Book Title: Subhashit Manjari Purvarddh
Author(s): Ajitsagarsuri, Pannalal Jain
Publisher: Shantilal Jain
Catalog link: https://jainqq.org/explore/010698/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita maMjarI pUrvAddha [saMskRta sUktiyoM kA anUThA saMgraha saMgrAhaka: zrI sva. AcArya pravara 108 zrI ziva sAgara jI ma. sA. ke suziSya munipravara ajita sAgara jI ma0 anuvAdaka: zrIpa0 pannA lAla jI sAhityAcArya dravya sahAyaka evaM prakAzaka:zrI zAnti lAla jI jaina pro0 zAntinAtha ror3aveja, kalakattA prathamAvRtti 1000 mUlya dharma lAbha Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ba book LEASYA . A PANESH HAJAN ana R sva0, AcArya pravara 108 zrI ziva mAgara jI ma. sA. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ do zabda saskRta sAhitya rUpaM sAgara aneka subhASita rUpa ratnoM se bharA huA hai / ye subhASita, prakAzastambha ke samAna digbhrAnta puruSo ko samucita mArga kA pradarzana karAne me parama sahAyaka hote hai / aprastuta prazasA yA arthAntaranyAsa antakAra ke mAdhyama se kaviyo ne apane kAvyo athavA purANo me eka se eka baDhakara subhASitoM kA samAveza kiyA hai / AcArya vAdobhasiha sUri ne 'kSatracUDAmaNi' grantha kI racanA karate hue prAyaH pratyeka zloka me subhASita kA samAveza kiyA hai| amita gati prAcArya ne 'subhASita ratna sandoha' nAma se subhASito kA svatantra grantha nirmita kiyA hai| ___ subhASito kA saMgraha vidvAno ko itanA adhika priya rahA hai ki isa viSaya para acche2 sagraha prakAzita hue hai / 'subhASita ratna bhANDAkara' nAma kA eka bRhadAkAra saMgraha saskRta sAhitya meM atyanta prasiddha hai| zrImAn pUjyavara svargIya AcArya zivasAgarajI mahArAja ke sagha me aneka prabuddha munirAja unake ziSya hai / 'jJAnadhyAna taporakta.' yaha jo tapasviyo kA lakSaNa Agama meM kahA gayA hai vaha una saghastha muniyo me acchI taraha ghaTita Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hotA hai| usI sagha me zrI 108 muni ajitasAgara jI mahArAja hai jo bAlabrahmacArI hai tathA adhyayana-adhyApana me nirantara nirata rahate hai| Apane nyAya, vyAkaraNa, sAhitya tathA dharma Adi viSayo ko acchA anugama kiyA hai aura baDI ruci ke sAtha saMghastha sAdhuo tathA mAtAjI Adi ko vividha zAstro kA adhyayana karAte hai / paThana-pAThana ke atirikta Apake pAsa jo samaya zeSa rahatA hai usame Apa prAcIna grantho kA avalokana kara unakA sazodhana tathA uname se upayogI viSayo kA sakalana karate haiM / 'gaNadharavalaya pUjA' tathA 'ravivrata kathA' Apake dvArA sazodhita hokara prakAza meM AI hai,| yaha subhASita maJjarI nAma kA sakalana bhI ApakI hI kRti hai| aneka gAMstro kA adhyayana kara Apane hajAro subhASito kA saMgraha kiyA hai tathA unhe viSaya vAra vibhAjita kara unake aneka upayogI prakaraNa taiyAra kiye vimA 'isa saMkalana me jinendrastuti, jina bhakti Adi 26 prakaraNa sakalita hai| ina prakaraNo me zIrSaka dekara aneka viSayo para prakAza DAlA gayA hai / jana sAdhAraNa ke upakAra kI dRSTi se ina zloko kA hindI anuvAda bhI sAtha me de diyA hai| hindI anuvAda sAtha rahane se pratyeka strI puruSa svAdhyAya dvArA lAbha uThA sakate hai| isa subhApita maJjarI me 1001 zloka hai / udayapura ke cAturmAsa me mAtra Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 425 zloko kA mudraNa ho sakA / cAturmAsa ke vAda anyatra vihAra ho jAne se mudraNa sthagita ho gyaa| ata 425 zloko kA saMgraha pUrvArddha ke rUpa me prakAzita kiyA jA rahA hai Age kA bhAga utarArddha ke rUpa me prakAzita kiyA jaavegaa| __ isa grantha kI presakApI taiyAra karane tathA prakaraNo ko viSayavAra vibhAjita karane me saghasthita AryikA zrI 105 vizuddhamatIjI ne paryApta yoga diyA hai tathA prakAzana me zrI pa 0 gulajArIlAlajI caudharI, kesalI (sAgara) aura jauharI zrI motIlAlajI va mahAvIrajI minDA udayapura ne bahuta sahayoga kiyA hai isake liye ina sabake prati AbhAra prakaTa karatA hai| sabhApita maJjarI pUrvArddha kA prakAzana zrI zAntilAla jI jaina pro0 zAntinAtha roDaveja kalakattA kI ora se hoM rahA hai Apa atyanta udAra hRdaya ke vyakti hai| ApakI udAratA ke phala svarUpa hI isakA amUlya vivaraNa kiyA jA rahA hai / prAzA hai anya sahadharmI bhAI bhI inakA anukaraNa kara jina vANI ke pracAra me yoga dAna kreNge| anta me zrI 108 muni ajitasAgarajI mahArAja ke prati kRtajJatA prakaTa karatA huA AzA rakhatA hU~ ki Apake dvArA isI prakAra aneka grantho kA uddhAra hotA rhegaa| vinItapannAlAla sAhityAcArya Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita manjarI viSayAnukramaNikA kramAka viSaya nAma zloka sakhyA pRSTha sakhyA 14-32 33-52 53-67 68-86 87-60 1 jinendrastutiH 2 jinamati jinendrArcA jinadharma prazasA sAdhu prazasA gurUgauravam syAdvAda vadanA gurU nindAniSedhana samyagdarzana prazasA kSamA prazasA krodha nindA mAna niSedhanam mAyAnindA tRSNAnindA parigrahanindA dayA prazasA AhAradAna prazasA 66-117 118-135 136-148 146-151 152-158 156-174 175-188 186-196 200-206 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramAka viSaya nAma loka sakhyA pRSTha saMkhyA 5 62 . 21 102 jJAna dAna prazasA .210-216 auSadhadAna prazasA 217-226 88 jJAna pragasA 230-237 upakaraNa dAna prazasA. 238-244 , , 65 dAna prAsA 245-254 - virAga vATikA 255-328 rAtri bhojana nindA 326-342 -131 sajjana prazasA 343-361 brahmacarya prazasA 362-401 155 caurya nindA - 402-406 156 ratnatrayaprazasA 407-415 yAJcAparihAra 416-425 136 165 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha zloka __ (a) asita giri samasyAtkajjala sindhu pAtre 10 akuNDa golaka zrAddha 11 atibAlo'tivRddhazca 20 anAdara yo vitanoti dhama 22 atyanta vizadA kIrti 27 api bAlAgra mAtreNa 31 avadyamukta pathi yaH pravartate 32 prAjJAnAndhatama stoma 34 anagharatnatraya sampado'pi 35 akSastena sudurdharA 55 avuddhimAzritAnA ca 55 apakAriNi cetkrodha 56 apakurvati kopazcet 63 arthAdau pracuraprapaJcaracanai 73 artha kassonoM na bhavati 73 avizvAsa nidAnAya 66 abhayAhArabhaiSajya Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha zloka 100 abhItito'tyuttamarUpattva 120 anA cchAdya svasAmarthya 122 ahomayA pramattana 126 anvayavatamasmAka 132 andhA kubjaka vAmanAti vikalA alpAyuSaH prANina 134 ahno muhUrta mAtra ya 142 ajalisthAni puSpANi 151 apriyavacana daridra / 167 anAhUtA svaya yAnti A 4 AyAtastri jagatpate tava pada 62 Adi zAnti parAzceti 67 AzA nAma manuSyANA 67 AzAye dAsAste 68 AzA nAma nadI manorathajalA 68 AzAgarta prati prANI 71 AsApisAyagahiyo 72 prArambho jantu ghAtazca 89 Ajanma jAyate yasya 65 Aryebhya AryikAbhyazca 137 AjanmagurU devAnAM 157 Ayu stejo bala vIrya Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 pRSTha zloka i 16 ida zarIra pariNAma durbana 46 indrAhamindra tIrtheza 102 ito hInadatta 127 indriya riga na guptAni 70 icchati zatI sahastra ctur I 12 Igo yadi vAjJAnAd 186 IkSora kramaNa parvaNi 7 ekApi samaya 53 ena kSamA vatA dopa 127 evaM prati dina yasya u 58 uttamasya kSaraNa kopo 75 udbhUtA. prathayanti mohamasama 67 upkAle jaladadyAt 182 udaye savitA rAgI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 airaNDa sadRza jJAtvA au 88 auSadha yo munInA sa 50 kasyacitsavala vidyA 113 karma parvata nipAtanavajra 125 kadAnuviSayAstyaktvA 52 kAluSya kAraNe jAte 61 kAya kRntati sadguNAn 73 kadAcitko bandha 83 kAka kRSNa pika kRSNa 105 kAsthA sadmani sundare'pi parito 111 kArAgAranibhe ghore 111 kAma krodha mahAmoha 114 kAtAra na yathetaro jvalayitu 168 kAka AhUyate kAkAn 64 kUTa dravyamivAsAra 54 krodha yogha kathakAra 56 krodho hi zatru prathama narANAM Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha zloka 56 krodhomUlamanarthAnAM 57 krodhasya kAla kUTasya 57 krodhAnala samutpanna 47 kevala dhanama traiva 66 komalAni mahA_Ni 104 ko'ha kI dRgguNakvatva 146 komala hRdaya nUnam 22 ko vazI karaNa dharma 105 ka kAla kAni mitrANi 25 garva mA kuru zarkare tava guNa . 128 gatAyAti ca yAsyAnti 150 garva nodvahate na nidati para 153 gavAdInA payo'nyedya 166 gAtrabhaGga svara hIna 2 gahIta jIvAnAM 24 gurava paramArthena 33 gurUNAM gurU buddhinA 37 gurubhakto bhavAgIto 37 guro sanagaragrAma 160 guNa prasava sandhA Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha zloka 15 dhUkA na | mariNa vidanti kimuva 18 catvAro vitta dAyAdA 36 candratApena ko dagdhaH 71 cakradharo'pi suratva 107 calAnyutpatha vRtAni 123 cakravartyAdi salla lakSmI 66 cyutA dantA sitA kezA 12 cAritra darzana jJAna 107 cAritra niragArANA 17 cira vaddho jIva. 76 chatra cAmara lambUSa 21 chinna mUlo yathA vRkSaH 30 janmATavISu kuTilAsu 108 jalena janitaH paGko 114 janmeda pandhyatA nIta 152 jayanti jitamatsarA 136 jAnatvaM saumanasva ca Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRthTha zloka 14 jinendrANAmunIzAnA 17 jinadharmasya bhavyAnA 16 jIvanto'pi mRtA jJeyA 82 jo muriNa bhattavasesa 133 DAkinI preta bhUtAdi 3 tapasyA kecittu 44 tasyaiva saphala janma 80 tapasyatu cira tIna 83 tata etya sujAyante 86 tasmAt svazakti to dAna 104 tapovana mahA dukha 116 tapo bheSaja yogena / 116 tapaH karoti yo dhImAn 117 tapasAlakRto jIvo 116 tapobhistADitA eva 116 tapa. sarvAkSa sAraga 120 tapo mukti purI gantu Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha zloka 160 tacca lobhodayenai 6 tvA devamityamabhivadya 68 tyAga eva guNa ilAdhya. 104 tyaja durjana sasarga 135 tyAjyametatpara loke 58 tAvattapovRttavyAna 87 tArkikaH zAbdika sAra 165 tAvatsatyaguNaNAlaya. NTumatiH 168 tIkSNa dhAreNa khaGgana 138 tuvanti bhojane viprA. . 66 tRpaNo devi namastubhya 151 tRNAni nonmUlayati prabhajano 147 te tu satpuruSA parArthaghaTakA: 152 te dhIrAste zucitvADhyA 42 darzana paramo dharmoM 47 darzana vandhorna paro vandhu 51 dayAloravratasyAyi 82 dayAmUlo bhaveddharma. 96 dadatI janatA nanda Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 pRSTha zloka 100 datta svalpo'pi bhadrAya 127 dantIdra dantadalanekavidhau samarthA: 133 darzanAgocarI bhUte 153 dagdha dAdha punarapi puna. 74 dravya du khena cAyAti 6 dAnazIloravAsAdi 68 dAnAnu sAriNI kIrti 68 dAna durgati nAzana hitakara 66 dAnAmRta yasya karAravinde 103 dArA mokSa gRhArgalA viSadharA 168 dvAra dvAramaTana bhikSu. 143 divyamAna rasa pItvA 16 durlabha mAnuSa janma . 103 dupprApA gurU karma sacayavatA 43 dRSTi hIno bhavetsAdhu 36 deva nindI daridra syAt 106 devazAstra gurUNAM ca 166 dehIti vAkya vacaneSu kaSTa 167 dehIti vacana zrutvA 65 daurbhAgya jananI mAyA Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTa zlo 18 dharma pAna pivejjJAnI 16 dharma-yukta tasya jIvasya 21 dharmeNa subhagA nAryaH 2' dharmo kAma dudhAdhenu 45 dhanyAsta eva sasAre 66 dhanyAsta eva yairAzA 66 dhaneSu jIvitavyeSu 70 dhanyA puNya bhAjaste 102 dharme rAga zra te cintA 137 dharmajhe kulaje satve 145 dharma zAstra zrutauzAsvat 86 dhvAnta divAkarasyeva 120 dhyAnAnuSThAnazaktAtmA 13 dhUpa yazcandanAzubhra 6 dhauta vastra pavitra ca 28 na ca rAjabhaya na ca corabhaya 36 nakSatrAkSata pUrita marakata 53 narasyAbharaNa rUpa 66 na sukha dhana lubdhasya Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 pRSTha zloka 88 na zaknoti tapa kartu 60 na jAyate sarogatva 61 ma dehena vinA dharma 117 na sA tridaza nAthasya 134 nakta divA ca bhuJjAno 140 na hi vikriyate ceta 141 nahi sasarga doSeNa 143 na ca hasati nAbhyu sUyati 143 na jAra jAtasya lalATacinha 144 nArikela samAkArA 144 namajjayatyambunidhi. suzIlAn 7 nirvAco vacanA zayAraNaTabhujo 8 nirAbharaNa vastrAstra 11 nitya pUjA svaya zasta. 36 niythadIkRtacitacaNDa 40 nidAma kurute sAdho 40 nimaJjati bhavAmbhodhau 41 nidanIyeSu kA nindA 46 nimitamuddIzya hi ya prakupyati 134 nizibhuktiradharmo yai 135 nijakulaikamaNDana 26 no duSkarma pravRtti na 62 no saggAjAyate saukhya Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha zloka 28 parityaktAbRtiprIpme 73 palitaMka darzanAdapi 76 parigrahI na pUjyeta 76 parigraha graha grasta 14. paraparivAdana mUka 186 para dravyeSu ye andhA 46 pApa yadajitamanekabhavai 52 pAti vratya striyArUpa 84 pAtre datta bhavetsarva 30 pitA mAtA bhrAtA 146 pitu tui zizo pAtra 51 punyakoTi samastotra 121 puNya vanto mahotsahA 138 puruSekSipyate vastu 6 pUjyo jina pati pUjA 14 pUjA mAcaratA jagattrayapate 57 pUrva zoSayate gAtra 116 pUjA lAbha prasiddhayartha 125 pUrva dharmAnubhAvena 140 pUjyA api svayaM santaH 122 prasadi varada svAtma ca dokSayA 125 pratipadya kadA dIkSA 148 prArambhe sarva kAryANi 161 prApte ratnatraye sarva Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha raloka 157 bandha badha dhana bhraza 156 brahmacarya bhavetsAra 156 brahmacarya mapi pAlayasAra 156 brahmacarya bhavenmala 78 bAleSu vRddhaSu ca durbaleSu 35 binA gurubhyo guNa nIravibhyo 114 bodhi lAbhAcca vairAgyAt 7 bhavanta mityabhiSTutya 17 bhaktiH zrI vItarAge bhayavati 32 bhavabAddhi titIrSa ti 83 bhaktipUrvapradAnena 107 bhavya jIvA yamAsAdya 123 bhagavasttvatprasAdena 164 bhaja ratnatrayapratna 164 bhaya bhujaga nAga damanI 101 bhAgyatraya tu poSyArthe 101 bhAgadvayI kuTumbArthe 126 bhAgyavanto mahAsatvA 131 bhAno karairasaspRSTa 154 bhAsvatA bhAsitAnAn 33 bhrAnti pradeSu bahuvartmasu 145 bhrAta kAcana lepa gopitavahi Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 pRthTha zloka 23 makSikA vRNa micchati 28 mahAyogezvarA dhIrA 45 matveti darzana jAtu 45 maline darpaNa yadvat 48 mahAdhanI sa evastra 79 mano dayAnu biddha cen 86 mApara zriya bhuktavA 66 mayuravaha dAnena 124 manye deha tade vAha 126 madhura snigdha zIlAnAm 132 makSikA kITa kezAdi 136 manasi vacasi kAye 154 matta vAraNa sakSuNNe 11 mAyAvI dUSako vidvAna 64 mAyA karoti yo maDha. 