI koIe hiMmata karI nathI e mAre mATe AnaMdanI vAta che. temaNe paDakAra pheMkatAM kahyuM ke A e hiMdu dharma che jene mATe grIsanA itihAsakAroe noMdhyuM che ke, koI hiMdu kyAreya asatya bolato jaNAyo nathI ane koI hiMdu strIne kyAreya apavitra jANI nathI." dareka TIkAo samAjamAM rahelAM dUSaNo sAthe saMbaMdha dharAve che. samAjamAM rahelI kSatio dharmane kAraNe nathI, paraMtu bIjA badhA dezomAM banatuM AvyuM che te pramANe dharma hovA chatAM paNa mojUda che. vizva dharma pariSada bAda teo keTaloka vakhata amerikAmAM rahyA. tyAra bAda papa kAkA kAkA vizvakalyANanI vATe kAma 1896 ane 1899mAM ema be vakhata amerikAnuM paribhramaNa karyuM. 650 jeTalAM pravacano ApelAM je 'jenA philosophI', 'yogA philosophI' ane 'karma philosophI'rUpe graMthastha thayAM. videzamAM dhyAna para ApelAM bAra pravacanono graMtha 'konsanTezana' nAmathI pragaTa thayo. eka dharmajijJAsu aMgreja harbarTa vorane mAMsAhArano tyAga karI jaina dharma svIkAryo. emaNe vIracaMda gAMdhInAM bhASaNonI noMdha rAkhI e parathI aMgrejImAM "jaina dharma' nAmanuM pustaka prakAzita karyuM. vIracaMdabhAIe bauddha vihAramAMthI maLela phrenca pustakano 'dha ananona lAIpha oNpha jIsasa krAIsTa'no anuvAda karyo. - videzamAM emanA pravAsa daramiyAna emaNe bhAratIya saMskRtine zobhe e rIte Arya saMskRtinuM pratinidhitva karyuM. videzamAM jaina darzananAM pravacanonI sAthesAthe temaNe saMkhya darzana, yoga darzana, nyAya darzana, vedAMta ane bauddha darzana para paNa pravacano ApyAM. hipnoTijhama, megneTijhama, kaoNnsanTezana (ekAgratA), sAyansa o brIdhiMga ('zvAsanuM vijJAna) ane dhyAna jevA vividha viSaya para pravacana ApyAM. videzamAM temaNe gAMdhI philosophI sosAyaTI, jaina lITarecara sosAyaTI ane mahAvIra bradharahuDa jevI keTalIka saMsthAonI sthApanA karelI. khristI mizanarIonI vaTALa pravRtti (dhamAMtaraNa)nI temaNe kaDaka AlocanA karI. amerikAnI prajA samakSa pravacana karatAM eka vakhata temaNe kahyuM, 'A dezamAM huM Avyo chuM tyArathI sAMbhaLI rahyo chuM ke A AkhuM vizva jIsasanuM che. IsAI jagatano A nAro-avAja che. A badhuM zuM che ? Ano artha zuM? e isu koNa che jenA nAma para tame vizvavijaya meLavavA iccho cho ? zuM atyAcAra ke anyAyanA isu che ? evA isunA jhaMDAnA AdhAre tame amane jItavA mAgazo to ame parAjita nahIM thaIe, paraMtu jo tame amArI pAse zikSA, bhAtRbhAva ane vizvaprema IsunA nAma para Avazo to ame tamAruM svAgata karIzuM. evA jIsasane ame jANIe chIe ane amane eno bhaya nathI. 1899mAM maLela AMtararASTrIya vANijya pariSadamAM zrI vIracaMdabhAIe samagra eziyAnA pratinidhi tarIke hAjarI ApI hatI. misisa hArvarDa, harbaTa vorena, presiDanTa cArlsa sI. bonI, DaoN. jahona henarI barojha, viliyama pAIpa vagere videzIo vIracaMdabhAInA cAhako ane anuyAyIo banyA hatA. phAdhara oNpha amerikana lITarecara mArka TveIna ke jeo baphelo kuriyara nyUsapeparanA AMzika mAlika ane taMtrI hatA, teo vIracaMdabhAIthI prabhAvita thaI pa6
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe bhAratanI mulAkAte AvelA. vIracaMdabhAIe bhAratamAM temane jaina maMdironI yAtrA karAvelI. eka pustakanA lekhake bhUlathI mahAtmA gAMdhIe mArka TveInane jaina maMdironI yAtrA karAvelI tevo ullekha karelo, paraMtu e yAtrA karAvanAra vIracaMda gAMdhI hatA. hakIkatamAM mArka TveInanI bhAratanI mulAkAtanA samaye mahAtmA gAMdhI dakSiNa AphrikAmAM hatA. - zAkAhAranA prayogo ane prasAranAM kAmomAM mahAtmA gAMdhI ane vIracaMda gAMdhImAM ghaNuM sAmya hatuM. zikAgonI eka mahilA misa ImeliyA mekabIna vIracaMdabhAInAM lakhANo ane prayogothI prabhAvita thaI temaNe mahAtmA gAMdhIne prazaMsAyukta vacano kahelAM tyAre gAMdhIjIe temane pratyuttaramAM kaheluM ke tame jenI vAta karo cho te huM nathI, paraMtu mArA baeNrisTara mitra vIracaMda gAMdhI che. - vIracaMdabhAIe eka pravacanamAM kaheluM ke, jyAre mAro deza svataMtra thaze tyAre ame hiMsaka mArge koI paNa deza para AkramaNa karIzuM nahIM ane jagatanAM tamAma rASTra sAthe zAMtimaya saMbaMdho sthApI tene jALavI rAkhIzuM. AvA hatA yugadeya vIracaMda rAghavajI gAMdhI. pAlitANAmAM mUMDakavero nAbUda karAvavA ANaMdajI kalyANajInI peDhIne vIracaMdabhAIno utkRSTa sahayoga maLyo. sametazikharanA pavitra tIrthasthaLanI pAse DakkaranI carabI kADhavAnA kArakhAnAnA virodha mATe vIracaMdabhAI cha mAsa kolakAtA rahyA, baMgALI bhASA zIkhyA, dastAvejono abhyAsa karI kArakhAnuM dUra karAvyuM. mukadamAno saghaLo kharca kolakAtAnA bAbusAheba badarIprasAde Apyo. kAvInA derAsaranA vivAdano suMdara ukela lAvyA. bhAratamAM duSkALa paDavAnA samAcAra maLatAM duSkALa rAhata samitinI sthApanA karI rUpiyA cALIza hajAra rokaDA ane anAja bharelAM vahANonI bhArata ravAnagI karI. videza javA badala vIracaMdabhAIne rUDhicusta samAjano virodha sahana karavo paDelo. temane 'nAtabahAra' mUkavAnI patrikAo chapANI. zrI maganalAla dalapatarAme gurubhaktithI prerAI videza mokalavAnA kharca aMge phALo Apyo hato ane kaTokaTI samaye naitika hiMmata dAkhavI bhAyakhalAmAM 200 sAdharmika atithionuM jamaNa karI vIracaMdabhAI sAthe vyavahAra jALavI rAkhyo. chatAMya virodhanA vaMToLano nAda pArakhI vyavahArane lakSamAM laI saMghanA samAdhAna arthe AcAryazrIe vIracaMdabhAI gAMdhIne zatruMjaya tIrthanI yAtrA karavA AjJA karI. pa7 kAkA vizvakalyANanI vATe snAtra pUjA bhaNAvyA pachI jJAtino bahiSkAra dUra thayo. sara premacaMda rAyacaMde 1896mAM jyAre vIracaMdabhAI pAchA pharyA tyAre temanuM bhavya svAgata karyuM hatuM. 1899mAM vIracaMdabhAI videza gayA hatA tyAre jasTisa goviMda mahAdeva rAnaDee temano bhavya vidAya samAraMbha yojyo hato. mRtyu pachI raDavA karavAno rivAjA baMdha karAvavA nibaMdha spardhA yojI hatI temAM ApaNane vIracaMdabhAImAM Adarza samAjasudhArakanAM darzana thAya che. bhAratIya darzana ane jaina zramaNa saMskRtinA jyotirdhara vIracaMda rAghavajI gAMdhInuM mAtra 37 varSanI vaye 1901mAM muMbaImAM avasAna thayuM. jaina eNsosiyezana oNpha northa amerikA (jainA)nI vIracaMda rAghavajI gAMdhI amerikA ane inDiyAnI kamiTI dvArA vIracaMdabhAInAM jIvana ane kAryanuM ghaNuM sAhitya pragaTa thayuM che ane inTaraneTa para paNa mukAyuM che. emanI anerI zAsanasevA, dezasevA ane jIvanasiddhinuM eka myujhiyama mahavAmAM racavAno nirNaya levAyo che. temanI eka pratimA cikAgonA jaina maMdiramAM ane eka pratimA mahuvAmAM nemivihAra pAse mUkavAmAM AvI che. 8 navembara, 2009mAM bhArata sarakAra dvArA temanI TapAlaTikiTa prakAzananA samaye varlDa jaina kanphaDarezana ane "jenA"e vaizvika stare ujavaNI karI hatI. 25 oNgasTa, 2015nA insTiTayUTa oNpha jainolaoNjI - amadAvAda, jaina yuvaka saMgha muMbaI ane jaina vizvakoza muMbaI - amadAvAda dvArA amadAvAdamAM vIracaMda rAghavajI gAMdhI vize rASTrIya parisaMvAda temanA 151mAM janmadivasa prasaMge yojAI gayo. vijayavallabha smAraka dilhInA prANagamAM 29 mArca, 2017nA vIracaMdabhAInI pratimAnuM anAvaraNa thaI rahela che te prasaMge A virala pratibhAne bhAvapUrvaka bhAvAMjali. 58
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe prAmANiktAthI meLavela saMpatti sva-para mATe kalyANakArI pUrvAcAryoe mArgAnusArinA guNomAM nyAyasaMpanna vaibhavane sthAna ApyuM che. nyAyasaMpanna vaibhava eTale prAmANikatAthI meLavelI saMpatti. je saMpatti nIti, nyAya, anyAyanuM zoSaNa karyA vinA, bIjAne pIDA ApyA vinA, hakkanI saMpatti meLavI hoya te prAmANikatAthI saMpanna karI kahevAya. nyAyasaMpanna vaibhavanI bhAvanA bhagavAna mahAvIranA arthazAstramAM abhipreta che. je mAyA, kapaTathI rahita hoya, ahiMsaka hoya, anyanI paristhitino vicAra karIne meLavelI saMpatti ja sva-paranuM kalyANa karI zake. satyanA AdhAre nirvAha karatI vyaktinuM jIvana sattvazIla hoya che. vikrama saM. 1740mAM kAThiyAvADa ane gujarAtanA moTA bhAgamAM duSkALa paDyo. varasAda mATe prArthanAo yojAI. gujarAtanareze yajJo karyA, paraMtu varasAda na Avyo. prajA trAhimAm pokArI gaI. mUgAM pazuo pANI mATe talasavA lAgyAM. keTalAka zANA mANasoe rAjAne kahyuM ke, "ApaNA rAjyano eka vepArI jo dhAre to varasAda lAvI zake." rAjA te vepArI pAse gayA ane kahyuM ke, "tame prabhune prArthanA karI varasAda lAvo." vepArIe namratApUrvaka kahyuM ke, "huM to eka nAnakaDo vepArI chuM. mArI prArthanAthI zuM thaze ? koI moTA sAdhu-saMta, bhakta, mahaMta prArthanA kare ke yajJa karavAmAM Ave to varasAda Ave." rAjAe kahyuM, "ame badhA prayatno karyA che. samagra rAjya vatI huM Apane prArthanA karuM chuM ke bhUkhyA kAkA vizvakalyANanI vATe prajAjano ane abola pazuo para dayA karI Apa prabhu pAse varasAda mAgo." rAjAnI vinaMtIthI Akhare vepArIe bhagavAnane prArthanA karI. teNe potAnuM trAjavuM uThAvyuM ane AkAza sAme joIne kahyuM ke, "jo A trAjavAthI meM kyAreya koIne ochuMadhika toLI dIdhuM na hoya to, nItinuM ja sevana karyuM hoya to satyanuM ja AcaraNa karyuM hoya to he devatAo tame anugraha karajo, megharAja amAruM kalyANa karavA padhAro." haju vepArI e prArthanA pUrI kare eTalAmAM vAdaLAM gherAvA lAgyAM ane thoDI vAramAM megharAjAnI mahera thaI. prAmANikatA ane nyAyasaMpannatAthI paramatattvo paNa vazamAM varte che. saMta guru nAnaka kRtAMtAM eka nAnakaDA zaheramAM pahoMcyA. tyAM eka zeTha rahetA hatA. temane ghare eka bhojana samAraMbha hato. temaNe ghaNA sAdhubAvA, saMto, phakIro, oliyA pIrane jamavAnuM AmaMtraNa ApeluM. temaNe nAnajIne paNa AmaMtraNa mokalyuM. jamavA samaye nAnakajI na Avyo, eTale zeThe pharI vAra mANasane bolAvavA mokalyo, topaNa nAnakajI na AvyA-jethI zeThane thayuM ke nAnakajI jevA vikhyAta saMta mAre tyAM Ave to mArI vAhavAha thaI jAya jethI pote bolAvavA gayA. saMte zeThane kahyuM ke, "have bahu moDuM thaI gayuM che to huM tamAre tyAM bhikSA levA nahIM AvuM. ahIM je TukaDo maLe te khAI laIza.' zeThane thayuM, mArI ijjatano savAla che, jethI teNe anucarone potAne tyAMthI bhojanano thALa lAvavAnI AjJA karI. eTalAmAM lAlajI nAmano eka garIba bhakta bhojanano thALa laIne Avyo. garIba lAlo be gAya rAkhIne thoDI majUrI karI, thoDuM dUdha vecIne potAnuM gujarAna calAve. thoDA dUdhamAMthI chAza banAvI pote upayoga kare ane bIjA garIbone makta Ape ane saMtonI bhakti kare. bhojanamAM te chAza-roTalo lAvelo. eTalAmAM zeThanA mANaso pakavAna bharelo bhojanano thALa laI AvyA. nAnakajI e roTalo ne chAza khAvA lAgyA. zeThe kahyuM ke, "mArA pakavAnano thALa Arogo." gura nAnake eka hAthamAM roTalo ane bIjA hAthamAM pakavAna lIdhuM. roTalAmAMthI dUdhanI dhAra thaI ane pakavAnamAMthI lohInI dhAra chUTI. loko Azcaryacakti thaI gayA ! zeTha paNa daMga thaI gayA. zeThe kahyuM, "Ama kema ?" saMte kahyuM, "AnI thoDI lakSmI che paNa mahAlakSmI che. tethI AnuM anna pavitra che. nIti-nyAyathI zrama karIne meLavyuM che ane bhaktibhAvathI pIrasyuM che. A upanaya kathAno dUdhano roTalo bhakti ane pavitratAnuM pratIka che. Apa dhIradhAranA dhaMdhAmAM garIbo pAsethI je vadhu paDatuM vyAja lo cho tenAthI lAcAra garIbonuM zoSaNa thAya che. garIbonA lohI cUsIne ekaThI karelI saMpatti dvArA tamArA ahaMne poSavA tame A pakavAna pIrasyuM che, tethI lohInI dhAra thaI che. A prasaMgathI zeThanA jIvananuM parivartana thaI gayuM. 1 60 pa9
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe ja parama dAmpatyabhAvanA keTalAMka varSo pahelAM sagapaNanuM kArya eTaluM muzkela nahotuM jeTaluM Aje che. e samaye samAjanA zreSThIvaryo, kaTuMbanA ke samAjanA AgevAno dIkarA-dIkarIonAM sagapaNakAryamAM vyaktigata rasa tathA pUrNa javAbadArI laI sagapaNa karAvavAmAM zubha bhAvanAthI madhyasthI karatA. uMmaralAyaka kanyA, muratiyAo ane tenA vaDIlo paNa kuTuMba ke samAjanA AgevAnonI salAha svIkAratA ane tethI sagapaNanuM kArya sahelAIthI pAra paDatuM. inphormezana TekanaoNlaoNjI ane samUha mAdhyamonA vikAsane kAraNe duniyA najIka AvatI gaI. bhaNelAM yuvaka-yuvatIo potAnAM sagapaNa mATe potAnA vicAro tathA potAnI pasaMdagIne mahattva ApatAM thayAM. be peDhInA vaicArika aMtarane kAraNe ke saMtAnonA svataMtra vicAronA abhigamane kAraNe mAtA-pitA paNa potAnAM saMtAnone sArA-narasAno bheda samajAvI sagapaNanA kAryamAM potAnA abhiprAya pramANe nirNayo levAmAM aneka prakAranI mUMjhavaNo anubhavI rahyAM che. AvI paristhiti sagapaNanA praznane samasyA banAvI de che. meTrImoniyala ke lagnasaMbaMdhI jAherAto mereja byuro, repharansa, miTiMga ke kaoNnpharansa badhuM kyAreka abhimanyunA cakrAvA jevuM lAge. sagapaNano prazna jyAre samasyA banI jAya tyAre varNazaMkara prajA, kajoDAM ane chUTAcheDA jevAM dUSaNothI lagnasaMsthA ane samAja rogagrasta banI jAya. saMtAna jyAre taruNAvasthAmAMthI yauvananA prAMgaNamAM praveze tyArathI ja tenAM gamA, aNagamA, ruci vageremAM mAtA-pitA rasa le, saMtAnonI sagAI bAbata mA-bApa para vizvAsa mUke, kuTuMba ane samAjanA AgevAno sagAInA kAryamAM madhyasthI karatAM thAya, kAkA vizvakalyANanI vATe karI uparAMta sagAInI bAbatamAM dharma ane saMskArane pUratuM mahattva ApavAmAM Ave to A prazna saraLa bane. vaLI jJAnI ane samAjanAM sagapaNa kendronI pravRttio jevI ke mAhitInuM AdAna-pradAna-kanyA/muratiyAnI DirekTarI - yuvALo AmAM upakAraka banI zake. AmAM kaoNpyuTara ane inTaraneTanI sevAno paNa lAbha laI zakAya. dharma ane saMskAravALuM zikSita pAtra e ja agatyanuM che. rUpane mukhya sthAna ApavA jevuM nathI. ApaNA mUrdhanya kavi umAzaMkara joSI kahe che ke, lagnanI siddhi rUpathI nahi tapasyAthI maLe che. bhAratIya saMskRtinI parama dAmpatyabhAvanA tapazcaryAnA saMdarbhe paurANika kALathI tapAsavA jevI che. - tArakAsurI trAselA davone, e asUra sAme laDavA ziva ane pArvatIthI thayela putra senAnI banIne laDe to saphaLatA maLe, evo upAya brahmAe sUcavyo. aharniza samAdhimAM magna rahenAra mahAdevanuM mana pArvatI tarapha zI rIte vALavuM te devo mATe paramaprazna hato. indranI saMbhAe A kAma kAmadevane soMpyuM. kAmadeva tenA mitra vasaMtane laIne himAdri zikhara para pahoMcyo. vasaMtanA AgamananA kAraNe samagra zikharanuM vAtAvaraNa badalI nAkhyuM. sau yugalomAM anurAganA jANe pUra UmaTayA. madhukara guMjArava sAthe kamaLa phUlomAMthI madhurasa pIvA lAgyo. mRga ane mRgalInA jANe tArAmaitraka racAyA. vasaMtI khubue vAtAvaraNamAM mAdakatA pAtharI dIdhI. vasaMtanA A unmAda vAtAvaraNathI zivanuM to rUvADuM paNa pharakyuM na hatuM. e to samAdhimAM lIna hatA. e joIne kAmadevanA hAthamAMthI dhanuSya nIce paDI gayuM enI tene khabara sudhdhAM na paDI. pArvatI phUlamALA zivane arpaNa karavA lAgI. te levA zive hAtha laMbAvyo e kSaNa jhaDapI kAmadeve saMmohana nAmanuM tIra sAdhyuM. kumAra saMbhavanA kavie AnuM alaukika varNana kyuM che. zaMbhu e vakhate caMdrano udaya thatAM jema samudranAM vAri khaLabhaLI uThe ema kAMIka kSobha anubhavI rahyA ane bimbala jevA emanAM traNeya locana pharakI rahyAM. bhagavAna kAmadevano kevo divya prabhAva ! haju to eNe bANa sAdhyuM che, tyAM mahAdeva jevAnI A sthiti thaI ! lajAbharI pArvatI ADuM joI gaI ! paraMtu ethI to enI zobhA vadhu khIlI UThI, enAM aMgomAMthI bhAva UghaDI rahyo : rAgane zamAvI zaMbhue prAmarasanuM pAna karyuM. paraMtu sUkSma vikAranuM kAraNa zodhavA enI najara sarva dizAe gaI to eka paga vALI, khabho namAvI, goLAkAra dhanuSya parathI AMkhanA cheDA pAsethI mUThImAM pakaDeluM bANa choDavA tatpara evA kAmadevane eNe joyA. ene jotAM ja zivanA trIjA netramAMthI agni bhabhUkI UThayo. AkAzamAMthI devonI parSadA, mahAdava doSa vALI lo, vALI lo....nI AjIjI kare che, paraMtu taNa madana baLIne khAkha thaI gayA. madana baLIne bhasma thayA e sAthe pArvatInuM rUpaabhimAna paNa bhasmibhUta thayuM. potAnA lalita dehane teNe vyartha lakhyo. hadayathI pArvatIe potAnA rUpauMdaryane vakhoDyuM ane tapa vaDe zivane pAmavAno saMkalpa karyo. 62 ST
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe kAma vizvakalyANanI vATe ziva-pArvatInA vivAhamAM bhAratIya saMskRtinI parama dAmpatyabhAvanAnAM ApaNane darzana thAya che. tapasyA ane premanA baLe pArvatI aMte zivanA ardha aMgarUpe samAI jatAM bannenuM ardhanArIzvara rUpe pragaTa thAya che. A siddhi rUpathI nahIM, premabaLa ane tapazcaryAthI gaurIne maLI hatI. e bhAvanA jIvanamAM vaNavA bhAratanI kanyAo varasovarasa gaurI vrata karatI AvI che. samajaNA, samAdhAna ane parasparano vizvAsa ja kharo dAmpatyavaibhava che. svArpaNa lagnajIvananI saphaLatAnuM sAcuM rahasya che. krAMtikArI jaina muni zrI saMtabAlajInI preraNAthI pUjya ravizaMkara mahArAje samAjautthAnanAM jharyo mATe bhAlanA kAMThAne prayogabhUmi banAvI. e samaye mahArAjane eka gAmamAM eka oDane tyAM javAnuM thayeluM. oDanI strI bahu suzIla, pavitra ane premALa. eNe premapUrvaka satkAra karyo. thoDI vAra pachI jyAM beThI hatI tyAMthI kaMIka levA khasI, te tyAM mahArAjanI najara temanA paga para paDI. temanA pAtaLA doraDI jevA Na joI, ene mahArAje saheja pUchuM kema bahena, tamArA paga nathI zuM ? mahArAjanA praznano uttara ApavAne badale potAnA pati tarapha AMgaLI cIMdhI kahe, "pUchI juo emane, meM koI duHkha ke agavaDa ApI hoya to. huM daLuM chuM, rasoI karuM chuM, vAsaNa mAMjuM chuM, ghara paNa lIdhuM chuM. mAtra pANI emane bharavuM paDe che." tyAM emanA pati kahe, "mahArAja, pUchI juo emane, meM kadI du:kha paDavA nathI dIdhuM. meM ene badhe jAtrA karAvI che. gADI maLe tyAM gADI ane moTara maLe tyAM moTara. pAlitANA gayo tyAre khabhe besADI DuMgara para laI gayo hato ane badhe darzana karAvyAM niyama ane nIti eka sikkAnI be bAju hatAM." mahArAje pUchyuM : tame lagna karyA te pahelAM jANatAM hatAM ke A apaMga che? oDa kahe, hA jI ! mahArAja kahe, to pachI lagna kema kyuM ? oDa kahe, mane AnI sevA karavAnA koDa jAgyA, eTale meM lagna kyAM. ame banne sukhI chIe. A yugalano parasparano prema joI ApaNuM mana paNa pulakita thaI jAya. A prasaMga sAMbhaLatA prasanna dAmpatyajIvananI madhura kavitA sAMbhaLatA hoIe tevI anubhUti thAya. A che lagnajIvananuM rahasya. arpaNa thaI javuM e ja lagnano artha. sukha meLavavAnI AzA karatAM huM sukhI karIza'nI bhAvanA dAmpatyajIvanane madhura banAve che. lagnasaMbaMdhomAM levaDa-devaDane sthAna na hoya. lagna premano pAyo che, lAgaNIno khajAno che. lagnane pavitra baMdhana tarIke svIkAruM to ja lagnasaMsthA sudaDha samAjavyavasthAno AdhArastaMbha banI zakaze. nIti ane niyama para jJAnIoe vacano kahyAM che ane zrutajJAnamAM lakhANonI zRMkhalA racANI che. mahAtmA bhatRharithI laIne mahAtmA gAMdhIjIe viziSTa ciMtana pragaTa karyuM che. nIti ane niyama banne alaga che. chatAM ekabIjAne pUraka che. je samaya anusAra ghaDAya te niyama. traNe kALamAM zAzvata hoya te nIti che. nIti zAzvata che, niyamamAM zista ane nItimAM saNa abhipreta che. saNa vagaranI sAdhanA prANa vagaranA khoLiyA jevI che, ekaDA vagaranAM mIMDAM jevI ane khetaramAM UgelA cADiyA jevI niprANa che. dharma karavo, karAvavo ne dharma karanAra pratye anumodanA karavI te nIti che. dharma pALavAmAM avarodha na paDe. dharmamAM daDha thavAmAM sahAyaka thAya mATe jaDatArahita samayAnusAra vivekapUrNa niyamo ghaDavAmAM Ave te kalyANakAraka bane che. nIti je eka dIrghakAlIna zAzvata paraMparA che, jyAre samaya ane kALano pravAha niyamone haMmezAM sparze che. prathama tIrthaMkara RSabhadevathI 23mA tIrthaMkara pArzvanAtha sudhInA sAdhuo mATe vastra zveta ja hoya tevo niyama na hato, kAraNake caturvidha saMghamAM RjutA ane saraLatA vidyamAna hatAM, Asakti ane parigrahanI mUcha pAtaLI hatI. ahIM sAdhutAne vastronI vividhatA ke raMganA vikalpamAM aTavAI javAnI bhIti na hatI. carama tIrthaMkara prabhu mahAvIranA samayamAM sAdhuone zveta vastra paheravAnA niyamo thayA. ahIM vaktA ane jaDatA vyApta thaI hatI.
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe kAma jaina dharmanA saMdarbhe vaizvika tApamAnaH dharma ane paryAvaraNa vizvakalyANanI vATe vikalpanA vanamAM bhUlA paDavAno bhaya nivAravA ane bhAvinA vaizvika tApamAnanA dhakhArA (Global warming)thI bacavA Ama karavuM paDayuM. parigrahanA pahADa para sAdhanAnAM parAM cANa na caDI zakAya mATe aparigrahano vrata niyamamAM samAveza karyo. mokSamArga e zramaNa paraMparA ane bhAratIya saMskRtino prANa che. sAcI sAdhanA vagara mokSamArga maLato nathI. e mArge javAya tevuM jIvana jIvavuM e dharmanI nIti che. mATe ja dharmAcAryo pratyeka yuga ane kALane anusarIne niyamo ApatA hoya che jethI e niyamone anusaratI jIvanazailI sAdhanAmAM sahAyaka bane. svecchAe guru pAse samajaNapUrvaka grahaNa karelA niyamo boja banatA nathI. yoga-upayoganI saMdhi jIvanamAM niyamo pALavA sahaja banAve che. parivAra, samAja ane rAjyamAM paNa nIti ane niyamono vivekapUrNa upayoga jIvanamAM sahAyaka bane. putra kahe, "pitAjI ! kaeNTarInA kAmadAromAM taMga vAtAvaraNa che. Aje haDatALa paDavAno bhaya che, mATe mAre tAtkAlika phaeNkTarIe pahoMcavuM jarUrI che. tame A mAruM beMkanuM ajaMTa kAma jarA patAvI Apazo ?" putravadhU prasUtine kAraNe haoNspiTalamAM che, nahi to te ja AvA kAmamAM patine sahAya kare. pitAne e ja samaye dararoja sAmAyika ke pUjA karavAno niyama che, paraMtu ahIM pitAe putrane madada karavI e naitika pharaja che. A kAma patAvI pachI sAmAyika-pUjA karI zakAya. AvuM ja mA-putrI, putravadhU, sAsu mATe lAgu paDe. nIti ane niyama vacce sAmaMjasya sacavAze to parivAromAM paNa saMvAda racAze. | sAmAjika ane dhArmika saMsthAoe potAnA bajeTa pramANe dAna bheguM karavuM tevo sAmAnya niyama hoya che, paraMtu dAnamAM sAdhanazuddhino Agraha te nIti che. anaitika vyaktionuM dAna samAja ke dharmanI saMsthAo para potAnA Adhipatya dvArA caMcupAta karI khalela pahoMcADaze tevI saMsthAnA hetuo bara nahIM Ave. rAjyanA arthataMtrane samatola rAkhavAnA keTalAka niyamo che. rAjya nANAkIya khAdha pUravA laoNTarI, guTakA-tamAku, pAna-masAlA ane dArU vecatI dukAno para TaeNksa lAde che jethI rAjyane sArI Avaka maLe che, paNa samAjaciMtako, nirIkSako ane salAhakAro kahe che ke laoNTarI, guTakA ane dArUthI prajAnuM mAnasika adha:patana thAya che ne zArIrika pAyamAlI thAya che, mATe AvI Avaka anaitiktAne poSe che. niyama, nANAkIya khAdhane sarabhara karavA sarakArI tijorI bharavAno che, paNa nIti to prajAnA savAMgI kalyANanI ja hovI joIe. chellAM chavvIsa so varSathI vaidika dharma jeTalA ja prabhAvathI jaina dharma prabhAvazALI rahyo hato ane sUrya samAna jhaLahaLato hato. jaina paraMparA ane vaidika hindu paraMparA samAMtara cAlatI hatI. jyAre vaidika paraMparAnA mULamAM vedonI RcA tathA vaidika kriyAkAMDo hatAM ane tenuM dhArmika netRtva brAhmaNonA hAthamAM hatuM tyAre jenoe potAnI AgavI pavitra AgamadhArA vikasAvI hatI, jemAM AcArAMga sUtrano samAveza thavA pAmela hato. tenuM netRtva vihArI sAdhujI tathA sAdhvIjIonA hAthamAM hatuM jene custatAthI ane prAmANikatA, niSThAthI anusaravAmAM AvatuM hatuM. caturvidha saMghanuM prAbalya tathA prabhAva hato. bhAratabharamAM vihArayAtrA (pagapALA) karI sAdhu-sAdhvIjIo jainatvanA mULa siddhAMto tathA AcArone lokamAnasamAM ane lokavyavahAramAM prasArita karI dharmaprabhAvanA karatAM hatAM. uparokta nirdeza mujaba hikvamAM Ata ane advaita ema be prakAranI IzvaranI parikalpanA hatI ane tenA darekanA vibhinna peTAbheda hatA. jenonA siddhAMtanA mULamAM anaMta jIvothI bharapura traNa loka Urdhva-madhya-adhonI mAnyatA hatI. nArakIo adholokamAM, manuSyo ane tiryaMco madhyalokamAM ane deva-devIo UrdhvalokamAM vasatAM hatAM. jaina darzananuM aMtima lakSya siddha kSetramAM AtmAne sthira karI, karmathI sarvathA mukta karI zAzvata sukhano anaMtakALa sudhI AtmAnubhava karavAnuM hatuM. svabhAvamAM ja AtmAnA zAzvata sukhanI kalpanAne vAstavikatAmAM rUpAMtara karavAnuM hatuM. siddha kSetranA sthAnane loko -- 66 -
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe devalokathI paNa upara aMtima cheDA para mAnavAmAM, zraddhavAmAM AvatuM hatuM, jyAM anaMtAnaMta muktAtmAo zAzvatapaNe anaMta sukhanI laheramAM birAjamAna thaI svasaMvedanarUpa nijabhAvamAM upayoga ane nijaguNarUpa anaMtajJAna - anaMtadarzananA bhoktA hatA. paramapadanA adhikArI hatA. A lakSya AtmAne saMsAranAM baMdhanothI sadA mATe mukta karI ajara-amaraavinAzI evuM amRta svarUpa prApta karavA mATe preratuM hatuM. A pada prApta karavAnA abhyAsarUpe jema AtmAne siddha kSetramAM anaMtAsiddha mukta AtmAo sAthe anekatAmAM svataMtra aikya sthApita karI ekamAM aneka ane anekamAM ekano samAveza karI, sthiravAsa karavAno hovAthI A sRSTi para paNa aneka-anaMta AtmAo-jIvo sAthe bhAvAtmaka ekatA sthApita karI rAgadveSa vagara, ekasAthe aikya sthApavAno Adarza vyavahAramAM mUkavAnI jainatva prerita siddhAMtanI prarUpaNA karI. AthI jainoe vAtAvaraNa sAthe, prAkRtika paribaLo jIvasRSTi sAthe aikya keLavavA bodha Apyo, jemAM paryAvaraNano samAveza thaI jatAM jeno ane paryAvaraNa ekamekanAM pUraka sahAyaka tattvo gaNAyAM. aMte teno paNa saMsArabhAve tyAga karavAnA uddeza sAthe jaina darzananAM hArdasamA paMcamahAvrato che je temanA anuyAyIo mATe dainika jIvanamAM mArgadarzakarUpa che. jaina zramaNonA mAtra pagapALA vihAra ane aSTapravacana mAtA eTale svacchatA-jayaNA-jIvadayA ane saMyamanA pAlana mATenA ATha niyamonuM AcaraNa paryAvaraNa sahAyaka che. A anuyAyIo eTale sAdhu-sAdhvIjI, bhagavaMto, sarva virati, zramaNa-zramaNIo A pAMca mahAvrato rASTrIya yugapuruSa zrI mahAtmA gAMdhIjIne prabhAvita karI gayAM. te mahAvrato che ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha. vyakti A vratone grahaNa karI-svIkArI sarva jIvone ochAmAM ochI pIDA pahoMcADe che. sarva jIvone yathAzakti abhayadAna ApI, nirdoSa pavitra jIvanane sAdhanA dvArA sArthaka kare che. jaina darzana jina zAsanamAM jIvonA bhedo tene prApta indriyo mujaba pADavAmAM AvyA che. dA.ta. eka indriya tathA manavALA saMjJI manuSyorUpa, trasa jIvo, tyAM sthAvara jIvo ekendriya jIvomAM pRthvI, apa (jaLa), teu (agni), vAu (vAyu), sUkSma-bAdara pratyeka sAdhAraNa vanaspati, choDa, vRkSAdino samAveza thAya che. A badhAM sparzendriya dvArA saMsAra bhogave che. kITa, zaMkha, chIpa Adi sUkSma beindriya jIvo jemane sparza uparAMta mukha (svAda-rasendriya) paNa hoya che. mAMkaDa, kIDI Adi traNa indriyavALA jIvone sparza, svAda uparAMta suMghavAnI dhrANendriya hoya che. corendriya jIvo mAkhI, bhamarA vagere jIvone jovAnI indriya AMkha paNa hoya che. tyAMthI AgaLa vadhatA pAMca indriyavALA tiryaMca chavo jemAM gAya, baLada, ghoDA, 67 kAkA kAkA vizvakalyANanI vATe kAma hAthI Adi chavo che jemAM pAMcamI zravaNendriya kAna hoya che je sAMbhaLavAmAM sahAyarUpa thAya che. AmAM sthaLacara-jaLacara Adi prANIono samAveza che. teomAMnAM keTalAka manarUpI saMjJIpaNuM prApta thavAthI vicArI paNa zake che. jaina sAdhako mATe AmAMnA koI paNa jIvonI virAdhanA karavI (du:kha pahoMcADavuM) te jIvonI indriyonI zakti mujaba uttarottara gADha azubha karmabaMdharUpa Thare che, je du:khakartA nIvaDe che. te temanI mokSasAdhanAmAM bAdhaka thAya che. karmothI bacavA ane tene vadhatAM aTakAvavA jeno hiMsA saMbaMdhita pravRttino tyAga kare che ane zAkAhArI khorAka Aroge che. sAdhanAmArge AgaLa vadhela sAdhu-sAdhvIjIo to vikasendriya ane yathAsaMbhava sthAvara jIvonI paNa yatnApUrvaka dayA pALI karmabaMdhathI haLavA thavA puruSArtha kare che. rajoharaNa (eTale eka prakAranuM komaLa dorA dvArA banAvela raja-kacaro dUra karavAnuM. jIvarakSA sAthe saphAI karavAnuM upakaraNa) dvArA temanA gamanAgamananI kriyAne iriyA samitinuM pAlana karI yathAzakya jIvadayApAlanamAM pravRtta rahe che. teo nAnA-moTA koI paNa jIvone koI prakAranI hAni-kSati-du:kha pahoMcADatA nathI ane sUkSma apakAya pANInA jIvonI paNa dayA pALe che. jainonuM vizva darzana dharatI ane avakAza (grahamaMDaLa) bannene AvarI le che. vizvamAM rahela caitanyazakti-jIvanazaktinuM temanuM darzana-avalokana, mAnyatA, zraddhA vagere adbhuta che. Ane kAraNe teo paryAvaraNa rakSA mATe atyaMta sajAga che. te AdarzanI pUrti mATe paryAvaraNa rakSA AMdolanamAM utsAhathI bhAga laI sarva jIvarakSAnA Adarzane jIvaMta rAkhavA yathAzakti yogadAna Ape che. A dRSTithI jainonAM pAMca mahAvratonuM paryAvaraNanI rakSAnI dRSTie punaH avalokana karavuM joIe ane te mujaba viziSTa arthaghaTana thaI zake. pahelA vratamAM jainonA AcAramAM ahiMsAnI ArAdhanA sarva nAnAmoTA jIvo pratyenI vizva vAtsalyavRttinuM karuNa maMgaladarzana karAve che. bIjuM, A vrata paryAvaraNa saMtulanamAM sahAya kare che. satya mahAvratanuM anusaraNa paraspara vastuonA jIvonA saMbaMdhane darzAve che. eka satyavAdI ane satyapriya asaMyamita durbayathI thatA pIDAtmaka nukasAnane sahelAIthI avagaNI na zake. trIjuM, asteya mahAvrata (corI na karavI). vizvanI maryAdita saMpatti pratye nirdeza karI tene AvatI peDhInI jarUriyAta saMtoSavA mATe saMrakSaNa karavA prerita kare che. (durvyaya, bedarakArIpUrvakano upayoga nivArI karakasarayukta upayoga karavA ane te rIte jIvarakSA-jIvasRSTinA saMrakSaNa mATe yathAzakti pravRtta rahevA bodha Ape che). brahmacarya pAlana dvArA cothuM mahAvrata vizvanI vadhatI 8
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe jatI vastIne niyaMtraNamAM rAkhavA sAruM yogadAna ApI zake ane sahAyabhUta thaI zake. jyAre aparigraha vRtti-vratanuM pAlana eka prakAranI zista prere che. vicAraNA karavA sthiratA bakSe che. cIjavastuno saMgraha karatAM pahelAM bhautika saMpatti-dravya, milakatAdinI saMgrahavRtti paryAvaraNane keTaluM nukasAna pahoMcADI zake che te vicAravA jAgRta kare che. aparigraha vrata amaryAda bhoga-upabhoganuM niyamana karavA sahAyaka che je kudaratI saMpattino durvyaya aTakAve che. karmAdAna eTale mahAAraMbha (samAraMbha - ekendrIya Adi) agni, pANI, vAyu, vanaspati ane pRthvI trasa jIvono ghAta thato hoya tevA udyoga-dhaMdhA. mAnavImAM rahela aniyaMtrita saMgrahavRtti ane mamatva paryAvaraNa viSayaka ciMtAnuM mULa kAraNa che. sAdhu-sAdhvIjIo temanI nitya pravRttimAM rojiMdI AdhyAtmika sAdhanA dvArA paryAvaraNanI vizALa sRSTi para UrdhvavRtti dvArA ghaNuM yogadAna ApI agatyano bhAga bhajave che. paryAvaraNa rakSA e temano AdhyAtmika ucca Adarza paryAvaraNanI jALavaNI mATe atyaMta upakAraka che. sva-para kalyANano dyotaka che. jaina samAja temanI saMbhALa, kALajI ane lakSa dvArA AdhyAtmika Adarza paraMparA, bhautikavAda pratyeno lAlasArUpI pramAda choDI temanA anubhavone, ahiMsAnA Adarzane mUrtimaMta karavAnA upayogamAM laI paryAvaraNa rakSAne navuM parimANa bakSI zake ane potAnI ucca vRttinuM darzana karAvI zake. paryAvaraNanI rakSAnA pariprekSyamAM jainonI ahiMsApradhAna paraMparAne kAraNe tathA mAMsAhAra viruddhanI temanI jhuMbezanA itihAsathI tema ja pazubalinA ugra virodha uparAMta jyAM hiMsAno atireka arthAta mahAAraMbha thAya tevI karmAdAna-vyApAranI pravRttine mahadaaMze TALavAnA prayAsa thatA hoya tevA jaino paryAvaraNa rakSA mATe sauthI vadhu anukULa banI rahe che. vaizvika tApamAnamAM vadhAro karatAM ane paryAvaraNane duSita karatAM udyogagRho sAthe joDAyelA jaino A pravRttimAM parivartana lAvI niyamana kare to teNe nijI dharma prati vaphAdArInuM darzana karAvyuM gaNAze, je sva-para kalyANakArI gaNAze. gAya ane pazurakSAmAM jeno jene kuLadevI gaNe che tevI jIvadayA agatyano bhAga bhajave che. pRthvI-dharatInI naitika-Adarza paristhitinA nirmANamAM vaidika-hindu tathA jaina paraMparA eka ajoDa ane samRddha sAdhana-saMpattinuM yogadAna Ape che. hindu vicAradhArA dharatIne devIrUpa-mAtArUpa mAne che ane te rIte tenuM bahumAna-pUjA kare che. A dharatIne pUjanIya-AdaraNIya mAnI bahumAna kare che. temanA mate pRthvI-pANI-agni-vAyuAkAza mahAbhUtarUpa gaNI eka zaktirUpe pUje che. sAdagIbharI jIvanaraulI Arthika vikAsa kAkA ja vizvakalyANanI vATe mArA kAkA jALavavAmAM sahAyarUpa thAya che. pRthvI-dharatI pratino A maitrIbhAva dharmanuM eka aMga manAya che. dRSTithI ahobhAvapUrvaka jovAya-zraddhAya che. jaina paraMparAnI vicAradhArAAdarza dharatIne ekendrIya rU5 sajIva sthAvara caitanya svarUpa gaNI tenI rakSA karavA pratibaddhatA dAkhave che ane vizvamaitrInI-ahiMsAnI maitrInI vicAradhArA paryAvaraNa rakSAmAM ghaNI ja mahattvanI ane upayogI sAbita thAya che. vizvanA dareka jIvo para paspara saMbaMdhathI saMkaLAyelA che tevo ucca Adarza rajU kare che ane trasa sthAvaranI samAnabhAve yathAzakya rakSA karavA pravRtta bane che ane prabodhe che. ahiMsAnA ucca saiddhAntika Adarza paryAvaraNa rakSA mATe atimUlyavAna che. banne vaidika ane jaina saMskRtinuM valaNa bhautikatA prati udAsIna rahI yogI, zramaNa paraMparA prati AgaLa vadhavA AdhyAtmika vikAsa para jora Ape che. paryAvaraNanA AyojanamAM bhautika vikAsa pratye teo udAsIna hoI zake, paraMtu banne saMskRti mAnava-dharatInA saMbaMdhonuM navuM parimANa bakSI maitrIbhAvano vikAsa karavA dvArA paryAvaraNa rakSAnA siddhAntamAM ghaNA ja upayogI nIvaDI zake tema che tenI saharSa noMdha levI ja rahI. banne Adarzo ane vicAradhArAo apekSita vikAsamAM ghaNA ja sahAyarUpa-mahattvanAM che. jaina dharma paryAvaraNa saMtulanapoSaka che jaina dharmanAM vrato, niyamo ane sUtra-siddhAMto dharmanI puSTi karanArAM che. sAthesAthe paryAvaraNanI saMtulanA mATe sahAyaka che. e viSaya para ciMtana karIzuM to jaina dharma vaijJAnika che tenI pratIti thaze. samayanA sAMprata pravAhamAM pradUSaNa samasyA eka vikarALa rAkSasa svarUpe ApaNA AMgaNAmAM AvIne UbhI che, jANe vikAsanI haraNaphALa para eka masamoTuM praznArthacihna mukAI gayuM che! sRSTinI samagra prakRti tAlabaddha cAlI rahI che. sRSTinA tamAma padArtho mAnavI mATe ja sarjAyA che, AvA khoTA khayAlane kAraNe upabhoktA saMskRtino udbhava thayo. mAnavIya jarUriyAto vadhI tethI utpAdana vadhAravAnI jarUra paDI. vivekahIna vaijJAnika pragati, asaMyama ane kudaratI sAdhanonA zoSaNa dvArA mAnavIe prakRti para AkramaNa karyuM. jaina dharme saMyama, ahiMsA ane aparigrahanA siddhAMtonI prarUpaNA karI che je siddhAMto paryAvaraNanA saMtulana mATe sahAyaka bane che. bhogalakSI jIvanazailInI sAme bhagavAna mahAvIre tyAga ane saMyamanI vAta karI. jIvanamAM saMyama Avaze to upabhoktAvRtti pAtaLI paDaze. divasamAM eka bAladI pANIthI 69 7o
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe cAlI zakatuM hoya to vadhu pANI na vAparavuM. paryAvaraNanA saMdarbhe ahiMsA vize vicAra karIzuM to jaNAze ke bhagavAna mahAvIre satyano sAkSAtkAra karyo hato. e kevaLajJAnanI prApti pachI temaNe kahyuM ke pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati e darekamAM jIva che. A darekane svataMtra sattA che. teo koIkanA mATe nathI banyAM. A pAMca tattvomAM sthira rahenArA jIvonA astitvano svIkAra karI A sUkSma jIvonI hiMsAthI bacavA jaina darzane UMDuM ciMtana karyuM che. agni, pANI, vAyu, mATI, vRkSo ane prANIo A tamAma maLI paryAvaraNa athavA vAtAvaraNane race che. A tamAma ghaTako para parasparanuM saMtulana na jaLavAya to pradUSaNa utpanna thAya che. mAnavajIvana para paryAvaraNa saMkaTa AvI paDe che. jaina dharma eka sajIva tattvarUpe svIkAre che. temAM apakAyanA sthAvara jIvo paNa hoya che. pANInA AzrayamAM vanaspatikAyanA sthira-sthAvara jIvo tema ja trasakAyanA eTale hAlatA-cAlatA jIvo uchera pAmatA hoya che. jaLapradUSaNathI pANImAMnI vanaspati ane hajAro prakAranA jaLacara jIvonI hiMsA thAya che. irAna-irAkanA khADIyuddhanA tela-kacarA dvArA samudramAM bhayaMkara jaLapradUSaNa thayuM, pANImAMnA asaMkhya jIvonI hiMsA to thaI, mAnavajAte paNa khUba sahana karavuM paDyuM. jamIna para kabajo e sAmrAjya vadhAravAno parigraha, sattA ane mUDInuM kendrIkaraNa hiMsA vadhAranAruM che. tenI sAme aparigrahanA siddhAMtamAM saMyama ane tyAga abhipreta che. - hirozImA - nAgAsAkI para thayelA bombavisphoTane kAraNe tApamAna Temparecara) eTaluM vadhI gayuM ke (alphA, bITI, gAmA) reDIezanane kAraNe kensara jevA rogo thayA, jinsane asara thaI jethI rogo vArasAmAM AvyA, pradUSaNane kAraNe e samaye eNsiDano varasAda thayo ane hajAro mANaso mAryA gayA ne lAkho apaMga banyA, mAtAnA garbhamAM rahelAM bALako paNa apaMga avataryA. amerikAnI sAmrAjyavAdanI ghelachAe vizvane yuddhasarjita pradUSaNanuM tAMDavanRtya batAvyuM. vivekahIna upabhoga ane spardhAne kAraNe utpAdana vadhAravAnI AMdhaLI doTamAM mahAkAya kArakhAnAM pANIno vyApaka upabhoga kare che. dilhInI yamunA nadI ane iMglenDanI Temsa nadI vagere nadIo pradUSita thaI rahI che. dareka jIvane jIvavAno adhikAra che. ApaNe enuM jIvana chInavI zakIe nahIM, eTale mAMsAhArano jaina dharma niSedha kare che. AisakrIma banAvanArI amerikAnI eka bahu moTI kaMpanInA mAlika jahona rAjA vizvakalyANanI vATe kAja robinse lakhelA pustaka 'DAyeTa phaoNra nyU amerikAmAM jaNAvyuM che ke, mAMsAhArIone kAraNe amerikAmAM kudaratI saMpatti, UrjA, pANI ane vanaspationo je bhayaMkara durthaya thAya che tenA pradUSaNane kAraNe paryAvaraNanI asaMtulitatA udabhavI che. lekhakanA mate mAtra eka pAunDa bIpha pedA karavA mATe soLa pAunDa anAja ane soyAbIna, paccIsaso gelana pANI, aneka gelana peTrola vaparAya che. amerikAmAM gharavaparAzathI laIne khetI ane kArakhAnAmAM badhuM maLIne jeTaluM pANI vaparAya che teTaluM pANI mAMsa mATe ucherAtAM pazu mATe vaparAya che. kevaLa amerikAmAM bAvIsa karoDa ekara jamInamAM AvelAM jaMgalono khAtamo gaumAMsanA utpAdana mATe bolAvavAmAM Ave che. anAja ane zAkabhAjInA utpAdanamAM vaparAtAM sAdhano karatAM mAMsa utpAdana mATe vIsa gaNuM ro-maTiriyalsa vaparAya che. lekhakanA mate amerikA je bephAma mAMsAhara para pacAsa TakA kApa mUke to dara varSe duniyAnA trIsa karoDa lokone peTa pUratuM khAvAnuM pahoMcADI bhUkhamarAthI bacAvI zakAya. uparAMta, pANI ane vanaspatinI bacatathI paryAvaraNane saMtulita rAkhI zakAya. jaMgalomAM vRkSo kApavAnI tema ja jaLasaMgraha karavAnI kSamatA ghaTI jAya, vanaspatinA vinAza dvArA raNo vistaraze. yuvAcArya mahAprajJa kahe che, vRkSavihIna dharatI lokomAM kratA ane barbaratAnAM bIja ropaze. vana ApaNA prANavAyuno bhaMDAra che. eka vyaktine dararoja ochAmAM ocho 16 kilogrAma oNksijana joIe ane eTalo oNksijana pedA karavA mATe 50 varSanuM AyuSya tathA 50 Tana vajana dharAvatAM pAMca-cha vRkSa hovAM joIe. bIjA zabdomAM kahIe to pAMca-cha vRkSo kApavAM eTale parokSa rIte eka vyaktine prANavAyuthI sadaMtara vaMcita karI devI. vAstavamAM teno zvAsa rUMdhI tenI hatyA karavA samAna che. vAyunAM ane dhvaninAM pradUSaNo ApaNe joI zakIe chIe. paryAvaraNaviddonA mate vAyumaMDaLamAM ojhona paDane nAITrojana oksAIDane kAraNe hAni thavAnuM jokhama UbhuM thayuM che. chellAM so varSamAM vAyumaMDaLamAM kArbana DAyokasAIDanA pramANamAM 16 TakAnI vRddhi thaI che je mAnavaArogya mATe hAnikAraka che. vAhanomAMthI nIkaLato dhumADo paNa havAne pradUSita kare che. suparasonika jeTa vimAno nAITrika oNksAIDa utpanna kare che je vAyunuM pradUSaNa vadhAre che. jaina dharme agnikAyanA jIvono svIkAra karyo che. kolasA, peTrola vagere UrjA vaparAya tyAre agnikAyanA jIvone pIDA thAya che. mATe zrAvakAcAramAM mahAhiMsA, AraMbha-samAraMbha thAya tevA karmAdAnanA dhaMdhAno niSedha che ane nirarthaka paribhramaNano 72 71
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe paNa niSedha karyo che. kolAhalanA kAraNe thatAM dhvani pradUSaNa sAme maunano mahimA pragaTa karyo che. Ama, jaina dharmanAM vrato ne siddhAMto paryAvaraNanA saMtulanamAM sahAyaka bane che. A jagatamAM huM ekalo nathI, mAtra mAruM ja astitva nathI. A paryAvaraNa vijJAnanuM maulika sUtra che. pratyeka vyakti potAnI AsapAsa tamAma dizAomAM paryAvaraNanuM kavaca paherIne zvAsa laI rahI che. tenA paripArzvamAM jIva ane ajIva baMnenuM paryAvaraNa che. mATI, pANI, agni, vAyu ne choDa-vRkSonuM rakSaNa karavuM eTale potAnA astitvanuM rakSaNa karavuM. temanA pradUSaNano artha che jIvanane jokhamamAM nAkhavuM. kArakhAnAno kacaro ane pradUSaNano artha che jIvanane jokhamamAM nAkhavuM. kArakhAnAno kacaro ane pradUSita pANI, mATI ane jaLa baMnene dUSita karI rahyAM che. pradUSaNanAM kAraNone mANasa jANe che chatAM te pradUSaNamAM vRddhi karI rahyo che. tenI pAchaLa tenuM ajJAna kAma karI rahyuM che. tenuM bIjuM kAraNa che-AdhyAtmika svAsyanI UNapa. paryAvaraNa vijJAna ane ahiMsA jaina dharmanA saMdarbha para AcArya mahAprajJanA vicAro ciMtanapreraka che. - bhagavAna mahAvIre kahyuM : mATI, pANI, agni, vAyu ane vanaspati A tamAmamAM jIvana che. temanA astitvano asvIkAra na karo. temanA astitvano asvIkArano artha che - potAnA ja astitvano asvIkAra. potAnA astitvano asvIkAra karanAra vyakti ja temanA astitvane nakArI zake che. sthAvara ane jaMgama, dRzya ane adezatamAma jIvonuM astitva svIkAranAra vyakti ja paryAvaraNa sAthe nyAya karI zake che. acetana jagatanA astitvano asvIkAra na karo. A jagatamAM rahenArI pratyeka cetana sattAe acetananI oDhaNI oDhelI che. jIva jIvane prabhAvita kare che, tema ajIvane paNa prabhAvita kare che. A pravAho atyaMta saMkramaNazIla che, tethI koI paNa vyakti ekalI nathI. himAlayanI guphAmAM beThelI vyakti paNa potAnI sAthe samagra saMsAra laIne beThelI che. anyanAM astitva, upasthiti, kArya ane upayogitAne svIkAranAra mANasa ja vyakti ane samAja vacce sAmaMjasya sthApita karI zake che. ahiMsA sAmaMjasyanuM sUtra che. paryAvaraNa vijJAna ane ahiMsAmAM abhinnatA che. A vijJAna vartamAna zatAbdInI bheTa che. ahiMsAno siddhAMta atyaMta prAcIna che. caityavRkSanI paraMparA mahAvIra sAthe vanasthalInuM nAma joDAyeluM che. vanamAM rahenAra mANase nagara vasAvyuM. 73 kAkA kAkA vizvakalyANanI vATe kAma vanamAM je upalabdha che te nagaramAM nathI. A anubhUtie vaLI pAchuM nagarane vanasthalI sAthe joDavyuM che. vRkSo ane mANasane kyAreya alaga pADI zakAtAM nathI. vRkSo dvArA oNksijananI pUrti thatI rahe che. tenAthI ApaNuM zArIrika Arogya jaLavAI rahe che. te AdhyAtmika ArogyanA vikAsamAM paNa sahAyaka nIvaDe che. mahAvIra potAnA sAdhanAkALamAM aneka vRkSo nIce rahyA hatA. vRkSono eka varga che - caityavRkSa. jenI AsapAsa cotaro hoya, cabUtaro banAvelo hoya tene caityavRkSa kahevAmAM Ave che. A eka abhigama che. A zabdano bIjo artha A pramANe che. jenuM sAnnidhya cittane AphlAdita karanAruM athavA to cetanAne jagADanAruM hoya te caityavRkSa che. caityavRkSanI paraMparA cetanA sAthe joDAyelI che. pIpaLo, azoka, zAla-AvAM vRkSono cetanAnA jAgaraNa sAthe gADha saMbaMdha che. temanI upekSA potAnA astitvanI upekSA karatAM jarAya ochI nathI. jainonA tamAma tIrthakaronA dIkSA ane keLavajJAnanI prAptinA prasaMgo (kalyANako) vana ane vRkSa sAthe joDAyelA che. ajitanAthane zakramukha udyAnamAM saptaparNa vRkSa nIce kevaLajJAna thayuM. tIrthaMkara saMbhavanAthane sahassavanamAM zAlavRkSanI nIce kevaLajJAna thayuM. AdinAtha prathama tIrthaMkara RSabhadevane zaTamukha udyAnamAM vaTavRkSa (vaDalA) nIce kevaLajJAna thayuM. pArzvanAtha bhagavAnane Azramapada udyAnamAM azokavRkSa nIce kevaLajJAna thayuM. mahAvIrasvAmIne zyAmavanamAM zAlavRkSa nIce kevaLajJAna thayuM. mahAvIrasvAmIe kevaLajJAna pachI samavasaraNamAM birAjI caityavRkSa nIce prathama dezanA ApI. caramatIrthakara mahAvIrasvAmI guNazIla Adi caitya vagere. udyAnomAM zeSakALamAM vAsa karatA ane udyAnamAM cAturmAsa arthe rokAtA. Ama jaina tIrthakarono vRkSo-vana ane prakRti sAtheno atUTa nAto abhipreta che. mahAvIranI pacIsamI nirvANa zatAbdInA prasaMga pachI mahAvIra vanasthalInuM kArya zarU thayuM. dilhI mAtra hindustAnanI ja rAjadhAnI nathI, pradUSaNanI paNa rAjadhAnI che. aneka pArka ane vanasthalI hovA chatAM te be dasakA pachI rahevAyogya nahIM hoya ema pratIta thayA kare che. AvA saMjogomAM mahAvIra vanasthalInuM zuM vizeSa mahattva haze e paNa eka praznArthacihna che. AnuM samAdhAna ApaNe mahAvIranA jIvanadarzanamAMthI zodhavAnuM - pAmavAnuM che. - pradUSAganI samasyA mahAvIra ahiMsAnA mahAna pravaktA hatA. temanA ahiMsAvijJAnane paryAvaraNavijJAna