64 mAyA yukta vacastyAjya 65 mAyA ballimazeSA 30 mithyA darzana vijJAna 85 mithyAdRSTi parItAnA 42 muktA dukha zatAnmuccaiH 48 muktimArgastha mevAha 86 mukti pradIyate yena 133 muhUrta trizata kRtvA 315 muhUrta dvitaya vastu Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 zloka pRSTha ma 76 mUdha bhiSiktAzca nijAstvaneka 130 mUlama dhyAnta du. sparzA 11 mauna sayama sampanai. ya : yasya jJAna sudhAmbudhau jagadida 5 yad bAgjyotiH sapta tatva prakAzi 44 yatozva mrAdvinirgatya 51 yadyapi raTati saroSo 54 yatkSamI kurute kArya 60 yasya ruSTe bhaya nAsti 66 yasyA vIja maha kRtigurutarA 75 yadi syAcchIta lovanhi 81 yasya jIva dayA nAsti yasya dAna hInasya 84 107 yathAgni vidhinA tapta 106 yadismAbhirha pTa 115 yammAttIrthaM kRto bhavati bhuvane 118 yad dUra yacya dusAdhya 140 yatra klApi hi santeva 72 yAmyanti nirdayA nUna 128 yA rAja lakSmI 129 yA du.kha sAdhyA 60 ye naupadha pradasyeha 64 yenAtmA budhyate tatvaM f I Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 pRSTha zloka ya 14 yena rAgAdayo dopA 121 ye budhA mukti mApannA 158 ye gIla vanto manujA vyatI 13 yo jinendrAlaye dIpa 40 yo bhApate doSa mavidyamAna 62 yo madAndho na jAnAti 85 yo jJAna dAna kurute munInA 124 yauvane kurU bho mitra 38 ya sarvathaikaoNta nayAndhakAra 22 ramya rUpa marogyatA 16 rakSyate vratInA yena 162 ratnatraya jaina 163 ratnatraya tajjananArtimRtyu 147 rAjAno ya pragasanti 165 re re cAtaka sAvadhAna manasA 88 rogibhyo bhepaja deya 87 labhyate kevala jJAna 106 labdhvA janma kule zucaunaravapuH 162 labdha janma phala tena 86 likhitvA lekhayitvA vA 116 lokatrayepi tannAsti Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha zloka 58 lokadvaya vinAzAya 126 laukAtika pada sAra 16 vara muhUrta meka ca 108 vastrAdyAH samalA dravyA 110 vapu kubjI bhUta 138 vadilA yo'thavA zrotA 150 badanaprasAda sadana 150 vane'pi sihA gaja mAsa bhakSiNo 167 vara pakSi vane vAso 60 vAtapitta kapotthAna 113 vratAnA dhAraNa daNDa 23 visRpTa sarva sagAnA 76 vizva satiripayopi dayAlo 63 vimala guNa nidhAna / 67 vicitra ratna nirmANa 118 viziSTa mipTa ghaTayatyudAra 122 viprAkSatriya vaizyA ye 124 viraktatva manAsAdha 131 virUpo vikalAga syAt 131 virocane'sta sasarga 148 vipadi dhairya mathAMbhyudayekSamA 41 vItarAge munnau zapte Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha zloka 34 vaibhava sakala loke 56 vaira vivardhayati sakhya yathA karoti 113 verAgya sAra duritApahAra 3 satI bhAryA pRthivI 8 sad dravya kSetra kAlArcA 26 sarvazAstra videdhIrA 46 satya duga samAruDha 62 samasta sampadA saMgha 78 sarva prANi dayA jinendra gaditA 81 sarva vAna kRta tena 108 savA sAneva zuddhInAm 117 santoSa sthUla mUla 130 sarvatopi sUdU prekSyA 136 sajjanAstu satA pUrna 158 sanmArga skhalana viveka dalana 156 sakala vivadha nidya 160 savepAmeva zocAnAm 162 sadRSTi sajjJAna taponvitA ye 27 santopa lobha nAzAya 31 sasArabdho nimagnAnA 43 samyaktvena vinA devA 43 samyagdRSTi gRhastho'pi Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha zloka 44 samyaktcena sasaMvAsa. 47 samyakvAnnA paro bandhu 76 sasAre mAnuSa sAra 106 sarva dharma maye kvacit 112 sasAra nAsinI caryA 112 sayamotama pIyUSa Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 121 sasAra kUpa sapati 141 sapatsu,mahatA citta 141 sapadi vinayAvanatA 153 sapado mahatAmeva 155 sasArAmbudhi nAraka sukhakaraM 161 samyagdarzana jJAna 13 sAmodai jalodbhute 23 sAdhUnA darzana puNya 24 sAvo samAgamAlloke 25 sAdhumagamamanAsAdya 77 sAkSAdullasatIvra sayamataru 136 sAgho prakopitasyApi 20 siddhA siddhayati setsyati 156 siktopyambudhara vAtai 51 sutavandhupadAtInA 112 sucira deva bhoge bhoge'pi 136 sukRtAya na tRSyanti 137 sujano na yAti vaira 60 sUpakAra kavi vaidya 83 saudharmAdiSu kalpeSu 160 saujanya hanyate bhranzo 2 svargavA'smina manuja bhavane 26 spRSTAyatra mahItadaghri kamala 32 smaramapi hRdi yeSA dhyAnavanhi Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ STha zloka 38 syAdvAdaM satata bande 42 svAminaM suhRdamiSTha sevaka 65 straiNa SaSThatva tairazca 01 svaHsvasya yastu par3a bhAgAn :29 svacchAnAmanukUlAnA 14 zata vihAya bhoktavya 20 zasyena deza payasAbja khaNDa 74 zayyA hetu tRraNAdAna 11 zarIra sayamAdhAra 111 zmasAneSu purANeSu 36 zAsana jinanAthasya 87 zAstradAyA satA pUjya 123 zAto dAto dayA yukto 158 zIla hi nirmalakula sahagAmivandhu. 10 zuci prasanno gurU deya bhakto 60 zocate na mRta kadApi vanitA 52 zramaNAnAM mukta zeSasya 84 zraddhAdi guNa sampUrNa 85 zrAvakAcAra muktAnAM 163 zraddhA svAttmaiva zuddhaH Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha zloka 6 haratu haratu vRddha vArdhaka 62 hasaH zveto baka: zveta: 46 kSamA vairAgya santoSa 50 kSamA khaGga kare yasya 52 kSamayA kSIyate karma 53 kSamAvalamazaktAnA 54 kSAtireva manuSyANA 80 kSiptopi kenacid doSo 12 trisandhyAmAcaretpUjA 48 jJAnacAritrayormUla 65 jJAna hIno na jAnAti 65 jJAna yukto bhavejjIvaH Page #32 -------------------------------------------------------------------------- Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI zlokasaMgrahakartA muni ajitasAgara anuvAdakartA paM0 pannAlAlajI sAhityAcArya (sAgara) jinendrastutiH mAlinIcchanda asitagirisamaM syAtkajjalaM sindhugaDe surataruvarazAkhA lekhanI patramurvI / yadi likhati gRhItvA zAradA sarvakAlaM tadapi tava guNAnAmIza pAraM na yAti // 1 // artha-he nAtha | yadi samudra rUpo pAtra me nIla giri ke barAbara kajjala ho, kalpa vRkSa kI uttama zAkhA lekhanI ho, samasta pRthvI kAgaja ho aura sarasvatI una saba ko lekara svaya sadA likhatI rahe to bhI Apake guNo ke pAra ko prApta nahIM hotI arthAt Apa ananta guNo ke bhaNDAra ho // 1 // Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinendra stuti mandAkrAntA svarge vAsminmanujabhavane khecarendrAspade vA jyotiloMke phaNipatipUre nArakANAM nivAse / anyasminvA jinapa janane karmaNA me'stu sUti bhUyobhUyo bhAtu bharataH pAdapaGkaja bhaktiH / / 2 / / artha-he jinendra | karmodaya ke kAraNa merA janma cAhe svarga me ho, isa manuSya loka me ho, vidyAdhara rAjApro ke sthAna me ho jyotirloka me ho, nAga loka me hI, nArakiyo ke nivAsa me ho aura cAhe kisI anya jAma me ho parantu mai itanA cAhatA hUMki Apake caraNa kamalo kI bhakti bhava bhava me mujhe prApta hotI rahe // 2 // zikhariNI gRhItaM jIvAnAM paramahitabuddha yava jananaM prajArakSopAyA rasamitazubhA yena kathitAH / tamohArI jJAnI ravizazinimo yazca jagataH / sa zAMti sarvemyo dizatu vRSabhaH karmavijayI / / 3 / / artha-jinhone jIvo ke parama hita kI icchA se hI janma dhAraNa kiyA thA, jinhone prajA ko rakSA ke chaha zubha upAya batalAye the, jo ajJAnAndhakAra ko harane vAle the, jJAnI the aura jo Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinendra stuti jagat ke liye sUrya tathA candramA ke samAna the ve karmoM ko jItane vAle vRSabha nAtha bhagavAna saba ke liye zAnti pradAna kare / / 3 / / satI bhAyAM pRthvI jaladhijalacIrA praNayimi / ubhe tyakta yena prazamarasaruvyaiva vibhunA / kRtazcAtmA pUrNo vipulamatinA yogAlinA sa zAMti sarvebhyo dizatu vRSabhaH karmavijayI / / 4 / / artha -vipula buddhi ke dhAraka tathA yoga bala se yukna jinasvAmI ne sneha se yukta pativratA bhAryA aura samudra ke jala rUpa vastra se yukta-samudrAntA pRthvI ina dono kA zAnti rasa me ruci hone ke kAraNa tyAga kiyA thA tathA prAtmA ko pUrNa kiyA thaa| ananta guNo ke vikAsa se sahita kiyA thA karmo ko jItane vAle ve vRSabha jinendra saba ke liye zAnti pradAna kare // 4 // tapasyAMkecittu svasutasuralokArthamanizaM ___ sphuTaM kurvanti tvaM bhavatativinAzApa kRtavAn / yadIyA vAggaGgA suramanujamAnyA prathamataH sa zAMti sarvebhyo dizatu vRSabhaH karmavijayI // 5 // artha he bhagavan / spaSTa hai ki kitane hI loga apane liye putra tathA svarga logakI prApti ke uddezya se nirantara tapasyA karate haiM parantu Apane janmo ke samuha ko naSTa karane ke liye tapasyA Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinendra stuti kI thI tathA jinakI vANI rupI gaGgA pahale se ho deva pora manuSyo ke dvArA mAnya thI ve karma vijayI bhagavAn vRSabha jinendra saba ke liye zAnti pradAna kareM // 5 // zArdUlavikrIDitam AyAtastrijagatpate tava padadvandvAmbujArAdhanAvAcchAproritamAnasaH stutizataiH ratutvA bhavantaM mahat / puNyaM cAbhina pavitratarako jAto'smi saMpratyahaM gacchAmi pratatAnasya bhavato bhUyAunadarzanam // 6 // artha he trilokInAtha ! maiM Apake caraNa kamala yugala kI pArA dhanA sambandhI icchA se prerita citta hotA huA pAyA thA aura saikaDo stutiyo se ApakI stuti kara maiMne bahuta bhArI navIna puNya prApta kiyA hai usa puNya se atyanta pavitra hotA huA aba maiM jAtA hUM, atizaya vistRta pUjA se yukta prApakA phirabhI darzana prApta ho // 6 // yaraya jJAnasudhAmbudhau jagadidaM vizvaM hi bhastrAyate / karmANyaSTa nihatya yena suguNAMcASTau samAsAditAH / pUjAI jinadeva macyuta majaM buddha muni zaGkaraM dhyAye'haM manasA ratavImi vacasA mU| namAmyAdarAt / artha-jinake jJAna rupI amRta ke samudra me yaha samasta sasAra Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinendra stuti bhastrA ke samAna jAna paDatA hai aryAta luhAra ko dhoMkanI ke samAna bahuta choTA jAna paDatA hai, jinhone ATha karmoM ko naSTa kara ATha uttama guNa prApta kiye haiM, jo pUjA ke yogya haiM, acyuta hai - viSNu haiM pakSa me jJAnAdiguNo se sahita haiN| aja hai-brahmA haiM (pakSa me janma se rahita hai) buddha haiM tathAgata haiM (pakSa me jJAna sampanna haiM ) muni haiM, viziSTa guNo se sahita hai ) aura zaGkara hai-ziva hai (pakSa me zAnti karane vAle haiM ) aise jina deva kA maiM hRdaya se dhyAna karatA hU~ vacana se unakI stuti karatA hU aura mastaka se Adara pUrvaka unhe namaskAra karatA hU~ 117 // zAlinI yadvAgjyotiH saptatatvaprakAzi dehajyotiH saptajanmavabhAsi / jJAnajyotiH saptamaGgayAtmabhAsi jyotirupaH so'stu me mohanAzI ||8|| artha- jinakI vacana rUpI jyoti sAta tatvo ko prakA. zita karane vAlI thI, jinake zarIra kI jyoti sAta bhavoM ko prakAzita karane vAlI thI aura jinakI jJAna rUpI jyoti sAta bhaGgo ke svarUpa se suzobhita thI aisI jyoti svarUpa ko dhAraNa karane vAle ve jinendra mere moha ko naSTa karane vAle ho // 8 // Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhApitamaJjarI khinabhakti mAlinI haratu haratu vRddha vArvakaM kAyakAnti dadhatu dadhatu dUraM mandatAmindriyANi / / bhavatu bhavatu duHkhaM jAyatAM vA vinAzaH paramiha jinanAthe bharatIrekA samAstu ||6|| artha - vRddhi ko prApta huA buDhApA bhale hI garIra kI kAnti ko naSTa kara de, indriyA~ bhale hI atyanta mandatA ko dhAraNA kara le, bhale hI dukha ho athavA bhale hI maraNa ho parantu isa sasAra me jaba taka hU~ taba taka jinendra bhagavAna meM eka merI bhakti banI rahe / / 9 / / basantatilakA tvAM deva nityamabhivandha kRtapraNAmo nAnyatphalaM parimitaM parimArgayAmi / tvayyeva bhaktimacalAM jina se diza tvaM yA sarvamabhyudaya muktiphalaM praste // 10 // artha- he deva / nirantara Apako vandanA kara praNAma karatA huaA maiM anya parimita phala kI yAcanA nahIM karatA Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASinamaJjarI kintu maiM yaha yAcanA karatA hU~ ki he jinendra ! Apa aisA kare jisase ki merI acala bhakti Apa me hI banI rhe| aisI bhakti jo ki samasta svargAdika ke abhyudaya aura mokSa ke phala ko utpanna karatA hai / / 10 / / AryA ekApi samartheyaM jinabhakti durgAti nivAyitum / puNyAni ca pUrayitu dAtumustizriyaM kRtinaH / / 11 / / artha- yaha jina bhakti akelI hI dugaMti ko dUra karane, puNya ko pUrNa karane aura kuzala manuSyo ko mokSa rUpI lakSmI ke pradAna karane meM samartha he // 11 // anuSTum bhavantamityabhiSTutya viSTapAtigapauruSam / tvayyeva bhaktimakRzAM prArthaye naanydryye||12|| artha- he bhagavana / lokottara parAkrama ke dhAraka ApakI isa taraha stuti kara maiM yahI cAhatA hU~ ki merI a'pa me hI bahuta bhArI bhakti banI rahe, aura kucha nahI cAhatA hU~ // 12 // hama bhagavAna kA smaraNa kisa taraha karate hai ? nirvAco vacanAzayA tRNabhujo mAnuSyajanmAzayA niHsvA bhUridhanArAyA kutanapaH sat padehAzayA / Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI mAH svargakalAzayA'mR tabhujo nirvANasokhyAzayA saMdhyAyanti divAnizaM sumanasA tadvatsmarAmo vayam // 13 // artha- jisa prakAra gU gemanuSya vacano kI prAzA se tirNaca manuSyabhava kI AzA se, nirdhana vahuta bhArI dhana kI AzA se kurUpa, sundara zarIra ko AzA se, manuSya svarga kI AzA se, aura deva mokSa sukha kI prAzA se rAta dina dhyAna karate hai usI prakAra he bhagavan / hama acche hradaya se ApakA dhyAna karate haiM / / 13 / / jinendArcA paJca zuddhiyA~ sadadravyakSetramAlA bhASAkhyAH pancazuddhayaH jinapujApratiSThArtha budhairuktAH pRthaka pRthaka // 14 // artha- vidvAno ne jina pUjA ko pratiSThA ke liye dravya zuddhi, kSetrazuddhi , kAlazuddhi, pratimAzuddhi aura bhAvazuddhi ke bheda se pAMca zuddhiyo kA pRthaka pRthaka nirUpaNa kiyA hai / / 14 / / kaisI pratibhA zubha hotI hai nirAbharaNavastrAstravikArAdoSavarjitA / dazatAlavinirmANA jinArcA zubhadA bhavet // 15 // Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI arthA -- jo AbhUSaNa, vastra, astra tathA moha Adi ke vikAsa rahita ho, nirdoSa ho aura dazatAla se jisakA nirmANa huA ho aisI jina pratimA zubha hotI hai / / 15 / / pUjA kisa prakAra kI jAtI hai ? dhautavastraM pavitraM ca brahmasUtraM sabhUSaNam / jinapAdArcanAgandhaM mAlyaM dhRtvA'rcate jinaH // 16 // arthA:--dhule hue pavitra vastra, yajJopavIta, AbhUSaNa, jina caraNacita kI gandha aura jina caraNa sparzita mAlA dhAraNa karajinendra deva kI pUjA kI jAtI hai // 16 // pUjA kA prAcArya kauna ho sakatA hai ? dAnazIlopavAsAdi puNyAcArakriyArataH / evaM vidhaguNADhayo'hatpUjakAcArya iSyate // 17 // artha -jo dAna, zIla, tathA upavAsa Adi puNyAcAra viSayaka kriyAo me lIna ho tathA isI prakAra samyakta Adi anya gurago se yukta ho vahI arhanta bhagavAn kA pUjakAcArya ho sakatA hai // 17 // pUjya, pUjaka, pUjA aura pUjA kA phala pUjyo, jinapatiH pUjA puNyahetu rjinaarcnaa| ____ phalaM sAbhyudayA mukti bhavyAtmA pUjako mataH // 18 // artha:- jinendra bhagavAn pUjya haiM, bhavya jIva pUjaka hai / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI jinendra bhagavAn kI arcA karanA puNya vardhaka pUjA hai, aura svarga tathA mokSa kI prApti honA pUjA kA phala hai / / 18 // pUjA karane kA adhikArI akuNDagolakaH zrAddhaH zocAcamanatatparaH / pitRmAtRsuhadvandhubhAryAzuddho nirAmayaH // 16 // artha- jo kuNDa' aura gokala 2 na ho jo zraddhA guNa se sampanna ho, janma maraNa sambandhI zauca ko dUra karane me . tatpara ho, pitA mAtA mitra bhAI aura bhAryA se ,zuddha ho tathA niroga ho vahI pUjA kA adhikArI hai // 16 // zuciH prasannano gurudevabhaktto dRr3havataH satvadayAsametaH dakSaH paTu rvIjapadAvadhArI jinendrapajAsu sa eva zastaH / 20 / artha:- jo pavitra ho, prasanna ho, guru aura deva kA bhakta ho apane vrata me dRDha rahane vAlA ho, dhairya aura dayA se sahita ho, samartha ho, canutu ho, aura bIjAkSara pado kA avadhAraNa karane vAlA ho vahI puruSa jinendra bhagavAn ko pUjA me uttama mAnA gayA hai / / 20 / / 1 pati ke na marane para arthAt jIvita rahate hue anya puruSa ke saMparka se jA santAna hotI hai use kuNDa kahate haiM 2 aura pati Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI ke mara jAne para vidhavA ke anya puruSa ke saparka se jo santAna hotI hai use golaka kahate haiM / nityapUjAsvayaM zastaH procyate vinayAnvitaH / pUjakoktaguNopetaH sarvazAstrarahasyavit // 21 // artha-- jo vinaya se sahita ho, pUjaka ke kahe hue guNo se sahita ho, tathA samasta zAstro ke rahasya ko jAnane vAlA ho, vahI puruSa nitya pUjA me prazasta kahA jAtA hai // 21 // pUjA kauna kare ? maunasaMyamasampanna devopAsti vidhIyAtAm / dantadhAvanazuddhAsyai dhauMtavastrapavitritaH // 22 // martha - jo mauna sayama se sahita haiM, dAtauna ke dvArA jinakA mukha zuddha ho gayA hai tathA jo dhule hue vastro se pavitra ho aise manuSyoM ke dvArA bhagavAna kI pUjA kI jAtI hai / / 22 // pratiSThA ke samaya pUjA kA anadhikArI ativAlo'tivRddhazca yatidIrgho'tivAmanaH / hInAdhikAGgo vyAdhiSTho bhraSTo pavAn // 23 // mAyAvI dUpako'vidvAnarthI krodhI ca lobhavAn / Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI 12 duSTAtmA vratahInohatpratiSThAyAM na zasyate // 24 // artha -- jo atyanta bAlaka ho, atyanta vRddha ho, atyanta lambA ho atyanta baunA ho, hInAGga ho, adhikAGga ho, bImAra ho, bhraSTa ho, jAti patita ho, mUrkha ho, kurUpa ho, mAyAvI ho, doSadarzI ho, avidvAna ho, yAcanA karane vAlA ho, krodhI ho, lobhI ho, duSTa prakRti kA ho, aura vratahIna ho, aisA vyaktiarhanta bhagavAn kI pratiSThA me acchA nahI samajhA jAtA / / 24 / / anadhikArI manuSya ke pUjaka hone kA phala IdRzo yadi vAjJAnA dayercajjinapuGgavam / dezo rASTra' puraM rAjyaM rAjA vizvaM vinazyati // 25 // arthA - yadi ajJAna vaza aisA puruSa jinendra kI pUjA kare to deza rASTra, nagara, rAjya aura rAjA saba naSTa ho jAte hai / 24 / pUjana kA kAla aura vidhi trisandhyAmAcaretpUjAM caturbhaktiH stavaM tathA / uttamAcaraNaM proktaM japadhyAnastavAnvitam // 26 // arthA - siddhabhakti, paJca gurubhakti, caitya. bhakti aura zAnti bhakti ina cAra bhaktiyo se saMhita prAtaH Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI madhyAhma aura sAyakAla ina tInoM sadhyAoM meM bhagavAn kI pUjA aura stavana karanA cAhiye / japa, dhyAna aura stavana se sahita bhagavAna kI pUjA ko uttamAcaraNa kahA gayA hai / 26 // puSpa se kI jAne vAlI pUjA kA phala sAmodai jalodbhutaiH puSpairyo jinamarcati / vimAnaM puSpakaM prApya sa krIDati yathepsitam ,27 / artha-jo puruSa pRthvI aura jala meM utpanna hue sugandhita puSpo se jinendra bhagavAn kI pUjA karatA hai vaha puSpaka vimAna ko pAkara icchAnusAra krIDA karatA hai // 27 // jina mandira meM dIpaka rakhane kA phala / yo jinendrAlaye dIpaM dadAti zubhabhAvataH / svayaMprabhazarIro'sau jAyate surasa pani // 28 // ardhA--jo bhavyAtmA zubha bhAva se jina mandira meM dIpaka detA hai vaha svarga meM daidIpyamAna zarIra kA dhAraka deSa hotA hai / 28 // dhUpa se pUjA kA phala dhUpayazcandanAzunagurvAdiprabhavaM sudhIH / jinAnAM DhaukayatyeSa jAyate surabhiH suraH // 26 // jo buddhimAna puruSa jinendra bhagavAna kI candana tathA Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI . 14 kRSNaguru Adi se banI huI dhUpa samarpita karatA hai vaha sugandhita deva hotA hai ||2kssaa pUjA namaskAra aura bhakti kA phala jinendrANAM munIzAnAM pUjanAtpUjyatApadam / uccaigotraM namaskarAdbhakte rupaM ca sundaram // 30 // arthA:- jinendra bhagavAna aura muMnirAjo kI pUjA karane se pUjyatA kA pada jinendra bhagavAna tathA munirAjoM ke namaskAra karane se ucca gotra aura inhIM kI bhaSita karane se sundara rUpa prApta hotA hai / // 30 // __ pUjA kI preraNA zataM vihAya bhoktavyaM sahastraM snAnamAcaret / lakSaM tyaktvA nRpAjJA ca koTiM tyaktvA jinArcanam arthA- sau kAma, chor3akara bhojana karanA cAhiye, hajAra kAma chor3akara snAna karanA cAhiye,'lAkha kAma chor3akara rAjA kI AjJA kA pAlana karanA cAhiye aura karoDa kAma choDakara jinendra deva kI pUjA karanI cAhiye // 31 // pUjA se janma kI saphalatA pUjAmAcaratAM jagattrayapateH saMghAnaM kurvatAM Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI tIrthAnAmabhivandanaM vidadhatAM jainaM vacaH zRNvatAm / / saddAnaM dadatI tapazca caratAM satlAnukampAvatA yeSAM yAnti dinAni janma sakalaM teSAM sapuNyAtmanAm athaM --jinake dina trilokI nAtha kI pUjA karate hue, sagha kI pUjA karate hue, tIrthoM kI vandanA karate hue, jinavANI ko sunate hue, samIcIna dAna dete hue, tapazcaraNa karate hue, aura jIvadyA ko dhAraNa karate hue apanA jIvana vyatIta karate haiM unhI puNyAtmAo kA janma saphala hai // 32 // jinadharma prazaMsA prajJAniyoM ke na jAnane se jina dharma kI hInatA nahI hotI zArdUlavikrIDitacchanada ghUkA na ghumaNi vidanti krimu vA kyAsya prakAzo gataH / kAkAH pUrNavidhu na jAtu viditaH kAntirgato kyAsya-kim / bhekA Iranidhi ca kUpanilayA nindanti nindAsya kA nAnye'jJA jinadharmamatra viditA stasyAsti kA hiintaa||33|| artha- yadi ulla saMrya ko nahI jAnate hai to kyA isase Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI sUrya kA prakAza kahI calA gayA, ? yadi kaue pUrNa candramA ko nahIM jAnate haiM to kyA isase kahI isakI kAnti calI gaI ? yadi kue meM rahane vAlA meDhaka kSIra samudra kI nindA karate haiM to kyA isase isakI nindA ho jAtI hai ? isI taraha anya ajJAnI jIva yadi jina dharma ko nahI jAnate haiM to kyA isase isakI kucha hInatA hotI hai arthAt nahI // 33 // dharma rUpI rasAyana kA pAna prati dina karanA cAhiye idaM zarIraM pariNAmadurbalaM patatyavazyaM zatasandhijarjaram / kimauSadhaM yacchasi nAma dumate nirAmaya dharmarasAyanaM piva artha:- saikar3o sandhiyo se jarjara huA yaha zarIra anta meM dubala hokara avazya hI naSTa ho jAtA hai| he durbuddhi tU ise kyA auSadha detA hai ? tU to roga ko naSTa karane vAlI dharma rUpI rasAyana ko pI // 34 // jinadharma kI durlabhatA durlabha mAnuSa janma thAryakhaNDa ca durlabham / durlabhaM cottama gotraM jinadharmaH sudurgamaH ||3shaa artha:- manuSya janma durlabha hai, AryakhaNDa durlabha hai, uttama , gotra durlabha hai aura jina dharma atyanta durlabha hai // 3 // . jina dharma kI amUlyatA Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI 17 jinadharmasya bhavyAnAM saMsAromchedakAriNaH / / trailokyAdhikamUlyasya kena mUlyaM vidhIyate // 36 // arza - jo bhavya jovo ke sasAra kA uccheda karane vAlA hai tathA jisakA mUlya tIna loka se adhika hai usa jinadharma / kA mUlya kisase kiyA jA sakatA hai ? dharmAtmAo kA dharma bhaktiH zrIvItarAge bhagavati karUNA prANivaNe samagre / dAna dIne ca pAtre zravaNamanudinaM zraddhayA sacchutInAm / pApe heyatvabuddhirbhavabhayamathane muktimArge'nurAgaH saGge niHsaGgacitta viSayavimukhatA dharmiNAmeva dharmaH / 37 // artha- zrI vItarAga bhagavAn me bhakti honA, samasta prANiyo ke samUha para dayA honA, dona pAtra ke liye dAna denA, pratidina zraddhA pUrvaka samIcIna zAstro kA sunanA, pApa me heyatva buddhi kA honA, sasAra ke bhaya ko naSTa karane vAle mokSa mArga se anurAga karanA, parigraha me virakta citta kA honA aura vipayo se virakta rahanA yaha dharmAtmAo kA dharma hai / 37) dharma hI siddhi mukha ko dene vAlA hai zikhariNIcchanda / ciraM baddho jIraH sukRtaduritAbhyAM ca vapuSA ' Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI svayaM yogyopArbhavati payaso'ntatamitra / vimukto'yaM yasmA-dabhava-dahana siddhabhagavAn prapadya 'haMddhama tamiha zaraNaM siddhi sukhadam // 38 // artha - jisa prakAra dUdha ke andara ghI cirakAla se nibaddha hai usI prakAra yaha jIva bhI cirakAla se puNya pApa aura zarIra se nibaddha hai / jisa dharma ke prabhAva se yaha jIva arhanta aura siddha hue haiM usI siddhi sukha ko dene vAle jinadharma kI maiM zaraNa ko prApta hotA hU~ // 38|| dharma kI pradhAnatA catvAro vittadAyAdA dharmacaurAgnibhUbhujaH / jyeSThe'pamAnite puMsi trayaH kupyanti sAdarAH // 36 // sartha:- dhana ke hissedAra cAra hai-1 dharma, cora, agni, aura rAjA / inameM se jyeSTha arthAt dharma kA apamAna hone para usake prati Adara rakhane vAle zeSa tIna kupitta ho jAte haiM / / 3 / / dharma hI sukha kA kAraNa hai dharmapAnaM pibejjJAnI prauDhayuktisamanvitam / Rte dharma na saukhyaM syAd duHkhasaGgavivarjitam 40 // arthaH. jJAnI maSnuya ko prabalayuktiyo se sahita dharma rUpI Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI peya kA pAna karanA cAhiye kyoki dharma ke binA dukha ke sasarga se rahita sukha nahI hotA / / 40 / dharma kI mahImA dharmayuktasya jIvamya bhRtyaH kalpadra mo bhavet / cintAmaNiH karmakaraH kAmadhenuzca kiGkarI // 41 // artha dharma sahita jIva kA kalpa vRkSa sevaka hai, cintAmaNi kiGkara hai aura kAmadhenu kiGkarI hai / / 4 / / dharmAtmA manuSya kA alpa jIvana bhI acchA hai varaM muhUrtamekaM ca dharmayuktasya jIvitam / taddhInasya vRthA varSa koTIkoTIvizeSata // 42 artha- dharma sahita manuSya kA eka muhurta kA jIvana bhI acchA hai aura dharma rahita manuSya kA koTikoTI varSa kA jIvana bhI vyartha hai // 42 // dharma hI jIvana hai jIvanto'pi mRtA jJeyA dharmahInA hi mAnavAH / mRtA dharmeNa saMyuktA ihAmutra ca jIvinA // 43 // ay - yathArtha me dharma se rahita manuSya jovita rahate hue bhI mRta jAnane ke yogya hai aura dharma se sahita manuSya mara Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamarI 20 kara bhI isa loka tathA paraloka dono me jIvita hai / / 4 / / jina dharma hI mukti kA kAraNa hai siddhA siddhayanti setsyanti kAle'ntaparivarjite / jinadRpTena dharmeNa nevAnyena kathaJcana // 44 // saryA - Aja taka jitane siddha hue haiM, vartamAna me siddha ho ho rahe hai, aura ananta bhaviSyakAla me jitane siddha hoge ve sava jainadharma se hI hue hai, ho rahe hai, aura hoge, anya prakAra se , nahI // 44 // dharma kA anAdara karane vAle kI mUDhatA anAdaraM yo vitanoti dharma kalyANamAlAphalakalpavRkSe / cintAmaNiM hastagataM durAraM manye ma mugdhastRNapajjahAti / 45 AryA - jo kalyANa paramparA rUpa phala ko dene ke liye . kalpavRkSa svarUpa dharma kA anAdara karatA hai / jAna paDatA hai vaha mUrkha hAtha me Aye hue durlabha cintAmaNi ratna ko tRNa ke samAna choDa denA hai / / 4 / / dharma zobhA kA kAraNa sasyena derA payasAjAeDa zoryeNa zastrI viTapI phalena / dharmeNa zobhAmupayAti mayoM madena dantI turago jven||46 deza -dhAnya se, kamala samUha jala se, zastra kA dhAraka Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjaro dharmahIna nanuSya jaldI naSTa hotA hai chinnamalo yathA vRkSo gatazIrSoM yathA bhaTa / dharmahIno narastadvatkiyatkAlaM ca tiSThati // 47 // arthA.- chinna mUla vRkSa ke samAna aura zira rahita yoddhA ke samAna dharma hIna manuSya kitane samaya taka sthita raha sakatA hai / / 47 / / dharma kA laukika phala dharmeNa subhagA nAryoM rUpalAvaNyasaMyutAH / kAmadevanibhAH putrA kuTumbasukhasAdhanam // 48|| arthA- dharma se saubhAgya zAlinI eva rUpa aura saundarya se sahita striyA, kAmadeva ke samAna putra aura sukha kA sAdhana kuTumba prApta hotA hai / / 48| dharmo kAmadudhAdhenu dharmazcintAmaNimahAn / dharma kalpataruH stheyAndharmo hi nidhirakSaya. // 46 // artha - dharma manoratho ko pUrNa karane vAlI kAmadhenu hai / bar3AbhArI cintamaNi ratna hai sthira rahane vAlA kalpavRkSa hai aura akSaya nidhi hai / / 4 / / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 subhASitamaJjarI atyantavizadA kIrti stavanAcca jagat traye / jAyate dhImato dharmAdanyadvA yacca durghaTam // 50 // myartha - jinendra deva kA stavana karane se buddhimAna manuSya kI tIno loko me atyanta ujvala kIrti phailatI hai tathA dharma ke prabhAva se aura bho asabhava kArya sabhava ho jAte hai / 50 / gArdUla vikrIDitam ramyaM rUpamarogatA guNagaNA kAntA kuraGgIdRza / saubhAgyaM janamAnyatA sumataya' saMpattaya kIrtaya / vaiduSyaM ratiruttamena guruNA yoga sahAyaH sukhaM dharmAdeva nRNAM bhAnti hyanizaM dharme matirdIyatAm // 51 // artha * manuSyo ko sundara rUpa, nirogatA, guNasamUha, mRganayanI striyA, saubhAgya, loka mAnyatA, sadbuddhi, sampatti koti, pANDitya, prIti, uttama guru kA sAnidhya sahAyatA, aura sukha dharma se hI prApta hote hai isaliye nirantara dharma me hI buddhi dIjiye // 51 // kau vazIkaraNaM dharmo dharmazcintAmaNi prH| uktena bahunA kiM vA sAraM yad yacca dRzyate // 52 // arthA - dharma hI pRthvI para vazI karaNa mantra hai dharma hI Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJro utkRSTa cintAmaNi ratna hai athavA bahuta kahane se kyA ? sasAra me jo jo sArabhUna vastu dekhI jAtI hai vaha saba dharma se prApta hotI hai / -: sAdhu prazaMsA :visRSTasarvasaGgAnAM zramANAnAM mahAtmanAm / kIrtayAbhi samAcAra darita hoInakSamam / / 53 / / artha - mai sarva parigraha ke tyAgI mahAtmA sAdhuno ke mamIcIna AcAra kA kIrtana karatA hU~ kyoki sad guruvo kA guNa kIrtana sarva pApo ko naSTa karane meM samartha hai // 53 // kauna kyA cAhatA hai ? makSikA vraNamacchinti namicchanti pArthivA. nIcA kalahamicchanti zAntimicchati sAdhava / / 4 / / makkhiyA ghAva cAhatI hai, rAjA dhana cAhate hai, nIca kalaha cAhate hai aura sAdhu zAnti cAhate hai // 54 // sAdhu darzana kA phala sAdhUnAM darzanaM puNyaM tIrthabhUtA hi sAdhana / tIrtha phalati kAlena sadyaH sAdhusamAgama.. // 55 / / Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 subhASitamaJjarI arthA-sAdhuao kA darzana karanA puNya hai, kyoki sAdhu tIrtha svarUpa hai, athavA tIrtha se baDhakara haiM, kyoki tIrtha to kAlAntara me phala detA hai parantu sAdhuo kA samAgama zIghra hI phala detA hai // 55 / / guru hI pRthvI ke rakSaka haiM guravaH paramArthena yadi na syurbhavAdRzAH / adhastato dharitrIyaM brajenmuktA dharairiva artha- guruyo se bhakta kahate haiM ki yadi vAstava me Apa jaise guru na ho to yaha pRthvI parvato se mukta huI ke samAna nIce calI jAve arthAta jisa prakAra parvato se choDI huI koI vastu nIce jAtI hai usI prakAra guruyo se chor3I huI pRthvI nIce jAtI hai -cAritra se bhraSTa ho jAtI hai // 56 / / sAdhu samAgama se kucha durlabha nahIM hai sAdhoH samAgamAlloke na kiJcidurlabhaM bhavet / bahujanmasu na prAptA bodhiryenAdhigamyate // 57 // artha.- sAdhu samAgama se sasAra me kucha durlabha nahI hai kyoki usase, jo aneka janmo me prApta na ho sakI aisI bodhi prApta ho jAtI hai / / 58 / / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjaro 25 sAdhu sagati phala sAdhusaGgamanAsAdya yo musterAlayaM vrajet / sa cAndhaH prasvajanmArge kathaM mehaM samAraM / / 58 // artha- jo puruSa sAdhu sagati ko prApta kiye binA mokSa ko prApta honA cAhatA hai vaha andhA mArga me ho laDakhaDA kara raha jAtA hai meru parvata para kaise caDha sakatA hai ? 1 // 58 / / anyokti-Ama aura zarkarA kA savAda zArdUla vikrIDitam garva mA kuru zarkare tava guNAn jAnanti rAjJAM gRhe ".. ye dInA dhanavarjitAzca kRpaNAH svapne'pi pazyanti no| aAmro'haM madhumakomalakalaistRptA hi sarve janA re raNr3e taba ko guNo mama phalaiH sArdhaM na kiJcitphalam artha - rI zakkara ! tU garva mata kara, tere guNo ko loga rAjAo ke ghara me hI jAnate hai parantu jo, dIna, nirdhana aura kRpaNa puruSa haiM ve tujhe svapna me bhI nahI dekhate haiM / maiM Ama hU~, mere mIThe eva komala phalo se saba loga saMtuSTa rahate haiN| rI rADa terA aisA kaunasA guNa hai jo mere phalo kI samAnatA kara sake / mere phala sabana, nirdhana-sabhI ke kAma Ate haiN| bhAvArtha-sAdhu puruSa vahI hai jo maba ke kAma AtA hai / / 5 / / Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhApitamaJjarI 26 jaina yAtiyo kA prabhAva spRSTA yatra mahI tadacikamanastatraiti sattIrthatAMtebhyaste'pi surAH kRtAJjalipuTA nityaM namaskurvate / tannAma smRtimAtrato'pi janatA niSkalmapA jApate ye jenA yatayazcidAtmaniratA dhyAnaM samAtanvate // 60|| artha- caitanya svarUpa prAtmA me lIna rahane vAle jaina yati jahA dhyAna karate hai vahA unake caraNa kamalo se spRSya pRthvI samIcIna tIrthatA ko prApta hotI hai, aisI bhUmi ko deva loga bhI hAtha joDa kara nirantara namaskAra karate hai aura unake nAma ke smaraNa mAtra se jana samUha niSpApa ho jAtA hai / / 6 / / munipada meM pAye jAne vAle guNa sragdharAchanda no duSkarmapravRttirna kuyuvatisutasvAmidurmAsyadukhaM / rAjAdau na praNAmo'zanavasanadhanasthAnacintA ca naiv| jJAnAptirlokapUjA prazamasukharatiH pretya mokSAyavAptiH zrAmaNye'mI guNAH syustadiha sumatayastatra yatnaM kurudhvam arthA:- muni paMda me na khoTe kAryoM me pravRti hotI hai aura na duSTa strI na duSTa putra aura na duSTa svAmI ke kuvaMcano kA Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mubhASitamaJjaro dukha hotA hai, na rAjA Adi ko praNAma karanA paDatA hai aura na bhojana vastra, dhana tathA sthAna prAdi kI cintA karanI paDatI hai / inake viparIta jJAna kI prApti hotI hai, loka pratiSThA baDhatI hai, zAnti sukha me prIti hotI hai aura marane ke bAda mokSa Adi kI prApti hotI hai / he buddhimAnujano / cUki munipada me ye guNa haiM isaliye use prApta karane kA yatna karo // 61 // __digambara sAdhu kyA dhAraNa karate hai ? saMtoSa lomanAzAya dhRtiM ca sukhazAntaye / jJAnaM ca tapasAM vRddhaya dhArayanti digambarAH // 62 // ' arthA.