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe vizvakalyANanI vATe paNa kahI zakAya che. pANIno anAvazyaka vyaya, vRkSo - choDavAono anAvazyaka upabhoga A badhuM mahAvIranI ahiMsAmAM araNIya kArya che. dhvani, vAyu-pradUSaNa ane jaLa-pradUSaNanI samasyAnuM samAdhAna mAtra vanasthalInuM nirmANa ja nathI. tenuM samAdhAna che vyAvasAyIkaraNanI AMdhaLI pravRtti para niyaMtraNa. zuM A mukta mAnasikatA ane mukta bhoganA vAtAvaraNamAM saMyamanI vAta vicArI zakAya ema che kharI ? zuM saMyamano artha samajyA vagara ApaNe paryAvaraNanA pradUSaNane ghaTADI zakIzuM kharA ? paryAvaraNanuM pradUSaNa Arogyane prabhAvita karI rahyuM che. adhika AvazyakatA, adhika mAga, adhika khapata ane adhika upabhoga paryAvaraNa-pradUSaNanAM kAraka tattvo che. A vaijJAnika ane vikAsanA yugamAM AvazyakatA tema ja upabhogane ghaTADavAnI vAta kahevI e jANe aparAdha jevuM lAge che. ApaNe saccAI sAme kyAM sudhI AMkhamamIMcAmaNAMnI ramata ramatA rahIzuM ? AkhAya yathArthane svIkAravuM ja paDaze. paryAvaraNa vijJAnanuM eka mahattvapUrNa sUtra che - limiTezana, padArtho ochA che ane upabhogatAo adhika che. A samasyAnuM samAdhAna che - saMyama. vRkSa paryAvaraNanA pradUSaNane ghaTADe che. A dRSTie bagIcAo ane jaMgalonuM mahattva adhika che. pradUSaNanA strota niraMtara vadhI rahyA che ane te vadhatA ja raheze to bicArAM vRkSo kyAM sudhI pradUSaNane ghaTADatAM raheze ? mULa samasyA pradUSaNa ghaTADanArI manoracanAnI che. samAjanI manoracanA pradUSaNa vadhAranArI che ane ApaNo muddo che. tene ghaTADavAno. Ajano mANasa mAtra zArIrika ArogyanI ja upekSA nathI karI rahyo, te mAnasika ane bhAvAtmaka ArogyanI paNa upekSA karI rahyo che. svastha zarIra to svastha mana - A satyane jovAnuM eka pAsuM che. tenuM bIjuM pAsuM che - mana svastha to zarIra svastha. zarIra ane mana baMnenuM Arogya AdhyAtmika ArogyanuM kAraNa bane che. padArthanI bhASAno samajadAra mANasa zuM ahiMsAnI A bhASAne samajavAno prayatna karaze kharo ? bhagavAna mahAvIre paryAvaraNano AdhAra ja mAtra nathI Apyo, tenI kriyAnvitIno mArga paNa batAvyo che. je jIvanI hiMsA vagara tamArI jIvanayAtrA cAlI zakatI hoya te jIvanI hiMsA na karo. jIvanayAtrA mATe jemano upabhoga anivArya che, temanI paNa anAvazyaka hiMsA na karo. padArthano paNa anAvazyaka upabhoga na karo. A nirdezanA saMdarbhamAM vartamAna paryAvaraNanI samasyAnI samIkSA Avazyaka che. Aje pRthvInuM vadhAre paDatuM dohana thaI rahyuM che. tenAthI jagatanuM saMtulana veravikhera thaI rahyuM che. UrjAnA sota samApta thaI rahyA che. khanija bhaMDAro khAlI thavA lAgyA che. AjanA vaijJAniko UrjAnA navA sroto zodhavAmAM sakriya banyA che. sAthesAthe upalabdha srotonI samAptithI paNa ciMtita che. pANIno vadhAre paDato upayoga karavAmAM Ave che. evI AzaMkA che ke eka divasa pIvAnuM pANI durlabha banI jaze. jaMgalo ne vRkSonuM ADedhaDa nikaMdana kADhavAmAM AvI rahyuM che. tenAM pariNAmo aneka pradezo atyAre bhogavI rahyA che. varasAdanI UNapanuM bahu moTuM kAraNa vRkSonuM nikaMdana mAnavAmAM AvI rahyuM che. ichA ane bhoga, sukhavAdI ane suvidhAvAdI dRSTikoNe hiMsAne bhaDakAvI che ane sAthosAtha paryAvaraNanuM saMtulana paNa chinnabhinna karyuM che. ahiMsAno siddhAMta Atmazuddhi che to sAthesAthe te paryAvaraNazuddhino paNa che. padArtha sImita che, upabhoktA adhika che ane IcchA asIma che. ahiMsAno siddhAMta che - icchAno saMyama karI, temAM kApakUpa karo. je icchA pedA thAya tene te ja svarUpe svIkArI na levI, paraMtu tenuM zuddhikaraNa karavuM joIe. AjanA vaijJAniko ne udyogapatio mAnavI samakSa suvidhAnAM vadhu ne vadhu sAdhano rajU karavA icche che, je agAu kyAreya nathI banyA tevA padArtho Icche che. eka tarapha lokono suvidhAvAdI dRSTikoNa banI gayo che, bIjI tarapha suvidhAnAM sAdhanonA nirmANanI hoDa zarU thaI gaI che. jIvananI anivArya AvazyakatAo kaMIka gauNa banI gaI che, suvidhAnAM sAdhano ane prasAdhana sAmagrI vagere mukhya banI gayAM che. AvI sthitimAM anAvazyaka hiMsA vadhI che ane sAthosAtha paryAvaraNanuM saMtulana paNa bagaDyuM che. Aje paryAvaraNanA pradUSaNano kolAhala jorazorathI sAMbhaLavA maLe che, paraMtu A pradUSaNa dUra thAya kaI rIte ? suvidhAvAdI AMkAkSAnI Aga bhabhUkatI rahe ane pradUSaNano dhumADo na nIkaLe e kaI rIte zakya bane ? ahiMsAnA siddhAMtanI upekSA karIne paryAvaraNa-pradUSaNanI samasyAne na ja ukalI zakAya. zramaNa saMskRti e upabhoga nahIM paNa upayoganI saMskRtinA AcaraNa para bhAra mUkyo che jethI kuratI saMpattino bephAma durvyaya aTakaze. vItarAgI prabhu mahAvIre prarUpela mArganuM AcaraNa paryAvaraNa saMtulana mATe jarUra sahAyaka thaI zake.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja vizvakalyANanI vATe 20 darpaNamAM bahu joyuM have darpaNane joIe darpaNanuM ApaNA jIvanamAM mahattvanuM sthAna che-rojabarojanA jIvanamAM darpaNanuM mahattva paNa che. divasa daramiyAna ApaNe keTalIya vAra darpaNano upayoga karI letA hoIe chIe. savAranA bAtharUmamAM braza-dADhI karatI vakhate, vALa oLatI, kezaguMphana, vastraparidhAna ane sauMdaryaprasAdhanono upayoga eTale ke mekaapa karatI vakhate darpaNano upayoga thAya che. kyAreya vicAryuM che e bAbata, ciMtana karyuM che ke darpaNa ApaNo keTalo samaya khAI jAya che ? pahelAMnA jamAnAmAM rAjAonA aMtaHpura ke mahelomAM arIsAbhavano hatAM. have dareka gharamAM eka DresiMgarUma hoya che. jo ghara vizALa na hoya to dareka beDarUmamAM DresiMga Tebala to hoya ja che. ghaNAne DresiMga TebalanuM evuM AkarSaNa hoya che ke tyAMthI ene AghA khasavuM ja gamatuM nathI. ApaNAmAM svacchatA ane sughaDatA hovI jarUrI che. e nirIkSaNa karavAmAM paNa ApaNane sahAyaka bane che. mAnavInI pratibhA ane sauMdarya jhaLakAvavAmAM darpaNa keTalAka aMze sahAyaka banI zake che ema kahI zakAya, paraMtu ApaNe darpaNano upayoga karatA hoIe tenA karatAM vadhu sArA dekhAvAmAM karatA hoIe chIe. vizvakalyANanI vATe kAkI kAkI kAkI na arIsAmAM ApaNuM pratibiMba joI ApaNe ApaNA rUpa para garva karIe chIe. pArAvAra prayatno chatAM ApaNuM rUpa ke pratibhA nIrakhatAM na hoya to arIsAmAM joI ApaNe nisAso nAkhI duHkha vyakta karIe. Ama ApaNA vicAronuM pariNatInA kAraNe arIso ApaNAM ahaMkAra ke ArtadhyAnanuM nimitta bane che. darpaNane ApaNAM karmabaMdhana ke karmanirjarAnuM nimitta banAvavuM te ApaNA hAthanI vAta che. arIsAbhavanamAM darpaNa sAme zarIra para alaMkAro sajatAM bharatarAjAne deha ane rUpanI kSaNabhaMguratA samajANI, vicAradhArA kSapakazreNIe caDatAM kevaLajJAna thayuM. darpaNamAM ApaNe ApaNuM pratibiMba khUba joyuM, paraMtu have darpaNamAM nahIM, paNa darpaNane jovAno puruSArtha karavAno che. darpaNane jovAthI tenI viziSTatA dekhAze. darpaNa spaSTavaktA che. tame jevA cho tevA ja tamane dekhADaze. darpaNanI dazA nirlepI che. darpaNa sAme Aga dekhAze to te AganI javALAo dekhADaze, paNa te dAjhaze nahIM. darpaNanI sAme varasAdanI dhArAo paDatI haze to jaLabaMbAkAra dazyane jhIlaze, paNa lagIre bhIMjAze nahIM, te kyAMya lepAI jaze nahIM, bhaLI jaze nahIM. Ama darpaNanI nirlepI dazA ApaNane sabodhanAM spaMdano Ape che. AtmasAdhanAmAM rata evAM jaina sAdhu-sAdhvIjIo dehanI sajAvaTa mATe arIsAno upayoga karatAM nathI, kAraNake tenI jIvanacaryAmAM dahesauMdaryane sthAna nathI. te to haMmezAM AtmasauMdaryane ujAgara karavAnI sAdhanAmAM rata hoya che. jJAnI puruSoe mAnavanA cAra prakAra batAvyA che. eka darpaNa-arIsA samAna, be dhajA-patAkA samAna, traNa cUMThAM jevo ane cotho prakAra tIkSNa kAMTA jevo che. arIso-kAca ke darpaNa, svacchatA ane satyanuM pratIka che. darpaNa sAme jevo cahero, jevuM rUpa Ave tevuM ja temAM pratibiMbita thAya che. jevA ApaNe chIe darpaNamAM barAbara tevuM ja ApaNuM pratibiMba dekhAze. jarA paNa AvuM-pAchuM nahIM, jarA ochuM-adakuM nahIM, mATe kahevata che ke, "darpaNa jUTha na bole". je mAnavInuM hadaya eTaluM nirmaLa-saraLa hoya e sajupa ke sadguru pAsethI je upadeza sAMbhaLaze te e ja rUpamAM tenA hRdayamAM utArI leze. te potAnA manathI emAM kAMI joDaze nahIM. je tattvanuM zravaNa kare che, je upadeza kAna dvArA hRdayamAM utAraze te ja rUpamAM tene grahaNa karI AcaraNamAM levA purapArtha karaze. A mumukSatA, saraLatA ane pAtratAnuM lakSaNa che. Ama darpaNa jevA saraLa hadayavALo mAnavI dharmazravaNa mATe yogya pAtra che. - 78
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe bIjo prakAra dhajA-patAkA samAna che. maMdira para caDhAvelI dhajAne joIzuM to kyAreka pUrva tarapha havA cAlatI hoya to A dhajA pUrva tarapha laherAvavA mAMDaze. pazcima tarapha havAno jhoka haze to e tarapha jhUkI jaze. havA dizA badale tenI sAthe dhavajA potAnI dizA badalI e tarapha laherAvA mAMDaze.. dhajA jevA mAnavIne pote nakkI kareluM koI lakSa hotuM nathI. potAnI saMkalpazakti vaDe te nirNayo na le, bIjAnAthI doravAI jAya. svArtha mATe siddhAMta sAthe bAMdhachoDa karI le. AvI vyakti 'DhAla joIne DhaLe ane havA joIne caLe' evI caMcaLa cittavRttivALI hoya che. vaicArika kSamatAno abhAva, avikasita nirNayazakti, gheTAMnAM ToLAMnI jema anukaraNa karavAvALI vyakti hoya che. AvI vyakti svArtha pramANe mata, pakSa ke nirNayo badalatI hoya che. rAjAe potAnA rAjyamAM eka vyaktinI svAsthya maMtrI tarIke nimaNUka karI. maMtrIzrIe eka sabhAmAM kahyuM ke, "rIMgaNAno zAka tarIke vadhu upayoga na karavo, tenAthI zarIramAM garamI vadhe, tAmasIvRtti vadhe. vaLI bahu bIjavALAM rIMgaNAM khAvAthI sUkSma hiMsAnuM pApa lAge. mATe zakya teTaluM rIMgaNAMthI dUra rahevuM.' bIje divase rAjAnA pramukhasthAne eka Arogya pariSada bharANI. rAjAe potAnA pravacanamAM zAkabhAjImAM rIMgaNAM uttama che ane rIMgaNAnuM zAka mane bahu priya che evuM kahyuM. svAsthya maMtrIe potAnA vaktavyamAM rIMgaNAnI vAta karI ane kahyuM ke, jene potAnAM khetara-vADImAM rIMgaNAM ugADavAM hoya tene rAjya taraphathI A aMge sahAya ane suvidhA maLaze. pariSadanI kAryavAhI pUrI thayA pachI eka zANA sajjane Arogya maMtrIzrIne pUchyuM ke, ''kAlanI sabhAmAM to tame rIMgaNAMnA avaguNa kahI te na khAvAnI salAha ApI ane Aje tenI tarapheNa karI tenuM kAraNa zuM ?'' pradhAne kahyuM, "rAjAne rIMgaNAM bhAve che te tame sAMbhaLyuM ne ? rIMgaNAM mArA zeTha nathI, rAjA mArA zeTha che. rIMgaNAMnA guNa-avaguNa sAthe mAre zuM levA-devA ! tame samajyA ne ?'' pelo zANo sajjana zuM bole ? A prakAranA mAnavo sthApita hita ane svArthanI havA pramANe dhajA-patAkAnI jema pharaphare che. trIjA prakAranA mAnavIo ke jene potAnuM maulika ciMtana - vicAra jevuM kazuM hotuM nathI. je mUrkha ane haThAgrahI hoya che; jeo bIjAnA upadeza ke sArI salAha mAnavA taiyAra paNa nathI. tevI durAgrahI vyaktione jJAnIjanoe 'ThUMThAM' samAna 79 vizvakalyANanI vATe ka gaNAvyA che. jhADanAM taddana sukAI gayelAM 'ThUMThAM' para tame game teTaluM pANI siMco topaNa te navapallavita thaze nahIM. AvAM sUkAM ThUMThAM para tame ghI ke amRtanuM siMcana karo topaNa te koLaze nahIM. zekeluM - bhUMjeluM bIja upajAu phaLadrupa jamInamAM vAvIe, tene niyamita jaLasiMcana karIe chatAMya temAM bIja aMkurita na thAya tevuM ja A ThUMThAMnuM che. A ThUMThAM jevA mAnavInI bhItaramAM jIvanazakti, cetanA ke sphuraNA nathI hotI. AvI vyaktionI aMdara ahaMkAra, paMtha ke saMpradAyanI pakkaDa "huM kahuM ke huM karuM te ja sAcuM''nI mAnyatAnI parakha hoya che. te satya hakIkata ke vAstavikatAno saraLatAthI svIkAra na karI zake. sAme sUraja dekhAto hoya topaNa kahe ke haju rAta che. bIjI vAta e ke, rastAmAM paDela ThUMThAM sAthe koI athaDAya to te ghAyala thaI jAya tema A ThUMThAM jevI vyakti sAthe koI dalIlabAjI kare ke Takkara le to vivAdakalaha sarjAI jAya ane sAmevALI vyakti kSubdha banI jAya. cothA prakAranA mAnavo tIkSNa kAMTA samAna che. raste cAlatA bAvaLanAM jhADa pAsethI pasAra thayA ne teno kAMTo kapaDAmAM bharAI gayo. have kapaDA pakaDI ane kAMTo kADhavAnI koziza karIe to kAMTo AMgaLImAM khUMcI jAya ane AMgaLI lohIluhANa karI nAkhe. bIjA hAthethI kAMTo AMgaLImAMthI kADhavAno prayatna karatAM bIjo hAtha paNa ghAyala thaI jAya che. to sadA kAMTA jevA tIkSNa, jherIlA, jhaghaDALu, bIjAne ghAyala karavAvALAne dUrathI so gajanA namaskAra karavA sArA. eTalA mATe jJAnIoe AvI vyaktine tIkSNa kaMTaka samAna gaNAvI ApaNane sAvadhAna karyA che. jJAna, buddhi, tarka ke samajadArIno upayoga ApaNe evI jagAe ja karavo joIe ke jyAM tenuM mUlya hoya, enAthI koI lAbhAnvita thAya. sApane dUdha pAvAthI sApa ApaNane ja daMza de tevI zakyatA rahelI che. vaLI sApane dUdha pAvAthI tenuM viSa vadhaze. eTale jJAnano upayoga pAtra vyakti joIne karavo joIe. jina sUtranI 431mI gAthAmAM 4 (cAra) prakAranA zrAvaka batAvyA che - catArI samaNovAsagA paNNatA taM jahA UdAga samANaM, paDA ga samANaM vANu samANaM rabarakaMTaka samANaM A gAthAnuM vivecana karatAM jainacAryA pU. vijaya nityAnaMdasUri kahe che ke, darpaNa 80
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe kAma vizvakalyANanI vATe samAna, patAkA samAna, pUMThAM samAna ane kaMTaka samAna e cAra prakAranA mAnavAmAM darpaNa samAna mAnavI zrAvakazreSThI che. jJAnIoe A mAnavInuM A cAra prakAramAM alaga vibhAjana karIne ApaNane darpaNa jevA mAnava banavAnI preraNA ApI che. dhajA, pUMThAM ke kaMTaka jevA na ja banIe ane AtmanirIkSaNa karyA pachI AmAMnA ApaNA svadoSanuM darzana karI, e dUra karIzuM to ApaNA AtmaguNono vikAsa sAdhI zakIzuM. jaina dharmamAM aSTamaMgalane mahattva ApavAmAM AvyuM che. svastika, zrIvatsa, naMdAvarta (gavaLI), vardhamAna (saMpuTa), bhadrAsana, pUrvakaLaza, mInayugala ane darpaNa A badhAMne mAMgalika pratIko gapyAM che. AmAM AThamuM maMgala darpaNa che je kevaLI prarUpita dharmanuM pratIka gaNavAmAM Ave che ane te ja AtmanirIkSaNanI preraNA Ape che. mATe ja jJAnIoe mAnavIne darpaNatulya banavAno puruSArtha karavAnI preraNA ApI che. aMdhApo ApaNo AtmA karmonAM baMdhanathI baMdhAyelo che. ApaNe sau muktipaMthanA pravAsIo chIe. karmanAM A baMdhano toDavA mATe sarvaprathama to e baMdhananuM svarUpa jANavuM paDaze. svarUpa jANyA pachI e baMdhana toDavAno samyapha puruSArtha karavo paDaze. karmabaMdhananuM mukhya kAraNa mithyAtva che. kharAne khoTuM mAnavuM ane khoTAne kharuM mAnavuM, anityane nitya, azuddhane zuddha ke du:khane sukha mAnavuM eTale mithyAtva. A mAnyatAone choDIe to jIvanamAMthI mithyAtvanI vidAya thAya ane karmabaMdhananI prakriyAnuM sAtatya tUTe ane karmabaMdhana aTake. mithyAtvanA svarUpane samajIzuM to mithyAtva choDavAmAM saraLatA raheze. koI vyakti kuLaparaMparAgata dharma pALe. sAcA arthamAM e dharma na hoya. aMdhazraddhA ke kurUDhinuM poSaNa thatuM hoya chatAMya satyAsatyano vivekabuddhithI vicAra karyA vinA vaLagI rahe te mithyAtva che. A moha che ane mohanIya karmanI zakti eTalI prabaLa hoya ke tenA kAraNe kharA dharmanI kasoTI thaI zakatI nathI. vaLI keTalAka mUDhatAne kAraNe satya dharma pArakhavAnI buddhi dharAvatA nathI ane puruSArtha paNa nathI karatA to vaLI keTalAka to samajI gayA hoya che ke mArI dharmamAnyatA ke kalpanA khoTI che. chatAM nija ahane kAraNe khoTI tArkika dalIlo karI kumatane siddha karavAno avaLo puruSArtha kare che. puruSonAM vacanamAM saMzaya karI mithyAtvanI puSTi kare che. keTalAka loko lokaparaMparAnA saMdarbhe lokasaMjJAnA pravAhamAM taNAIne mithyAtvane 82 81
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe poSatA hoya che. je asat ane viruddha mAnyatAne vaLagI hiMsAcAra, mahAAraMbha ane samAraMbha dvArA karmabaMdhananuM kAraNa nipajAve che. sudeva, sadgara ane sudharmathI viparIta mAnyatAne kAraNe Ama bane che. jeNe rAga ane dveSane nirmaLa kyAM te sudeva che. je jIvanamAM samatA rAkhavAnuM sUcana karI vizvakalyANanI vAMchanA kare te sudharma ane je pote tare ane anyane tAre te ja kalyANamitra sara. A traNamAM zraddhA dRDha thavAthI jIvanamAMthI mithyAtva jaze. eka naukA samudrakinAre lAMgarI hatI. rAta paDI eTale saphara zarU karavA nAvike naukAmAM besI halesAM mAravAnuM zarU karyuM. AkhI rAta halesAM mAryA. savAra paDayuM. nAvike joyuM to Azcarya ! naukA tyAMnI tyAM ja hatI, baMdaragAthI jarA paNa AgaLa vadhela nahi. kAraNa..... laMgarathI naukA chUTI paDI na hatI. kinAre laMgara sAthe baMdhAyela ja hatI. ApaNo jIva mithyAtvanuM laMgara choDe to ja AtmA taraphathI saphara zarU thAya. vaLI keTalAka mithyAtvane ApaNe A mithyA che, ema jANatA hovA chatAM choDatA nathI, kAraNake emAM ApaNo svArtha hoya che. ApaNI anukULatA ane mamatvane kAraNe ApaNe mithyAtvane poSatA hoIe chIe. mithyAtvanA cazmAM utArI khullI dRSTithI jovAnI ApaNI hiMmata nathI. A vAtane jJAnIpura suMdara dRgaMtathI samajAvI che. eka gAmanA zeThane potAnI umaralAyaka kanyAno vivAha karavo che. putrI kurUpa che. koI muratiyA tene pasaMda karatA nathI. zeTha upAya vicAra che. eka aMdha yuvAnane kahe che, tAre lagna karavAM che ? aMdha yuvAna kahe, zA mATe mazkarI karo cho ? huM aMdha chuM, mArI sAthe koNa potAnI kanyA paraNAve ? zeTha kahe, huM mArI putrI joDe tAro vivAha karuM. suradAsa khuza...! putrI ane aMdha jamAI zeThane ghare sukhethI rahe che. AMkha nathI eTale rUpakurUpano te yuvAnane bheda nathI. te potAnI patnIne prema kare che. eka vAra zeThane tyAM teno mitra paradezathI Ave che. kahe che ke, have to tabIbI vijJAna eTaluM AgaLa vadhyuM che ke huM upacAra karI tArA jamAIne dRSTi apAvI zakuM chuM. zeTha kahe, jarUra nathI. mitra kahe, kema ? zeTha kahe, mAro jamAI dRSTihIna che tyAM sudhI mArI putrIne kAkA kAkA vizvakalyANanI vATe kAma vAMdho nathI. te cAlyA karaze. prema karaze. AMkho maLatAM kurUpa patnIne joI kadAca prema karato aTakI paNa jAya. enI dRSTi mArI putrInA sukha mATe jokhama che. ApaNe paNa ajJAnanA aMdhArAmAM mithyAtvane prema karI rahyA chIe. jJAnanAM prajJAcakSu maLe to kadarUpA mithyAtvane choDI samakti tarapha vaLIe. eka vyaktine khIra bahu bhAve, thALImAM pIrasANI. tene peTanI vyAdhi hatI, te kAraNe tene vaoNmiTa thatAM te khAdhelI khIra thALImAM paDI. eka vATakAmAM khIra bharI lIdhI ane eka aMdha suradAsane te khIra ApI. vamelI khIra jeNe vamana dRzya joyuM che tene A khIra kutsita, sUgavALI lAgI, paraMtu suradAse khAI lIdhI. kAraNake tene khabara nathI. teNe A dRzya joyuM nathI, kAraNa tenI pAse AMkha nathI, basa ajJAnano aMdhApo laIne pharatAM ApaNuM paNa kaMIka AvuM ja che. jJAnIo pAse samyaka dRSTi che tethI teo A saMsAranAM sukhothI alipta raheze. yugapuruSa zrIbdajIe kahyuM che, sakaLa jagata te eMThavat athavA svapna samAna, te kahIe jJAnI dazA bAkI vAcA jJAna." Ama jJAnI mATe Akho saMsAra vamananA vATakA samAna che. sara to ApaNane jJAna ApavA tatpara che. emano hAtha to ApaNA tarapha laMbAyelo ja che. ApaNe e hAtha pakaDI levAno puruSArtha karIzuM to karmadaLamAMthI bahAra nIkaLI zakIzuM. sapuruSonAM vacano nakazAnI rekhAo jevAM hoya che. jJAnIno upadeza nakazo che. jo temaNe cIMdhyA mArge cAlIe to lakSa sudhI pahoMcAya. temanAM vacanAmRto mAtra vAMcavAM ke sAMbhaLavAthI AgaLa nahIM vadhAya, AcaraNamAM mUkavAM paDaze, prayoga karavo paDaze. anubhUtimAM Avaze to saphaLa thaIzuM. nakazo joyA karavAthI lakSe nahIM pahoMcAya. lakSe pahoMcavA to svayaM sakra karavAno puruSArtha karavo paDaze. 83 84