- digambara sAdhu lobha kA nAza karane ke liye satoSa ko, sukha zAnti ke liye dhairya ko aura tapa kI vRddhi ke liye jJAna ko dhAraNa karate hai / / 62 // / muni parigraha se rahita hote haiM api vAlAgramAtreNa pApopArjanakAriNA / granthena rahitA dhIrA munayaH siMhavikramA // 63 / / arthA-dhIravIra eva siMha ke samAna parAkramI muni, pA pakA upArjana karane vAlA bAla ke agrabhAga barAbara bhI parigraha apane pAsa nahI rakhate // 63 / / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI munirAja vandanIya hai mahAyogezvarA dhIrA manamA zirasA giraa| vanyAste sAdhano nityaM surairapi suveSTitAH / / 64 // jo utkRSTa dhyAna ke svAmI hai, dhIravIra hai tathA deva bhI jinhe nirantara ghere rahate hai aise sAdhu mana se, zira se aura vANI se vandanIya hai // 63 / / munipada kA mAhAtmya na ca rAjabhayaM na ca corabhayaM naralokasukhaM paralokahitam / varakIrtikaraM naradevanutaM zramaNatvamidaM ramaNIyataram // 65 // athaM - yaha munipada atyanta ramaNIya hai kyoki isame na rAjA kA bhaya rahatA hai na cora kA bhaya rahatA hai kintu isake viparIta uttama kItti ko karane vAlA hai aura manuSya tathA devo ke dvArA stuta hai / / 6 / / muni kaise hote hai parityaktAvRtirgISme samAptaniyamasthitiH / vihaGga iva niHsaGgaH kesarIva bhayojjhitaH artha - bigambara muni grISma Rtu me chAyA Adi ko AvaraNa se rahIta hote hai, Avazyaka kAryo me acchI taraha Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 subhASitamaJjarI sthita rahate haiM, pakSI ke samAna ni saGga-niSparigraha rahate haiM aura siMha ke samAna nirbhaya hote haiM // 66 // munipada ko kauna prApta hote haiM ? airaNDasadRzaM jJAtvA manuSyatvamasArakam / saGgana rahitA dhanyAH zramaNAvamupAzritAH // 67 // artha:- bhAgyazAlI manuSya, manuSya bhava ko airaNa ke samAna nisAra jAnakara parigraha se rahita hote hue munipada ko prApta hotA hai / / 67 // gurugauravam guru kise kahate haiM ? sarvazAstravido dhIrAH sarvasatvahitakaraH / rAgadva pavinimuktA guravo garimAnvitAH // 68 // . arthA - jo samasta zAstro ke jJAtA haiM, dhIravIra haiM, saba prANiyo kA hita karane vAle haiM, tathA rAgadveSa se rahita hai aise guru hI gaurava se gahita hote hai // 68 / / Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJroguru hI zreSTha bandhu hai vasantatilakAvRttam janmATavIpu kuTilAsu vinaSTamArgAn / ye'tyantanivRtipathaM pratibodhayanti / temyo'dhikaH priyatamo vasudhAtale'smin ko'nyo'sti bandhuraparaH parigaNyamAnaH // 66 // arthA'- jo sasAra rUpA kuTila aTaviyo me mArga' bhUle hue manuSyo ko avinAzI mokSa kA mArga batalAte hai unase adhika AdaraNIya priyatama bandhu ima pRthvItala para dUsarA kauna hai ? // 66 // guru vAkya hI auSadha hai mithyAdarzana vijJAna sannipAta nipIDanAt / guruvAkyaprayogeNa mucyante sarvamAnavAH // 70 // marthaH- samasta manuSya gurupro ke vacana rUpI auSadha ke prayoga dvArA mithyAdarzana aura mithyAjJAna rUpI sannipAta kI bImArI se mukta ho jAte hai ||70 / jagata me guru hI rakSaka hai kuTumbAdika naho, yaha batAte hai ___zikharaNIcchanda / pitA mAtA bhrAtA priyasahacarI sUnunivahaH / / / Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjara suhRtsvAmI mAghatkaribhaTarayAzvaM parikaraH / nimajjantaM jantu narakakuhare rakSitumalaM gurodharmAdharmaprakaTanaparAt ko'pi na paraH // 71 // artha-dharma aura adharma ko prakaTa karane me tatpara guru ke sivAya koI dUsarA pitA, mAtA, bhAI, priya sakhI, putramamUha mitra, svAmI, madonmatta hAthI, yoddhA, ratha, ghoDA tathA parijana naraka rUpI garta me DUbate hue jIva kI rakSA karane me samartha nahI hai / / 71 / / . : guru hI naukA hai saMsArAbdhI nimagnAnAM karmayAdaHprapUrite / bhavinAMbhavyacittAnAM taraNDaM gurakho matAH / / 72 / / aryA karmarUpI magaramaccho se bhare hue sasAra rUpI samudra me nimagna bhavya prANiyo ko tArane ke liye guru naukA sadRza mAne gaye hai // 72 // taraNa tAraNa guru vazasthavRttam avamukte pathi ya prapatate, pravartayatyanyajanaM ca nispRha / sa sevitavya' svahitaupiNA guru, svayaM taraMsArapitu nama parama artha.- jo nirdoSa mArga me svaya pravartate hai tathA ni spRha Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI bhAva se dUsaro ko pravartAte hai / sAtha hI jo svaya tarate haiM tathA dUsaro ko tArane me samartha hai aise guru Atma hitaiSIjano ke dvArA sevanIya hai // 73 / guru vacana hI padArtha darzaka haiM ajJAnAndhatama stomavidhvastAzeSadarzanA / bhavyA' pazyanti mUdamAryA gurumAnuSacoM'zubhiH // 74 // arthA:-ajJAna rUpI gADha andhakAra ke samUha se jinakI sampUrNa dRSTi naSTa ho gaI hai, aise bhavya jIva guru rUpI sUrya ke vacana rUpI kiraNo ke dvArA sUkSma padArthoM kA darzana karate hai // 74 // sAdhuo kA kaSAya damana mAlinIchandaH maramapi hRdi yeSAM dhyAnavahnipradIpte sakalabhuvanamallaM dahyamAnaM vilokya / kRtimipa iva naSTAste kapAyA na tasmin punarapi hi samIyu sAdhavaste jayanti // 75 / / artha -dhyAna rUpo agni se pradIpta jinake hRdaya me jalate. hue sakala jagat ke malla kAmadeva ko dekha kara ve krodhAdi kaSAya, mAno bahAnA banAkara hI isa taraha bhAga kara khaDe Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjaro 33 ki phira vahA nahI Aye, ve guru jayavanta hoM // 7 // ___ guru hI sasAra samudra ke tAraka haiM bhavavAdhi titInti sadgurubhyo vinApi ye| jijIvipanti te mUDhA nanvAyuHkarmavarjitAH // 76 // artha - jo sadgurupro ke binA bhI sasAra sAgara ko tairane kI icchA karate hai ve mUrkha Ayu karma se rahita hokara jIvita rahane kI icchA karate haiM // 76 / / gurutroM ke vacana sadA grAhya haiM gurUNAM guruvuddhInAM niHspRhANAmanenasAm / vicAracaturevAkyaM sadA saMgRhayate budhaiH // 77 // artha - vizAla buddhi ke dhAraka, nispRha evaM niSpApa guruyo ke vacana vicAra nipuNa vidvAno ke dvArA sadA saMgrahIta kiye jAte haiM / / 77 // guru hI mokSa mArga ke prApta karAne vAle haiM vasantatilakA bhrAMtipradeSu yahuvamasu janmakakSa panthAnamekamamRtasya paraM nayanti / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjaro the lokamunnatadhiyaH praNamAmi nityaM sAnapyahaM guruvarAn zivamArgamicchuH // 78 / / azrU.- sasAra rUpI aTavI me bhrAti utpanna karane vAle aneka mArgo me bhaTake hue manuSya ko jo mokSa kA eka padvitIya mArga prApta karAte hai, mokSa mArga kA icchuka maiM utkRSTa buddhi ke dhAraka una zreSTha guruyo ko nirantara praNAma karatA hU~ // 7 // namaskAra karane yogya guru upajAtichanda anadha ratnatrayamaspado'pi nirgranthatAyAH padamadvitIyam / jayanti zAntAH smaravadhUnAM vaidhavyadAste guravo nmsyaaH|| AryA - jo amUlya ratnatraya rUpa sampadA se sahita hokara bhI nirgranthatA-niSparigrahatA ke advitIya sthAna hai, zAnta hai tathA kAma kI vAdhA se yukta striyo ke liye vaivavya pradAna karane vAle hai ve guru namaskAra karane yogya hai // 76 / / guru vacana kI durlabhatA vaibhavaM sakalaM loke sulabhaM bhavavartinAm / tatvArthadarzinAM tathyaM gurUNAM durlabhaM vacaH / / 80|| arthaH- saMsAra me prANiyo ko samasta vaibhava sulabha hai parantu Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 subhASitamaJjarI tatthArtha ke draSTA gurupro ke satya vacana durlabha hai / / 10 / / gurupro ke binA tatvajJAna sabhava nahI hai upajAti binA gurubhyo guNanIravibhyo jAnAti tacaM na vicakSaNo'pi papharNa pUrNojjalalocano'pi dI vinA parayati nAndhakAre artha -guNa mAgara guruyo ke binA vidvAna bhI tatva ko nahI jAnatA hai so ThIka hI hai kyoki apane kAno taka lambe ujjava netro ko dhAraNa karane vAlA manuSya bhI andhakAra me dIpaka ke binA padArtha ko nahIM dekha pAtA hai / / 81 / / guru hI mukti ko prApta hote haiM zArdUlavikrIDita akSastenasudurdharA atikhalA jIvasya luNThanti ye vRttajJAnaguNAdiratnanicitaM bhAeDa jagattArakam / tAn saMnaya yatIzvarA yamadhanucAdAya mArge sthitAH dhnanti dhyAnazareNa ye'tra sukhinaste yAnti mustyAlayam arthA jo atizaya duSTa indriya rUpo prabala cora, jIvo ko samyaka cAritra tathA jJAna prAdi guga rUpI ratno se paripUrNa jagat ko tArane vAle pAtra ko lUTate hai unhe jo munigaja Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjaro mArga meM khaDe ho cAritra rUpI dhanupa ko lekara tth| bAMdhakara dhyAna rUpI vANa ke dvArA naSTa karate hai ve hI isa sasAra me sukhI hai tathA mukti mandira ko prApta hote hai / / 82 // guru saDva kA abhinandana nakSatrAvatapUritaM marakatarathA vizAnaM namaH pIyupA tinAriye lakalitaM saccandrikAcandanam / yAvanmerukagaNakaGkaNa barA dhatte dharitrI vadhU stAvannandatu dharmakarmanirataH zrIjainamaka kSitau // 3 // M - meru pavata rUpI hastAna ke kakaNa ko dhAraNa karane vAlI yaha pRthvI rUpI vadhU jaba naka nakSatra rUpI akSatoM se yukta, candramA rUpI nAriyala se sahita eva cAdanI rUpI candana se suzobhita AkAza rUpI vizAla nIlamaNimaya sthAla ko dhAraNa karatI hai taba taka dharma karma me lIna jaina gRtyo kA mava pRthvI para Ananda ko prApta ho-ziSya praziSyo kI paramparA se vRddhi yukta ho // 83 // ___ve guru kalyANakArI ho ni:pandIkRtacittacaNDavihagAH paJcAkSakakSAntakA dhyAnadhvastasamamtakilvipadhipA vidyAmbudheH pAragAH / Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 subhASitamaJjaro lIlonmalitakamekaNTakacapAH kAruNyapuNyAzayA yogIndrA bhavabhImadaityadalanAH kurvantu te nivRtim // 4 // arthA- jinhone mana rUpI prabala pakSI ko nizceSTa kara diyA hai, jo paJcendriya rUpI vana ko naSTa karane vAle haiM, jinhone dhyAna ke dvArA samasta pApa rUpI viSa ko naSTa kara diyA hai, jo vidyA rUpI sAgara ke pAragAmI haiM, jinhoMne kama rUpo kATo ke samUha ko anAyAsa hI ukhADa diyA hai, jinakA abhiprAya dayA se puNya rUpa hai, aura jo saMsAra rUpI bhayakara daitya ko naSTa karane vAle hai aise yogirAja-mahAmuni tumhArA kalyANa kare // 4 // ziSya kA lakSaNa gurubhakto bhavAdbhIno vinIto dhArmikaH sudhIH zAntasvAnto vatandrAH ziSTaH ziSyo'yamiSyate // 85) artha- jo guru bhakta ho, sasAra se bhayabhIta ho, vinIta ho dharmAtmA ho, buddhimAna ho zAntacitta ho, Alasya rahita ho, aura sabhya ho vaha ziSya kahA jAtA hai / / 8 / / guru se koI RNa rahita nahI ho sakatA guroH sanagaragrAmAM dadAti medinIM yadi / tathApi na bhavatyepa kadAcidanRNa pumAn // 86 // Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI amarthAH- yadi guru ke liye nagara aura grAma se sahita pRthvI ko deve to bhI puruSa kabhI RNa rahita nahI ho sakatA / / 6 / / syAdvAdavandanA __ syAdvAdavandanA . 'syAdvAdaM satataM vande sarvaprANihitApaham / samatAmRtapUrNa yad vizvabhrAntiharaM param / '87 // arthA:- jo samasta prANiyo kA hita karane vAlA hai, samatA rUpI amRta se pUrNa hai tathA saba prakAra kI bhrAntiyo ko harane vAlA hai usa zreSTha syAdvAda siddhAnta kI maiM vandanA karatA huuN| anekAntaravi upajAti 5. sarvathaikAntanayAndhakAra nihantyavazya nayarazmijAle / vizvaprakAzaM vidadhAti nityaM pAyAdanekAntaravi sa.yuSmAn // artha:- jo naya rUpI kiraNoM ke samUha se sarvathA ekAntanaya rUpI andhakAra ko avazya hI naSTa karatA hai tathA jo nirantara samasta padArthoM ko prakAzita karatA hai vaha anekAnta rUpI ravi tuma saba kI rakSA kare // 8 // Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhApitamajaro 36 jina zAsana kI mahimA zAmanaM jinanApasya bhava khasya nAzakam / tasyAsti vAtanA yasya sa tI kRtinAM vara // 86 / / artha- jinendra bhagavAn kA zAsana satAra ke duvo kA nAza karane vAlA hai| jisa purapa ke uma jina zAmana ko vAsanA hai vaha kuzala eva buddhimAno me zreSTha hai / / 8 / / jina vAkya sukhakArI hai candrAtapena ko dagdha ko mRto'mRtseyaa| jainavAsyena ko naSTa gurukopena ko hata // 10 // adhU. cAdanI se kauna jalA hai ? amRta pAna se kauna marA hai ? jina vAkya se kauna naSTa huA hai ? aura guru kopa se kauna marA hai ? // 6 // gurunindAniSedhanam . guru nindA kA phala devanindI daridraH syAd gurunindI catakI / svAminindI bhaveSTI gotranindI kulanI / / 61 // artha. deva ko nindA karane vAlA indri hotA hai, guru kI Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaro nindA karane vAlA pAtakI hotA hai, svAmI kI nindA karane vAlA kuTho hotA hai aura gotra ko nindA karane vAlA kula kSayA-kula kA kSaya karane vAlA hotA hai / / 6 / / avidyamAna doSo ke kathana kA phala yo bhApate dopamavidyamAnaM satAM guNAnAM grahaNe ca makaH / sa pApabhAka syAd sa vinindaruzca yazovaya prANavadhAnagarIyAn / arthA- jo kisI ke avidyamAna doSa ko kahatA hai aura vidyamAna guNo ke grahaNa karane me mUka rahatA hai vaha pApI hai tathA nindaka hai kyoki yaza kA ghAta karanA prANaghAta se kahI adhika hai / / 12 / / guru kI nindA karane vAlA svaya doSI hotA hai nindA ya kurute sAyostayA svaM dUSayatyasau / ravau bhUtiM tyajeyo hi mUrdhni tasyaiva sA patet // 33 // artha - jo guru kI nindA karatA hai vaha usa nimmA ke dvArA apane Apako dUSita karatA hai / jo sUrya para rAkha DAlatA hai vaha rAkha usI ke mastaka para paDatI hai / / 3 / / guru nindaka saMsAra sAgara me DUbate haiM nimajjanti bhavAmbhodho yatInoM doSatatparAH / kiM citraM yadbhavenmRtyu kAlakUTaviSAdanAt // 64" Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 subhASitamaJjaro artha- guruyo ke doSa khojane me tatpara rahane vAle puruSa sasAra rUpI sAgara me DUbate hai so ThIka hI hai kyoMki kAlakUTa viSa ke khAne se yadi mRtyu hotI hai isame kyA pAzcarya hai ? guru nindA se nindhagati prApta hotI hai vItarAge mano zarate yo depaM kurute'dhamaH / dharmavanirjanaH so'pi ninyo ninyagatiM vrajena // 6 // artha - jo adhama puruSa rAga dveSa se rahita uttama muni se dveSa karatA hai vaha dharmAtmAjanoM ke dvArA 'nindita hotA hai tathA svaya nindagati ko prApta hotA hai // 6 // anindanIya kI nindA naraka kA kAraNa hai nindanIye kA nindA svabhAvo guNakIrtanam / anindhaSu ca yA nindA sA nindA narakAvahA // 66 // zathaM nindanIya logo ko kyA nindA, karanA hai ? unakI nindA to svaya prakaTa hai| manuSya kA svabhAva to guNoM kA kIrtana honA cAhiye / ghanindanIya logo kI bonindA hai vaha naraka ko prApta karAne vAlI hai // 6 // Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ 42 subhASitamaJjaro nItijJa manuSya kinakI nindA nahIM karate hai ? rathAddhatAcchandaH svAminaM suhRdamiSTasevakaM mallabhAmanujamAtmajaM gurum / mAtaraM ca janakaM ca vAndhavaM dRpayanti nahi nItidinaH / / arthA:- nIti ke jAnane vAle manuSya, svAmI, mitra, iSTa sevaka, strI, choTA bhAI, putra, guru, mAtA, pitA, aura bhAI kI nindA nahI karate // 17 // muni nindA nigoda kA kAraNa hai muktvA duHkhazatAnyuccaiH sarvAsu zvabhrabhUmipu / nigote'bhipatantyete yatidopapagayaNAH // 18 // arthaH- muniyo ke dopa khojane me tatpara rahane vAle manuSya naraka kI samasta pRthivIyo me saikar3o duHkha bhogakara nigoda meM par3ate hai // 8 // samyagdarzana prazaMsA samyagdarzana parama dharma hai darzanaM paramo dharmo darzanaM zarma nirmalam / darzanaM bhavyajIvAnAM nivRteH kAraNaM param // 66 // artha:- samyagdarzana parama dharma hai, samyagdarzana nirmala sukha hai Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 ONAMA subhASitamaJjaro aura samyagdarzana bhavya jIvo ke nirvANa kA kAraNa hai / / 6 / / samyagdarzana rahita sAdhu nindanIya hai dRnTihIno bhavetyAdhuH kurvannapi tapo mahat / dagvizuddha suraimanindanIyaH pade pade // 10 // artha - samyagdarzana se rahita sAdhu mahAna tapa karatA huA bhI gamyagdRSTi devo aura manuSyo ke dvArA pada pada para nindanIya hotA hai // 10 // samyagdarzana sahita gRhastha prazasanIya hai samyagdRSTigRhasyo'pi kurvannArambhamaJjasA / pUjanIyo bhavelloke nRnAkiAtibhiH stutaH // 101 // arthA.- samya dRSTi manupya rahastha hone para bhI tathA prazasta prArambha karane para bhI loka me manupyo aura indro ke dvArA pUjanIya eva stavanIya hotA hai // 101 / / samyaktva ke vinA deva bhI sthAvara hote haiM samyaktvena vinA devA pArtadhyAna vidhAra ye / divacyutvA prajAyante sthAvarapvatra tarUlAra // 102 // arga:- samyavatva ke vinA deva prArtadhyAna vara isake phala svarUpa svarga se cyuta ho sthAvara jotro me utpanna hote hai / / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhApitamaJjaro 44 samyagdarzana se manuSya tIrthaMkara hotA hai yataH vAhinirgatya carityA prAstanAzubham / samadarzanamAhAtnyAttIrthanAtho bhavetsudhIH / / 103 / / artha:- samyagdarzana ke prabhAva se bheda vijJAnI prANI naraka se nikala kara tathA pahale ke azubha karmoM ko khipA kara tIrthakara hotA hai // 1.3 // samyaktva ke sAtha naraka kA vAsa bhI acchA hai samyastvena samaM vAso narake'pi varaM satAm / samyaktvena vinA naiva nigAso rAjate divi // 14 // artha - samyaktva ke sAtha satpuruSo kA naraka vAsa bhI acchA hai bhora samyakta ke binA svarga kA nivAsa bhI zobhA nahI detA // 104 // samyaktva se hI janma saphala hai tasyaiva saphalaM janma manye'haM kRtino vi| zazAGkanirmalaM yena svIkRta darzanaM mahat // 10 // bhaG - jisane candramA ke samAna nimala utkRSTa samyagdarzana svIkRta kiyA hai pRthvI para maiM usI kuzala manuSya ke janma Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 subhASitamaJjarI ko saphala mAnatA huuN| samyagdarzana ke dhAraka jIva hI dhanya haiM dhanyAsta eva saMsAre budhaiH pUjyAH suraiH stutAH / dRSTiratnaM na yautaM kadAcinmaja sannidhau // 106 // arthA:- sasAra me ve hI dhanya haiM, ve hI vidvAno ke dvArA pUjya hai aura ve hI devo ke dvArA stutya haiM jinhone samyagdarzana spI ratna ko kabhI malina nahI hone diyA / / 106 // samyagdarzana ko kabhI malina nahI karanA cAhiye matveti darzanaM jAtu svapne'pi malasannivim / nirmalaM mukti sopAnaM na netavyaM zinArthibhiH // 107 // artha - yaha jAnakara mokSa ke abhilASI puruSo ko mukti kI sIDho svarUpa nirmala samyagdarzana ko kabhI svapna me bhI mala ke samIpa nahI le jAnA cAhiye // 107 // malina samyagdarzana se mukti kI prApti nahIM hotI maline darpaNe yadvavaprativimbaM na dRzyate / sadope darzane tadvanmuktistrIvadanAmbujam // 108 / / arthA- jisa prakAra malina darpaNa me prativimba nahIM dikhAI detA usI prakAra malina samyagdarzana me mukti rUpI strI kA mukha kamala nahI dikhAI detA // 10 // Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI samyagdarzana kA aihalaukika aura pAralaukika phala indrAhamindratIrtheza laukAntikamahAtmanAm / balAdInAM padAnyatra mahAnti ca surAlaye // 106 / / * samyagdarzana ke prabhAva se isa loka aura paraloka me indra, ahamindra, tIrthakara laukAntika deva tathA balabhadra Adi ke baDe baDe pada prApta hote hai // 106 // samyagdarzana saba pApo ko naSTa karane vAlA hai ' vasantalikA pApaM yadarjitamene kabhavedurantaM samyaktvametadakhilaM mahasA hinasti bhasmIkaroti sahasA tRNakASTharAzi kiM norjitojjvalazikho dahanaH samRddhaH // 110 // 46 ! aneka bhaMvo me jo duranta- dukhadAyI pApa kA sacaya hotA hai usa patra ko yaha samyagdarzana zIghra hI naSTa kara detA hai so ThIka hI hai kyoki pracaNDa aura ujjvala jvAlAo se yukta dedIpyamAna agni kyA tRNa prora kASTha kI rAzi ko sahamA bhasma nahI kara detI ? - Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 . subhASitamaJjaro 47 samyagdarzana se baDhakara sukha nahI hai darzanabandho na paro bandhudarzanalAbhAnna paro lAbhaH / darzanamitrAnna paraM mitraM darzanamaukhyAnna para saukhyam // arthA - samyagdarzana rUpI bandhu se baDhakara dUsarA bandhu nahI hai, samyagdarzana rUpI' lAbha se baDhakara dUsarA lAbha nahI hai, samyagdarzana rUpI mitra se baDhakara dUsarA mitra nahIM hai aura samyagdarzana rUpI sukha se baDhakara dUsarA sukha nahI hai // 111 / / mabhyagdarzana se baDhakara bandhu nahI hai samyaktvAnnApage bandhuH svAmI vishvhitNkrH| svargamuktikaraH pumAM pApaghnazca vRSapradaH // 112 // / artha- manuSyo kA samyagdarzana se baDhakara dUsarA bandhu nahIM hai, samyagdarzana se baDhakara dUsarA sarva hitakArI svAmI nahI hai, aura samyagdarzana se baDhakara dUsarA svarga tathA mokSa ko prApta karAne vAlA, pApApahArI dharma dAyaka nahI hai / 112 / / samyaktva rUpI cintAmaNi kI vizeSatA kevalaM dhanamatra-sukhaM dukhaM dadAtyaho / samyaka cintAmaNi vizvasukhaM lokatraye satAm // 113 / / arthA- dhana to kevala isI loka me sukha aura dukha detA hai Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhApitamaJjaro 48 parantu samyaktva rUpI cintAmariNa tIno loko me satpuruSo ko samasta sukha pradAna karatA hai // 113 samyagdRSTi hI mokSa mArga me sthita hai muktimArgasyame pAhaM taM manye puruSottamam / bhoktAra trijagallacasyAH svIkRtaM yena darzanam // 114 // arthaH jisane samyagdarzana svIkRta kiyA hai mai usI puruSottama ko mokSa ke mArga me sthita tathA tIna jagat kI lakSmI kA bhogane vAlA mAnatA hU~ // 114 / / samyagdRSTi hI yahA dhanI hai mahAdhanI sa evAtra mato dakSaH paratra ca / anayaSTi sadratna hadi yasya virAjate // 11 // artha:- jisake hRdaya me samyagdarzana rUpI amUlya ratna suzobhita hai vahI catura manuSyo ke dvArA isa loka tathA paraloka me mahAdhanI mAnA gayA hai // 115 / / samyagdarzana jJAna aura cAritra kA mUla jJAnacAritrayomanaM darzanaM bhApitaM jinaH / sopAna prathamaM muktidhAmnI bIjaM vRpasya ca // 116 // arthA- jinendra bhagavAn ne samyagdarzana ko jJAna aura Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjaro caritra kA mUla mokSa mahala kI pahalI sIDhI aura dharma kA boja kahA hai| // 116 / / samyaktvAn kI pahicAna kSamAvairAgyasantoSadayAvAn viSayAtigaH / kapAyamadasaMhArI samyaktvabhUSaNo bhavet // 117 / / artha * jo kSamA vairAgya saMtoSa aura dayA se sahita hai, viSayo se pare hai tathA kapAyarUpI mada kA saharaNa karane vAlA hai vahI samyaktva rUpo AbhUSaNa se sahita hotA hai / kSamA prazaMsA kSamAvAn kA durjana kyA kara sakatA hai ? matyadurgasamArUDhaM zIlaprAkAraveSTitam / camAkhaGgayutaM nityaM durjanaH kiM kariSyati / / 118 // arthA - jo satyarUpI kile para caDhA huA hai, jo zIla rUpI koTa se ghirA huA hai tathA jo sadA kSamArUpI khaDga se sahita hai durjana usakA kyA kara sakatA hai| / / 118 / / akAraNa dveSI ko satuSTa karanA kaThina hai| nimiSa mudizya hi ya prakupyati dhra vaM satasyApagame prasIdati / akAraNava pi manastu yasya vai kathaM janaM ta paritopayiSyati Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjaro arja:- jo kisI kAraNa ko lekara kupita hotA hai vaha nizcaya hI usa kAraNa ke dUra ho jAne para prasanna ho jAtA hai parantu jisakA mana binA kAraNa hI dvepa karatA hai use kisa prakAra satuSTa kiyA jA sakatA hai / / 11 / / kSamArUpa khaDga kI mahimA kSamAkhana kare yasya durjanaH ki kariSyati / ataNe patito vanhi svayamevopazAmyati / / 120 // artha:- kSamA rUpI khaga jisake hAtha me ho usakA durjana kyA kara legA? kyoki tRNarahita sthAna para paDI huI magni svaya hI zAnta ho jAtI hai // 120 / / muniyo kA sambala kSamA hai kasyacitsambalaM vidyA kasyacitsambalaM dhanam / kasyacitsambalaM mAtye munInAM sambalaM kSamA / / 121 // arthaH- kisI kA sambala (nAztA ) vidyA hai, kisI kA Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjaro 51 sambala dhana hai, kisI kA sambala manuSyatA hai aura muniyo kA sambala kSamA hai / / 12 / / sabala nirbala para kopa nahI karate yadyapi raTati saropo mRgapatipurato'pi mattagomAyuH / tadapi na kupyati siMho hyasazi purupe kutaH kopaH // 122 / / arthA:- yadyapi krodha se yukta matta zRgAla siha ke sAmane bhI sabda karatA hai tathApi siMha kupita nahI hotA so ThIka hai, kyoki apanI samAnatA na rakhane vAle puruSa para krodha kaise kiyA jA sakatA hai ? // 122 // kSamA hI AbhUSaNa hai sutavandhupadAtInA-maparAdhazatAnyapi / mahAtmAnaH kSamante hi teSAM taddhi vibhUpaNam / / 123 // arthA mahAtmA puruSa putra, bandhu aura sevaka prAdi se saikaDo aparAdha kSamA karate hai, so ThIka hI hai kyoki kSamA unakA prAbhUpaNa hai // 123 // kSamA karoDo dhyAna ke samAna haiM puNyakoTIsamaM stotraM stotrakoTisamo japaH / japakoTIsamaM dhyAnaM dhyAnakoTIsamA kSamA // 124 // Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjaro arthA.- bhagavAna kA stotra karoDo puNyakAryoM ke samAna hai japa karoDo stotro ke samAna hai, dhyAna karoDo japo ke samAna hai aura kSamA karoDo dhyAno ke samAna hai // 124 // zAntAtmA kA lakSaNa kAluSyakAraNe jAte durnivAre garIyasi / nAntaH subhyati kasmaicicchAntAtmA'so nigdyte||12|| arthA - kaluSatA kA bahuta bhArI dunivAra kAraNa upasthita hone para bhI jo antaraGga me kisI se kSobha nahI karatA vaha zAntAtmA kahalAtA hai / // 125 / / kSamA se karma kSaya hote hai kSamayA kSIyate kama duHkhadaM pUrvasaJcitam / cittaJca jAyate zuddha vidvapabhayavarjitam // 126 // artha- kSamA se pUrva sacita du khadAyI karma kSINa ho jAte hai tathA hRdayadvapa aura bhaya se rahita hokara zuddha ho jAtA hai| tapasviyo kA rUpa kSamA hai pAtivratyaM striyA rUpaM pikInAM rUpakaM svrH| vidyArUpaM kurUpANAM kSamArUpaM tapasvinAm // 127 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjaro artha - strI spa panivratya dharma hai, kokilApo kA rupa svara hai. kurupa manuSyo kA spa vidyA hai aura tapasviyo kA rUpa dhamA hai / / 127 / / kSamAvAn manuSyo kA eka dopa (1) ekaH kSamAvatAM dopo dvitIyo nopalabhyate / yadenaM kSamayA yuktamazaktaM manyate janaH // 128 / / zazu kSamAvAna manuSyo kA eka hI doSa upalabdha hai dUsarA nahI, vaha yaha ki AmA me yukta manuSya ko loga asamartha samajhate haiM // 12 // kSamA se kyA mAdhya nahI hai ? kSamAra namazastAnAM zaktAnAM bhUSaNaM namA / camAvazIkRtolokaH kSamayA kiM na maadhyte||126 / / thaM mA asamartha manuSyo kA bala hai, aura mamartha manuSyoM kA AbhUpaNa hai / sAga sasAra kSamA se vaga me ho jAtA hai so ThIka hai kSamA se nayA nahIM mida hotA ? ||126 / / kSamA jJAna kA grAbharaNa hai| naramyAbhararasapa, rUpasyAbharaNa guNAH / guNamyAbharaNaM jJAnaM tAnasyAbharaNaM nmaa130|| . Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitemaJjarI 54 arthA:- manuSya kA AbharaNa rUpa hai, rUpa kA AbharaNa guraNa hai, guNa kA AbhareNa jJAna hai aura jJAna kA prAbharaNa kSamA hai| kSAnti manuSyo kA hita karane vAlI hai zAntireva manuSyANAM mAteva hitakAriNI / mAtA kopaM samAyAti kSAnti va kadAcana / / 131 / / arthA:- kSamA hI manuSyo kA mAtA ke samAna hita karane vAlI hai| vizeSatA yaha hai ki mAtA to kabhI krodha ko prApta ho jAtI hai, parantu kSamA kabhI bhI krodha ko prApta nahI hotI hai| kSamA hI kArya ko siddha karatI hai / pattamI kurute kArya na krodhasya vazaM gataH / kAryasya sAdhinI buddhiH sA ca krodhena nazyati / / 132 / / arthA:- kSamAvAn manuSya jo kArya karatA hai use krodhImanuSya nahI kara sakatA, kyoki kArya ko siddha karane vAlI buddhi hai, bhaura buddhi krodha se naSTa ho jAtI hai / / 132 // kSamA krodha ko parAjina karatI hai krodhayodhaH kathaMkAramahaMkAraM karotyayam / lIlayaiva parAjigye kSamayA rAmayApi yaH / / 133 / / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjare arthA:- yaha krodha rUpI subhaTa ahakAra kyo karatA hai, jaba ki vaha strI rUpa (strI liMga ) kSamA ke dvArA anAyAsa hI parAjita ho cukA hai // 133 / / mUrkha aparAdhI kSamA ke pAtra haiM abuddhimAzritAnAM ca kSantavyamaparAdhinAm na hi sarvatra pANDityaM sulabhaM puruSe kvcit||134|| arthaH- mUrkha aparAdhiyo ko kSamA karanA caahiye| kyoki sabhI puruSo me, kahI bhI pANDitya sulabha nahI hai / / 134 / / krodha kA pAtra krodha hai apakAriNi cetkrodhaH, krodhe krodhaH kathaM na te / dharmArthakAmamokSANAM caturNA paripanthini / / 13 / / arthA:- yadi aparAdhI para krodha karanA hai to dharma, artha kAma aura mokSa-cAro ke virodhI krodha para tujhe krodha kyo nahI pAtA hai ? // 13 / / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhApitamajaro kadhi nindA krodha hI prathama zatru hai upajAti chanda. krodho hi zatraH prathamo narANAM, dehasthito dehavinAzahetuH / agniryathA kASThagato'pi gUDhaH, sa eva kASThaM dahatIha nityam artha.