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe kanyAdAna dharmasthAnakamAM saMta AtyaMtara tapano bhAva samajAvI rahyA che. zArIrika zuddhi mATe jema snAna jarUrI che tema AMtarika Atmazuddhi mATe bAhyAbhyatara tapanuM anusaMdhAna jarUrI che. upavAsa karavo e bAhya tapa che. upavAsanA divasanA AcAra-vicAra AdhyAtmika anuSThAna, AtmA sAthe anusaMdhAna karAvanAruM dhyAna e karmanirjarAnuM lakSa che. upavAsa ke koI paNa prakAranA tapanI pUrvabhUmikAnA vicAra eTale tapa karavAnuM prayojana. tapanI pUrNAhutinA divasanA AcAra-vicAramAM paNa nirmaLatAnI khUba ja agatya che. tapanA ADalAbha ghaNo hoI zake, paraMtu tenuM aMtima eya karmanirjarAnuM hoya te ja tenI phalazruti gaNAya. eka yuvAne saMtanA zabdo jhIlI lIdhA. traNa divasanA nirjaLA upavAsa pUrNa kya. cauvihAruM aThThamatapa pUrNa karyuM. traNa upavAsanuM pAraNuM karavAnuM che. saMtanA zabdo kAnamAM guMje che. A upavAsanA pAraNAmAM tuM tArI kamANInA paisAmAMthI, nyAya ane nItithI meLavelI AvakamAMthI je ane jeTaluM maLe tenAthI pAraNuM karaje. pathArImAMthI UThI prabhumaraNa karyuM. nitya Avazyaka kriyAo patAvI. nadIkinArA tarapha nIkaLyo. saMtanA zabdo vicAromAM vAgoLatovAgoLato A yuvAna nadIkinAre AgaLa cAle che. paisA nathI, zuM karavuM tenI mUMjhavaNa . teTalAmAM nadInA kinArA pAse eka sapharajana taNAtuM AvatuM joyuM ane mAnyuM ke A to kudaratanI bheTa : 85 kAkA kAkA vizvakalyANanI vATe kAma che... ane teNe sapharajanathI pAraNuM karyuM. thoDI vAra pachI yuvAnane vicAra Ave che ke, ApaNI buddhi ane zrama dvArA meLavelI saMpatti para ja ApaNo hakka che. saMte kahela nyAyasaMpanna vaibhavanA unnata zabdonA bhaNakArA vAge che. saMtanI dezanAno pratichaMda jANe parvata sAthe TakarAIne pAcho phare che ane nizcaya kare che ke, sapharajananA mAlikane zodhI sajananA badalAmAM tenuM kAma karavuM joIe ane to ja A tapazcaryAnuM sAcuM samAdhAna thayuM gaNAze. AvA zubha nizcayathI yuvAna nadIne kinArekinAre traNa mAIla cAlyo. e nadIne kinAre eka vADI dekhAI ane vADImAM sapharajananuM vRkSa paNa joyuM. vADInA mAlikane maLIne potAnuM samagra vRttAMta kahyuM ane kahe che ke, huM ApanA sapharajananI kiMmata cukavavA mAguM chuM. mArI pAse dhana nathI, badalAmAM mane je kAma kaho te svIkAravA taiyAra chuM. vADIno mAlika kahe, haja eka vAra vicArI lo ! daMDarUpe huM kahuM te karavA taiyAra cho ? yuvake makkamatAthI hA kahI ane kahyuM ke huM vacanabaddha chuM. mAlika daMDa Ape che, tamAre mArI putrI sAthe vivAha karavA paDaze. yuvaka kahe, A te prAyazcitta ke pAritoSika ! mAlika kahe hA, to sAMbhaLI lo, mArI putrI kyAreka cAle che to kyAreka cAlI zakatI nathI, kyAreka eka AMkhe ja joI zake che, kyAreka be AMkhe joI zake to kyAreka aMdhanI jema banne AMkhe joI zakatI nathI. kyAreka bole ane kyAreka sAva mUMgI banI jAya che. kyAreka sAMbhaLe to kyAreka bilakula sAMbhaLI zakatI nathI, samaja ke mArI putrI kANI, laMgaDI, ardhamUMgI ane ardhabaherI ke badhira che. yuvaka kahe, meM vacana ApyuM che eTale huM avazya pALIza. vADInA mAlike potAnI putrIne bolAvavA sAda pADyo. thoDI vAramAM maMthara gatie, nIcAM neNa DhALI eka svarUpavAna kanyA AvI. yuvAna ene mugdhatAthI nihALI rahyo ane pachI bolyo ke, ApanI putrI lUlI, laMgaDI, baherI ke kANI nathI. Apa jUhuM kema bolyA ? laMgaDI hoya to eka page cAle. mArI putrI samaya sAthe eka page cAlatI hoya tevI tvarAthI cAle che. krAMti karavAnI hoya tyAM doDe, paramArtha mATe baMne page makkamatAthI AgaLa vadhe. koInuM ahita thatuM hoya, utAvaLa thatI jaNAya tyAM khoDaMgAI jAya, eka paga rokAI jAya eTale e rIte laMgaDI che. maitrIbhAvamAM banne 86
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe kAma sAMprata jIvanazailImAM yoganuM mahattva vizvakalyANanI vATe kAja page cAle. manamAM zatrutAno vicAra Ave to e vakhate apaMga banI aTakI jAya. kANI hoya te eka AMkhe jue, jyAre koI nAnAmAM nAnI vastu jovI hoya, ekAgratAthI kAMI jovuM hoya, nirIkSaNa karavA kAMI jovuM hoya tyAre eka AMkha baMdha karI eka AMkhe jovuM paDe. mArI putrI eka AMkhe jagatanI sUkSma vastu jovAnI jijJAsAvRtti dharAve che. koInuM duHkha joI karuNAbhAvamAM tenAM sajaLa nayano DUbI jAya che. koInuM maMgaLa thatuM hoya te dRzya ke satapuruSanAM darzana nirmaLa AnaMdathI mANe che, paraMtu na jovA jevuM bIbhatsa jotI hoya tyAre AMkho baMdha karI de che, aMdha banI jAya che. sAMbhaLavA jevuM zravaNa kare, na sAMbhaLavA jevuM hoya to baherI thaI jAya. saMtavANI sAMbhaLe, koIno guNAnuvAda pramodabhAvathI sAMbhaLe, paNa niMdA na sAMbhaLe. kyAreka bole ne kyAreka mUMgI, satya vacana bole, hita, mita ne priya bole. koInuM ahita thatuM hoya ke asatyano pakSa banato hoya tyAM muMgI rahe. koInI niMdA na kare. tenA maunamAM mAdhyasvabhAvanuM AzrayasthAna hoya che. yuvake kahyuM, tamArI putrImAM sAcA vaiSNavajana ke Adarza zrAvakatvanAM lakSaNo abhipreta che. huM garIba anAtha tene lAyaka nathI. - tamArAmAM saMskAralakSmIno vaibhava chalochala bharelo che. traNa mAIla cAlIne eka phaLanI kiMmata cUkavavA AvyA te tamArI aMtaraMgadazAnI pratIti karAve che. tame bAhya ane AtyaMtara tapanI paribhASA sAcA arthamAM samajyA cho. huM mArI putrInuM kanyAdAna karI nizcita banuM chuM, ema kahI vADIne mAlike sAkSAt lakSmIsvarUpa potAnI dedIpyamAna dIkarIno hAtha paramaAnaMda ane prasannatA sAthe yuvakanA hAthamAM mUkI dIdho. tyAre koyala Tahuko ryo, jharaNAe kalakala nAda sAthe nRtya karyuM maMda samIre phUlonI sugaMdha prasarAvI jANe, prakRtie A saMbaMdha para svIkRtinI mahora mArI. - mAnavInuM sAMprata jIvana keTalIka samasyAothI bhareluM che. jIvanapravAhamAM Adhi, vyAdhi ane upAdhi jaNAya che. spardhA, asalAmatI, gerasamajaNone kAraNe ane saMkula jIvanazailIne lIdhe zArIrika ane mAnasika rogo ApaNA para humalA kare che. A badhA sAme yoga eka saMrakSaNAtmaka aDIkhama dIvAla banIne Ubho rahI zake tema che. yoga jIvanadIpaka che. A eka evo bhavya ane divya dIpaka che ke agaNita loko teno sahAro laIne jIvanamAM svAcya, zAMti ane samAdhinI maMjilo sudhI pahoMcI zakyA che. hajAro varSa pUrve maharSi pataMjalie eka umadA manovaijJAnika ane utkRSTa adhyAtma pratibhA banIne yogavijJAnane prasthApita karyuM che. moDemoDe paNa vizvane yoganuM mahattva samajANuM che. tAjetaramAM ApaNA dezamAM yoga aMge sArI jAgRti AvI che. .N.0.e paNa jUna mahinAnI 21mI tArIkhane 'AMtararASTrIya yoga divasa' tarIke jAhera karyo che. yoga eTale jIvana jIvavAnI kaLA yoga eTale jIvananI eka cokkasa prakAranI rIti yoga eTale eka anokhI jIvanapaddhati yoga eTale eka spaSTa jIvanakrama. Asana, prANAyAma, ekAgratA ..e badho tana ane manano vyAyAma che. potAnI pUraka prAraMbhika sAdhanAo che. mAtra eTalAmAM aTakI paDavuM e - 88 -
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe mArA saMpUrNa ke vAstavika yoga nathI. koI paNa vyakti game te dharmanuM pAlana karatAkaratA yogasAdhanA karI zake che. yoganI pahelI zarata - huM zarIra chuM, mana chuM, hRdaya chuM ke AtmA chuM - e vizenuM satya mAnavAnI tamannA hovI joIe. bIjI zarata jIvanazuddhi - tamAma durguNono nAza ane sadgaNono vikAsa. bhale pUrepUrI saphaLatA na maLe topaNa mathAmaNa to karavI ja rahI. yoga aneka prakAre aneka rIte thaI zake. jJAnayoga, bhaktiyoga, karmayoga uparAMta rAjayoga, nAdayoga, layayoga, maMtrayoga, haThayoga, zabdayoga... vagere yogo dIrghakAlIna sAdhanA, samaya ane zakti mAgI le che. sAmAnya mAnavIne samajamAM Ave tevo madhyamamArga yoga eTale samanvaya yoga'. koI paNa vyakti strI-puruSanA bheda, bhASA-dharmanA bheda vinA karI zake. te mATe saMnyAsI thavAnI jarUra nathI ke dhaMdhA-vyavasAya choDavAnI jarUra nathI. emAM tamAma yoganAM uttama lakSaNono samanvaya thayelo che. samanvaya yoga e jIvana jIvavAnI uttamottama kalA che. eno mULa sAra ATalo. phaLanI apekSA rAkhyA vinA karma karavuM. deva-guru ane dharmane zaraNe potAnuM jIvana bhaktibhAve samarpita karavuM. koI paNa kAryamAM ApaNe nimittamAtra chIe evI samajaNa ane jAgRta jJAna sAthe jIvananA sarva vyavahAra AcaravA. roja savAre - sAMje zAMtithI, ekAMte besIne prArthanA karavI ne aMtarmukha banavuM. * dhyAnamAM ekAgra thavAno prayatna karavo. Atmastha banavuM. sahaja zabdane jIvanano strotra banAvI devo. "haze, cAlaze, phAvaze, gamaze, nabhaze, paravaDaze" evI vRtti dareka kAryamAM ane tenA pariNAmamAM vaNI levI. yoga e ciraMtana vahetI gaMgAdhArA che. dUrathI darzana karavAne badale temAM DUbakI lagAvavI paDaze. e eka evuM kalpavRkSa che je mAgo te maLaze. jJAna -duniyAmAM je-je UthalapAthala thAya te sAkSIbhAve cupacApa joyA karavI. jaja vizvakalyANanI vATe kAra prema - koIne paNa maLIne emanI sAthe AtmIyatAbharyo vyavahAra karavo. AnaMda - game tyAM ho, ekalAekalA paNa AnaMdamAM rahevuM. jJAnamArgamAM tattvabodha dvArA ApaNane zAMta karavAnI vAta che. bhaktimArgamAM prema ane samarpaNa dvArA zAMta karavAnI vAta che. yogamArgamAM prANa dvArA manane zAMta karavAnI vAta che. bhaktiyoga : - AjIvikA meLavavA mATe nokarI-dhaMdho karavo te yoga che. - saMtAnono savAMgI uchera karavo, susaMskAra-bhaNatarathI temane saMpUrNa pagabhara karavA te yoga che. - rasoI banAvI saune premapUrvaka jamADavA te yoga che. - anyanA jIvanamAM upayogI thavuM, koInI sevA, vaiyAvacca karavI, temanA sahayogI banavuM te yoga che. - divasa daramiyAna je-je sArI-narasI, yogya-ayogya pravRttionuM rAtre sUtI veLAe AtmanirIkSaNa karavuM te yoga che. - indriyo ane manane saMpUrNa zAMta karI rAtre gADha nidrAmAM sarI paDavuM e paNa yoga che. have jaina dArzanikanA mate yoga ane upayoga vize thoDI vicAraNA karIe. mana yoga, vacana yoga ane kAya yoga e traNa prakAranA yogonuM pravartana ApaNAmAM hoya che. upayoga e jaina darzanano pAribhASika zabda che. jJAna e AtmAno guNa che. A AtmAnA jJAnaguNanuM pravRttirUpamAM pariNamana thavAne upayoga kahe che. 'upa' eTale samIpa ane 'yoga" eTale jJAna darzananuM pravartana. Ano saraLa artha e thAya ke jenA vaDe AtmA jJAna darzananuM pravartana karavAnI abhimukhatAvALo thAya evo je cetanAno vepAra che tene upayoga kahevAya che. dArzanika dRSTie vicArIe to ApaNI hajI yoganI pravRtti che. yoganI pravRtti pUrI thayA pachI ekalo upayoga kAma karaze. mAtra yoganI pravRtti badalavI te sAdhanA nathI, upayoga badalAya te sAdhanA che * aMdarathI AnaMda meLavavAno rasto eTale yogamArga, bahArathI AnaMda meLavavAno rasto eTale bhogamArga * bhoga ane yoga e bannemAM zarIra, zvAsa, indriya ane mana e cAreya sakriya ( 89 CO
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe banatAM hoya che. bhogamAM cAreya caMcaLa ane uttejita bane che, jyAre yogamAM cAreya zAMta ane sthira bane che. yama-niyama e yoganI ImAratano pAyo che, jyAre dhyAna, samAdhi e ImAratanI agAzI che. mAtra pAyAmAM ja aTavAI jaIzuM to Teresa-agAzImAM nahIM pahoMcAya. anaMta AkAzanuM darzana agAzImAMthI ja thAya che. bhogAsano indriya ane manane caMcaLa banAve che. yogAsano indriya ane manane zAMta banavAmAM sahAyaka bane che. * tamoguNanI jaDatAmAMthI ane rajoguNanI caMcaLatAmAMthI mukta thaI sattvaguNamAM sthira thavA mATe prANAyAmano abhyAsa jarUrI che. recakathI prANa zuddha thAya che. pUrakathI prANa prabaLa thAya che. kuMbhakathI prANa sthira thAya che. zUnyakathI prANa sUkSma thAya che. zarIra, zvAsa, indriya ane mana e cAreyanI zuddhi tema ja saMyama ryA vinA sIdhesIdhI dhyAna ane samAdhinI vAto karavI e pAyA vinAno mahela caNavA jevI vAta che. * sukha be rIte anubhavAya che. indriyonA viSayomAM Asakta thaIne ane IndriyonA viSayothI alipta thaIne AtmabhAvamAM sthira thaIne pahelo bhogano mArga che. bIjo yogano mArga che. yoga e mAtra zarIrazAstranuM vijJAna nathI, paraMtu cittavRttinA zuddhikaraNa ane UrdhIkaraNanuM vijJAna che. yoga zraddhAno ke aMdhazraddhAno viSaya nathI ke mAtra carcAno ke ciMtanano paNa viSaya nathI. yoga to prayogano viSaya che. zAstromAM kahyuM che : ''yogena yogo jJAtavyo'. yoga sAdhanA dvArA yogane jANavo joIe. yogAta yoga pravartate. yoga sAdhanA dvArA yoga pravartana thAya che. aSTAMga yoganI sAdhanA ane siddhi 1) yamanA pAlanathI svastha samAjanuM nirmANa thAya che 2) niyamanA pAlanathI jIvana dharmamaya bane che 3) AsanonA abhyAsathI zarIra svastha bane che 4) prANAyAmanA abhyAsathI jIvanazakti vikase che 91 vizvakalyANanI vATe ka 5) pratyAhAranI sAdhanAthI indriyo aMtarmukha bane che 6) dhAraNAnA abhyAsathI mana ekAgra bane che 7) dhyAna dvArA aMtaHkaraNa zuddha ane zAMta bane che 8) samAdhi dvArA cetanAno saMpUrNa vikAsa prApta thAya che jainAcAryoe vaidika paraMparAnA koI AcAryanA graMthane mahattva ApI enI vAto svIkArI hoya to te mAtra maharSi pataMjalinuM yogasUtra che. mahAnajJAnI jainAcAryazrI haribhadrasUrijIe 'yogadaSTi'' graMthamAM ullekha ''bhagavAna pataMjali" tarIke karyo che. upAdhyAya yazovijayajI mahArAje 'pAtaMjala yogasUtra' para TIkA lakhI che. hemacaMdrAcAryajI ane cidAnaMdajI mahArAje aSTAMga yogane AvakAryo che. yoganA saMdarbhe prANAyamathI Adhi-vyAdhi-upAdhinuM nirAkaraNa kaI rIte thaI zake che te joIe. prANAyAma yogakramAMka - 1 A prANAyAma Avezayukta mana:sthitivALI tathA krodhanA AvezavALI vyaktioe karavo joIe. DAbA nasakorAthI zvAsa kheMco. sAthe evI bhAvanA karo ke prakAzanAM kiraNo caMdranADIthI aMdara praveza karIne IDA-piMgalA tathA suSumbrAnI dharI para prANapravAhane uttejita karI rahyAM che. temAMthI nIkaLelo prakAzapuMja enA thelemasamAM rahelA kendra sAthe athaDAine ene prakAzavAna banAvI rahyo che. jeTalo samaya zvAsa roko tyAM sudhI evI bhAvanA karo ke potAno Aveza have zAMta thaI rahyo. che. mana:sthiti samatola ane vyavasthita banI rahI che tathA e kendra ke jyAM pahelAM aMdhAruM hatuM te have prakAzathI bharapUra jyotipuMja banI gayo che. jamaNA nasakorAthI recaka karatI vakhate evI bhAvanA karavI ke pahelAM je vikAra potAnI aMdara hatA te ucchvAsanI sAthe bahAra nIkaLI rahyA che. pILo melo prakAza bahAra nIkaLI rahyo che ane have dhIredhIre Aveza zAMta thaI rahyo che. dareka prANAyAma vakhate A samagra bhAvanA doharAvavI joIe. prANAyAma yogakramAMka 2 A prANAyAma dhUna, bhrama tathA akAraNa bhayathI grasta manaHsthitivALA lokoe karavo. AmAM DAbA nasakorAthI zvAsa laI jamaNA nasakorAthI bahAra 92
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe kADhavo. tenA pachI jamaNAthI laI DAbA nasakorAthI bahAra kADhavo. pUraka-kuMbhakarecaka vegapUrvaka vAraMvAra karavAmAM Ave che. pUraka karyA pachI bhAvanA karavI ke mastakanA phuvArA pAse utsarjita pravAhano sphuliMga upara jaIne perAharala kArneksamAM Avela kendra sAthe athaDAine tene jAgRta tathA prakAzavAna banAve che. zvAsa bahAra kADhatI vakhate badhI phukalpanAo vegapUrvaka bahAra nIkaLI rahI che evI bhAvanA karavI joIe. A prANAyAmathI sArA vicAra, sArI kalpanAo tathA zreSTha ciMtana pedA thAya che tathA ApaNI aMdara raheluM kharAba ciMtana dUra thaI jAya che. prANAyAma yogakramAMka 3 avasAda, nirAzA, kAyaratA tathA Darapoka mana:sthitivALA lokoe A prANAyAma karavo joIe. AmAM prathama jamaNA nasakorAthI (sUryanADI) zvAsa kheMcavo tathA tenI sAthe ja evuM dhyAna karavuM joIe ke AzAvAdI tathA prasannatAdAyaka vicAra brahmAMDamAMthI potAnI aMdara zvAsa sAthe pravezI rahyA che. kuMbhaka daramiyAna kalpanA karavI ke A prANapravAha magajanI madhyamAM hAIpothelemasamAM rahela kendrone prakAzita ane prANavAna banAvI rahyo che. evI prabaLa bhAvanA karavI ke jhaDapathI AvanAra A saciMtana manamAM aDDo jamAvI beThela avasAdane jaDamULamAMthI ukhADI rahyuM che. baMne vacce ghamasANa yuddha thaI rahyuM che ane chevaTe avasAda pedA karanAruM ciMtana DAbA nasakorA dvArA recakanI sAthe bahAra nIkaLI rahyuM che. A abhyAsa vAraMvAra karavo. - prANAyAma yogakramAMka * A prANAyAma AturatA, utAvaLa tathA adhIrAInI manaHsthitivALA lokoe karavo joIe. AmAM DAbA nasakorAthI pUraka karI recaka paNa DAbI bAjuthI ja karavAno che. DAbA nasakorAthI eTale ke caMdranADI dvArA zAMtidAyaka, dhIraja ApanAra, badhI vyagratA, taNAva tathA becenIne dUra karanArA sadvicAro brahmAMDanA prANa mahAsAgaramAMthI kheMcIne, mastakanI madhyamAMthI pedA thatA snAyu sphulDiMga pravAhanI sAthe emagleDAITa boDImAM (picyuTarI graMthi) rahelAM kendrone jAgRta karI prakAzavAna banAvI rahyAM che. tenAthI pedA thatA vidyutapravAhanA sphuliMgo AturatAne janma ApanAra vicArone DAbA nasakorA dvArA ja recaka vakhate bahAra kADhI rahyA che. A ciMtana dareka prANAyAma vakhate karavuM joIe tathA dareka vakhate teno vadhAre pracaMDa saMkalpa karavo joIe. - 93 vizvakalyANanI vATe prANAyAma yogakramAMka 5 aparAdhI manovRttivALI tathA satata ayogya ciMtana karanArI vyaktioe A prANAyAma karavo joIe. - AmAM jamaNA nasakorAthI zvAsa levo, sAthe bhAvanA karavI ke sadvicAro khUba jorathI aMdara kheMcI rahyA chIe. kuMbhaka vakhate bhAvanA karavI ke mananI acetana pravRttiomAM je durguNo vyApelA hatA temane zAMta karanAra prANapravAha madhya magajamAMthI uparanAM vAdaLonI jema phelAya che. te limbika sisTimamAM rahelAM kArneksanI najIka rahelA nyUkalAIne uttejita, jAgRta tathA abhisaMcita kare che. dareka vakhate zvAsa kheMcatI vakhate aMdara AvelA vicAro eTalA daivI ane zubha che ke kharAba vicAra have tyAM TakI zake tema nathI. dareka vAra zvAsa bahAra kADhatI vakhate jamaNA nasakorA dvArA ja e kharAba vicArone bahAra kADhI nAkhavAnI bhAvanA karavI. dareka vakhate zubha ciMtanane mastakamAM chavAyeluM tathA azubha ciMtanane bhAgI jatuM jovAnI kalpanA prabaLatAthI karavI joIe. A saMdeza eTalo prANavAna hovo joIe ke prANAyAma pUro thatAMnI sAthe ApaNane evuM lAgavA mADe ke ApaNI aMdarathI badhI Akramaka tathA kAmuka vRttio jatI rahI che ane daivI vRttio jAgrata thaI rahI che. prANAyAma yogakramAMka alpamaMdatA (buddhi maMda hovI te) ane AtmahInatAvALA, astavyasta vicAravALA lokoe potAnI buddhine prakhara ane tIkSNa banAvavA A prANAyAma karavo joIe. A prANAyAmamAM nAka baMdha karavA hAthano upayoga karavAno nathI. zAMta sthitimAM besIne baMne nasakorAMthI jhaDapathI zvAsa aMdara kheMcIne maMthana tathA prANazaktinA AvAgamananI bhAvanA karavI. mastiSka paTala para A vidyutapravAhone doDatA tathA medhA (buddhi) saMbaMdhI kendrone jAgRta karatAM hoya evI kalpanA jovI. bhAvanA karavAnI ke dareka vakhate baMne nasakorAM dvArA kheMcavAmAM Avelo prANapravAha jhaDapathI prinTala lonanAM kendro sAthe athaDAya che tathA emane prakAzavAna banAve che ane recaka vakhate baMne nasakorAM dvArA parata Avato rahe che. bIjI vAra te bamaNA vegathI bamaNI zakti laIne Ave che ane mastakanA agrabhAvane prakAzathI bharI de che. buddhi prakhara thavAnI, potAnI laghutAgraMthi dUra thavAnI, pote zreSTha, 94
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe buddhimAna ane atyaMta manasvI banavAnI kalpanA dareka prANAyAma sAthe prabaLatApUrvaka karavI. vAraMvAranA A abhyAsathI snAyupravAha sakriya banato jAya che. Ama sAMprata jIvananI keTalIka manoroganI samasyAo prANAyAmathI ukelI zakAya che. jIvananI koI paNa paristhitimAM yoga niyamita rIte karatA rahevuM joIe. yoga prati atUTa vizvAsa ane zraddhA hovA joIe. A viSayanuM krAMtikArI zahIda bismilanI jIvananI eka ghaTanAthI samApana karIzuM. zahIda rAmaprasAda bismilane phAMsInI sajA karavAmAM AvI hatI. jelare kahyuM ke kAle A samaye tamane phAMsIe laTakAvI devAmAM Avaze. niyata samaye jelara phAMsI mATe tene levA tenI koTaDI para pahoMcyA tyAre rAmaprasAda yogaprANAyAma ane prabhuprArthanAmAM lIna hatA. jelare pUchyuM ke hamaNAM to tAre maravAnuM che to A yogano zo artha ? rAmaprasAde javAba Apyo ke, mAre maravAnuM che te mane khabara che tethI ja huM Aje 10 miniTa vadhu yoga karavA mAguM chuM, eTalA mATe ke maravAnA aMtima samaye mAruM manobaLa nabaLuM na paDe. prabhune paNa lAge ke temanI pAse hAlato-cAlato svastha mAnavI zahIda thaIne Avyo che. jelara temane selyUTa mAravA potAnI jAtane rokI zakyo nahIM. A hatI Izvara ane yoga prati tenI zraddha 95 24 vizvakalyANanI vATe bhAratIya guru paraMparAnA saMdarbha : sadguru : saMskRtino AdhArastaMbha zaizavakALamAM bALakanI mAtA ja tenI guru hoya che. mA gharanA parisaramAM rahIne potAnA bALakane zikSaNa ane saMskAranuM siMcana kare che, paraMtu vizvanA vizALa phalaka para tenI vikAsayAtrA mATe te mAtA potAnA staranI vyaktine zodhe che ane te che mAstara. Ama jIvanamAM mAnA stara para jo koI paNa hoya to te che mAstara... eTale vidyAguru. potAnA bALakanA jJAnanI kSitijanA vistAra mATe mA potAnuM bALaka zikSakane soMpI de che. prathama zikSaka mAtA ane pachI jIvanamAM vidyAguruno praveza thAya che. gu = aMdhakAra, 3 = dUra karanAra. avidyAno aMdhakAra dUra karanAra, jIvanamAM jJAnano prakAza pAtharI, muktinuM maMgala pravezadvAra je cIMdhe te sadguru che. jemane satno sAkSAtkAra thayo che evA te sadgurune bhAratavarSanAM zAstroe gurune brahmA, viSNu, mahezanI upamA ApI navAjyA che, kema ke jIvanamAM sadguNonA sarjaka gurune brahmA gaNyA che. sadguNanA poSaka zrI viSNune tulya gaNyA che ane doSonA vinAzaka mahAdeva jevA mAnyA che. A traNa devonI upamA yathArtha che. vidyAguru vidyAdAna dvArA ApaNA vyAvahArika jJAnamAM vRddhi kare che, je jJAna nokarI, dhaMdhA ke vyavasAya dvArA jIvananirvAha calAvavA upayogI thAya che. vaLI, 96
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe bhautika sukha, saMpatti, pratiSThAnuM upArjana paNa tenA dvArA thaI zake che. uparAMta, vidyAgurae Aropela dharmanItinA saMskAro ApaNAmAM rahelI suSupta cetanAne jAgRta karavAnuM kArya kare che. Ama vidyAgura mAnavIno Akho bhava sudhAre che. paraSArtha ane puNyanA yogathI bhautika samRddhi saMpanna thaI hoya to te samRddhine kaI rIte bhogavavI, teno viveka dharmaguru ja zIkhavI zake ane bhautika samRddhi vinA paNa, khUba ja prasannatAthI kaI rIte jIvI zakAya te vidyA to mAtra dharmagura dvArA ja pAmI zakAya. bhAratIya guru paraMparAmAM hajAro varSathI bhakto-ziSyonA hRdayamAM gurumahimAnuM gAna, raTaNa ane jApanuM akhalita sAtatya che. gururbahmA guraviSNu gururdevo mahezvara / guru sAkSAt parabrahma tasmai zrI guruye namaH // A saMskRtie guruno paramatattvarUpe svIkAra karyo che. AdhyAtmika tattvanAM rahasyo pAmavA mATe mAtra A bhava ja nahi, paraMtu bhava paraMparA sudhAravA mATe jIvanamAM dharmaguranuM mahattva ananya che. binA nayana pAve nahIM, binA nayana kI bAta, seve sadguru ke caraNa, so pAve sAkSAta bujhI cahata jo pyAsa ko, he bujhana kI rIta, pAve nahI gurUgama binA, eha anAdi sthita! ApaNAM vidvAna vyAkhyAtA DaoN. pUjya mahAsatI tarulatAjIe huM AtmA chuM'mAM yugapuruSa zrImad rAjacaMdranI A mahAna racanAne adbhuta rIte samajAvatAM kahyuM che ke, "bInA nayananI vAta eTale je anubhava IdriyothI thaI zakato nathI, iMdriyAtIta che evo AtmAnubhava. ApaNAM carmacakSuo jagatanA sarvarUpI padArtho joI zake che, paNa arUpI evo AtmA A nayanomAM samAto nathI. tene jovo, jANavo hoya to aMtaracakSu ughADavAM paDaze. aMtarano thayelo ughADa, aMtaranI anubhavadazAnI prAptinI tIvra lagana ja AtmAno sAkSAtkAra karAvI zake, paNa e lagana lagADe koNa? brahma jJAnano bhomiyo jeNe pote AtmAnubhava karI lIdho che teo mATe he mAnava AtmAnubhavI sarunAM caraNomAM cAlyo jA. temanAM caraNanuM grahaNa karavAthI paramAnaMdane pAmI zakAze.' saMta kabIrajIe paNa sadgarane jIvanamAM prathama sthAne mUkyA - prasthApyA che. vizvakalyANanI vATe kAma guru goviMda dou khaDe, kisake lAguM pAya? balihArI guru ApanI, goviMda diyo batAya. Ama sahu saMtoe ekIavAje sarunA zaraNane svIkAryuM che. sadgara vinA sAdhanAmArge vikAsa thaI zakato nathI. guNapUjaka jaina paraMparAmAM vizuddhinI dRSTie siddhabhagavaMtanuM sthAna UMcuM che. arihaMta prabhu siddhone namaskAra kare che, paraMtu namaskAra mahAmaMtramAM pahelA namaskAra arihaMta prabhune ane pachI siddha prabhune karIe chIe, kAraNake ApaNane siddhanuM svarUpa samajAvanAra jo koI hoya to te upakArI arihaMta bhagavAna che. mahAna sararUpe jo arihaMta bhagavAne siddhanuM svarUpa na batAvyuM hota to ApaNe jANI zakyA na hota ane evI siddhadazAnI prAptino puruSArtha karavA koI jIva prerAyo paNa na hota. Ama pratyeka jIva puruSArtha karIne paramAtmA thaI zake che. e batAvanAra arihaMta prabhune siddhabhagavaMta karatAM paNa prathama sthAna ApyuM che. vartamAna gunI anivAryatA che, kAraNa, A kALamAM A kSetre arihaMtadeva ApaNI vacce sadehe nathI tyAre ApaNA mATe jo koI sacoTa ane sabaLa avalaMbana hoya to te mAtra eka ja che ane te che sara. jinezvare zAstra prarUpyA, guru gaNadhara tathA temanI ziSya paraMparAe e upadeza sUtra-siddhAMtane AgamarUpe guMcyA. Ama sane kAraNe ApaNane AgamarUpI amUlya vAraso maLyo. zAstromAM mArga batAvyo che. marma batAvyo nathI. marma to sadgunA aMtaramAM paDavyo che. guru ApaNA doSa joI ApaNane jAgRta kare, jyAM bhUlIe tyAM pharI gaNavAnI preraNA Ape, paramahitakArI mitra, karuNAnidhAna sadguru, hitabuddhie zAma, dAma, daMDa, bhedarUpa nIti AcarIne paNa sAdhakane sAcA raste caDAve. guru zilpI che. zilAmAMthI nakAmo bhAga dUra karI zilpI suMdara mUrti banAve tema guru ziSyanA durguNo dUra karIne tene jIvanasauMdarya bakSe che. jJAna to pratyeka mAnavInA AtmAno prathama guNa che, paraMtu jJAnAvaraNIya karmathI AtmA jyAM sudhI lopAyelo che tyAM sudhI tene samyaka jJAnanI prApti nathI. A jJAnAvaraNIya karmano kSaya gunA upadeza vinA zakya nathI. ahilyA thaIne sUtuM che, amAruM jJAna aMtaramAM, gu! mama rAma thaI Avo, tamArA sparza jhaMkhuM chuM." - 98 -
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe Ama sadgurunA sparzamAtrathI jJAna pragaTa thavAnI mArmika vAta kavie kahI che. kabIrajIe to sadgurune jJAnarUpI locana ughADanAra kahyA che. sadagurukI mahimA anaMta, anaMta kiyA upakAra locana anaMta ughADiyA, anaMta dikhAvaNahAra AvA sadguru meLavavA mATe ApaNane aMtaranA atala UMDANamAMthI jijJAsA jhaMkhanA jAgavI joIe. guruprAptinI abhilASA romaromamAMthI pragaTa thavI joIe. saharAnA raNamAM pravAsa karatAM pravAsIne tarasa lAge tyAre zItala jaLa mATe kevI utkRSTa IcchA thAya che, e ja rIte... sadguru! tamone jhaMkhuM chuM prakhara saharAnI tarasathI... sadguru jevA mahAna ratnane jIravI zake tevI pAtratA paNa keLavavI joIe. A to sihaMNanA dUdha jevI vAta che. vinaya, hitazikSAnI pAtratA ane guru pratye Adara, atUTa zraddhA, Adarza ziSyanA guNo che. AvA Adarza ziSya mATe sadgurunuM zaraNuM kalpavRkSanI zItaLa chAMyA samAna che. jJAnIoe kahyuM che ke phuguru kAgaLanI ke paththaranI nAva jevA hoya che. kAgaLanI nAva jevA guru pote DUbe ne bIjAne DUbADe, paththaranI nAva jevA guru pote DUbe ne bIjAne paNa DUbADe, jyAre sadguru kASThanI nAva jevA hoya che je pote tare ane bIjAne paNa tAre che. jJAnIoe gurune panihArI samAna ane sonAnI khANanA khANIyArUpe kahyA che. kUvAmAM pANI ghaNuM che. tarasyo pravAsI kAMThe Ubho che. pANInAM darzanathI tenI tRSA tRpta thavAnI nathI. panihArI doraDuM siMcI ghaDAmAM pANI bharI bahAra lAve, tene kapaDA vaDe gALI pravAsInI tRSA tRpta kare che, tema zAstranuM jJAna phUvAnA pANI jevuM che. guru tenuM ciMtana-manana-parizIlana karI ApaNe yogya banAvI Ape che ane ApaNI jJAnapipAsAne tRpta kare che. jema panihArI koI paNa tarasyA vaTemArgunI nAta, jAtapAtanA bheda vagara tRSA tRpta kare che. tevA ja che NAvaMta jJAnI gurujana. vaLI sonAnI khANamAM mATI mizrita sonAnA puruSArtha dvArA aneka prakriyAthI covIsa kereTanI zuddha sonAnI lagaDI khANIyA banAve che, tema jJAnI gurujana zAstranAM agAdha rahasyone saraLa bhASAmAM ApaNI samakSa rajU karI mokSano mArga sulabha karI Ape che. sadgurunA aMtaramAM akhUTa anukaMpAnuM jharaNuM vahetuM hoya che. tethI saMskAra CC vizvakalyANanI vATe ka ane sAcI samajaNa guru pAsethI maLe che. adhyAtmajJAna ane jIvananAM ucca mUlyo guru dvArA sAMpaDe che. ApaNI AryasaMskRtimAM gurune prabhunA pratinidhi ane dharmasaMskRtinA saMrakSaka, AdhArastaMbha ane poSaka mAnavAmAM AvyA che. sadvidyA, brahmavidyA ne sadguNo guru pAsethI ja prApta thAya che. namratA, sevAbhAva, vinaya ne viveka e badhuM gurukUpAthI ja prApta thAya che. deva, guru ane dharma A traNe tattvo paramamaMgalakArI che. A traNa tattvo tAraka che, paraMtu AmAM gurunuM mahattva avarNanIya che. traNemAM gurunuM sthAna eTalA mATe rvoparI che ke deva ane dharmatattvanI samajaNa karAvanAra guru ja che. guru bhavya jIvone bodha Ape che. gurunAM mArgadarzana ane sadbodhanAM spaMdano ja jJAnaprAgaTaca mATe upakArI che. guruthI ja samyak paMcanI prApti thAya che. guruthI ja samasyAnuM samAdhAna thAya che. gurunI ArAdhanA tAre che ne pAra utAre che. gururUpI nAvamAM besIne ja saMsArasAgara tarI zakAya che. saMsAranA samudramAM tophAna Ave ane jIvananaukA jyAre temAM aTavAI jAya tyAre khUba prayatna karavA chatAM kharAbe caDelI nAva kinArA tarapha jaI zakatI nathI tyAre mUMjhAyelA ziSyanA hRdayamAMthI pokAra UThe che - "huM to halesAM mArato thAkI gayo chuM he guru ! nAvika banIne Avajo A jIvananaiyA tAravA.'' sAcA hRdayanA A pukArathI guru avazya mArga batAve che. guru kuMbhAra jevA che. jema kuMbhAra ghaDAnuM ghaDatara kare tema guru ziSyanuM ghaDatara kare che. bahArathI bhale TapalA mAre, paNa aMdarathI mRdu hAthanA sparzathI uSmAbharyo Teko Ape che. kuMbhAra jema vadhArAnI mATIthI ghaDAne suMdara ghATa Ape che, tema guru ziSyanI bhUlo, UNapa, kSatione dUra karI yogyatA bakSe che. bahArathI gurunuM sakhata ke kaDaka anuzAsana hoya, paraMtu aMdarathI ziSya prati dayAvAna guru mRbhAva rAkhe che. kabIra sAcuM ja kahe che : 'yaha tana viSa kI belaDI guru amRta kI khANa zIza dIye jo guru mIle te bhI sastA jANa.' 100
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe mArA "huM to viSaya-kaSAyonA jherathI bharela chuM. guru to saguNonI amRtakhANa che. mastaka arpaNa karavAthI paNa jo gura maLe to huM nyAla thaI jAuM.' bhAratIya saMto, bhajaniko ane dArzanika kavioe gumahimAnAM gIto gAyAM che. ravibhANa saMpradAyanA saMto, mahApaMthI saMto, paraba paraMparAnA saMto dAsI jIvaNa, lakSIsAheba svAminArAyaNa saMpradAyanA niSkuLAnaMdasvAmI, zaMkarAcAryanI viveka cUDAmaNi, kAzmIranI kavi lalezvarInI racanAo, gaMgAsatI, hothI, devAyata, DuMgaraparI, narasiMha, mIrA, dharamadAsa, saMtakavi akho, nAnakavANI ane prItamadAse bharapUra guruguNa gAyA che. jaina zrAvaka kavio ane jaina AcAryonI racanAo guruguNadarzana karAve che. zrAvaka kavi RSabhadAsa, pU. AnaMdaghanajI, upAdhyAya yazovijayajI, A. samayasuMdara, yogani thArya buddhisAgarajI, jJAnamilasUrijInI sanjhAIo, zrI cidAnaMdajI, pArdhacaMdrasUri, kamalasuMdara gaNI udayagirinA yogezvara jagajIvanasvAmI, muni saMtabAlajI, parama dArzanika jayaMtamunie potAnI racanAomAM gurumahimA gAyo che. sAdhanAnA dareka tabakkAmAM guru, ziSyo ane bhakitanA sahAyaka bane che. guru ahaMkAra dUra karAvI pAtratA pragaTAve che. guru ApaNA jIvanamAM vinayadharmanuM AropaNa kare che ane sAdhanA mATe lIdhelA sAdhana aMge mArgadarzana Ape che. guraAjJAthI lIdhela sAdhanathI sAdhya sudhI pahoMcavAmAM saraLatA rahe che. dArzanika saMdarbhe guradakSiNA vize ciMtana karavA jevuM che. ziSya hadayamAM evA bhAva pragaTa karavA joIe ke, 'je kAMI mane maLyuM che te gurukRpAe ja maLyuM che, mATe sarva gurunuM ja che to huM tene gurudakSiNA ApanAra koNa? gurune arpaNa thayA pachI ahanuM visarjana thayuM che, mananuM mRtyu thayuM che. A jagatamAM AtmAthI zreSTha kazuM ja nathI ane mane AtmAnuM darzana karAvanAra to guru ja che jethI AtmA paNa teno ja che to huM gurune zuM ApI zakuM? Ama laghutAbhAva pragaTa thAya to ja ziSyatva Adarza banI zake che. guru, bhaktinI parAkASTArUpa zrImadjInI gAthA dvArA ApaNe A viSayanuM samApana karIzuM.' aho aho zrI sadguru karuNA siMdhu apAra A pAmara para tame karyo aho aho upakAra zuM guru caraNa kane dharuM AtmAthI sau hIna - 101 kAkA vizvakalyANanI vATe te to gurue ApIyo vatuM caraNAdhIna deha chatAM je nI ja zA varte dehAtIta te jJAnInAM caraNamAM ho vaMdana agaNita. saMta dattAtreye, pazu-paMkhI ane prANIomAM devI guNonI viziSTatAnAM darzana karyA to temaNe e badhAne gurupade sthApI dIdhAM. dhanya che temanI guNAnurAgI dRSTine datAtrayene mAnavI, prANI ane prakRtimAM je saNo dekhAyA tene temaNe gura mAnyA. dharatI, AkAza, samudra, vAyu, agni, IyaLa, caMdra, sUrya, ajagara, jala, pataMgiyuM, hAthI, madhapUDo, haraNa, mAchalI, gaNikA, bALaka, kuMvArI kanyA, luhAra, sarpa, madhamAkhI, ane ktaro Ama A covIza grao batAvyA che. akho, kabIra, mahAtmA gAMdhI ane svAmI vivekAnaMdanA garasaMbaMdhI ciMtanamAM eka sUra pragaTe che "tuM tAro guru thA!" sadgurunI zodha karavA, gurunI prApti mATe tuM ja svayaM tAro guru thaIne puruSArtha kara to ja tane puruSanI prApti thaze. vyAsamuni-nArada, bhISmanA guru parazurAma AruNi, upamanyu, satyakAma jaimina, parazurAma, karNa, bhagavAna mahAvIra-gaNadhara gautama, vaziSTha-rAma, kRSNa-sAMdIpani, droNAcArya-ekalavya, rAmAnaMdasvAmI, rAmakRSNa-vivekAnaMda jevA mahAna guru-ziSyanuM pAvana smaraNa karI saMskRtinA AdhArastaMbha samA sadgurune vaMdanA ! 102
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 vizvakalyANanI vATe divya vaizvikabeMkano ceka jainazAstromAM amarAvatInA zreSThI sumedanI eka sarasa kyA Ave che, teno sAra nIce pramANe che : amarAvatI nagarInA sauthI dhanADhaca zeThanuM avasAna thayuM. teo sumedanA pitA hatA. aMtyeSTinI kriyAmAM bhegAM thayelAM badhAM sagAM-vahAlAMoe vidAya lI dhI. pachI zeThanA munime sumeda samakSa AvIne badho hisAba-kitAba rajU karyo. pitAnAM dhana, dolata, saMpitta keTalI che te jaNAvI. pitAno kArabhAra kyAM ane keTalo vistRta phelAyelo che, dezamAM kyAM keTalI peDhIo che, vepAra-dhaMdhAmAM keTaluM rokANa thayeluM che tenI vigatavAra samajaNa ane mAhitI ApI. tyAra pachI munima sumedane bhoMyarAmAM laI gayo. bhaMDAro ane tijorIonI cAvIo soMpatAM kahyuM ke, have tame A badhI ja saMpattinA mAlika cho. sumede saghaLo hisAba-kitAba joyo, bhaMDAro ane tijorIo joI, mUlyavAna hIrA-mANeka, dhana-dolata ane sarpatti joI jenuM mUlya abajo ane kharco rUpiyAnuM hatuM. (eka kharva = 10 abaja) ATalI aDhaLaka saMpatti joyA bAda sumedane kazAmAM moha, mamatA ke lolupatA na dekhAI, te jANIne munimane khUba ja Azcarya ke thayuM. sumeda sAme najara karI to enI AMkhomAMthI AMsu TapakatAM hatAM. eTale munime prazna karyo, 'tame ATalI abajo rUpiyAnI saMpattinA mAlika cho, vArasadAra cho. ApanA pUrvajonI saMpatti che pachI tame kema raDo cho ?' 103 vizvakalyANanI vATe ka sumede munimane kahyuM, 'mAre tamArI pAsethI eka vAta samajavAnI che. mArA vaDadAdA mRtyu pAmyA. teo paNa A saMpitta sAthe na laI gayA. mArA dAdA paNa A saMpitta ahIM ja choDI gayA ane mArA pitAjI paNa A saMpitta temI sAthe na laI gayA. tame have koI yukti batAvo ke mArA mRtyu pachI A badhI saMpatti mArI sAthe laI javA mAguM chuM, tene ahIM choDI javA nathI mAgato. kAla savAra sudhI koI upAya zodhI mane batAvajo. kadAca mAruM mRtyu paNa thAya pachI. A saMpatti mRtyu pachI sAthe na laI jaIza ke na mArAM saMtAno temanA mRtyu bAda A saMpatti sAthe laI jaI zakaze. have huM A saMpattino nikAla karI devA mAguM chuM.' munime sumedane javAba Apyo, 'zeThazrI, AvuM to kadI banyuM ja nathI ane banavAnuM paNa nathI. koI mRtyu bAda sAthe saMpatti laIne gayuM ja nathI !' Akhare sumede yukti zodhI lIdhI. yukti hatI saMpattinuM dAna karI saMsAra tyAgavAnI. teNe munimane yukti jaNAvI. yukti jaNAvavAnI kSaNe ja teNe A saghaLI saMpattinuM dAna karI dIdhuM ane saMyamanA mArge javA saghaLuM tyAgI dIdhuM. puNya nAmanI divya vaizvika kosmika baeNMkano TrAvelarsa ceka bhavobhava sAthe rahe che. 104
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 vizvakalyANanI vATe vRkSonA rakSaNa mATe zahAdatanI kathA sRSTinI samagra prakRti tAlabaddha cAlI rahI che. sRSTinA tamAma padArtho mAnavI mATe ja sarjAyA che, AvA khoTA khayAlane kAraNe upabhoktAvAdano janma thayo. upabhoktA saMskRtinA udaye mAnavInI jarUriyAto vadhArI tethI utpAdana vadhAravAnI jarUra paDI. vaijJAnika zodhono vivekahIna upayoga asaMyama ane kudaratI sAdhanonA zoSaNa dvArA mAnavIe prakRti para AkramaNa karyuM. paryAvaraNanA saMdarbhe ahiMsA vize vicAraNA karatAM jaNAze ke bhagavAna mahAvIre kevaLajJAnanI prApti pachI pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspati e darekamAM jIva che ema jaNAvela. A darekane svataMtra sattA che. teo koIkanA mATe nathI banyAM. A pAMca tattvomAM sthira rahenArA jIvonA astitvano svIkAra karI hiMsAthI bacavA kahyuM. jala (pANI), vAyu, mATI (pRthvI), uSNatA (prakAza) ane prANIo A tamAma maLIne paryAvaraNa athavA vAtAvaraNa race che. A tamAma ghaTakonuM paraspara saMtulana na jaLavAya to pradUSaNa utpanna thAya che. janajIvana para paryAvaraNa saMkaTa AvI paDe che. vaLI vaizvika tApamAnane saMtulita karavAmAM vRkSonuM UMcuM yogadAna che. paryAvaraNanI rakSA mATe ane janajIvana mATe vRkSo upayogI che. vRkSo phaLa ane chAMyaDo Ape che. saMto vRkSamaMdiro racavAnI vAto kare che. to vRkSapremIo smRtivana dvArA parvanA divasoe vRkSAropaNanA kAryakramo yoje che. viznoI dharmaguru zrI jAMbhezvarajI mahArAja to kahetA ke (sara sAThe DaMkha bace to bhI sasto jAna) zira 105 vizvakalyANanI vATe ka sATe paNa vRkSanI rakSA karavAno, vRkSane bacAvavAno prasaMga Ave to vRkSanI kiMmata karatAM mastaka sastuM che ema gaNavuM te ja kharo dharma che. zAyata dharma dvArA acalacaMdajI kahe che ke A gurujIno upadeza caritArtha karatI eka ghaTanA rAjasthAnanA jodhapura jillAmAM banI gaI. vikrama saMvata 1787, I.sa. 1730, khejaDalI gAmamAM jodhapura narezanA AdezathI khIjaDA (khejaDI)nAM vRkSo kApavA kaThiyArAo AvyA. zrImatI amRtAdevInA netRtvamAM teno sakhata virodha karavAmAM Avyo. kaThiyArAo-vRkSahatyArAonI kuhADIthI vRkSane bacAvavA amRtAdevI khejaDInA vRkSane banne bhUjAo pahoLI karI vIMTaLAI vaLI ane teNe potAnI Doka para kuhADIno prahAra jhIlI lIdho. lohIthI lathabatha banI ane vRkSanI rakSA karavA zahIda thaI gaI. zrImatI amRtAdevInI putrIo, paDozI AsIbAI, ratnIbAI, ImaratIbAI, sImAbAI, bhAgubAI sahita ekaeka vIrAMganAe zahAdata vahorI. zrImatI amRtAdevInA pati rAmojI sahita ghaNA loko zahIda thayA. eka vyaktinI garadana para kuhADo paDatAM dhaDathI mastaka alaga thatuM to bIjI vyakti nIDaratAthI zahAdatane AmaMtraNa ApatI. Ama 363 loko zahIda banyA. lohInI nadI vahI. rAjAnA kaThiyArA harakAronA hAtha raktaraMjita banI kAMpI UThacA. hathiyAravihIna 'nihatyA' lokono vRkSaprema joI temanA AvA apratima ane bhavya balidAna joI rAjA pAse jaI ghaTanAnI vAta kahI. lokono ahiMsA-paryAvaraNa ane vRkSo pratyeno prema joI nareze viznoI gAmomAM vRkSo kApavA para ane zikAra karavA para pratibaMdha jAhera karyo. zrImatI amRtAdevInA netRtvamAM vRkSanI rakSA mATe strIo dvArA devAyelAM A balidAna paryAvaraNa ane vRkSapremI mATe eka anerA udAharaNarUpa che. rAjya sarakAra zrImatI amRtAdevInI smRtimAM dara varSe paryAvaraNa puraskAra Ape che, eTaluM ja nahIM, paraMtu khejaDIne rAjyavRkSa ghoSita karyuM che. saMvata 1787nI bhAdaravA suda dazamanA banelI A ghaTanAnI smRtine jIvaMta rAkhavA ane vRkSapremIonI zahAdatane zraddhAMjali ApavA A sthaLe eka meLo bharAya che, jenI sAme eka medAna che. du:khanI vAta e che ke tyAM vRkSo bahu ja ochAM che. je vRkSo che tenI saMbhALa paNa ochI levAya che. zahIdonA nAmanI koI khAMbhI paNa nathI. e sthaLa para 363 khejaDI vRkSa ugADI vRkSamaMdira banAvavuM joIe ane tamAma zahIdonAM nAmanI takatI mUkI sthaLane rASTrIya smAraka banAvavuM joIe jethI paryAvaraNa ane vRkSapremIo mATe te sthaLa tIrtha banI zake ane te divasa vRkSAropaNano pAvana divasa banI zake. 106
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe cAla, jhADanI khabara kADhavA kAle koI DALa tUTI che, cAla, jhADanI khabara kADhavA. eka kuhADI kayAMka UThI che, cAla, jhADanI khabara kADhavA. pAnakhare je paMkhIo e, jhADane hiMmata ApI'tI, e paMkhIonI hAma khUTI che, cAla, jhADanI khabara kADhavA. DALa tUTI ne keTakeTalAM paMkhInAM ghara tUTI gayAM; ko'ke zuM mirAta lUMTI che, cAla, jhADanI khabara kADhavA. jhADa kuhADIlAyaka ho, to mANasa zene lAyaka ? taraNAMomAM vAta phUTI che, cAla, jhADanI khabara kADhavA. AcArya pradhumnasUrinuM A kAvyanuM suMdara rasadarzana ciMtanapreraka che. dRzya bhale eka hoya, paraMtu tenuM darzana to vyaktie vyaktie nokhuM ja rahevAnuM ane temAM paNa kavinuM darzana to lokottara ja rahevAnuM. kavi mAtra AMkhathI nathI jotA; tenI najarano mahimA che. juo, A vAta to kyAM navI che ! jaMgalamAM eka jhADanuM tUTavuM, te to rojanI ghaTanA che. jenI noMdha paNa na levAya evI sAdI ghaTanA che. e sAmAnya lAgatI ghaTanAne uThAvIne kavi konIkonI sAthe joDe che tenuM ja mahattva che. - lokamAM koI pratiSThita vyakti svargavAsI thAya tyAre vRkSane yAda karavAmAM Ave che. bhAyANIsAheba svargavAsI thayA tyAre ghaNAe hRdayamAM je anubhavyuM hatuM te zabdamAM avatarita karyuM hatuM: 'eka dhIMgo vaDa dharAzAyI thaI gayo, jenI othe keTakeTalA mALA baMdhAyA hatA te badhA vIMkhAI gayA '. Ama vyaktithI vRkSa sUjhe che. ahIM vRkSathI vyakti sudhI javAnuM che. - 107 kAkA kAkA vizvakalyANanI vATe kAma gItaracanAmAM kavi mukeza joSInI hathoTI sArI jAmI che. A kAvyamAM e sahaja jovA maLe che. jenI DALa tUTI che, tevA koI jhADanI khabara kADhavAnI vAta che. gujarAtI bhASAnI khUbI ahIM che. zabdavyaMjanAmAM to te medAna sara kare che. zabdo sAdA paNa arthacchAyA ajabanI ! jhADanI khabara eTale parivAranI khabara kADhavAnI vAta che. DALa tUTavAmAM kAraNa che koI kuhADI - koI Apatti ! koI apekSA ! kuhADInI sAthe kriyApada joDAyuM che 'UThI che'. ApaNe tyAM "soLa uThyA che' evo prayoga pracalita che. ahIM 'eka kuhADI kyAMka UThI che'. DALane toDavAmAM nimitta banelI kuhADI che e sahAnubhUtipreraka che. have DALanI khabara kADhavAnuM kAraNa mAtra e DALa che ema nathI. e DALe to keTakeTalAnA pavana paDI gayelA du:khada divaso sAcavI jANyA che. pAnakharanA lAMbA lAge evA divasomAM, pharI vasaMta Avaze, paDelAM pAna navAM thaI zaNagArAze - ema hiMmata ApI paMkhIonI jamAtane rAjI karI hatI te badhAMnI hAma javA beThI che. enI khabara kADhI AvIe. DALa tUTavA mAtrathI vRkSano viyoga che ema nathI. tyAM akhUTa prItipUrvaka potAnI moMgherI mUDI jevAM ghara bAMdhyAM hatAM. haMpha ane salAmatI ApatAM, moTI mirAta samA e ghara bhAMgyAM che. cAla, ApaNe tenI khabara kADhIe ane zraddhAnuM bhAtuM bAMdhIe; vizvAsanA dIvAmAM ghI pUrIe. chelle vedanAnItaratA zabdo che : jhADa jo kuhADIne lAyaka che to mANasa zene lAyaka che ? moTA mANasomAM nahIM, nAnAM taraNAMomAM A vAta carcAya che !' 'taraNAMomAM vAta phUTI che'. - rojiMdA vyavahAramAM 'vAta phUTI gaI e prayogathI taddana bhinna arthamAM A paMkti racAI che. eka sArA vivecakanuM evA matalabanuM vAkya che : 'kavino zabda pratibhAdatta che ke prayAsadatta che tenI kasoTI A che ke, kAvyAtmaka rIte prayojAyelo hoya te zabda, e paMktimAM ane e paMkti e kRtimAM ogaLI javA joIe. jo ema thAya to ja e zabda pratibhAdatta gaNAya, anyathA e zabda karAmatano dIdhelo che. ahIM 'taraNAMomAM vAta phUTI che e paMkti gItamAM barAbara ogaLI gaI che. A gItanI vyaMjanA mANavI game evI che. mamaLAvatA rahIe evI che. pharI ekavAra A gItanuM gAna karI juo. zabdanA paDaghA taraMganI jema Avartana pAmaze. 108 '