- krodha hI manuSyo kA sabase pahalA zatru, hai kyoki vaha zarIra me sthita hotA huA hI zarIra ke nAza kA kAraNa hai| jaise jo agni kASTha me sthita hokara chipI rahatI hai, vahI isa sasAra me nirantara kASTha ko jalAtI hai // 136 / / krodha anartha kA mUla hai kroyo mUlamanarthAnAM, krodhaH saMsAravardhanaH / dharmakSayakaraH krodhastaramAtkrodhaM vivarjayet / / 137 // - artha - krodha anarthoM kA mUla hai, krodha sasAra ko baDhAne vAlA hai aura krodha dharma kA kSaya karane vAlA hai| isaliye krodha ko choDa denA cAhiye // 137 // Page #89 -------------------------------------------------------------------------- Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjaro pIche duHkha, zoka Adi anya durgatiyo ko bhI detA hai // 140 // krodha ko choDane kA upadeza tAvattapo vrataM dhyAnaM svasthacittaM dayAdikam / yAvatkrodho na jAyeta tasmAtkrodhaM tyajenmuniH // 141 // artha - vrata, dhyAna, svastha citta tathA dayA Adika tabhI taka rahate hai jaba taka krodha utpanna nahI hotA isaliye muni ko krodha choDa denA cAhiye / / 141 / / krodha rUpa zatru dono loko kA vinAzaka hai lokadvayavinAzAya pApAya narakAya ca / svaparasyApakArAya krodhazatruH zarIriNAma / / 142 / / atha- krodharUpI zatru manuSyo ke dono lAko ke vinAza ke liye, pApa ke liye, naraka ke liye tathA nija aura para ke apakAra ke liye hai / / 142 // krodha ke tIna bheda uttamasya vaNaM kopo madhyasya praharadvayam / adhamasya tvahorAtraM pApiSThasya sadA bhavet / / 143 / / arthA:- uttama manuSya kA krodha kSaNa bhara ThaharatA hai, madhyama Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjaro puruSa kA do prahara ThaharatA hai, nIca kA dina-rAta ThaharatA hai aura atyanta pApI manuSya kA krodha sadA ThaharatA hai / / 143 / / krodha ke prati krodha kyo nahI karate ? apakurvati kopazceta ki kopAya na kupyati / trivargasyApavarNasya jIvitasya ca nAzine // 144 // artha - yadi apakAra karane vAle para krodha kiyA jAtA hai to trivarga ko, mokSa ko aura jIvana ko naSTa karane vAle krodha para kyo nahI krodha karate ho / / 144 / / krodha ke samAna dUsaga zatru nahI hai varaM vivardhayati sakhyamapAkaroti rUpaM virUpayati nindhamati tanoni / daurbhAgyamAnayati zAtayate ca kIrti loke'tra ropasadRzo na hi zatrurasti / / 145' / artha - vaira ko baDhAtA hai, mitratA ko dUra karatA hai, rUpa ko virUpa karatA hai, ninditabuddhi-durbuddhi ko vistRta karatA hai, daurbhAgya ko lAtA hai aura kIrti ko naSTa karatA hai saca-- muca hI isa sasAra me krodha ke samAna dUsarA zatru nahIM hai| Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjaro asamartha manuSya kA krodha kyA kara sakatA hai ? yasya ruSThe bhaya nAsti tuSTe neva dhanAgamaH / nigrahAnugrahI na rataH sa ruSTaH kiM kariSyati // 146 // atha - ji |ke kruddha hone para bhaya nahI hAtA aura satuSTa hone para dhana kI prApti nahI hotI isa taraha jisame nigraha aura anugraha karane kI kSamatA nahI haiM vaha krudha hokara kyA karegA ? // 146 / / kinako kupita nahI karanA cAhiye ? sUpakAraM kavi vaidya candinaM zastrapANikam / svAminaM dhaninaM makheM marmajJaM na ca kopyet||147|| artha. rasoiyA, kavi, vaidya, bandI, hathiyAra hAtha me lie hue, svAmI, dhanI mUrkha aora marma ko jAnane vAlA, itane manuSyo ko kupita nahI karanA cAhiye / / 147 / / strI svArtha se hI pati ko smaraNa karatI hai zocante na mRtaM kadApi vanitA yadyasti gehe dhanaM taccennAsti rudanti jIvanAdhaMyA smRtvA punaH pratyaham / tannAmApi ca vismaranti katibhi sardinaivIndhavAH kRtvA taddahana kriyAM nijanijavyApAracintAkulAH // 148 // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjaro 61 artha - yadi ghara me dhana hai to striyA mare hue pati ke prati kabhI zoka nahI krtii| yadi dhana nahIM hai to AjIvikA kI buddhi se prati-dina bAra bAra smaraNa kara rotI haiM phira kucha mahIno me usakA nAma bhI bhUla jAtI haiN| isa prakAra bhAI bhI usako dAhakriyA kara apane apane kArya kI cintA ma nimagna ho kucha dino me usakA nAma bhUla jAte haiM / / 646 / / noTa - yaha zloka svArthaparatA prakaraNa kA hai| -6 mAna niSedhanama mAnI kyA karatA hai ? kAyaM kRntati sadguNAMstisyati klezaM karotyAtmanA matu vAJchati nA tanotyavinayaM lokasthitiM projjhati / mAnyaM dvaSTi janaM vimuJcati nayaM zete na bhuGakta sukhaM mAnI mAna-zena kaSTapatitaH pApaM cinotyAtatam // 146 // artha - mAnI manuSya kAya ko chedatA hai, sadguNo ko chipAtA hai, apane Apa kleza karatA hai marane kI icchA karatA hai, avinaya ko vistRta karatA hai, loka maryAdA ko choDatA hai, Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjaro mAnanIyajanoM ke prati dveSa karatA hai, nIti ko choDanA hai na sotA aura na sukha se khAtA hai isa taraha mAno manuSya mAna ke vaza kaSTa me par3a kara atyadhika pApa kA sacaya karatA hai| ___ mAna kA phala yo madAndho na jAnAti hitAhitavivekatAm / sa pUjyeSu madaM kRtvA naro bhavati gardabhaH / / 146 / / artha - jo mada se andhA hokara hita aura ahita ke viveka ko chor3a detA hai vaha manuSya pUjya puruSo ke vipaya me mada karake gadhA hotA hai / / 146 / / mAna choDane kA upadeza dene vAle svaya mAna karate hai AdizAnti parAMzceti tyAjyo mAnakaSAyakaH / svayaM jainagRhaM dRSTvA bahistiSThanti nIcavat / / 150 / / arthA- kitane hI loga dUsaro ko to upadeza dete hai ki mAna kaSAya chor3ane ke yogya hai parantu jaina mandira ko dekhakara svaya nIca kI taraha bAhara khaDe rahate hai // 150 / / vinaya kA phala samastasapadAM saGgha vidadhAti vazaM svakam / * cintAmaNirivAbhISThaM vinayaH kurute na kim / / 151 // Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhApitamaJjarI saryA . vinayI manuSya samasta sapadAno ke samUha ko apane vaza kara letA hai so ThIka hai kyoki vinaya cintAmaNi ke samAna kyA nahIM karatA hai ? / / 151 / / ---- -- mAyA nindA mAyA naraka kA kAraNa hai arthAtauM pracuraprapaJcaracane ye veJcayante parAn nUnaM te narakaM brajanti purataH pApivajA danyataH / prANAH prANiSu tannibandhanatayA tiSThanti naSTe dhane yAvAna duHkhamaro nRNAM na maraNe tAvAniha praayshH||152|| arthA:- dhana Adi ke viSaya me jo loga bahuta bhArI chala kapaTa karake dUmare logo ko Thagate haiM ve dUsare pApiyo se pahale nizcita hI naraka jAte hai kyoki prANI dhana ko prANoM kA katAraNa hone se prAraNa samajhate haiM aura dhana ke naSTa hone para manuSyoM ko jitanA duHkha hotA hai utanA prAya maraNa meM bhI nahI hotA // 12 // Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI mAyAviyo ke saba anuSThAna vyartha haiM kUTadravyamivAsAraM tapo dharmatratAdikam / bhAyAvinAmanuSThAnaM sarna bhavati niSphalam // 153 // artha:- mAyAvI manuSyo ke tapa, dharma tathA vratAdika kUTa dravya-nirmAlya ke samAna sAra rahita hai isI taraha mAyAvI manuSyo ke saba anuSThAna niSphala hai / / 153 / / ___ mAyAvI kA gupta pApa svaya prakaTa hotA hai mayAM karoti yo maDha, indriyAdikasevane / guptapApaM svayaM tasya vyaktaM bhavati kuSThavat / / 154 / / artha- jo mUrkha indriyAdika ke sevana me mAyA karatA hai usakA gupta pApa kuSTha ke samAna svaya prakaTa ho jAtA hai / __ mAyA yukta vacana tyAjya hai mAyAyuktaM vacastyAjyaM mAyA saMsAravardhinI / ! yadi saGgaparityAgaH kRtaH ki mAyayA tava // 155 // arthA:- mAyAyukta vacana choDane yogya hai kyoki mAyA sasAra ko baDhAne vAlI hai / he mune | yadi tUne parigraha kA tyAga kiyA hai to tujhe mAyA se kyA prayojana hai ? // 155 / / Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjaro mAyA manuSya ko strI banA detI hai daurbhAgyajananI mAyA mAyA durgativartanI / nRNAM strItvapadA mAyA jJAnibhistyajyate tataH // 156 // artha- mAyA daurbhAgya ko utpanna karane vAlI hai, mAyA durgati me le jAne vAlI hai, aura mAyA manuSyo ko strIparyAya pradAna karane vAlI hai isaliye usakA tyAga kyiA jAtA hai / mAyA ke doSa straiNaSaNThatvatairazcanIcagotraparAmamAH / mAyAdopeNa labhyante pusAM janmani janmani // 157 / / arthAH strItva, napusakatva, triyaJcagati, nIca gotra aura parAbhava ye saba manuSyo ko mAyA ke doSa se bhavabhava me prApta hote hai // 15 // muni mAyArUpI latA ko jJAnarUpI zastra se chedate hai AryA mAyAvallimazeSAM mohamahAtaruvarasamArUDhAm / viSayaviSapuSpasahitA lunanti munayo jnyaanshstrenn|158|| artha - moharUpI mahAvRkSa ke Upara caDhI huI tathA viSayarUpI viSa puSpa ke sahita mAyArUpI samastalatA ko muni jJAnarUpI zastra ke dvArA chedate hai ||156 / / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjaro tRSNA nindA lobhI ko sugva nahI hotA na sukhaM dhanalubdhasya na dharmo duSTacetasaH / na cArtho bhAgyahInamya hyoSadhaM na gatAyupaH / / 156 / / artha dhana ke lobhI ko sukhanahI hotA, duSTa citta vAle manuSyo se dharma nahI hotA, bhAgyahIna ko dhana nahIM milatA aura jisakI Ayu samApta ho jAtI hai use auSadhi nahI lgtii| ___ AzA ko naSTa karane vAle hI dhanya hai dhanyAsta eva yairAzAgakSasI prahatA bhuvi / santoSayaSTimuSTyAdyaH sukhino jagadarcitAH / / 160 // arthA - jinhone isa pRthvI para satoSarUpI lAThI tathA mukke Adi ke dvArA AzArUpI rAkSasI ko naSTa kara diyA hai ve hI dhanya hai, ve hI sukhI hai tathA ve hI jagat ke dvArA pUjya haiM / tRSNA eka latA hai yasyA bIjamahaMkRtigurutarA mUlaM mameti grho| nityatvasmRtiraGkaraH sutasuhajjAtyAdayaH pallavAH / Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI 67 skandho dAraparigrahaH paribhavaH puSpaM phalaM durgatiH sAme tvallalitAMghriNA parazunA tRSNAlatA luuytaam||161|| artha- bahuta bhArI ahakAra jisakA bIja hai, mamatAbhAva jisakI jaDa hai| nityapanA kA smaraNa jisakA aGka ra hai, putra, mitra tathA kuTumba Adi jisake pallava hai, strI jisakA skandha hai, tiraskAra jisakA puSpa hai aura durgati jisakA phala hai, aisI tRSNArUpI latA he bhagavan / Apake sundara caraNarUpI parazu ke dvArA chinna bhinna ho ? / / 161 / / AzA eka zRGkhalA hai AzA nAma manuSyANAM kAci dAzcaryazrRGkhalA / yayA baddhAH pradhAvanti muktAsti-Thanti paGga vat / / 162 / / arthA:- AzA manuSyo ke liye eka vicitra zrRGkhalA hai jisake dvArA badhe hue manuSya dauDate hai aura jisase chUTe hue paDgu ke samAna sthita rahate hai // 162 / / AzA ke dAsa saba ke dAsa hai AryA AzAyA ye dAsAste dAsAH sarvalokasya / aAzA yeSAM dAyI teSAM dAsAyate lokaH // 163 / / Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjaro artha.. jo AgA ke dAma hai ve saba sasAra ke dAsa hai aura AzA jinakI dAsI hai sava sasAra unakA dAsa hai / / 164 // aAzA eka nadI hai zArdUla vitrIDitacchanda AzA nAma nadI manorathajanA tRSNAtaraGgAkulA rAgagrAhavatI vitarkavihagA dhairyadrumadhvaMsinI mohAvartasudustarAtigahanA prottuGgacintAtaTI tasyAH pAragatA vizuddhamanaso nandanti yogiishvraaH||165|| arthaH- jisame manoratha rUpI jala bharA hai, jo tRSNA rUpI taraGgo se vyApta hai, jo rAga rUpI magaramaccho se sahita hai, jisame vitarka-vikalpa rUpI pakSI hai, jo dhairya rUpI vRkSa ko ukhADane vAlI hai, jo moha rUpo kaThina bhavara se vyApta hai aura cintA hI jisake U ce kinAre hai aisI AzA nAma kI nadI hai / vizuddha hRdaya vAle jo munirAja usa prAzA rUpI nadI ke usa pAra pahu~ca jAte hai ve hI sukhI hai / / 16 / / AzA eka gata hai AzAgataH pratiprANI yasmin vizvamaNUpamam / kasya kiM kiyadAyAti vRthA vo viSayaiSitA // 166 / / Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI 6 artha - pratyeka prANI ke sAmane aAzArUpI aisA gaDDA hai jisame sArA sasAra eka aNu ke samAna haiM phira kisake liye kitanA prApta ho sakatA hai, isaliye he bhavyajano | tumhArI viSayo ko icchA vyartha hai // 166 // __ tRSNA dhaniko ko ghumAtI hai tRSNAdevi namastubhyaM yayA vittAntritA api / akRtyeSu niyojyante bhrAmyante durgameSvapi // 167 / / arthA - he tRSNAdevi ! tumhe namaskAra ho, jisake dvArA ghanika loga bhI khoTe kAryoM me lagAye jAte hai aura durgama sthAno me ghumAye jAte haiM // 167 / / dhanAdika se kabhI koI satuSTa nahIM huA dhaneSu jIvitavyeSu strISu bhojnvRttissu|| atRptA mAnavAH sarne yAtA yAsyAnti yAnti ca // 16 // atha - dhana, jovana, strI aura bhojana ke viSaya me sabhI loga asaMtuSTa hokara hI gaye hai, aura jAveMge aura jA rahe haiN| pativratA strI kI taraha tRSNA sAtha nahIM choDatI cyutA dantA sitA kezA vAgrodhaH syAt pade pde| pAtasajjamidaM dehaM tRSNA sAdhvI na muJcati // 166 / / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 subhApitamaJjarI. ayaM:- dAta gira gaye, bAla sapheda ho gaye vANI me rukAvaTa pA gaI aura pada pada para zarIra girane ko ho gayA, phira bhI tRSNArUpI pativratA strI sAtha nahI choDatI // 269 / / ___ icchA uttarottara baDhatI hai icchati zatI sahasra sahasrI cApi lakSamIhate kartum / lakSAdhipazca rAjyaM rAjye sati sakalacakravartitvam / 170 / / artha - sau rupaye kA dhanI hajAra cAhatA hai, hajAra kA dhanI lAkha karanA cAhatA hai, lAkha kA dhanI rAjya cAhatA hai aura rAjya hone para pUrNa cakravartipanA cAhatA hai / / 170 / / __ kleza kA sAgara kauna tairate haiM . . dhanyAH puNyabhAjaste taistIrNaH klezasAgaraH / jagatsaMmohajananI yai-rAzArAkSasI jitA // 171 // arthA:-sasAra ko moha utpanna karane vAlI prAzArUpI rAkSasI ko jinhone jIta liyA hai ve hI puNyAtmA bhAgyazAlI haiM aura unhone klezarUpI sAgara ko pAra kara pAyA hai / / 171 / / : sat pIra asat puruSa ko tRSNA me antara palitaikadarzanAdapi sarati satazcittamAzu vairAgyam / pratidinamitarasya punaH saha jarayA varddha'te tRSNA / / 172 / / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ F subhASitamaJjarI artha:- sajjana kA citta to eka sapheda vAla ke dekhane se hI zIghra vairAgya ko prApta ho jAtA hai parantu asajjana ko tRSNA pratidina svAbhAvika vega se baDhatI jAtI hai // 1172 / / AzArUpI pizAca du kha kA kAraNa hai| AsApisAyagahiro jIvo pAvei dAruNaM dukkhaM / 'AmA jAha~ NiyattA tAha~ NiyattA syldukkhaa| 1735 artha - AzA rUpI pizAca ke dvArA grasta jIva dAruNa duHkha pAtA hai jinhone AzA ko roka liyA unhone samasta dukhoM ko roka liyA hai / / 173 // tRSNA nivRtta nahIM hotI cakradharo'pi suratvaM suro'pi surarAjamIhate kattum / surarAjo'pyUrdhvagati tathApi na nivartate tRSNA // 174 // artha- cakravartI deva pada cAhatA hai, deva indra pada cAhatA hai aura indra siddha pada cAhatA hai kisI taraha tRSNA nivRtta nahI hotI / / 174 / / Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjaro parigraha nindA parigraha se sukha nahI hotA no saGgAjjAyate saukhyaM, motasAdhanamuttamam / saGgAcca jAyate dukhaM, saMsArasya nibandhanam / / 17 / / arthA:- parigraha se mokSa ko prApta karAne vAlA uttama sukha 'prApta nahIM hotA kintu isake viparIta sasAra kA kAraNa duHkha utpanna hotA hai / / 175 / / parigraha naraka kA kAraNa hai Arambho jantughAtazca, kaSAyAzca parigrahAt / jAyante'tra tataH pAta: prANinAM zvabhrasAgare // 1760 zarthA:- parigraha se, prArambha, jIvaghAta aura kaSAya utpanna hotI hai tathA unake kAraNa jIvo kA naraka rUpo sAgara me patana hotA hai / / 176 // .. parigraha prIti kA kAraNa nahI hai yAsyanti nirdayA nUnaM ye datvA dAhamUrjitam / hRdi puMsAM kathaM te syu stava prItyai parigrahAH // 177/ Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamajaro 73 arthA - jo dayA rahita parigraha puruSo ke hRdaya meM bahuta bhArI dAha dekara naSTa hone vAle haiM ve tumhArI prIti ke liye kaise ho sakate haiM ? ||177 // dhana anartha kA kAraNa hai arthaH kasyAnayoM na bhavati bharataH smstdhnlaabhrtH| cakrI cakre 'nuja vadhAya manaH prahatavairicaka ckr||178|| artha . dhana kisake liye anartha kA ka raNa nahI hai ? jaba ki bhArata cakravartI ne zatruo ke samUha ko naSTa karane vAle cakra ratna prApta hone para choTe bhAI ke badha ke liye mana kiyA thaa| usa dhana ke liye namaskAra ho (2) avizvAsanidAnAya mhaapaatkhetve| pitRputravirodhAya hiraNyAya namostu te // 176 / / arthA - jo avizvAsa kA kAraNa hai, mahApApa kA hetu hai tathA pitA aura putra me virodha utpanna karane vAlA hai usa svarNa (dhana) ke liye namaskAra ho / / 176 / / parigraha sadA bandha kA kAraNa hai kAdA cadako bandhaH krodhAdeH karmaNaH sadA saGgAt / nAtaH kvApi kadAcitparigrahavatAM jAyate siddhiH // 180 / / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI 54 marza - krodhAdi karmoM se kadAcit bandha hotA hai parantu parigraha se sadA bandha hotA hai ana parigraho manuSyo ko kahI bhI kabhI bhI siddhi nahI hotI // 180 / / ghana duHkha kA kAraNa hai .. dravyaM duHkhena cAyAti sthitaM duHkhena rakSyate / duHkhazokakaraM pApaM dhigdravyAM dukhabhAjanam / / 181 // . . . artha dhana du kha se AtA hai aura pAyA huA du kha se rakSita hotA hai, dhana dukhaM aura zoka ko karane vAlA hai, pAparUpa hai, tathA du kha kA bhAjana hai aise dhana ko dhikkAra hai // 181 / / parigrahI muni nindya hai zayyAhetutRNAdAnaM munInAM ninditaM budhaiH / . yaH sa dravyAdikaM gRhNan kiM na ninyo jinAgame // 12 // mI:- jaba ki vidvAno ne muniyoM ke liye zayyA ke hetu tRNo kA grahaNa karanA bhI nindanIya batalAyA hai taba jo muni dravya Adi kA grahaNa karatA hai vaha jinAgarma me ninda-- nIya kyoM nahI hai ? avazya hai / / 18 / / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjaro 76 saba loga dhana ke pIche hI paDate haiM mUrdhAbhiSiktAzca nijAstvaneka malimlucAdyAzca bhuprkaaraa| gRddhAH pare'pyarthavatIya sihaM yatrAmipaM tatra vakAH ptnti|185|| arza:- mUrdhAbhiSikta rAjA, nijI kuTumba ke loga, tathA aneka prakAra ke cora Adi anya puruSa gIdho ke samAna dhanavAn ke Upara paDate haiM - use ghere rahate haiM isase yaha bAta siddha hotI hai ki jahA mAsa hotA hai vahA bagule par3ate haiM / / 185 // dhana satoSa kA kAraNa nahIM hai parigrahagrahagrastaH sarva gilitumicchati / ghane na tasya saMtoSaH maritpUra ivArNavaH // 186 / artha - parigraharUpI pizAca se grasA huA manuSya sabako nigalane kI icchA karatA hai| jisa prakAra nadI ke pravAha meM samudra ko satoSa nahI hotA usI prakAra parigrahI manuSya ko parigraha me satoSa nahI hotA // 186 / / parigraha kA tyAga hI pUjA kA kAraNa hai parigrahI na pUjyeta niHparigrahastu pUjyate / tiSThanti bhUbhRtAM bhAle tandulAstupavarjitA' / / 187 / / Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bugaatinmhii oo artha - parigrahI manuSya nahIM pUjA jAtA kintu parigraha rahita manuSya pUjA jAtA hai kyAki chilake se rahita cAvala rAjAno ke lalATa para sthita hote haiM / / 187 // niSparigrahatA se kyA lAbha hai ? sAkSAllasatIva saMyamatarunirbhIkatA rohatIbollA pratISa zAntipadabI zuddhi dadhAtIva ca / dharmaH zarmakaraH samastaviSayavyAmugdhatA mUrcchatIvAmaGga lasatIva lAghavaguNaH svAyattatA krIDati 188 / / artha - niSparigrahatA me aisA jAna paDatA hai mAno mayabha-- rUpI vRkSa sAkSAt lahalahA rahA ho, nirbhIkatA baDha rahI ho, zAnti kA mArga ullAsa ko prApta ho rahA ho, mugvakArI dharma zuddhi ko dhAraNa kara rahA ho, samasta viSayo kA vyAmoha mUchita ho rahA ho, bhArahInatA suzobhita ho rahI ho aura svAdhInatA krIDA kara rahI ho / / 188 / / Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjaro dayA prazaMsA maba jIvo para dayA karanA cAhiye sarvaprANidayA jinendragaditA svargArgalodghATikA sarvazrAyasamuktisaukhyajananI kIAkarA prANadA / saMsArAmbudhitArikA guNakarI pApAntikA prANinAM padratnatrayabhUmikA kuru sadA sarveSu jIveSu ca / / 186 / / arza:- jinendra bhagavAna ke dvArA kahI huI samasta prANiyo kI dayA svaga ke argala ko kholane vAlI hai mokSa ke samasta sukho ko utpanna karane vAlI hai, kIrti kI khAna hai, prANo ko dene vAlI hai, sasAra samudra se tArane vAlI hai, guNo ko paidA karane vAlI hai, prANiyo ke pApa ko naSTa karane vAlI hai tathA sabhyak ratnatraya kI bhUmikA hai, he bhavyajIvo / aisI dayA ko tuma sadA samasta jIvo para dhAraNa karo // 186 / / nirdaya manuSya, manuSya nahI hai bAleSu vRddhaSu ca durvaleSu bhraSTAdhikAreSu nirAzrayeSu / rogAbhiyukta Su janeSu loke yeSAM kRpAnAsti na te mnussyaaH|16| artha:- isa saMsAra me bAlako para, vRddho para, durbaloM para, Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjaro adhikAra se bhraSTajano para, nirAzrito para aura rogIjanoM para jo dayA nahI karate haiM, ve manuSya nahIM hai // 10 // . dayA vizvAsa kA kAraNa hai vizvasanti ripayo'pi dayAlo, vitrasanni suhRdo'pyadayAcca / prANasaMzayapadaM hi vihAya svArthamIpsati nanu stnyo'pi||191|| arthA.- dayAlu manuSya kA zatru bhI vizvAsa karate haiM aura nirdaya manuSya se mitra bhI bhayabhIta rahate hai| stana pAna karane vAlA zizu bhI jahA prANoM kA saMzaya hai aise sthAna ko choDa kara apanA bhalA karanA cAhatA hai // 1615 dayA hI sAra hai saMsAre mAnuSaM sAraM kaulInyaM cApi mAnupe / kolInye dhArmikatvaM ca dhArmikatve ca saddayA // 12 // arthA.. sasAra me manuSya jIvana sAra hai, manuSya jIvana meM kulInatA sAra hai, kulInatA me dhArmikatA sAra hai aura dhArmi katA me samIcIna dayA sAra hai / / 162 // dayA siddhi kA kAraNa hai mano dayAnuviddha cenmudhA kliznAsi siddhaye / mano dayApaviddha cenmudhA kliznAsi siddhaye // 163 // Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - subhASitamaJjarI E- yadi terA mana dayA se rahita hai to siddhi prApta karane ke liye vyartha hI kleza uThAtA hai kyoki dayA ke kAraNa siddhi niyama se prApta hogI aura yadi terA mana yA se rahita hai to siddhi prApta karane ke liye vyartha hI klega uThAtA hai kyoki dayA ke vinA tapazcaraNAdi kA kleza uThAne para bhI middhi kI prApti nahI ho sakatI / / 163 / / dayAlu manuSya para doSoropaNa nahI hotA kSipto'pi kenacidoSo dyaane na prarohati / takrAi~ tRNavat kintu guNagrAmAva kalpate // 164 / / bhArthI - jisa prakAra chAcha me gIlI bhUmi para tRNa nahI jamatA hai usI prakAra dayA se prArdra manuSya para kisI ke dvArA lagAyA huA doSa jamatA nahI hai kintu guNa samUha kA kAraNa hotA hai / / 164 // nirdaya manuSya kA tapa tathA vratAcaraNa vyartha hai tapasyatu ciraM tIvra vratayatvatiyacchatu / nirdayastatphalairdInaH pInazca kAM dayAM caran / 165 / / artha - bhale hI cirakAla taka tIvra tapazcaraNa karo, vrata karo aura dAna depro parantu nirdaya manuSya unake phala se rahita hotA hai aura dayA kA prAcaraNa karane vAlA unake phala se sahita hotA hai // 16 // Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - subhASitamaJjarI dayAhIna manuSya ke sadAcAra kaise ho sakatA haiyasya jIvadayA nAsti tasya saccAritaM kutaH / nahi bhUtadrahAM zApi kriyA zreyaskarI bhavet / / 166 / / E - jise jIvadayA nahI hai usake sadAcAra kaise ho sakatA hai / vAstava me jIvaghAta karane vAlo kI koI bhI kriyA zreyaskara nahI hotI / / 166 / / dayAlu manuSya kI durgati nahI hotI dayAloravratasyApi durgatiH syAdadurgatiH / pratinastu dayonasyAdurgatiH syAddhi durgatiH // 167 / / marza - dayAlu manuSya bhale hI vrata rahita ho, parantu usako durgati, durgati nahIM rahatI-vaha durgati me paDa kara bhI sukhopabhoga pharatA hai / aura nirdaya manuSya bhale hI vrata sahita ho parantu sugati bhI usake liye durgati ho jAtI hai, vaha acchI gati meM pahu~ca kara bhI durgati kA pAtra hotA hai / / 167 / / dayAvAn manuSya hI dAnI hai sarva dAnaM kRtaM tena sarve yajJAzca bhaartaaH| / / sarvatIrthAbhiSekAzca yaH kuryAtprANinAM dayAm / / 198 // sartha - he pANDavo | jo prANiyo ko dayA karatA hai usane Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI saba dAna diye haiM, saba yajJa kiye haiM zrIra saba tIrthoM meM snAna kiye haiM ||18|| dayA dharma kA mUla haiM dayAlo bhaved dharmodayA prANyanukampanam / dayAyAH parirakSArtha guNAH zeSAH prakIrttitAH // 166 3 :- dharma dayAmUlaka hai prANiyo para anukampA karanA dayA hai tathA dayA kI rakSA ke liye hI zeSa- samasta guNa kahe gaye haiM / AhAradAna prazaMsA muni bhuktAvazeSa bhojana ke bhakSaraNa kA phala zramaNAnAM bhuktazeSasya bhojanena naro bhavet / tuSTipRSTibalArogyadIrghAyuH samanvitaH // 200 // :- muniyo ke bhojana se pravaziSTa padArthoM kA bhojana karane se manuSya tuSTi, puSTi, bala, Arogya aura dIrgha prAyu se sahita hotA hai ||200 muniyoM ko AhAradAna kA phala boNitvasesa bhujai so 'jae jiddiTTha' | saMsArasArasokkhaM kamaso vviANavarasokha // 201 // Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI arthA - jo muniyo ke bhojana se avaziSTa padArthoM kA bhojana karatA hai vaha jinendra bhagavAna ke dvArA karthina samAra ke zreSThasukha ko bhogakara krama me nirvANa ke uttama sukha ko prApta hotA hai / / / 201 // pAtradAna kA phala saudharmAdiSu kalpeSu bhujjate svepsitaM sukham / mAnavAH pAtradAnena manovAkAyazuddhitaH / 202 // tata etya sujAyante cakriNo vArdhacakriNaH / ikSvAkvAdiSu vaMzeSu pAtradAnaphalAnnagaH // 2-3 // bhaktipUrvapadAna lakSmIH rayAiogasaM gutA / anAdarapradAnena lakSmIH bhyAgogavarjitA // 204 // arthaH- mana vacana kAya kI zuddhi pUrvaka pAtra dAna dene ye manuSya saudharma Adi svargoM meM apane abhISTa va ko bhogane hai aura vahA se Akara ikSvAku Adi dazo meM cakravartI tathA ardhacakravartI hote hai| bhaktipUrvaka dAna dene se aisI lakSmI prApta hotI hai jo apane bhoga me AtI hai aura anAdarapUrvaka dAna dene se aisI lakSmI milatI hai jo apane bhoga me nahIM pAtI // 202, 203, 204 / / Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhApitamaJjarI dAnahIna manuSya kI sapattiyA nirarthaka hai yasya dAnahInasya dhanAnyAyAnti yAnti kim / araNyakusumAnIva nirAstabhya saMpadaH // 205 // arthA- dAnahIna manuSya ke dhana prAte hai aura jAte hai isase kyA ? usakI sapadAe jaGgala ke phUlo ke samAna nirarthaka hai / pAtradAna hI saphala hotA hai pAtre dattaM bhavetsarva puNyAya gRhagedhinAm / zuktAveva hi meghAnAM jalaM mustAphalaM bhavet / / 206 // arthA - pAtra ke liye diyA huA saba dAna gRharatho ke puNya kA kAraNa hotA hai kyoki sIpa me paDA huvA hI megho kA jala muktAphala hotA hai // 206 / / dAtA aura pUjaka kA bhAva kaisA honA cAhiye ? zraddhAdikaguNasampUrNaH kaSAyaparivarjitaH / dAtRpUjakayo vazcAnyonyazrItisaMyutaH // 207 / / arthA - dAna dene vAle aura pUjA karane vAle manuSya kA bhAva zraddhAdiguNo se paripUrNa, kaSAya se rahita, honA cAhie tathA dAtA aura pAtra eva pUjaka aura pUjya ina dono kI paraspara kI prIti se sahita honA cAhiye // 207 / / Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjaro nirdoSa AhAra kahA prApta nahI hoto,?. zrAvakAcAramuktAnAM hiNsoNdmvivrtinaam| ' dayAvamAvinItyAdiguNagrAmAstacetasAm / / 20 / / mithyAdRSTiparItAnAM svayaM mithyAdRzAmaram / gehinAM vezmasu bhukti nirdoSA labhyate katham / 206 / / artha - jo zrAvakAcAra se rahita hai, hiMsAmaya vyApAra karate haiM dayA kSarmA tathA vinaya Adi guNo ke samUha se zUnya hRdayaM haiM, mithyAdRSTiyo se ghire hue ho, tathA svayaM mithyASTiM hoM, aise gRhastho ke gharo me nirdoSa AhAra kaise prApta ho sakatA hai? - - .. jJAnadAna prazaMsA jJAnadAna-mukti kA kAraNa hai yo jJAnadAnaM kurute munInAM sa devalokasya sukhAni bhuktvA, rAjyaM caM satkevalabodhalIbdhi labdhvA svayaM muktipadaM labhaitA. artha:- jo muniyo ke lie jJAnadAna karatA hai vaha svaima loke ke sukha bhogaM kara rAjya ko prApta hotA hai aura kevala jJAna ko prApta kara svayaM mokSa pada ko prApta hotA hai / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjaro jJAnadAna se jIva mokSa pada ko prApta hotA hai mAmarazriyaM bhavatvA bhuvanottamapUjitAm / jJAnadAnaprasAdena jIvo gacchati nitim / / 211 // artha - jIva jJAnadAna ke prasAda se manuSya aura devo kI lakSmI kA upabhoga kara lokottama puruSo ke dvArA pUjita mokSa ko prApta hotA hai // 211 // ' jJAnadAna dene vAle ko sAsArika lakSmI kaThina nahI hai : muktiH pradIyate yena zAstradAnena pAvanI / / 'lakSmI sAMsArikI tasya pradadAnasya kaH zramaH // 212 // arthA.- jisa zAstradAna ke dvArA pavitra mukti pradAna ko jAtI hai usa zAstra dAna ko sAMsArika lakSmI pradAna karate hue kyA zrama hotA hai ? arthAt kucha nahIM // 212 / / "zAstradAna kise kahate haiM / likhitvA lekhayitvA vA sAdhubhyo dIyate zrutam / : , vyAkhyAyate'thavA svena-zAstradAnaM taducyate // 213 // : arthaH- svayaM likha kara athavA dUsaro se likhavA kara muniyoM ke liye jo zAstra diyA jAtA hai athavA. svaya zAstra kI vyAkhyA kI jAtI hai vaha zAstradAna kahalAtA hai| '. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjaro zAstradAna kevalajJAna kA kAraNa hai labhyate kevalajJAnaM yato vizvAvabhAsakam / aparajJAnalAbheSu kIdRzI tasya varNanA / / 214 // AR:- jisa zAstradAna se samasta padArthoM ko prakAzita karane vAlA kevalajJAna prApta hotA hai usase anya zAnoM kI prApti hotI hai yaha varNana kyA mahatva rakhatA hai ? zAstradAna kA phala - - zAstradAyI satAM pUjyaH sevanIyo manISiNAm / vAdI vAgmI kavi mAnyaH khyAtazikSaH prajAyate // 21 // arthA:- zAstro kA dAna karane vAlA manuSya satpuruSo kA pUjya, vidvAno kA savya, vAda karane vAlA, prazasta vacana bolane' vAlA, kavi, mAnya aura prasiddha zikSA se yukta hotA hai / 214 * , zAstradAna se manuSya zreSTha vidvAna hotA hai tArkikA zAbdika: saar-siddhaantshtsevitH| ' zAstradAnena jAyeta munevidvacchiromaNiH // 216 // . varNa:- muni ko zAstradAna dene se yaha manuSya tarkazAstra, .kA jJAnI, jyAkaraNa zAstra kA jJAtA saikar3o siddhAnta granthoM kA Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI jJAtA tathA vidvAnoM me ziromariNa hotA hai // 216 / / auSadhadAna prazaMsA auSadhadAna karmarUpI roga ko naSTa karane vAlA hai auSadhaM yo munInAM saMdatte puNyAkaraM budha / devaloke sukhaM bhuktvA karmarogAdikaM kSipet / / 217 / / arthA:- jo vidvAn puruSa muniyo ke liye puNya kI khAna svarUpa auSadha pradAna karatA hai vaha svarga loka me sukha, bhoga kara karmarUpI rogAdika kA kSaya karatA hai aura mokSa prApta karatA hai| auSadhadAna kI upayogitA na zaknoti tapaH katuM sarogaH saMyato yataH / tato rogApahArArthaM deyaM prAsukamauSadhama // 218 // ', arthA - kyoki rogI muni tapa karane meM samartha nahIM hai isa liye roga dUra karane ke liye unhe prAmuka auSadha denA caahiye| 1 rogiyo ko auSadha denA cAhiye. . . . rogibhyo bheSajaM deya rogA dehavinAzakAH / dehanAze kuto jJAnaM jJAnAbhAve na nikRtiH // 296' Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 subhASitamaJjarI artha * rogiyo ko auSadha denA cAhiye kyoki roga zarIra ke nAzaka haiM, zarIra kA nAza hone para jJAna kaise ho sakatA hai aura jJAna ke binA nirvANa kaise prApta ho sakatA hai ? // 21 // auSadhadAna se manuSya niroga hotA hai / tasmAt svazaktito dAnaM bhaiAjyaM moksshetve| deya svayaM bhave'nyasminbhaved vyAdhivijitaH // 22 // artha :- isaliye mokSa prApti ke nimitta apanI zakti ke anusAra auSadhadAna denA cAhiye kyoki aauSadhAna dene vAlA svaya anyabhava me rogo se rahita honA hai / / 220 / / niroga manuSya kA sukha akathanIya hai| zrAjanma jAyate yasya na vyAdhistanutApakaH / ki sukhaM kathyate tAtya siddhasyeva mahAtmanaH / / 221 // arthaH- jima manuSya ke zarIra me satApa utpanna karane vAlA roga jIvana paryanta nahIM hotA siddha mahAtmA ke mamAna umake' sukha kA kyA kahanA hai, usakA sukha vacanaagocara hai // 221 / / / auSadhadAna dene vAle ke roga naSTa hote hai dhvAntaM divAkarasyeva zItaM citrarucerikha / / bhaiSajyadAyino dehAd rogitvaM prapalAyate // 222 // Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjage artha:- jisa prakAra sUrya se andhakAra aura agni se zIta dUra bhAgatA hai usI prakAra auSadhadAna karane vAle manuSya ke zarIra se rogIpanA dUra bhAgatA hai / / 222 / / auSadhadAna dene vAle ke sagegaavasthA nahIM hotI na jAyate marogatvaM janto rauSadhadAyinaH / prAvakaM sevamAnasya tuSAraM hi palAyate / / 223 // AryA- auSadhadAna dene vAle ke sarogapanA