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe nirlepI dazA haraNI hAMphatI hatI. tenI vedanA joI sAdhunI vyAkuLatA vadhI. AMkhane khUNethI TapakatAM eka azrubiMdu sAthe haraNIne upADI tapovananA AmrakuMjanI chAyAmAM suvADI zItaLa jaLano chaMTakAva karyo. thoDI vAramAM e zAMta thaI. tene zAtA vaLatA saMtanI udAsI dUra thaI. jANe upavananI samagra prakRtimAM prasannatAnAM sphaliMgo phUTyAM. eka choDa sukAyelo jotAM ja saMtanI karuNa dRSTimAM bharatI caDe to A to nAnethI UcharelI varSonI nirdoSa sAthI haraNI. ziSya AvI gurujIne praNAma karI kahyuM ke, "Aje ame nirlepI rAjAne tyAMthI bhikSA laIne AvyA chIe." gura kahe, "nirlepI rAjA ?" "hA guradeva, enuM sAcuM nAma to ame nathI jANatA paNa loko ene nirlepI rAja kahIne mAnathI saMbodhe che." game tevI paristhitimAM enI nirlepI dazA TakelI joI loko tenI abhivaMdanA kare che. guru vicAre che, rAjA ane nirlepI dazA ? zakya nathI lAgatuM. kaThina vAta che. garajIne jijJAsA jAgI. rAjAnI nirlepI dazA kevI haze. ziSyane kahe ke tame jAo ane rAjAne kaho ke amArA gurudevanI icchA che ke Apano rAjakumAra amArA tapovanamAM traNa divasa mATe rokAvA Ave. ziSya rAjAne gurujInA AmaMtraNanI vAta karI. rAjAe saMtanA AmaMtraNano svIkAra karI rAjakumArane mokalyo. rAjakumAra traNa divasa gurukuLa tapovanamAM rahe che. cothe divase vahelI savAre 109 kAkA vizvakalyANanI vATe gradeva eka ziSyane eka saMdeza sAthe nirlepI rAjAnA mahelamAM mokale che. mahelamAM pravezatAM ja dAsI vaMdana karI saMtanuM svAgata kare che. saMta kahe che, mane rAjakumAranA khaMDa tarapha laI jAo, mAre rANIne eka du:khada samAcAra ApavAnA che ke tenA pati kuMvaranuM amArA AzramamAM mRtyu thayuM che. oho ! basa, rAjakuMvarano amArA sAtheno zaNAnubaMdha Ama acAnaka pUro thayo. emane paramazAMti maLo. dAsI svasthatApUrvaka saMtane kahe che. ane dAsI saMtane yuvAna rANInA khaMDa tarapha laI jAya che. saMta dAsInI svasthatA ane zabdothI Azcarya anubhave che. sagarbhA rANI saMtanA caraNasparza karI abhivaMdanA karavA eka kadama AgaLa bhare che. tyAre saMta kahe che, "tame dhanarANI cho, vAMkAM na vaLazo. mAtra UbhAM rahIne ja vaMdanavidhi karo." rANIe bhAvapUrvaka praNAma karatAM saMte rANI ane tenI garbhasaMpadAne kalyANamaya - maMgaLamaya jIvana mATe AzIrvacana ApatAM kahyuM ke, vipadAne sahana karavAnuM prabhu tamane baLa Ape. mArA gurujIe Apela saMdeza kahetAM mane duHkha thAya che ke Aje moDI rAtrie ApanuM saubhAgya cUMTavAI gayuM che. ApanA pati rAjakumAra AmArA tapovana AzramamAM kALano koLiyo banI gayA che. mane rANIbAnA AvAsa tarapha laI jAo, mAre guraAjJA pramANe temane svayaM A du:khada samAcAra ApavA che. jarAya vicalita thayA vinA rANI kahe che, Apa ahIM beso, jala grahaNa karI vizrAma karo. bA pUjAkhaMDamAMthI thoDI vAramAM ja bahAra Avaze. saMta kahe che, ApanAM duHkha ane vedanAnI bhayaMkaratA huM jANuM chuM. ''dava, guru ane dharmanA pratApe huM saMsAranI vicitratAne jANuM chuM. vaLI karmanI vicitra lIlAno pAra ApaNe pAmI zaktA nathI. AyuSyano koI bharoso nathI. e AyuSyakarma to kAcA sutaranA tAMtaNA jevuM che. te ociMto kyAre tUTe te koI jANI zakatuM nathI. temanuM jIvanajaLa khUTe to amArA prasanna dAmpatyano amRtakuMbha rikta banI jAya, paraMtu rAjakumArano pavitra aMza mArA udaramAM udayamAna thatAM vikasita thaI rahyo che ane mane zAtA ane zAMti ApI rahyo che. mane zraddhA che ke emano AtmA vartamAne saMtAparahita prasannatAno adhikArI che. rANIe dRDhatApUrvaka potAnI vAta rajU karI. eTalAmAM dAsI kahe che ke, rANIbA pUjAkhaMDamAMthI bahAra AvI ApanI pratIkSA karI rahyAM che. 110 '
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe rANIbAe saMtanA caraNasparza karI ane abhivaMdanA karI. saMta kahe che ke rANIbA, mArA gurujIno saMdeza laIne huM Avyo chuM. gurujIe kahyuM che ke, "zuM kubuddhi sUjhI ke meM ApanA ekanA eka lADIlA kuMvarane guphaLa bolAvyA. mane kahetAM du:kha thAya che ke Aje moDI rAtre gojArA Azrame kuMvarane bharakhI lIdho.' rANI kahe che, "Aho ! ApaNA gurajI to #NAvaMta che, paraMtu haMmezAM milana AnaMdadAyaka ane viraha du:khadAyaka hoya che, paraMtu jyAM milana che tyAM viraha nizcita ja che, te niyati che, saMsArano krama che." "dharmano AdhAra svabhAva para che. jIvanamAM eka tarapha saMyoga ane bIjI tarapha svabhAva che. banne eka samaye Ave che tyAre dRSTi konA para paDe che tenA para dharmano AdhAra che. saMyoga para dRSTi che to adharma thAya che ane svabhAva para dRSTi che to dharma thAya che. dravya AtmA svabhAva che, bAkI badhAM ja paradravyo che." "he saMta purapa ! Apa to jJAnI gurajInA ziSya cho, nimitta ane saMyoga para ApaNe dRSTi zuM kAma pADIe ?' rAjakumArane gurukuLamAM AvavAnuM nimaMtraNa ane gurukuLano Azrama e to nimitta mAtra che. A ghaTanAmAM nimitta ke saMyogane kema doSa daIe ? ghaTanAnuM kAraNa to karmodaya che. ahIM zarIrano svabhAva mAtra viyoganuM kAraNa che. saMyoga para svabhAvano vijaya thatAM ja dharma AtmasAta thaze. rANIbAe hRdayanA bhAvo vyakta karyA." saMte kahyuM, ApaNe rAjAjI pAse jaIe. eTalAmAM dAsI kahe che ke svayaM rAjAjI ApanAM darzane ahIM padhArI rahyA che. jANe maMthara gatie cAlatI dhIragaMbhIra pratibhAnuM padArpaNa thayuM. mugaTa ane AbhUSaNo utArI rAjAe saMtanAM punita caraNano sparza karI bhAvapUrvaka vaMdana karyA ane kahyuM ke, ATalI vahelI savAre ApanA AgamananuM kAraNa zuM? guruvaranuM svAthya to sAruM che ne ? sau kSemakuzaLa cho ne ? - saMte kahyuM, "Aje moDI rAte ApanA rAjakumAranuM AzramamAM akALa avasAna thayuM che, te samAcAra mATe gurujIe mane mokalyo che. A Akasmika du:khada ghaTanAthI badhA AzramavAsIo, gurukuLanA vidyArthIo zokamAM DUbI gayA che." "huM kalyANa mitra saMta, ApaNe to jIvananI dareka kSaNamAM zokarahita jIvavAnuM che, to ja ApaNe a-zoka banI zakIzuM." 111 kAkA kAkA vizvakalyANanI vATe kAma vaLI rAjakumAra mRtyu kema pAme ? hA, e jarUra muktipaMthanI yAtrAe jaI zake. mukti eTale amaratva. muktiprAptinI prakriyA dharma dvArA ja thaI zake. karmonuM baMdhana AtmAne ja che. saMbaMdho ke saMpatti du:khanuM kAraNa tyAre ja bane ke jyAre temAM Asakti hoya. A Asaktine kAraNe ja teno viraha ApaNAmAM vedanArUpe pariName. jeTalI temAM nirlepI dazA teTaluM duHkha ochuM. A Asakti ane karmothI lepAyelA AtmAne mukta karavAno che. nokaSAya kaSAya bhAvo ja mRtyu che. anyanuM mRtyu joIne ApaNe mAnI laIe chIe ke eka divasa ApaNuM paNa mRtyu cokkasa thavAnuM che. Ama maraNane ApaNe ApaNo svabhAva mAnI laIe chIe, paraMtu hakIkatamAM joIe to maravAno svabhAva to AtmAne vaLagelA zarIrano che. dharma e samajAve che ke zarIra ane AtmA bhinna che. deha ApaNo potAno kaI rIte hoI zake ? mATe ahIM mRtyunA anusaMdhAnane toDavAnI vAta karI che. mRtyunuM svAgata karavuM hoya to AtmAnA amaratvanA svabhAva sAthe jIvavuM paDaze. ApaNe je jagata joIe chIe te jagatamAM mRtyu eTale zarIrathI AtmAnuM agala thavuM. dehamAMthI jIvanuM cAlyA javuM eTale mRtyu. dArzanika dRSTA mRtyune bhinna rIte oLakhAve che. ghaDIkamAM rAjI ane ghaDIkamAM nArAjI, Aje AzA kAle nirAzA, koI paLe zubha bhAva to keTalIka kSaNo pachI kaSAya bhAvo, vicAronA caDhAva-utAra, mananI caMcaLatA, vihvaLatA ane bhAvonI je anityatA che te kSaNekSaNe bhAvamaraNa che. adhyAtma kSetre to tene ja mRtyu gaNavAmAM Ave che. nirlepI dazA ane anAsaktinA mArge ja muktinI yAtrA karI zakAya." rAjAe mRtyaciMtana rajU karyuM. rAjakumAra to A mahelano atithi hato. mahemAna AvI ane cAlyA gayA. tenAM maraNonI madhuratA ApaNA jIvanane sabhara karaze. hA ! virahamAM udAsInabhAva ane milanamAM prasannatA e saMsArano vyavahAra krama che, paraMtu nizcayadRSTimAM samabhAva ja ApaNane muktipaMthanA pravAsI banAvI zake. eTalAmAM gurUdeva rAjakumAra sAthe mahelamAM praveze che. hA, rAjakumAra jIvita che. badhA sAnaMdAzcarya rAjakumArane nihALe che. ziSyae gurajIne rAjamahelamAM thayelA saMvAdanuM vRttAMta kahyuM. Apane Azcarya thaze ke AvA AghAtajanaka ane asatya vacano mArA ziSyae Apane kema kahyAM ? A hatI ApanI nirlepa dazAnI kasoTI. gurujIe kahyuM. ' 112
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe kAma vizvakalyANanI vATe ApanI dAsInAM svasthatApUrvaka vacanone kAraNe e kasoTI karavA AgaLa vadhyA jo dAsImAM AvAM guNa-jJAna hoya to pANImAM keTalAM haze. saMte kahyuM. Apa saunI nirlepI, anAsakta ane samabhAvayukta dazA sAcA arthamAM dharma pAmyAM cho tenI pratIti karAve che. AzramanI eka haraNI bImAra paDe to ame saMto vyAkuLa thaI jaIe chIe, bhayaMkaramAM bhayaMkara jIvananI kSaNomAM paNa ApanI nirALa dazA, ApanI nirlepI avasthAnI pratIti karAve che. ApanA nAmamAM guNono bhaMDAra che. yathA nAma tathA guNa tevA Ape "nirlepI rAjA" e nAmane caritArtha karyuM che, tema kahI rAjakumAra sahita nirlepI rAjAnA samagra parivArane gudeve AzIrvAda ApI vidAya lIdhI. AtmasudhAraNAnA amUlya dastAveja dharma, jIvanano dhabakAra che. mAnavajIvanamAM dharma tANAvANAnI jema vaNAI gayela che. vyakti koI paNa dharmanuM anusaraNa ke pAlana karatI hoya, paraMtu te dharmanA dharmagraMtha tenA jIvanane sAcI dizA Ape che. sadAcAramaya jIvana jIvavAmAM ane AtmotthAna mATe te preraka bane che. khristI dharmano mukhya dharmagraMtha bAibala che, bauddha dharmano tripiTaka, hindu-sanAtana dharmano dharmagraMtha gItA che, islAmano kurAna, zIkha dharmano graMthasAheba, pArasIno avasthA, kaoNziyasano klAsika, tAono lAotsae Apela pravacano, zinto, anAdidharmano. ko-jI-kI ane nIhona-gI, yahudIno jUno karAra, jaina dharmanA dharmagraMthomAM kalpasUtra ane tattvArtha sUtrane ghaNA vidvAnoe mAnyatA ApI che, paraMtu jaina dharmanA mULa ane mukhya dharmagraMtha to bhagavAna mahAvIranA upadezatha Agamo che. | bAibala, kurAna, tripiTaka jevA dharmagraMtho vizvanI vividha bhASAomAM anuvAda thaI pragaTa thayA che. kolakAtAnI eziyATika sosAyaTInA kahevAthI cArlsa vilkInsa hindu sanAtana dharmanA pavitra graMtha gItAnuM 1785mAM iMgliza bhASAmAM TrAnsalezana kareluM. Ama vizvanA aneka dharmonA dharmagraMtho vividha bhASAmAM sulabha hovAthI lokonA paricita banyA. jaina dharmanA Agama graMthono Avo pracAra thayo nathI. tenA kAraNamAM keTalAka AcAryonuM mAnavuM che ke Agama graMtho vAMcavA mATe badhA adhikArI nathI, kAraNake tenuM ' 114 113
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe barAbara arthaghaTana na samaje to te ahitakArI bane. vaLI A mULa graMtho arthamAgadhIprAkRta bhASAmAM lakhAyelA hovAthI tenA pAribhASika zabdono anuvAda ghaNo muzkela che, paraMtu have ghaNA vidvAno ane saMto dvArA tenA pracAranA prayatno thaI rahyA che. prabuddha karuNAnA karanArA bhagavAna mahAvIra upUneIvA, vigaIvA ane dhuveIvA A tripadI dvArA dezanA ApI. gaNadhara bhagavaMto dvArA A upadeza ApaNane AgamarUpe maLyo. | devo, manuSyo ane tiryaMco samavasaraNamAM bhagavAna mahAvIranI pAvana vANI jhIlavA Asanastha thaI jAya che. bhagavAna mAlakauMsa rAgamAM potAnI dezanA pravAhita kare che ne sau jIvo potapotAnI bhASAmAM te samaje che. jenuM upAdAna utkRSTa che ane jenI gaNadhara thavAnI pAtratA che, bhagavAnanA zrImukhethI tripadI sAMbhaLatAM A bhavya jIvonA kacaka pradezo khUle che. jJAnAvaraNIya karmano adabhuta kSayopazama thatAM temanA aMtaramanamAM sahaja rIte dvAdazAMgInI racanA thaI jAya che ane A rIte bhagavAna mahAvIranA upadezano amUlya vAraso ApaNane maLe che. pU. zrI devarlIgaNIne anubhUti thaI ke kALakrame mAnavInI smRtizakti ochI thatI jAya che, jethI pUjyazrIe bhagavAna mahAvIrano A divya vAraso jaLavAI rahe te mATe vallabhIpuramAM 500 sAdhumahAtmAonA sahayogathI satata 13 varSanA puruSArthathI lekhanakArya dvArA A vAraso lipibaddha karyo. pUrvAcAryoe zramaNa saMskRtinI jJAnadhArA gatimAna rAkhavA mATe samaye samaye AgamonuM saMpAdana, saMzodhana, saMvardhana ane saMkalana karI addabhuta yogadAna ApyuM che. samagra mAnavajAtanA kalyANane mATenI hitaciMtA, akAraNa karuNAnA karanArA prabhu mahAvIrane satata dezanA ApavA prere che. tene kAraNe mAtra jaina sAhityane ja nahi, paraMtu vizvanA darzana sAhityane eka amUlya bheTa maLe che. AgamanuM ciMtana, svAdhyAya ane parizIlana ajJAnanAM aMdhArAM dUra karI jJAnano dIvo pragaTAve che. jaina tattvajJAna, AcArazAstra tathA vicAradarzananA subhaga samanvaya sAthe saMtulita tema ja mArmika vivecana AgamamAM che. tethI tene jaina paraMparAnuM jIvanadarzana kahI zakAya. - pApavRtti ane karmabaMdhanamAMthI mukta thaIne paMcamagatinAM zAzvata sukho kaI rIte pAmI zakAya te darzAvavA hiMsA Adi dUSaNonuM pariNAma dekhADI ahiMsAnA paramadhyeyanI puSTi karavA saNonI pratiSThA A saMpUrNa sUtromAM karI che. 115 kAkA vizvakalyANanI vATe kAma karI AgamanA naisargika tejapuMjamAMthI eka nAnakaDuM kiraNa maLe to paNa ApaNuM jIvana prakAzamaya thaI jAya. AtmAne karmamukta thavAnI pAvana prakriyAmAM pravAhita karatAM Agama sUtro AtmasudhAraNAno amUlya dastAveja che. gaNadhara bhagavaMtoe bhagavAnanI vANIne jhIlI sUtrabaddha karelA Agamo jIvanA kalyANamaMgala mATe, vyaktine UrdhvapaMthano yAtrI banAvavA mATe preraNAnA prakAza pAthare che. anAdikALathI AtmA para lAgelI kamarajane sApha karavAnI prakriyA eTale AtmasudhAraNA. AtmA para karma dvArA vikRti ane malinatAnA dhara jAmyA che, jethI huM mArA AtmAnA sAcA svarUpane joI zakto nathI. apAra zaktinA svAmI AtmAnAM darzana thaI jAya to saMsAranAM duHkho ane janma-maraNanI zRMkhalAmAMthI maLI jAya. aMga, upAMga, chedasUtra, pannA, mULasUtra ane prakIrNaka vageremAM 32 athavA - ane 45 AgamAM samAviSTa che. zvetAMbara jainoe Agamano bhagavAna mahAvIranA upadeza graMtharUpe svIkAra karyo che. digaMbara jainonI mAnyatA che ke bhagavAna mahAvIra pachI navaso eMzI varSa bAda Agamane lipibaddha karavAmAM AvyA eTale e bhagavAnanI pratyakSa dezanArUpa svIkArI zakAya nahIM. lagabhaga be hajAra varSa pahelAM digaMbara muni kuMdakuMdAcArya thaI gayA. e mahAna labdhidhArI AcArya zaMkAnA samAdhAna ane jJAnaprApti arthe sadehe mahAvideha kSetramAM viharamAna tIrthaMkara sImaMdharasvAmI pAse gayA. tyAM ATha divasa upavAsa sAthe jJAnaprApti karI. tyAMthI AvIne sIdhA tAmilanADunA baDevAsI gAmanI punaTamalaya guphAmAM besIne samayasAra, niyamasAra Adi zAstronI racanA karI. digaMbara paraMparAe eno paramAgama zAstrorUpe svIkAra karyo che. chatAMya jainonA tamAma phirakAo, samasta jainoe ane vizvanA aneka vidvAnoe Agamano jaina tattvajJAnanA utkRSTa sAhityarUpe to svIkAra karyo ja che. A Agama graMthomAM samAviSTa dravyAnuyoga, caraNakaruNAnuyoga, gaNitAnuyoga ane dharmakathAnuyogamAM TheraThera jIvamAMthI ziva banavAnI prakriyAno nirdeza che. AgamazAstro jaina zAsananA baMdhAraNano pAyo che. jaina AgamarUpI A dastAvejamAM jJAna, darzana ane cAritrarUpa triratnanI mAlikI ApavAnA siddhAMto, niyamo ane AcAronuM vizada, mArgadarzana ApavAmAM Avela che. emAM jaNAvela AcArapAlana avazya mAnavInI Atmonnati karAvI zake. ' 116
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe A Agamo ApaNA mATe kaI rIte preraka banyA che tenI vicAraNA karIe. 'AcAra e ja prathama dharma che' A jIvanasUtra apanAvavAnI saphaLa tarakIbo zrI AcArAMga sUtramAM AcArazuddhi dvArA jIvanazuddhinA starane UMcuM lAvavA mATe cha prakAranA jIvone 'yatanA', 'jayaNA ane AcArazuddhino mArga batAvyo che. vaLI AtmasudhAraNA ane samAdhinI prApti karavAmAM iMdriyavijayanI pradhAnatAnuM nirUpaNa karatAM zrI AcArAMga sUtramAM kahyuM che ke, je pAMca indriyonA viSayo che te saMsAranuM mULa kAraNa che. AtmAthI paramAtmA sudhInI yAtrAnuM mArgadarzana A sUtramAM ApavAnI sAthe jaNAvAyuM che ke AtmajJAna pAmyA vagara jagatanuM koI paNa jJAna ajJAna gaNAya che, mATe AtmajJAna pAmavA icchuka sAdhakoe ane navadIkSitoe AcArAMgano UMDANapUrvaka abhyAsa karavo joIe. vaijJAnikoe vanaspatimAM jIvana hovAnI zodha karI. zrI AcArAMgamAM bhagavAne AgaLa vadhIne pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspatimAM paNa jIva che, vanaspati ane prANIne paNa saMvedanA che, ema kahyuM che. phoranaTa nAmanA maeNgejhinamAM 'Mountain are Grows' nAmanA lekhanuM prakAzana thayeluM, jemAM parvatonI mAtra bAhya vRddhi nahIM, paNa AMtarika vRddhinI vAta pragaTa thayelI che. e vAta svAbhAvika che ke jyAM jIva hoya tyAM ja AvI AMtarika vRddhi saMbhavI zake. AcArAMgamAM zrI bhagavAna kahe che ke, bhogamAM sukhano anubhava thAya che tenA karatAM vizeSa yogamAM parama AnaMdanI anubhUti thAya che. jagatanA bhinnabhinna dArzanikonA vicArono kapereTiva sTaDI-taphAvata ane sarakhAmaNI dvArA tenI apUrNatA pratye aMgulinirdeza karI sAdhanA AcAro ane vairAgyanAM du:khonAM varNana dvArA jIvane vairAgyabhAva tarapha zrI sUtrakRtAMga sUtra prere che. zrI suyAgaDaMga, (zrI sUtrakRtAMga) sUtramAM jaina darzananI zreSThatAnuM nyAyayukta varNana karyuM che. jagatanAM anya darzano jaina darzanathI kaI rIte alaga paDe che tenAM kAraNo ane viziSTatAo A sUtramAM maLe che. bhagavAna mahAvIre kaheluM ke, tArkikapaNe gaMgAsnAnathI mokSa maLato hoya to gaMgAmAM rahelI badhI ja mAchalIone mokSa maLI jAya. kahevAnuM tAtparya e che ke snAna e bAhyazuddhinuM kAraNa mAtra che, AtmazuddhinI prakriyA nathI. dehazuddhinuM mahattva gauNa che. mokSamArgamAM AtmazuddhinuM ja mahattva che. -- 117 - vizvakalyANanI vATe kAma vivekabuddhinuM baMdhAraNa vyavasthita rAkhavA mATe jagatanA bhinnabhinna padArthonuM vargIkaraNa zrI ThANAMga sUtramAM karavAmAM AvyuM che. AtmasudhAraNA mATe dasa saMjJAone dasa rASTradharma dvArA kaI rIte saMrakArita karI zakAya tenuM suMdara nirUpaNa A sUtramAM karavAmAM Avela che. varasAda na Avato hoya to kema lAvavo ane kaI nadImAM keTaluM pANI raheze tenI bhaviSyanI vAta A sUtramAM che. A sUtramAM bhagavAne 10 nakSatramAM jJAnanI vRddhinI vAta darzAvI che. 1) mRgazira 2) AdrA 3) puSya 4) pUvAMdhADhI 5) pUrva bhadrapadA 6) pUrvAphAlganI 7) mULa 8) azleSA 9) hasta 10) citrA. A dasa nakSatromAM vidyAprAptino prabaLa puruSArtha karavA kaheluM. nakSatromAMthI je kiraNo nIkaLe che te ApaNA breInane asara kare che. A nakSatronA samayamAM khullAmAM Teresa para vidyAprAptino prayoga karavAno hoya che. pUrve tapovanamAM, RSikULamAM gurujI vRkSa nIce ke khullAmAM vidyAdAna detA hatA. dharatIkaMpanAM kAraNo A sUtramAM batAvyAM che. jagatanA padArthonuM samyapha prakAranuM viziSTa jJAna zrI samavAyAMga sUtramAM ApyuM che, je aneka prakAranA viSayonA samanvayanuM viziSTa dRSTibiMdu rajU kare che. virodhI viSayono samanvaya kaI rIte karavo te A sUtranA abhyAsathI jANI zakAze. ekatALIsa vibhAgamAM dasa hajAra uddezako ane paMdara hajAra sAtaso bAvana zlokasaha dvAdazAMgInI sauthI moTuM mahAsAgara samAna gaMbhIra ane gUDhArthavALuM Agama eTale zrI bhagavatI sUtra. zrI gautamasvAmI ane anya sAdhakoe bhagavAnane pUchelA 36000 praznonuM suMdara samAdhAna karavAmAM AvyuM che. AgamamAMthI ekAda bhAva paNa jo AcaraNamAM mUkIe to mAnavajIvana sArthaka banI jAya. sAdhujIvananI caryA sAthe aNu-paramANunuM varNana vaijJAnika Dhabe paramavaijJAnika prabhu mahAvIre karela che. koInA paNa zarIramAM kyAreya devI ke deva praveza na karI zake, paNa deva-devI vyaktine vaza karI zake tenuM varNana che. havAmAna ane comAsAnA vartArAnI vAta karI che. cha mahinAthI vAdaLAM vadhu na rahI zake. cha mahinAmAM visarALa thaI jAya. ghoDo doDe tyAre eka prakArano avAja kyAMthI Ave che ? ghoDAnAM hadaya ane 118
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe kALajA (lIvara) vacce karkara nAmano vAyu utpanna thAya che. ghoDo doDe tyAre te vAyu bahAra nIkaLatA A avAja thAya che. A darzAve che ke bhagavAnane prANIonA zarIranI racanAnuM sUkSma jJAna hatuM. badhA tIrthaMkaronA sAdhu raMgIna vastro paheratA, paNa bhagavAne zveta vastro paheravA Adeza karyo. garamI ane tApamAM raMgIna vastromAM vadhu garamI lAge, zvetamAM ochI, A rIte prabhue globala vaoNrmiMganI AgAhI karI ke bhaviSyamAM vaizvika tApamAna vadhaze. dharmakathAnuyogamAM zrI jJAtAdharmakathA nAmanA A AgamamAM mahApuruSonA jIvananI satyaghaTanAo ane aupadezika kathAono vipula saMgraha che. dravyAnuyoga kathAnuyoga para savArI karIne Ave to darzananAM rahasyo saraLatAthI samajAI zake. A dharmakathAnuM zravaNa bALajIvone dharmaprIti preranAruM banI rahe, dharmamArgamAM sthira karanAruM banI rahe tevuM che. pojhiTiva thiMkiMga kaI rIte rAkhavuM - samudAya vaccenA jIvanamAM samudAya dharma kaI rIte nibhAvavo tema ja vaDIlonAM sthAna ane sanmAnanI vAta A sUtromAM kahI che. vAstuzAstra, nagararacanA, jIvanavyavasthA ane jIvanazailImAMthI udbhavatA praznonuM samAdhAna jANavAnI icchAvALAoe jJAtAdharma kathA sUtra vAMcavuM joIe. zrI upAsakadazAMga sUtra vIraprabhunA zAsananA daza mahAzrAvakonA dezaviratinA utkRSTa AcAranuM varNana ApaNane preraNAnA pIyUSa pAya che. zrAvakonI jIvanazailI, temanI vyApAranI paddhati kevA prakAranI hatI, rokANanI paddhati, kSetra, sAdhano ane nyAyasaMpanna vaibhava ane zrAvakonI AvakanA vyaya ane sadbayanuM varNana A sUtramAM che. bhagavAna mahAvIranA zrAvako pAse gAyonA vizALa gokuLa hatA. je gharamAM gAya che tyAM AsurI saMpattinuM Agamana thatuM nathI, te A sUtra dvArA phalita thAya che. parivAramAM patnI, mAtA ane putronuM sthAna ane vAnaprastha AzramanuM varNana paNa A sUtramAM che. bhagavAna mahAvIre potAnA zrAvako, je saMsAramAM rahIne paNa utkRSTa AtmakalyANa kare che tevA zrAvakonuM potAnA zrImukhethI varNana karI zrAvakone potAnA hRdayamAM sthAna ApyuM che te upAsakadazAMga sUtrathI pragaTa thAya che. zrI aMtagaDadazAMga sUtramAM aMtarmuhUrtamAM mokSe gayelA puNyAtmA ArAdhaka munionAM jIvana zrAvakanA traNa manoratha caritArtha karavAnA preraka bane che. A sUtramAM sahanazIlatAthI saphaLatA sudhInI yAtrAnuM varNana che. zrAvaka sudarzana 119 vizvakalyANanI vATe 'namo jINANaMjI abhayArNa'nA jApa kare che tyAre seMkaDo kilo vajananuM zastra tenA para pheMkavAmAM Ave che chatAM te vAgatuM nathI. japasAdhanAne kAraNe tenI AsapAsa surakSAcakra racAya che ane tene bacAve che. A ghaTanAnuM vaijJAnika vizleSaNa karatA jaNAze ke adazya padArtha dazyane rokI zake. surakSAno eka adazya phorsa ApaNI AsapAsa racAya je meTalane paNa rokI zake che. gozAlake bhagavAna sAme pheMkelI tejolezyA vakhate paNa AvuM ja thayuM hatuM. gajasukumAranA mAthe aMgArA mUkyA tyAre tene pIDA na thaI. sAdhu loca kare tyAre pahelI cAra-pAMca laTa kheMce tyAre du:kha-pIDA thAya, pachI te pIDA ochI thAya eno artha e thayo ke ApaNI bhItara enesthesiyA sakriya thAya che. ApaNI aMdara pIDAzAmaka rasAyaNa sarjAya che je necarala enesthesiyA che. aMdaramAM evuM kAMIka tattva sarjAya che je tattva ApaNI sahanazIlatAne vikasAve che. A saMzodhanano viSaya che. zrI anuttaropapAtikadazAMga sUtra AgamanA anuttara vimAnamAM utpanna thanAra mahAtmAonuM jIvana ApaNA adhyAtma jIvanane navI dizA Ape che. bhagavAna mahAvIranI upadezadhArAmAM navamA AgamamAM deha pratyenuM mahattva ghaTADatA tapasAdhako jevA ke dhannA aNagAranI sAdhanAnuM varNana che. A sUtramAM kahyuM che ke, manuSya mAtra khorAkathI ja jIvI zake evuM nathI, prakAza ane havAthI paNa jIvI zakAya che. sUryaprakAzathI paNa jIvI zakAya tevA dAkhalA che. roja eka cokhAno dANo laIne paNa lAMbo samaya jIvI zakAya tevA udAharaNa che. zarIravijJAnanA saMzodhanano A viSaya che. maMtranA upayoga ane labdhidizA darzana karAvanAra zrI praznavyAkaraNa sUtramAMnAM pAMca mahApAponuM varNana vAMcatAM pApathI pAchA pharavAno pAvana avasara prApta thAya che. satya, ahiMsA Adi guNo dvArA vidheyAtmaka zaktinI prApti kaI rIte karavI tenuM varNana A sUtramAM che. aneka prakAranI siddhio, vidyAo, labdhio ane UrjAone kaI rIte prApta karavI te batAvela che. prAcInakALamAM A AgamamAM aneka vidyAonAM maMtro tathA yaMtronI vAta hatI, paraMtu e vidyAonAM maMtro ke yaMtrono dUraupayoga na thAya, koI phupAtra teno akalyANa mATe upayoga na kare te AzayathI A sUtranI prAcIna vidyAne gurue saMgopI dIdhI che. Ama anaadhikArI ziSyane jJAnano paricaya na karAvavAnI jaina paddhati vizeSa vaMdanIya che ane A ja kAraNe AcAryae A Agamano viSaya badalI nAkhyo che. 120
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe zrI vipAka sUtra AgamamAM ajJAna dazAmAM bAMdhelAM karmonAM bhayaMkara phaLa pApakarmothI dUra rahevAno mArga batAve che. duSkRtyathI duHkha vipAka thAya che ane sukRtathI sukha vipAka. A jANI ApaNI vRttio sukRta tarapha prayANa karaze. jIvanazailImAM pApathI bacavuM che, satkarmothI jIvanane vibhUSita karavuM che tevA prakAranI vicArasaraNI dharAvatA sAdhako mATe vipAka sUtranuM mArgadarzana atyaMtapaNe upakAraka che. AgamamAM aMga sUtronA vargIkaraNa uparAMta 12 upAMga sUtronuM paNa vargIkaraNa karavAmAM AvyuM che, je upAMgo aMgonA svarUpane vistAre che. zrI uvavAI sUtramAM bhagavAnanA guNavaibhava-gaNadhara zramaNonI saMyamasAdhanAnuM digdarzana che. bhagavAnanuM nagaramAM Agamana thatAM rAjA AnaMda-ullAsa ane bhaktibhAvathI devAdhidevanAM darzane jAya che te varNana vAMcatAM saMto pAse javAnI, vaMdana karavAnI viziSTa vidhi karavAno bodha thAya che. ApaNAM karmo ja ApaNI sadgati ke durgatinuM kAraNa che. kayA prakAranAM karmothI kayA sthAnamAM jIva utpatti pAme tenuM varNana karela che. tamAruM karma ja tamArI gatinuM kAraNa bane che, tevA dRSTibiMduthI bhagavAna mahAvIre Izvara kartAhartA nathI, paraMtu karmo ja ApaNA bhAgyavidhAtA bane che, tevI viziSTa dRSTi A AgamamAM pragaTa karela che. zrI rAyapaseNI sUtra vAMcatAM guruno samAgama thatAM paradezI rAjAnA jIvanaparivartananuM varNana vAMcI game tevA pApI jIva paNa adhyAtmanI UMcI dazA sudhI pahoMcI zake che tenI pratIti thAya che. saMtasamAgama vyakti para kevo mahAna upakAra kare che ane tene devalokanAM sukho apAvI zake ane paramapadane paNa prApta karAvI zake che te preraNAdAyI hakIkatanuM Alekhana che. potAnI rAITa AiDenTiTI jANavA icchuka sAdhako mATe rAyapaseNI sUtra upakAraka banI raheze. zrI jIvAjIvabhigama sUtra vAMcatAM jIva-ajIvanA jJAna dvArA ahiMsA ane jayaNAdharma pALI zakAya che. bhagavAna mahAvIre jagatajIvonI vividha prakAranI vRttio, rucio ane alagaalaga prakRtine dhyAnamAM rAkhIne jJAnabhAvonuM varNana A sUtramAM karyuM che. A sUtra jIvavijJAnano eka UMDANabharelo dastAveja che. je sAdhakone jIvavijJAna vize jANavAnI 121 vizvakalyANanI vATe jijJAsA hoya temaNe A sUtra avazya vAMcavuM. zrI pannAvANA sUtramAM jaina tattvajJAnanI samajaNa ApavAmAM AvI che. A sUtra padArthavijJAna, zarIravijJAna ane caitasika zaktiono khajAno che. cha lezyA ane orA paramANunI gatinuM varNana, yoga vagerenuM Alekhana, jJAnanA gahana bhaMDArasamuM A sUtra 'laghu bhagavatI' tarIke oLakhAya che. zrI jaMbUThThIpa prajJapti sUtramAM tIrthaMkara ane cakravartI jevA uttama puruSonA jIvanavyavahAranA paricaya dvArA AtmautthAnanI prakriyAne vega maLe che. A sUtramAM pRthvI ane pRthvImAM rahela alagaalaga deza, tenI bhaugolika racanA vagerenuM varNana jaMbUdvIpa prajJaptimAM batAvela che. ApaNe je kSetramAM rahIe chIe te kSetrane jaMbudvIpa kahevAya che. meru parvata, vano ane samudronuM varNana che. A sUtramAM bhUgoLa, khagoLa ane itihAsanuM saMyojana che. A Agama jyotiSaviSayaka khajAno che. dareka graho, nakSatro ane tArAnAM varNana che. caMdra ane sUryanA adhiSThAyaka devo kevA prakAranI gati karAve che te tenuM varNana che. A Agama vAMcavAnI anujJA dareka sAdhakane maLatI nathI. guru pAtra ziSyane ja AjJA Ape che. zrI caMdraprajJapti sUtra ane zrI sUryaprajJapti sUtra dvArA jaina khagoLanA jJAnathI A vizALa loka ane prakAza kSetranuM varNana vAMcatAM ApaNI laghutAnuM jJAna thatAM ahaMkAra ogaLI jaze. zrI niriyAvalikAnAM pAMca upAMga sUtro zreNika rAjA, bahuputrIkAdevI, lakSmadivI, baLadeva vagere bAvana AtmAonA pUrva pazcAd bhavanA kathana dvArA karmasiddhAMta tathA saMsAranA RNAnubaMdha saMbaMdhanI vicitratAno bodha thAya che. bhagavAna mahAvIranA samayamAM rAjAo kevA prakAranA hatA, rAjazailI kevA prakAranI hatI, bharapUra bhoga sUtro vacce paNa A rAjAo bhagavAnanA saMparkamAM AvIne pUrNapaNe yogIpuruSanI dazAmAM kevI rIte AvatA hatA tenuM varNana A niriyAvalikA sUtramAM ApavAmAM AvyuM che. A sUtramAM ApaNI IcchAo ApaNA mATe kevI rIte duHkhakAraka bane che te bahuputrIkAnI vArtA dvArA jANavA maLe che. bhagavAna mahAvIranA A pAMca Agamo uttamapaNe ApaNI AMtarika manovRttionAM darzana karAve che. jemane mAnavIya sAyakolaoNjI jANavAmAM rasa che temane mATe A pAMca AgamamAMthI atyaMta upayogI dRSTibiMdu prApta 122
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe thatAM hoya che. A pAMca AgamamAM mananI aDagatA, sthiratA ane mananI caMcaLatA, mananI vicitratA A badhI ja dazAonuM varNana karavAmAM AvyuM che. kevA prakAranI mAnasikatAmAM vyakti duHkhI thAya che, du:kha-sukhanAM kAraNamAM mana kevo bhAga bhajave che tenuM vizeSa varNana A niriyAvalikA sUtramAM Ave che. jemane manovijJAnanA viSayamAM UMDANapUrvakanuM jJAna meLavavuM hoya temane mATe A pAMca Agamo thArUpe ane sAhityarUpe manovijJAnanA daSTibiMdune ujAgara kare che. Ama A pAMca Agamo manovijJAnane jANavA utsuka sAdhako mATe upakAraka banI rahe che. zrI uttarAdhyayana sUtra bhagavAnanI aMtima dezanArUpe samasta jaina samAjamAM zraddhAnuM sthAna dharAve che. 36 adhyayanamAM prabhunA aMtima upadezamAM jaina dharmanA mukhyatama viSayono prAyaH samAveza thayo che jenuM ciMtana ane AcaraNa AtmAnuM Urdhvagamana karAvI zake. A sUtranA 29mA adhyayanamAM samyak parAkramanA 73 bola dvArA sAdhaka dazAmAM utkRSTa sAdhanA kaI rIte pragaTa karavI ane mokSamArgamAM kaI rIte AgaLa vadhavuM teno nirdeza che. ahIM aneka prakAranA kathAsAhityanuM varNana che. gerasamajathI koI sAdhaka dharmavimukha bane tyAre bhagavAnanA sAdhakonuM AcaraNa ja tenI gerasamaja dUra karI dharmamAM sthira kare che tenuM vizeSa varNana che. zrI zayyabhavAcArya dvArA potAnA putra bAlamuni zrI manakane lakSamAM rAkhI prathama mULa sUtra zrI dazavaikAlika sUtranI racanA karavAmAM AvI che. paramadArzanika pU. jayaMtamuni lakhe che ke, 'dazavaikAlika jaina Agamano sAra saravALo che. A eka zAstranA avagAhanathI hajAro zAstronuM avagAhana thaI jAya che.' A sUtra muktidhAmanI mahAyAtrA che. sAdhujIvananA samagra vyavahArane samajAvato A Agama graMtha sAdhujIvananI bALapothI che. sAdhujIvanamAM tyAganuM mahattva ane guru-ziSyanA saMbaMdha ane vinayanI vAta kahI che. sAdhujIvanamAM upayogI hitazikSAo ane be cUlikAmAM bhAvathI patita thayelA sAdhakane saMyamabhAvamAM sthira thavA mATe prere che. zrI naMdI sUtramAM pU. devIMgaNi kSamAzramaNe A AgamamAM pAMca jJAnanuM varNana karyuM che. avadhijJAna, manaparyavajJAna ane kevaLajJAna e traNa pratyakSa jJAna che. matijJAna ane zrutajJAna parokSajJAna che. A pAMca jJAna grahaNa karavAnI vidhine pradarzita karatuM zrI 123 vizvakalyANanI vATe naMdI sUtra zrutasAdhakanA Atmika AnaMdanuM kAraNa banI jAya che. A sUtramAM saMgha ane saMghanI vyavasthAnuM varNana che. bhagavAna mahAvIranI pATa paraMparAnA sAdhakonuM varNana che. buddhi ane buddhinI kSamatAnA prakAranuM varNana che. smaraNazakti vadhAravAnI ane saphaLatAnA upayoganI vAta A sUtramAM karI che. nava pUrvadhara AcArya zrI AryarakSita munie zrI anuyogaddAra sUtranI racanA dvArA sarva Agamone samajavAnI ApaNane mAsTara kI ApI che. kaThina viSayone sahaja rIte samajavAnI cAvI A AgamamAMthI maLe. koI paNa zabdonA aneka artha hoI zake. DiksanarI (zabdakoSa) banAvavAnI kaLA, eka zabdanA aneka artha kaI rIte pagraTa karavA te samajAvyuM che. A sUtramAM eka ja Avazyaka sUtra para aneka rahasyasabhara dRSTibiMdu Apela che. mananI apAra zaktinA upayoga dvArA vyakti kaI rIte vikAsa karI zake tenuM vizaSTa varNana che. zrI nizItha sUtramAM pApasevana ke vratabhaMganA prAyazcittano nirdeza karI AtmAne pAvana karavAnI prakriyA batAvI che. A cheda sUtra niyamo ane pratijJAonA AtmaguNonI vRddhi karAve che. paristhitivaza A niyamo ke pratijJAono bhaMga thato hoya tyAre teno upAya darzAve tene cheda sUtro kahe che. nizItha eTale rAtri. rAtrino aMdhakAra e aneka doSanuM kAraNa che ane sUryano prakAza aneka doSonuM nivAraNa che. A sUtramAM sAdhujIvanamAM kevA doSo lAgI zake ne tenuM nivAraNa kaI rIte karavuM te batAvela che. A sUtramAM pastAvo, prAyazcitta ane vizuddhikaraNanA upAyo batAvyA che. zrI dazAzrutaskaMdha sUtramAM mahAmohanIya karmabaMdhanAM sthAno ane navanidhAnanuM kzana sAdhakane doSasevanathI dUra rAkhe che. A sUtramAM zramaNajIvananI maryAdAo ane AcArazuddhinuM varNana hovAthI mAtra ucca kakSAnA sAdhakone gurujano AjJA Ape to ja A Agama vAMcI zakAya che. zrI bRhad kalpasUtra AcAramaryAdA, vidhiniSedharUpa niyamonuM kathana sAdhujIvananI nirmaLatA mATe atyaMta upayogI che. A sUtramAM sAdhujIvananI vyavasthAonuM ja varNana hovAthI janasAmAnya sAdhako mATe vAMcanayogya nathI, paraMtu ucca kakSAnA jJAnasAdhako mATe aneka prakAranI manovaijJAnika sthitimAMthI kaI rIte pasAra thavuM tenuM varNana che. 124
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe kAja sarpadaMzanuM jhera utAravAnA maMtroccAra, pANImAM paga mUkIne ke nAvamAM besIne vikaTa samaye nadI kaI rIte pAra karavI tenuM nirUpaNa karela che. Ama vartamAnamAM je paraMparAo pracalita nathI, paraMtu bhagavAnanA samayamAM je pracalita hatI tenuM varNana bRhad kalpasUtramAM che. zrI vyavahAra sUtramAM AgamavyavahAra, vyutavyavahAra, jJAnavyavahAra, dhAraNAvyavahAra ane jitavyavahAra saMyamI jIvanane nirmaLa banAve che. bhagavAne potAnA be sAdhakonI vacce e be bhegA maLe tyAre, be zrAvako ke be AcAryo bhegA maLe tyAre, guru-ziSya maLe to be maLavA para ekabIjAe kevo vyavahAra karavo tenuM varNana A sUtramAM che jenA dvArA sAmudAyika sumeLatAnuM sarjana thAya che. A sUtra sAdhu, sAdhvI, zrAvako ane parivAra vacce saMvAdanuM sarjana karAvatuM zAstra che. sAdhakone sAdhanAnI vizuddhi mATe avazya karavAyogya anuSThAnonuM nirUpaNa karatuM Agama te zrI Avazyaka sUtra che. vyavahAramAM ApaNe tene pratikramaNa sUtra kahIe chIe. Atmavizuddhi karavA mATe je kriyA avazya karavAnI che tene Avazyaka kahyuM che. Avazyane jJAnIoe jIvanazuddhi, saMyama vizuddhinI kriyA kahI sAdhanAno prANa kahela che. samabhAvanI sAdhanA e sAmAyika che. tIrthaMkAronI stuti cauvisaMthothI zraddhA baLavAna bane che. vaMdanA dvArA sAdhakano bhaktibhAva pragaTa thAya che. pratikramaNa e pApathI pAchA pharavAnI prakriyA che. aMtarmukha thaI AtmabhAvamAM sthira thavA mATe kAusagna ane bhaviSyamAM karmonA nirodha mATe paccakhANa ema A cha AvazyakanI ArAdhanA sAdhakanA AtmavizuddhinA lakSane saphaLa banAvavAmAM sahAyaka bane che. pratikramaNa sAdhaka ane zrAvaka banne mATe dararoja karavAyogya evI prakriyA che jenAthI AtmAnI zuddhi ane vizuddhi varte che. karmo je dararoja baMdhAtAM hoya te niddhata baMdhAya che ane nikAcita kakSAnAM thatAM aTakI jAya che. tenI prakriyA paNa A ja pratikramaNa sUtramAM batAvelI che. je karmane avazya bhogavyA vinA kSaya karI zakAya te niddhata che. dararojanAM pApanuM jyAre pratikramaNa karavAmAM Ave che tyAre pApanI kakSA niddhata banI jAya che, paraMtu jyAre pratikramaNa karavAmAM nathI AvatuM tyAre te karmo nikAcita banI jAya tenuM varNana A sUtramAM che. sAdhako ane zrAvako nitya pratikamaNa kare to paramapada sudhI pahoMcI zake che. agiyAra aMga sUtro, bAra upAMga sUtro, cAra mULa, cAra che ane eka 125 vizvakalyANanI vATe kAma Avazyaka sUtra ema batrIsa Agamo AtmasudhAraNA mATe sAdhakane kaI rIte upayogI thAya che tenI vicAraNA ApaNe karI. sthAnakavAsI ane terApaMtha saMpradAyamAM batrIsa Agama sUtrono svIkAra thayo che. zvetAMbara mUrtipUjaka ArAdhakonI mAnyatA pramANe dasa pannA sUtraprakIrNaka sahita bIjA tera Agama graMthone svIkAryA che. tIrthaMkara deve arthathI jaNAvela zrutane anusarIne prajJAvAna munivaro jenI racanA kare tene prakIrNaka ke pannA kahe che. catudazaraNa prakIrNakamAM 34 atizayothI vibhUSita arihaMtono paricaya ane cAra zaraNa svIkAranI vAta sAthe duSkRtya gaha ne sukRta anumodanAnI vAta kahI che. mahApratyAkhyAnamAM pApa karavuM e duSkara nathI, paraMtu karelAM pAponI nirmaLabhAve AlocanA karavI e duSkara che kahI AlocanAvidhi kahI che. bhaktapratijJA pratyAkhyAnamAM bhakta eTale AhAra ane pratijJA eTale pratyAkhyAna jIvananA aMta samaye AhAratyAganA paccakhANa kaI rIte levA te vidhi batAvI che. A AgamomAM bALa paMDitamaraNa ane paMDitamaraNanI vicAraNA che. pratyAkhyAnanuM varNana, anazana mATenI yogyatA ane pUrvataiyArI, saMthArAnuM varNana, vairAgyabhAvane daDha. karatI vAto, gacchAcAramAM sAdhu-sAdhvInI maryAdA, jyotiSa ane devendronuM varNana, maraNasamAdhi prakIrNakamAM maraNa sudhAravA mATenI Adarza paddhatimAM AtmasudhAraNA mATe upayogI che. jitakalpa sUtra (paMcakalpa bhANe) 103 gAthAonA A AgamamAM sAdhujIvanamAM lAgelA aticAro, anAcAronA daza ane ogaNIza prakAranAM prAyazcittonuM varNana karyuM che. A gaMbhIra graMtha che. gItArtha bhagavaMto ja A graMthanA adhikArI gaNAya che. pAMca prakAranA vyavahArathI jaina zAsana cAle che : (1) Agama (2) zrata (3) AjJA (4) dhAraNA ane (5) jitavyavahAra. A pratyekanI vigatapUrNa samajaNa A AgamamAM ApavAmAM AvI che. uparAMta, AcAryanI ATha saMpadAnuM varNana, vidyA ane maMtra vacceno taphAvata vagerenI carcA paNa prApta thAya che. mahAnizItha sUtra. mahA madhya. A sUtra madhyarAtrie ja ziSyane ApI zakAya. A AgamanA ATha vibhAga che, jemAM prathama vibhAgamAM cha adhyayana che ane bAkInA be cUlikAo che. vizALa Agama che. 4548 zloka pramANa graMtha che. A Agama saMyamI jIvananI vizuddhi para khUba ja bhAra mUke che. saraLatA, ' 126
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe AcArazuddhi, bhUlo sudhAravAnI tatparatA, vairAgyabhAva tema ja AjJAdhInatA vagere varNana che. odhaniryukti (mULa sutra). mUrtipUjA saMpradAya paNa cAra mULa sUtro gaNAve che, paraMtu cothA sUtra tarIke odhaniyukti sUtranI gaNanA karI che. A sUtra sthAnakavAsI tema ja terApaMthI saMpradAyane mAnya nathI. A Agama pUjya AcArya zrI bhadrabAhasvAmIe 'pratyAkhyAna pravAda' nAmanA navamA pUrvamAMthI saMkalita karyuM che. odha=saMkSepathI sAdhunA jIvanane lagatI tamAma nAnI-moTI bAbatanuM varNana, Adarza zramaNacarcArUpa varNana A graMthamAM che. A AgamamAM mukhyatve paDilehaNa, piMDa, upAdhinuM varNana, anAyatanano tyAga, pratisevanA, AlocanA ane vizuddhinuM varNana che. sAdhu-sAdhvInI samAcArInuM varNana che. saMyamajIvananA prANasvarUpa, caraNasittarI ane tene sahAya evI karaNasittarInuM varNana che. caraNakaraNAnuyoganuM A sUtra che. sAdhu potAnA AcAramAM sthira rahe ane jayaNAnuM khAsa pAlana kare te hakIkata sacoTa rIte darzAvI che. bImAra sAdhunI sevA mATe vaidyane bolAvavAnI vidhi ane zrAvaka pAsethI auSadha meLavavAnI vidhi paNa varNavI che. comAsAmAM vihAra karavAthI lAgatA doSonuM varNana che. AhAra levAnAM ane na levAnAM cha kAraNo darzAvyAM che. zayA, upadhi, paDilehaNa pAtrA keTalAM rAkhavAM vagere darzAvyuM che. sAdhujI 45 Agama vAMcI zake, jyAre zrAvako gurumukhethI 39 Agama sAMbhaLI zake tevI paraMparA che. jina zAsananA samagra baMdhAraNano pAyo A Agama graMtho che jemAMthI guru AjJA dvArA yatkiMcita AcaraNa karavAthI paramapadanA mArganI prApti sahaja bane che. kSaNekSaNe jAgRta rahI AtmasudhAraNa karavAnI zIkha uttarAdhyayana sUtra (4/6)mAM ApI che. sUtelI vyaktinI vacce paNa prajJAsaMpanna paMDita jAgRta rahe che. pramAdamAM e vizvAsa karato nathI. kALa ghaNo nirdaya che. zarIra durbaLa che. bhAraMDa paMkhInI mAphaka sAvadhAnIthI vicaravuM joIe. vizvanA tamAma viSayo eka yA bIjI rIte AgamamAM saMgopyA che. vyakti, kuTuMba ke vizvanI aneka samasyAnuM samAdhAna AgamamAMthI maLe che. AgamamAM lakhAyela suktio, gAthAo zuSka ke tarkavAdI nathI, paraMtu jemanuM - 127 kAkA kAkA vizvakalyANanI vATe kAma jIvana eka prayogazALA hatuM tevA paramavaijJAnika prabhu mahAvIranI anubhUtinI eraNa para ghaDAyela paramasatyanI saphaLa abhivyakti che. A AgamavANInA janaka mAtra vicAraka ke ciMtaka ja nahi, paraMtu utkRSTa sAdhaka hatA. vratone mAtra ciMtananI bhUmikA sudhI sImita na rAkhatAM, cAritra AcAramAM parAvartita thaIne AvelA A vicAro zAstra banI gayA, je jIvane ziva banAvI paramapadane prApta karavA sakSama che. saranI AjJA laI A AgamasUtronA svAdhyAya karavAmAM Ave, jJAnI gurubhagavaMtonA samAgamamAM teno zAstrArtha samajavAmAM Ave ane tenuM nijI jIvanamAM AcaraNamAM avataraNa thAya to avazya ApaNane muktipaMtha maLe. jinAgamamAM siddhAMtamAM vicAra, vANI ane vartananI vRtti-pravRtti ane nivRttinI bhAvanA ane kartavyano adbhuta samanvaya jovA maLe che. A kALe ane kSetre bhItaranI saMpadAnI ekavIza hajAra varSa sudhInA mAlikI hakka Apato eka AtmasudhAraNAno amUlya dastAveja che. puSparAvarta meghanI varSAnI asarathI varSA na Ave to paNa keTalAMka varSa phaLo ane pAka AvyA kare, paraMtu bhagavAna mahAvIranI vANI upadeza dhArArUpa A pAvana meghavarSAnI asara A ArAnI samApti eTale ke ekavIza hajAra varSa sudhI rahenAra che. gurukRpAe te pAvana vANIne jhIlavAnuM ApaNane parama saubhAgya prApta thayuM che. 128
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe dharma AdhArita samAjaracanA bhAratIya saMskRtinAM cAra aMgo dharma, artha, kAma ane mokSa che. arthopArjana eTale AjIvikA, dhaMdho-vyavasAya vagere pravRttio dharmane najara samakSa rAkhIne karavAmAM Ave ane kAma-bhoga, sAMsArika ane vyAvahArika jIvananAM kAryo paNa dharmane najara samakSa rAkhIne karavAmAM Ave to jIvana sattvazIla bane ane mokSamArge vahelA jaI zakAya. Ama jIvananA dareka tabakkAmAM abhinna pravAhamAM dharma abhipreta hoya to ja e saMskRti mokSalakSI banI zake. cetana ke jaDanA svabhAvane dharma kahevAya. vyApaka svarUpamAM samajIe to dharI rAkhe te dharma, mAnavasamAjane eka karI rAkhe-dhAraNa karI rAkhe te dharma. AvA dharmanI buniyAda eTale ke pAyA para je samAjanI ImArata racAya te Adarza samAja bane. muni zrI saMtabAlajIe bhAlanALa kAMThAmAM samAja sudhArAnAM kAryo zarU karyo tyAre temane prazna karavAmAM Avyo, tame dharmaAdhArita samAjaracanA kaI rIte karI zakazo ? ahIM to vahema, aMdhazraddhA, dArU, jugAra, mAMsAhAra, bhUvA-DAkalA ane dorA-dhAgAnI prabaLatA vadhAre che. pUjya saMtabAlajIe makkamatApUrvaka kahyuM ke, lokamAnasanuM ghaDatara karavAnuM che, zilpI eka mUrti ghaDe tema mAnavasvabhAvanuM ghaDatara karavAnuM che. zilpI paththaramAMthI nakAmo bhAga dUra kare tyAre suMdara mUrti taiyAra thAya che tema mAnavajIvanamAMthI vahema-vyasana jevAM aniSTa tattvo dUra thatAM Adarza - 129 - kAkA kAkA vizvakalyANanI vATe kAma samAjanI racanA thaI jAya che. je samAjamAM dharma prerita nIti hoya tyAM svastha ane taMdurasta samAja nI racanA thaI zake. nIti dharmavimukha hoya tyAM kadAca bAhma samRddhi maLaze, paraMtu AMtarika zAMtino tyAM abhAva haze ane saMvedanA baThThI thaI gayelI jovA maLaze. dharma ja samAjane nItinAzanA mArgathI bacAvaze. sAmAnya rIte sAmAjika nItimattA zIkhavatI vyaktine kuTuMba-parivAra, samAja ane rASTra pratyenI pharajo zIkhavavAmAM Ave che. tenI sAthe ja zarIra ane AtmA pratyenI jAgRti jIvanamAM dharmanAM mUlyo sthApita karavAmAM mahattvano bhAga bhajavaze. arthopArjananI pravRttimAM satya, aparigraha ane acauryanA siddhAMtonI upayogItA che ja, sAthesAthe anukaMpA ane sAdhanazuddhinI paNa eTalI ja mahattA che. yugapuraSa zrImad rAjacaMdra arthopArjananI pravRttimAM paNa dharmanAM A badhAM zubha tattvano subhaga samanvaya karyo hato. lAkhonI dhaMdhAkIya levaDadevaDanuM kAma pUruM karyA pachI bIjI ja kSaNe e samAdhibhAvamAM rahI zakatA. anukaMpAbhAvane kAraNe lAkho rUpiyAno napho paNa jato karI zakatA. Ama eka vepArImAM paNa vItarAgatAnA guNo hoI zake te Adarza zrImadjIe Apyo. - vyAvahArika ane rojabarojanA jIvanamAM dharmabhAvanA vaNAI jAya to tenuM pAlana sahaja banI jAya che. kuTuMbajIvana ke lagna jevA vyAvahArika prasaMgoe tamAma vyaktiono khayAla rAkhIne vyavahAra karIzuM to saMvAditA sthapAze. dharmaAdhArita samAjaracanAno pAyo vyaktigata tyAgabhAvanAmAM che. kuTuMbamAMthI alaga thatI vakhate hakka mATe laData calAvavAne badale mAtra tyAgabhAvanAne AgaLa karI kuTuMbamAMthI je maLyuM che, teno prasAdIrUpe svIkAra karI ane AgaLa vadhavuM te bhAva kalezane badale prasannatAnuM vAtAvaraNa sarje che. paristhiti, samaya ane vyakti pramANe vyavahAradharma badalAto rahe che. jyAre pratyeka vyakti mATe koI paNa samaye nizcayadharma eka ja hoya che. nizcayadharma kadI badalAto nathI. dharmasaMsthAo ane dharmakriyAomAM dharma prasthApita karavAnuM kArya kaparuM che. mAtra sAMpradAyika ane jaDa kriyAkAMDamAM aTakI javAnuM nathI. saMpradAyanI bahAra jaI krAMtikArI vicArono pracAra karavAvALA che. saMpradAyanI saMkhyAmAM vadhAro karavAvALA paNa kharA, paraMtu guNavattA vadhAravAvALA bahu ochA che. ' 130
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe kAma vizvakalyANanI vATe ghaNAne eka evo pracchanna bhaya hoya che ke, dharmaAdhArita samAjaracanAthI samAja ALasu thaI jaze, mAtra bhAgya para nirbhara banI zake, paraMtu zrIkRSNathI mAMDIne bhagavAna mahAvIra sudhInA dharmapravartakoe potAnI dArzanika vicAradhArAmAM puruSArthane pradhAnatA ApI che. dharmaciMtako ane samAjasudhArako A vicAradhArAnA yogya arthaghaTanathI jarUra jAgRti lAvI zake. dharmanI bhASA badhA samajI zake. hRdayane coTa lagAve, vicAra karatAM karI mUke tevI bhASA te dharmanI bhASA che. mAnavacittamAM dharme UMDAM mULiyAM nAkhyAM che. zraddhAnA baLe eka sadAcArI Adarza samAjanI racanA thaI zake. sarakArI kAyadA karatAM AtmAnuM anuzAsana adbhuta ane sacoTa che. zubha vicAranAM AMdolano sAmI vyakti pAse jarUra pahoMce che. azubha vicAranAM AMdolano sAmevALA pAse jAya, tenuM kharAba kare ke na kare, paraMtu azubha vicAra karanAranuM to jarUra kharAba kare. sArA vicAranAM AMdolano samAja mAM maitrIbhAva pragaTAvaze. Ama zubha ciMtana ciMtAmaNi samAna che. have to ghaNAM sthaLe sadbhAvanA vicAra AMdolananAM maMDaLo paNa sthapAyAM che. ApaNe lAgaNInA duSkALamAM jIvatA hoIe ane samAja jIvanamAM dharma pragaTe to huMpha-uSmAnuM sarjana thAya ane mAnavaguNonA vikAsano vistAra thAya. dharma pradarzana ke nirbaLatA DhAMkavAnuM sAdhana bane tenA karatAM AMtarika unnatinuM sAdhana bane te atimahattvanuM che. cAritrazIla sAdhu-sAdhvI paratve zraddhA pratiSThita thatAM lokazraddhA baLavatara bane te adhyAtmanI dizA UghaDe. ahiMsA ane satya jevAM zAsvata mUlyo para AdhArita samAja racAya tevA samAjanI saMgIna ImArata ja TakI zakaze. trIjo cUlo phaibAnA Agamana sAthe ja jANe gharanuM vAtAvaraNa badalAI jAya. dharmanI vasaMtaRtu khIle, saMsArasaritA gRhadvAre khaLakhaLa karatI vahetI hoya. tapasvI sAdhvI jevo phaibAno deha, rasaparityAga ane dravya jIvanamAM vaNAyelAM. dravya tapa eTale coksa nakkI karelI thoDI vAnagIo ja jamavAmAM levI. dA. ta. dasa dravyathI zarU karatA jamavAmAM ekaeka dravya ghaTADatuM javuM, tevA tapane dravya tapa kahe che. sAdagIpUrNa dharmayukta jIvana. sAthesAthe karmayogI parizramavALI jIvanacaryA ALasanuM nAma nahIM. phaibA caitra-vaizAkhamAM amArA gAma khAMbhAmAM Ave. sAvarakuMDalA emanuM sAsaruM. bharyabhAdaryuM emanuM kuTuMba. samRddha hovA chatAM saMyamita jIvana. nirAbhimAnI, saraLatA ane saumyatAnA bhAvo temanA mukhAraviMda para ramatA rahe. - savAre be sAmAyika kare. dararoja kAMIka ne kAMIka navI vAnagI - vaDI, pApaDa, coLAphaLI banAve, godaDA sIvI de, rAtre pratikramaNa ryA pachI stavano, bhajana gavaDAve ane amane badhAM bALakone bhegAM karI dharmapreraka kathAvArtA saMbhaLAve. bapore ame bahAra ramatAM hoIe tyAre pakaDIne gharamAM lAve ane kahe ke, bahu taDako che, TADhe pahore ramajo, cAlo... tamArI parIkSA pUrI thaI, have tame tamArA copaDA ane kapaDAMnA kabATa sApha karI goThavo. svacchatAnA AgrahI. jhayaNA dharma vize samajAve. 'zivakuMvarabena thoDA di rokAvA AvyAM cho to ArAma karo. jANe kAma sAthe ja 132 131
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe kAma bhagavAna mahAvIra ane gAMdhIjInI ahiMsA vizvakalyANanI vATe letAM AvyAM cho ane vadhArAmAM A chokarAMva sAthe mAthAkUTa." mArAM bA kahetAM. 'bhAbhI, managamatAM kAmamAM to thAka UtarI jAya.' bA hasIne kahetAM. amArA mATe to phaibAnuM Agamana eTale gharaAMgaNe phUTelA vAtsalyavIraDAnuM amRtapAna. caitra mAsamAM AyaMbilanI oLI Ave. AyaMbila tapamAM rasa vinAno lukhkho AhAra divasamAM eka samaya ja levAno hoya. phaibA navenava divasanuM vidhisaha AyaMbila tapa kare. vArApharatI amane ekeka bhAMDaraDAne ekeka AyaMbila karAve. eka divasa phrebA sAthe huM upAzrayanI AyaMbila zALAmAM AyaMbila karavA gharethI nIkaLato hato. phrebA kahe, tArI bacatapeTImAMthI ATha AnA laI le. mane ema ke vaLatA kaliMgara, patAsA ke evo kAMI bhAga levAno haze. AyaMbila karyA pachI phaibAe potAnA baTavAmAMthI eka rUpiyAno sikko kADhI upAzrayanI dAnapeTImAM nAkhyo ane mane kahyuM ke, 'pelA ATha AnA A peTImAM nAkhI de.' meM tema karyuM. pachI mane kahe ke, AyaMbila zALAmAM ApaNe jamyAM eTale kAMIka dAna karavuM joIe. vaLI tapa sAthe tyAganuM mahattva samajAvyuM. upAzrayanAM pagathiyAM UtaratAM phaibAnA vevAI amIcaMdabhAI maLI gayA. dRDhadharmI zrAvaka upAzrayanI bAjumAM ja rahe. phaibAne kahe ke, 'zivakuMvarabena, oLI pUrI thayA pachI eka di mAre ghare jamavAnuM rAkho.' 'bhAI, huM badhAne maLavA ghare AvI jaIza, paNa jamavAnuM nahIM bane.' phaibAe javAba Apyo. vismayathI amIcaMdabhAI kahe, 'kema ?' 'eka mahinA mATe mAre paccakakhANa che (bAdhA che). mAre trIjA cUlAnuM nA khape. eka cUlo bhAInA gharano, bIjo upAzrayanI AyaMbila zALAno. have trIjA cUlAnuM nahi khape. Avate vakhate AvIza tyAre vAta.' ApaNI sAMprata jIvanazailInuM nirIkSaNa karIe tyAre vicAra Ave ke dararoja ApaNe keTalA cUlAnuM khAIe chIe ? savAre gharanuM. bapora pachI oNksinI cA, sAMje koIka hoTalamAM nAsto, kyAreka sTola paranuM, kyAreka mArkeTanI gAdI para AvelI bheLa, dararoja ApaNe keTalA cUlAnuM khAtA hoIzuM ? - phaibA to have hayAta nathI. kyAreka bIjI vAra bahAranuM khAvAnuM bane tyAre cokkasa phaibAnA zabdonA bhaNakArA saMbhaLAya, 'bhAI! mAre trIjA cUlAnuM na khape...!' che ' 133 jaina dharmamAM ahiMsAne viziSTa sthAna che. mAnavInI pratyeka sAdhanAmAM ahiMsAnuM eka evuM madhura saMgIta vahetuM rahe che ke mAnavane AnaMdavibhora karI mUke che. mahAvIra dharma ahiMsApradhAna dharma che, kAraNake ahiMsAnA AviSkArathI jIvanamAM satya, acaurya, brahmacarya tathA aparigrahanI bhAvanAnuM sarjana thAya che. jIvana pratye ucca AdarzanuM mULabhUta sAdhana ahiMsA che. AdhyAtmika sAdhanAnI AcArabhUmi ahiMsA che. bhagavAna mahAvIranI A ahiMsAno prabhAva rASTrapitA mahAtmA gAMdhIjInA jIvanamAM TheraThera jovA maLe che. bhagavAna mahAvIranI ahiMsA upabhoganI nahi, paNa upayoganI saMskRtimAM mAne che. pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspatinA ekendriya jIvo pratye paNa apAra karuNA che mATe tenA upayogamAM paNa viveka ane jhayaNAnI bhagavAne prarUpaNA karI che. gAMdhIjI mATe lImaDAnI caTaNI banAvavA mATe eka AzramavAsI AkhI DALakhI laI AvyA. gAMdhIjIe eka aThavADiyA sudhI calAvI. gAMdhIjI pANIno paNa saMyamapUrvaka upayoga karatA. eka bhAIe gAMdhIjIne kahyuM ke, bAjumAM ja sAbaramatI khaLakhaLa vahI jAya che to pANI vAparavAmAM ATalI kaMjUsAI kema karo cho ? gAMdhIjIe javAba Apyo, "A nadI mArA pitAzrInI mAlikInI nathI. A saritAnA jaLa para mArA pratyeka dezavAsIno adhikAra che." prakRtinA ghaTakonA bephAma durupayoga sAme gAMdhIjI lAla battI dharatA. niraMkuza - 134
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe bhoga-upabhoga nahi, paNa upayoganI saMskRtinA puraskartA mahAtmAjInI vAtamAM cha'kAyanA jIvonI ahiMsA dvArA abhaya dAnanI bhAvanA abhipreta che. muMbaImAM eka vakhata zrImad rAjacaMdra ane gAMdhIjI vacce dayAdharma aMge carcA cAlI. cAmaDuM vAparavuM ke nahi teno vicAra-vimarza cAlato hato. banne evA mata para AvyA ke bane tyAM sudhI cAmaDAno upayoga TALavo ane mAthe to na ja paherAya. zrImaddae TopImAMthI cAmaDuM dUra karyuM ane teno upayoga baMdha karyo. tyAra pachI gAMdhIjIe cAmaDAnA boriMgavALA carakhAnA maoNDelano asvIkAra karyo. vidvAna zrAvaka vIracaMda rAghavajI gAMdhIe iMglaeNnDamAM jaina liTarecara sosAyaTI sthApI. lokone mAMsAhAra choDAvI zAkAhAra tarapha vALatA hatA. tyAMthI temane mahAtmA gAMdhIjIno paricaya thayo. bannee sAthe nirAmiSa AhAranA prayogo karyA hatA. zAkAhAranA preraka banyA. gAMdhI AzramomAM satya ane ahiMsA pAyAnA Adarzo che. phiniksa, TaoNlsaTaoNya phArma ane sAbaramatI Azrama A traNe jagAe avAvaru jamInamAM vasavATa karavo paDayo. chatAM sarpAdika hiMsaka jIvone na mAravAnA niyamanuM yathAzakti pAlana karAvavAmAM gAMdhIjI saphaLa thayA hatA. paraMparAmAM to hiMsA karavI nahIM, karAvavI nahIM, anumodavI nahIM, asatyAcaraNa karavuM nahIM, karAvavuM nahIM, anumodavuM nahIM, adharma karavo nahI, karAvavo nahIM, anumodavo nahIM ema traNa parimANa cAlatAM hatAM. gAMdhIjIe cothuM parimANa umeryuM. hiMsA, asatya, adharmano inakAra ane pratikAra karI prema, satya ane AtmadharmathI hiMsA, asatya ane adharmanuM nivAraNa karavuM. A AtmabaLathI, dayAbaLathI, premabaLathI thatAM pratikAranuM nAma emaNe satyAgraha ApyuM. hiMsakabhAva ane hiMsaka zAstranA tyAgathI ja bhagavAna mahAvIranuM AcArAMga sUtra zarU thAya che. Atmatattva samajAvI hiMsaka baLanA tyAganI te vAta kare che. gAMdhIjI e ja vAta samajAvatA lakhe che, "jyAM ane jeTale aMze hathiyAra eTale ke zarIrabaLa ke pazubaLano upayoga thato hoya te AtmabaLano virodhI che. jyAre satyAgraha hathiyAra baLavirodhI che. satyAgraha e AtmabaLa che, dayAbaLa che, premanuM baLa che. pelAmAM verabhAvane avakAza che. jyAre satyAgrahamAM premabhAvane avakAza che. emAM verabhAva adharma gaNAya che. satyAgrahamAM virodhIne duHkha devAnI kalpanA ja na hoya. jAte duHkha sahana karI vinayathI virodhIne vaza karavAnuM satyAgraha zIkhave che. zastrabaLa ane sazastradaLa guptatAthI cAle che. satyane kAMI saMtADavAnuM nathI eTale satyAgrahInI 135 vizvakalyANanI vATe chUpI senA ja hoya. rAgavIra bIjAnA mota potAnA hAthamAM rAkhe che, satyAgrahI motane mAthe laIne phre che. maradAnagI abhaya ane hiMmatathI julamano sAmano kare che.'' gAMdhIjI svacchatAnA AgrahI hatA. teo svacchatAne, Arogya ane ahiMsAne samAMtara STithI jotA. A ja rIte jainonA jhayaNA dharmamAM svacchatAne agrasthAna apAyuM che. svacchatA-jatanA, hiMsAnivAraNa ane ahiMsAnI pratiSThAmAM sahAyaka che. jainAcArya pU. bahecarajIsvAmInI preraNAthI mAMsa, madirA ane strIsaMgathI dUra rahevAnI preraNA gAMdhIjIne maLI. rAjacaMdranA satsaMgathI gAMdhIjInA jIvana para jaina dharmano ghero prabhAva paDaco. zrImad rAjacaMdrajI, muni saMtabAlajInA guru nAnacaMdrajI mahArAja ane gAMdhIjI jevI vibhUtioe vaktavya ane kartavyane jIvananI eka rekhA para rAkhyA. mahAvIranA ahiMsA dharmanA vicAro sAthe mahAtmA gAMdhIjInA vicAronuM sAmaMjasya eTale rAjasattA ane dharmasattAno samanvaya kahI zakAya. gAMdhIjIe potAnA jIvanamAM sarvadharma samabhAvane AtmasAt karelo. zrImad rAjacaMdrajInA jIvanavyavahArathI jainonA mahAvrata aparigrahonI eTalI prabaLa asara gAMdhIjInA jIvana para paDI ke teo dRDhapaNe mAnatA thayA ke satyazodhaka, ahiMsAvAdI parigraha na karI zake. aparigraha ane ahiMsA ekabIjAMnAM pUraka vrato che. jethI jIvananA dareka stare gAMdhIjIe aparigraha vratanI prANapratiSThA karI ane A zraddhA jyAre aicchika garIbAI vratamAM pariNamI tyAre e vicAradhArAe samagra rASTrane samAjavAdano Adarza Apyo. saMtasAthI dulerAya mATaliyAe noMdhyuM che ke, "jaina darzananI sUkSma ane UMDI ahiMsA gAMdhIjIe temanA jIvanamAM AtmasAt karI hatI.'' bhagavAna mahAvIre ahaMkArane hiMsA gaNI che. ahaMkAra karanAra vyakti potAnA AtmAne haNe che. sthULa hiMsaka vyakti ekavAra koIne mArI deze te ekavAra hiMsA karI, paNa ahaMkArI vAraMvAra ahaMkAra karI vAraMvAra bhAvamaraNa karyA karaze. gAMdhIjIe A uktinuM AcaraNa karI ahaMbhAvane potAnA jIvanamAMthI dezavaTo dIdho. pote baeNrisTara che, rASTranA mAnya netA hovAno ahaMkAra karyo nahi. AvI vyakti ja sUTa-bUTa ne TAine badale aMge mAtra potaDI paherI zake. ahiMsAnuM vidheyAtmaka svarUpa dayA ja che. game tevA vikaTa saMjogomAM sAdhakaAtmA dayA choDato nathI ane tenuM paripAlana kare che. dayAno artha prANImAtra pratye sahAnubhUti, karuNA, prema, prIti, rakSA karavI tevo thAya che. jinamArgamAM yatnApUrvaka jIvarakSA karavI te dravyadayA, bIjA jIvone durgati tarapha 136
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe kAma bhayathI nirbhayatAnI yAtrA vizvakalyANanI vATe jatA joI anukaMpAthI tene sadgati tarapha vALavAne bhAvadayA, cha'kAya jIvanI rakSA te para dayA, upayoga ane vidhipUrvaka dayA pALavI te vyavahAradayA vagere vyavahAradharmamAM dayAnA ATha prakAra batAvyA che. jinamArgamAM batAyelA ATheya prakAranA vyavahAradharmanI dayA gAMdhIjIe pALavAno puruSArtha karyo che. dravyadayAmAM ekendriya jIvono paNa khayAla rAkhatA eka aMtevAsI jAjarU jaI AvIne vadhu mATI laI AvyA. gAMdhIjIe tene khetaramAM ja pAchI mukAvI. zAkAhArI kalabanI zarUAtathI aMta sudhI bIjAne dayAdharma samajAvI bhAvadayA AcarI. hiMsA, asatya karanArane kaDavuM lAge tevuM dabANa karI tenA hitArthe kaDavuM auSadha pAya tema anubaMdhadayA pALI. ahiMsAno sAmudAyika prayoga karI bhAratane AjhAdI apAvavAnuM adbhuta kahI zakAya tevuM ahiMsaka kAma gAMdhIjIe karI batAvyuM. ahiMsAnA A prayogakAryamAM mahAvIranuM tapa, mauna ane prArthanAno gAMdhIjIe sAmudAyika upayoga paNa karyo. zrImajI pAsethI jemaNe dayAdharmanAM kUMDAM ane krUDAM rasa pIne satya ane ahiMsAnA prayogo karyA che evA gAMdhIjI lakhe che, "satya e Izvara che. e sUtranI sahAyathI ja huM jANe ke IzvaranuM pratyakSa darzana karI zakuM chuM. mArI rageragamAM huM tene vyApI raheluM anubhavuM chuM. satyane tame Izvara tarIke pAmavA cAhatA ho to te mATe eka anivArya sAdhana prema eTale ahiMsA che. Akhare sAdhya ne sAdhana eka ja arthanA be zabdo che. ahiMsA mAro Izvara che. satya mAro Izvara che. satyane zodhuM chuM tyAre ahiMsA kahe che, 'mArI mAraphata zodha' ane ahiMsAne zodhuM chuM tyAre satya kahe che, mArI mArA zodha'. AvI ahiMsA te premano sAgara che." - mahAtmA gAMdhIjIe bhagavAna mahAvIranI ahiMsAnA mULa tattvane pakaDyuM che. temanI rojabarojanI jIvanacaryAmAM ahiMsAtmaka pAsAnA vaividhyanuM divyadarzana thAya che. bhagavAna mahAvIre anyAya ane zoSaNane hiMsA gaNI. zudra jAtinA metArya ane harikepIne paNa munipada ApyuM. caMdanabALAnI mukti dvArA strIone pratiSThA ApI tema gAMdhIjIe paNa aspRzyatA nivAraNa ane kanyAkeLavaNI, strIne matAdhikAranI preraNA karI. gausevA saMghanI sthApanA, pAMjarApoLa dvArA niraupayogI pazuono upayoga batAvI pazuhiMsA rokI, temAM temanI sevA ane karuNAbhAva mAnavetara sRSTi sudhI vistaryo hovAnI pratIti thAya che. - 137 ApaNA jIvanaAkAzamAM bhayanAM vAdaLa zAthI gherAya che ? bhayanI bhrAnti kevI rIte pedA thAya che? jIvanapravAhamAM eka pachI eka bhayanI zRMkhalAthI ApaNe kema azAMta chIe? ApaNe satata bhayanI bhaThThImAM zAthI zekAI rahyA chIe? zAMtacitte ciMtana karavA jevo prazna che. AhAra, bhaya, maithuna ane parigraha A cAra saMjJAo karmothI lepAyela ApaNA AtmA sAthe janmajanmAMtarathI joDAyelI che. jJAnIoe bhayanAM mULa kAraNo ane tenA nirAkaraNanA upAyo paNa batAvyAM che jethI jIvanagaganamAM nirbhayatAno sUrya jhaLahaLI uThe. jaina darzanamAM bhayanA mukhya sAta prakAra batAvavAmAM AvyA che, jemAM Alokano bhaya, paralokano bhaya, dhana, akasmAta, AjIvikA, mRtyu ane apayazanA bhayano samAveza thAya che. inkamaTaeNksa, eksAIjha, selsaTaeNksa, kasTama ke polIsa jevAM sarakArI khAtAMono bhaya ane chetarapiMDI, cora, luMTArA, naksalavAdI ane guMDAgeMgano bhaya vartamAna samayamAM vadhI gayo che. bhayanuM manovaijJAnika dRSTie vizleSaNa ane abhyAsa mAnavajIvana mATe ghaNoja upayogI che. pUrvajanma saMskAraprerita bhaya keTalIka vAra A jIvanamAM satata DokiyAM kare che, jema ke koIkane pANIno vadhu Dara lAge to koIkane Agano vadhu Dara lAge che. - 138
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe bhUta-preta-yoni ane vyaMtarono AbhAsa ane kalpanAthI paNa bhayabhIta thavAya che. uMmaranA saMdarbha mAnavane alagaalaga prakAranA bhaya herAna-parezAna kare che.. navajAta bALaka (Infant)ne ajANyA sthaLa, ajANyA avAja ane ajANI vyaktino bhaya lAge che. traNathI cha varSanA zizune ekAMta ane aMdhArAno Dara lAge che. A uMmaranuM zizu gharanA vAtsalyathI sabhara haMphALA vAtAvaraNathI thoDuM aLaguM thaI navA sAmAjika vartuLa tarapha pagaraNa mAMDe tyAre zikSaka-mitro vagere sAthe tenA AtmIya saMbaMdho kaI rIte baMdhAze, te gharamAM je mukta vAtAvaraNamAM rahe, tenI rItabhAta ke kAlIghelI bolI bahAra svIkArAze ke kema tenA pratyAghAtono pracchanna bhaya zaizavakALamAM hoya che. sAtathI 12 varSamAM zikSakano - panizamenTano, koI paNa kSetranI spardhA ane khoTuM bolavAno bhaya vadhu lAge che. tethI ogaNIsa varSa sudhIno TInaejarano samayagALo (Identity crisis) nijI pratibhA aMgenA saMgharSano hoya che. je mitronI sobata hoya, je pravRtti karato hoya, je Tevo hoya te sArI che ke kharAba, teno zokha ane vartaNUka samAja tene svIkAraze ke kema ? kuTuMba, samAja ane dharmanI paraMparAo prati tene gUMcavADo thAya ane te Dilemma sthitimAMthI pasAra thAya tyAre paNa bhayanI anubhUti thAya che. vIsathI sattAvIzano samayagALo, kaeNriyara, kArakirdI, ucca abhyAsa je nokarIvyavasAya ke dhaMdhAmAM sthira thavuM che, temAM saphaLatA maLaze ke kema teno bhaya, mahattvAkAMkSAonA A tabakkAmAM priya pAtranI prAptinI tIvratama icchA jIvanasAthI, managamatuM ghara maLaze ke kema ? yuvAne sevelAM svapna sAkAra thaze ke kema teno bhaya. tyAra pachI cALIzAnI vaya sudhI dhaMdhA-nokarI ke kaTuMbajIvananA bhayo satAve. tyAra pachInI sAMTha sudhInI vayamAM sAmAjika pratiSThAne lagatA bhayano umero thAya. sAMTha pachInI vayamAM potAnI upekSA thavAno, bImArIno, saMtAnonA alaga thavAno, jIvanasAthI gumAvI devAno ane nivRtti (Retirement) pachI zuM? ane mRtyunA bhayano umero thAya che. satvazIla jIvanazailI koIne paNa nirbhaya banAve. tethI ja mahAtmA gAMdhI, vinobA bhAve ane ravizaMkara mahArAjanuM jIvana nirbhayatAno paryAya banI gayuM hatuM. bALakone kadI bAvo, rAkSasa ke bhUta jevAM kAlpanika pAtrothI DarAvAya nahIM. mAtA-pitA dvArA dharmanA saMskAra ane satyanuM AcaraNa bALakomAM nirbhayatAnA guNo khIlave che. yuvAnomAM AtmavizvAsanuM AropaNa karavAthI te nirbhaya bane che. dhaMdhAmAM moTuM khoTuM ane satata khoTuM na karavuM paDe tevI goThavaNa karavI jarUrI. 139 kAkA kAkA vizvakalyANanI vATe kAma dhaMdho-udyoga ke vyavasAya prAmANikatAthI ane nItithI karanArane bhaya raheto nathI. vyavahAra ane kuTuMbajIvanamAM mAyA, kapaTarahita satya ane saraLa AcaraNathI keTalAka bhayane nivArI zakAya che. ApaNe sAmAjika, dhArmika ke rAjakIya saMsthAonA hoddA para hoIe ane koI prasaMge koI muddo upasthita thAya to tene pratiSThAno prazna (Prestige issue) na banAvIe to jAherajIvanano bhaya TaLI jAya. jIvanapravAhamAM prItano bhaya ane bhayanI prIta hoya che. mArA priya pAtrane game che, tene gamatuM huM nahIM karuM to tene du:kha thaze. e prItano bhaya ane jIvanamAM keTalAMka kAryane, keTalIka vastune ane keTalIka vyaktine anya vyaktinA bhayane kAraNe prIta karavI te bhayanI prIta che. AtmIyatA hoya tyAM nirbharatA hoya. zaMkAzIla vyaktio potAnA jIvanamAM nirarthaka bhayanuM vartuLa pedA kare che. ocho parigraha jIvanane nirbhayatA tarapha laI jAya. bhayamAM magajanAM tIvra AMdolano hoya che. cittavikAramAM sarvathI hAnikAraka bhaya che. bhayane kAraNe cittanI caMcaLavRtti, yoganI ekattAno moTo virodha karanAra mAnasika dazA che. mATe bhayabhIta ekAgra na banI zake, bhayabhIta cittano saMbaMdha satya sAthe saMbhavI zake nahIM. dhyAna ane kAyotsarga abhayanI sthiti sudhI laI javA khUba upayogI che. jJAnasukha bhayarahita che. samajaNa ane jJAnanI amRtavarSAthI AtmabhUmi para bhayavedanAnI Aga bujhAI jAya che ane nijAnaMdanI mastInI anubhUti thAya che. naitika ke sAmAjika rIte asvIkArya chUpI pravRtti karanArane teno AtmA to DaMkhe ane tethI teno bhaya satAve che. ApaNe nirbhaya thavuM hoya to koIne paNa bhaya pamADe tevuM koI paNa kRtya na karavuM joIe. mAnavI to zuM, zudra jaMtu paNa bhayabhIta na thAya tevuM vartana ApaNA jIvanane nirbhayatA bhaNI laI jaze. jaina dharmamAM abhayadAnane zreSTha dAna kahyuM che. A parathI ApaNane jaNAze ke jJAnIbhagavaMtoe batAvela pAMca aNuvrata, ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane aparigrahanA AcaraNamAM bhayanI samasyAno ukela che. pavitra zloka, stotra, maMtranuM raTANa, paramatatvamAM zraddhA ane sadgurunuM zaraNa ApaNane nirbhayatAnA uttuMga zikhara para laI jaze 140
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvakalyANanI vATe kAkA vizvakalyANanI vATe kAma guNavaMta baravALiyAnAM pustako | sarjana tathA saMpAdanA khAMbhA (amarelI)nA vatanI guNavaMtabhAIe c.A. sudhI abhyAsa karyA bAda, hAla TekasTAIla inDasTrImAM pravRtta che. jaina kaoNnpharansanA maMtrI, munizrI saMtabAlajI prerita vizva vAtsalya prAyogika saMgha, muMbaI-cIMcaNI, kalpataru sAdhanA kendra-devalAlI, pArasadhAma saMgha -ghATakopara, mANaguru jaina seMTara, ema. bI. baravALiyA phAunDezananI spaMdana holIsTIka insTiTayUTa vageremAM TrasTI che. ghaNI saMsthAonA mukhapatramAM taMtrI tarIke sevA Apela che. amerikA, siMgApora vageremAM temanAM saphaLa pravacano yojAyAM che. temanAM dharmapatnI madhubahene hindI sAhityamAM DaoNkaTareTa karela che. jaina vizvakoza, "gujarAta vizvakoza" tathA jaina Agama mizana sAthe saMkaLAyelA che. * hRdayasaMdeza * prIta-guMjana * zrImad rAjacaMdra eka darzana * amRtadhArA * samarasena vayarasena kyA * piscu Pilar Glimpsis of world Religion. Introduction to Jainisim * Commentray on non-violence . Kamdhenu (wish cow) * Glorry of detechment * upasarga ane parISaha pradhAna jaina kathAo * vinaya dharma * bhAratIya saMskRtimAM mA che bhAratIya saMskRtimAM gurumahimA : Agama evagAIna rasAnadhArA (bhAga 1 thI 15) (jaina sAhitya jJAnasatramAM vividha vidvAnonA prastuta thayelA nibaMdho ane zodhapatronA saMgra7) * kalApIdarzana (DaoN. dhanavaMta zAha sAthe)* vicAramaMthana * dArzanika dRSTA - adhyAtmasudhA (DaoN. madhubahena baravALiyA sAthe) * jaina dharma (paricaya pustikA) * ahiMsA mImAMsA (DaoN. kanubhAI zeTha sAthe) * caMdrasena kaMthA (DaoN. kanubhAI zeTha sAthe) * amaratAnA ArAdhaka * jaina darzanamAM keLavaNI vicAra * jaina darzana ane gAMdhIvicAradhArA - adhyAtmaniSTha saMtabAlajI * ApanI sanmukha * marma sparza (DaoN. jayaMta mahetA sAthe) * vItarAga vaibhava : Agama darzana * jaina kathAmAM saMbodhanA spaMdano * jJAnasAdhanA ane sarasvatI vaMdanA * vidhavAtsalyano saMkalpa vAtsalyanuM amIjharaNuM (mAtRvAtsalyanAM vividha svarUpo) * AdhyAtmika kAryomAM Atmadarzana : jIvanasaMdhyAe aruNodaya : sarvadharmadarzana (vizvanA mukhya dharmono paricaya) * Adarza keLavaNInuM upaniSada * aNagAranAM ajavALAM (pro. pravINAbahena gAMdhI sAthe) * uranirjarA (kAvya saMgra) * tapAdhirAja varSItapa * uttama zrAvako * dAmpatyavaibhava (dAMpatyajIvanane lagatA lekhono saMcaya) * bhagavAna mahAvIra ane saMyamajIvana * mRtyunuM smaraNa (mRtyu ciMtana) * Aagam An Introduction Development & Impact of Jainism in India & abroad. 8 RU - adhyAtma AbhA zrI uvasaharaM stotra : eka adhyayana kRtajJAnanAM ajavALAM , jena thAnakomAM sabodhanA spaMdana. * zailezI (AlocanA ane upAsanA) * jaina dharmanA covIza tIrthaMkaro * jaina vizvakoza (DaoN. kumArapALa desAI sAthe) E-mail : gunvant.barvalia@gmail.com 02242153545 - 141