nahI hotA so ThIka hI hai kyoki agni kI sevA karane vAle ke zIta bhAgya ho jAtA hai // 223 // auSanadAna kA mahatva pAtapittakaphotthAna rogaireSa na pIDyate / dAvairiva jalasthAyI bheSajaM yena dIyate // 224 // sartha:- jisa prakAra jala meM sthita rahane vAlA jIva dAvAmala se pIDita nahIM hotA usI prakAra jisane auSadha pradAtA kI hai vaha vAttapita aura kapha se utpanna hone vAle rogoM se pIDita nahI hotA / / 224". . . prauSadhadAna kA phala vacano se akathanIya hai / yenauSadhapradasyeha vacanaiH kathyate phalam / Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mubhASitamaJjarI culakai mIyate tena payo nUnaM payonidheH // 225 // atha - ima loka me jisake dvArA zrauSadhadAna dene vAle kA phala kahA jAtA hai usake dvArA mAno nizcaya se samudra ke jala ko culliyo me bhara bhara kara nApA jAtA hai // 225 // auSadhadAna dene vAle kA phala kauna kaha sakatA hai ? rakSyate vratinAM yena zarIraM dharmamAdhanam / pAryate na phalaM vaktu tasya bhaiSajyadAyinaH // 226 // * artha- jisake dvArA vratiyoM ke dharmasAdhana karAne vAle zarIra kI rakSA kI jAtI hai usa proSadhadAna dene vAle kA phala kahane me nahA prAtA // 226 // oSa kyoM dI jAtI hai, 1 *n na dehena vinA dharmo na dharmeNa vinA sukham / yato to deharatArtha bhaiSajyaM dIyate yateH || 227 // 1 "" artha :- kyoki zarIra ke binA dharma nahI hotA aura dharma ke vinA sukha nahI hotA, isaliye zarIra kI rakSA ke martha muni ko auSadha dI jAtI hai / && 1 zarIra kI rakSA karanA cAhiye zarIraM saMyanAdhAro rakSaNIyaM tapasvinAm / " Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI 2 prAsukairopadhaiH pusA yatnato muktikAGakSiNA / / 28 // arthA- tapasviyo kA zarIra sayama kA AdhAra hai isaliye mukti ke abhilASI puruSo ko prAmuka auSadhiyo ke dvArA sAdhuvo ke zarIra kIrakSA karanA cAhiye // 228 // ___ auSadhadAna me saba dAna gabhita hai cAritraM darzanaM jJAna bAdhyAyo vinayo japaH / sarve'pi vihitA stena dattaM yenauSavaM yateH // 226 // ardhA.. jisane muni ke liye auSadha dI hai usane cAritra, darzana, jJAna, svAdhyAya, vinaya aura japa Adi sabhI kucha diye haiM // 226 // jJAna prazasA ' viveka hI zobhA kA kAraNa hai haMsaH zveto vaka; zvetaH ko bhedo vakahaMmayoH / nIrakSIraviveke tu haMso haMso ko vakaH / 230 // arthaH- hasa sapheda hai aura bagulA bhI sapheda hai| bAhma rUpa raGga kI apekSA bagulA aura hasa me kyA bheda hai ? parantu jaba dUdha aura pAnI ko alaga alaga karanA paDatA hai taba hasa hasa ho jAtA hai aura baMgulA hI banA raha jAtA hai / / 230 // Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI kAraH kRSNaH pikaH kRSNaH ko bhedaH pikkaamyoH| prApte vasantasamaye kAkaH kAkaH pikaH pikaH // 231 // artha:- kaumA kAlA hai aura koyala bhI kAlI hai parantu vasanta kA samaya Ane para kaumA kaumA raha jAtA hai aura koyala koyala ho jAtI hai / / 231 / / jJAnArAdhanA kI preraNA mAlinI chanda vimalaguNanidhAnaM vizvavijJAnabIja jinamunigaNasevyaM sarvatacapradIpam / duritadhanasamIra puNyatIrtha jinoktA manaibhamadasiMha jJAnamArAdhaya tvam / / 232 // artha - jo nirmala guNo kA bhaNDAra hai, samasta vijJAnoM kA bIja hai, jinendra aura muniyo ke samUha se sevanIya hai, samasta tatvo kA prakAzana karane vAlA hai, pAparUpI megha ko pracaNDa vAyu hai, pavitra tIrtha rUpa hai, jinendra bhagavAn ke dvArA kahA gayA hai aura manarUpI hAthI ke mada ko naSTa karane ke liye siMha hai aise jJAna kI he bhavyajIvo tuma ArAdhanA kro| Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI jJAna kyA hai? yenAtmA budhyate tanvaM mano yena nirudhyate / pApadvimucyate yena tajJAnaM jJAnino viduH // 233 // artha:- jisase prAtmA tattva ko jAnatA hai, jisase mana kA nirodha hotA hai aura jisake dvArA AtmA pApa se chUTatA hai, zAnI puruSa use jJAna kahate haiM // 233 // pravala jJAna kauna hai ? yena rAgAdayo doSA. praNazyanti drataM satAm / saMvegAdyAH pravardhante guNA jJAnaM tadurjitam / / 234 // artha:- jisake dvArA satpuruSoM ke rAgAdi doSa zIghra hI naSTa hote haiM tathA savega Adi guNo kI vRddhi hotI hai vaha pravala jJAna hai-utkRSTa jJAna hai / 234 // jJAna kA lakSaNa yenAtaviSayebhyotra virajya zivamani / jJAnI pravartate nityaM tajjJAnaM jinazAsane // 23 // artha- jisake dvArA jJAnI jIva indriyo ke viSayoM se virakta hokara nirantara mokSa mArga me pravRtti karatA hai jina zAsana me vahI jJAna kahA jAtA hai // 23 // Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI jJAna kI mahimA jJAnayukto bhavejjIva svargazrImuktivallabhaH / jJAnahIno bhramennityaM saMsAre duHkhasAgare // 236 // artha:- jJAna se yukta jIva svarga kI vibhUti tathA mukti kA svAmI hotA hai aura jJAna rahita jIva dukho ke samudra svarUpa isa sasAra me nirantara bhramaNa karatA hai // 237 // jJAnahIna manuSya guNa aura aguNa ko nahI jAnatA jJAnahIno na jAnAti dharmapAraguNAguNam / heyAheyavivekaM ca jAtyandha iva bhAskarama // 237 // artha - jisa prakAra janmAndha manuSya sUrya ko nahIM dekhatA hai usI prakAra jJAnahIna manuSya dharma ke guNa, pApa ke avaguNa tathA heya aura upAdeya ke viveka ko nahI jaantaa| . upakaraNadAna prazaMsA vastradAna kA phala Aryebhya AyikAmyazca vastradAnena dhIdhanaH / bharajo'mbaradhArI syAcchukladhyAnI mavAntare // 23 // Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ &6 subhASitamaJjarI artha:- ailaka kSullaka tathA AryikA ke liye vastra dene se buddhimAn manuSya isa bhava me ujjvala vastro kA dhArI aura bhavAntara me zukladhyAna kA dhAraka hotA hai / 2380 kamalAni mahArghANi vizAlAni dhanAni ca / vAsodAnena vAsAMni saMpadyante sahasrazaH // 236 // artha:- vastradAna se hajAro vAra komala, mahAmUlya, vizAla * aura saghana vastra prApta hote haiM ||236|| pIchI aura kamaNDalu ke dAna kA phala mayUravarhadAnena saputrazcirarjavita / dAnAtkamaNDalo: pAtre nirmalAGgaH zucitrataH // 240 // :- pAtra ke liye mayUrapuccha se nirmita pIchI ke dene se vaha manuSya putra sahita cirakAla taka jIvita rahatA hai aura kamaNDalu ke dene se nirmala zarIra aura niraticAra vrata kA dhAraka hotA hai || 240 // peyadAna kA phala dadatI janatAnandaM candrakAntirivAmalA / jAyate pAnadAnena vANI tApApanodinI / 241 // Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 subhApitamaJjarI arthA:- peya padArtho ke dAna se janatA ko Ananda dene vAlI, candramA kI kAnti ke samAna nirmala aura saMtApa ko dUra karane vAlI vANI prApta hotI hai // 241 / / nivAsa dAna kA phala vicitraratnanirmANaH protuGgo bahubhUmikaH / labhyate vAsadAnena vAsazcandrakarojjvalaH // 242 // a - nivAsa sthAna ke dene se citra vicitra ratnoM se nirmita, UMcA, anekatalloM vAlA evaM candramA kI kiraNoM ke samAna ujjvala bhavana prApta hotA hai / / 242 / / . mandira meM chatra cAmara Adi upakaraNa car3hAne kA phala chatracAmaralambApatAkAdarpaNadibhiH / bhUSayicA jinasthAnaM yAti vismayinI gatim // 243 // artha- chatra, cAmara, phannUsa, patAkA aura darpaNa Adi ke dvArA jina mandira ko vibhUSita kara manuSya AzcaryakAraka lakSmI ko prApta hotA hai| kisa samaya kyA denA cAhiye ? uSNakAle jalaM dadyAnchItakAle ca kAryasam / prATkAle gRhaM dadyAtsarvakAle ca bhojanam / / 244 // Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjaro arthA:- uSNakAla meM jala denA cAhiye, zItakAla meM vastra denA cAhiye, varSAkAla me ghara denA cAhiye ora bhojana saba samaya denA cAhiye // 244 // dAna prazaMsA dAna mahimA dAnaM durgatinArAnaM hitakaraM dAnaM budhAH kurvane dAnenaiva gRhasthatA guNavatI dAnApa yatna satAm / dAnAnnAstyaparaH subhogajanako dAnasya yogyA vido dAne dAtRmanaHsthitiM prakurute dAnaM dadadhvaM janAH / / 245 // artha-dAna durgati ko naSTa karane vAlA hai, vidvAn loga hitakArI dAna dete haiM, dAna se hI gRhasthapanA saphala hotA hai, dAna ke liye satpuruSoM kA prayatna hotA hai, dAna se bar3ha kara dUsarA koI bhogoM ko utpanna karane vAlA nahIM hai, vidvAn dAna dene ke yogya hai, dAtA kA mana dAna meM sthira hotA hai isaliye he bhavyajano ! dAna deo // 24 // dAna kIrti kA kAraNa hai dAnAnusAriNI kIrti lakSmIH punnyaanusaarinnii| abhyAsasAriNI vidyA buddhiH karmAnusAriNI // 246 // Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ EE subhASitamaJjarI arthA.- kIrti dAna ke anusAra phailatI hai, lakSmI puNya ke anusAra bar3hatI hai, vidyA abhyAsa ke anusAra prApta hotI hai aura buddhi karma ke anusAra milatI hai / / 246 // dAnI kise priya nahIM hotA ? dAnAmRtaM yasya karAravinde vAkyAmRtaM yasya mukhAravinde / dayAmRtaM yasya mano'ravinde sa vallabhaH kasya narasya na syAt arthaH- dAnarUpI amRta jisake hasta kamala me hai, vacanarUpI amRta jisake mukha kamala meM hai aura dayArUpI amata jisake hRdayakamala me hai vaha kisa manuSya ko priya nahIM hotA? arthAt sabhI ko priya hotA hai| dAna se hI pUjA hotI hai tyAga eva guNaHzlAdhyaH kimanyaiguNagazibhiH / . tyAgAjjagati pUjyante pazupASANapAdapAH // 247 // arthA- dAna hI prazaMsanIya guNa hai, anya guNoM ke samUha se kyA prayojana hai ? saMsAra meM dAna se hI pazu, pASANa aura vRkSa pUje jAte haiM // 24 // dAna ke bheda abhayAhArabhaiSajyazrutabhedAccaturvidham / dAnaM manISibhiH proktaM zaktibhaktisamAzrayam / 248 // Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 subhASitamaJjaro arthA:- abhaya, AhAra, auSadha aura zAstra ke bheda se vidvAn puruSoM ne dAna ko cAra prakAra kA kahA hai / yaha dAna zakti aura bhakti ke anusAra diyA jAtA hai // 24 // cAra dAno kA phala abhItito' tyuttamarUpavacamAhArato bhogavibhUtimatvam / bhaiSajyato roga nirAkulatvaM zrutAdavazyaM zrutakevalityam // 246 / / artha:- abhayadAna se uttama rUpa, AhAradAna se bhogoM kA aizvarya, auSadhadAna se roga sambandhI nirAkulatA aura zAstra dAna se zrRta phevalI avasthA prApta hotI hai // 24 // . nyAyopAtta dhana kA hI dAna karanA cAhiye dattaH svalpo'pibhadrAya syAdartho nyAyasaMcitaH / zranyAyAttaH punardattaH puSkalo'pi phalojjhitaH / 250 / arthA:- yadi dhana nyAya saMcita hai to thor3A diyA huA bhI lAbha ke liye hotA hai aura dhana anyAyopArjita hai to bahuta diyA huA bhI niSphala jAtA hai / / 250 // Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 subhASitamaJjarI hIna tyAgI kA lakSaNa svastrasya yastu paDbhAgAn parivAgaya yojayet / saMcaye tIna dazAMzaM ca dharme tyAgI laghuzca saH // 25 // arthA - jo apane dhana ke chaha bhAga parivAra ke liye, tIna bhAga saMcaya ke liye aura dazavAM bhAga dharma ke liye kharca karatA hai vaha hIna tyAgI hai // 25 // madhyama tyAgI kA lakSaNa bhAgatrayaM tu poSyANe kozArthe tu dvayIM sadA / paSThaM dAnAya yo yuGakta sa tyAgI madhyamo mataH // 252 / / artha - jo apanI Aya ke tIna bhAga kuTumba ke liye, do bhAga khajAne ke liye aura chaTavAM bhAga dAna ke liye rakhatA hai vaha madhyama tyAgI sAnA gayA hai // 252 // uttama tyAgI lakSaNa bhAgadvayIM kuTumbArthe saMcayArthe tRtIyakam / svarAyo yasya dharmArtho turya tyAgI sa sattamaH / / 253 // artha - jo apane dhana ke do bhAga kuTumba ke liye, tIsarA bhAga khajAne ke liye aura cauthA bhAga dharma ke liye kharca karatA hai vaha uttama tyAgI hai // 253 // Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI mahAdAnI kA lakSaNa ito hInaM datte sati suvibhave yastu puruSo mataM tad yat kiMcitkhalu na gaNitaM dhArmikanaraiH imAna bhAgAMstyaktvA vitarati budho yastu bahudhA mahAsaccastyAgI bhuvanavidito'sau raviriva / 254 / / 102 artha- jo manuSya vaibhava ke rahate hue bhI uparyukta vibhAgoM se kama dAna detA hai dhArmika puruSa use kisI gaNanA me nahIM rakhate tathA jo ina bhAgoM ko choDa kara bahuta dAna detA hai vaha yahAM udAra tyAgI hai tathA sUrya ke samAna saMsAra prasiddha hai virAga vATikA janma kA phala kyA hai ? dharme rAmaH bhute cintA dAne vyasanamuttamam / indriyArtheSu vairAgyaM saMprAptaM janmanaH phalam || 255 / / A:- yadi dharma meM rAga hai, zAstra meM cintA hai, dAna meM uttama vyasana hai aura indriyoM ke viSayoM meM vairAgya hai to janma kA phala prApta ho gayA ||25|| Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI 103 saddharma kI buddhi durlabha hai duSprApA gurukarmamaMcayavatAM saddharmabuddhinRNAM jAtAyAmapi durlabhaH zubhaguruH prAptaH sa puNyena cet / karta na svahitaM tathApyalamamI svecchAsthitivyAhatAH kiMva maH kimihAzrayemahi kimArAdhyemahi mNsRtau||256|| artha - bahuta bhArI karmoM ke saMcaya se yukta manuSyoM ke liye saddharma kI buddhi prApta ho bhI jAtI hai to zubhaguru kA milanA kaThina hai, aura yadi purayodaya se zubha guru bhI mila jAtA hai to svacchanda sthiti se pIDita hue manuSya Atmahita karane me samartha nahIM hote / hama saMsAra me kisase kyA kahe ? kisa kA Azraya le ? aura kisakI ArAdhanA kare // 256 / / kalyANa kI prApti ke liye prayatna karanA cAhiye dArA mokSagRhArgalA viSadharA bhogAzcalAH sampadohyAyurvAyukadarthitAmbulaharItulyaM sazalyaM jagat / dehaH zvabhraniketanaM kugatidaM vizvaM kuTumba calaM jJAtvetIha yatadhvameva vibudhA nityAptaye zreyamaH // 257 // arthaH- striyAM mokSarUpI ghara ke pAgala hai, bhoga sAMpa haiM, sampadAeM caJcala haiM, Ayu vAyu se prerita jala kI taraGgoM Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 subhASitamaJjaro ke samAna haiM, saMsAra zalya sahita hai, zarIra naraka kA ghara hai, saMsAra kugati ko dene vAlA hai aura kuTumba caJcala hai aisA jAna kara he vidvAno / kalyANa kI prApti ke liye nirantara yatna karo ||27|| kalyANa kI prApti ke liye kyA karanA cAhiye ? tyaja durjanasaMsarga bhaja mAdhumamAgamam / kuru puNyamahorAtraM smara nityamanityatAm // 258 // artha- durjana kI saMgati choDo, sajjana kI saMgati karo, rAta-dina puNya karo aura nirantara anityatA kA smaraNa karo / tapovana kI mahimA tapovanaM mahAduHkhasaMsArakSayakAraNam / } pracchayA na se kiJcitkArya mAzu vizAmyaham // 256 / / a.- tapovana mahAduHkhoM se yukta saMsAra ke kSaya kA kAraNa haiM, mujhe kisI se pUchane se kyA prayojana hai mai to zIghra hI isame praveza karatA hUM virAgI manuSya aisA vicAra karatA hai / kaisA vicAra nirantara karanA cAhiye ? aise hieraNaH kvatyaH kiM prApya kiMnimittakaH / ityUhaH pratyahaM no cedasthAne hi matirbhavet // 26 // artha- maiM kauna hU~? mai kisa prakAra ke guNoM se sahita hUM, maiM kahAM utpanna huA hU. mujhe kyA prApta karanA hai aura merA kyA nimitta hai aisA vicAra yadi pratidina nahIM kiyA jAtA hai to niyama se buddhi khoTe sthAna meM calI jAtI hai // 260 // Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI 105 vAra vAra kyA vicAra karanA cAhiye ? kaH kAlaH kAni mitrANi ko dezaH ko vyayAgamau / kazcAhaM kA ca me zaktiriti cintyaM muhurma hu // 261 / / arthA - kauna samaya hai ? kauna mitra hai ? kauna deza hai ? kauna kharca aura Aya hai ? kauna mai hUM ? aura kauna merI zakti hai isa taraha vAra vAra vicAra karanA cAhiye / / 261 // * vicAravAn ko garva nahIM hotA kAsthA sAni sundare'pi parito daMdahyamAne'gnibhiH kAyAdau tu jarAdibhiH pratidinaM gacchatyavasthAntaram / ityAlocayato hadi prazamino bhAsvadvivekojjvale garvasyAvasAraH kuto'tra ghaTate bhAveSu sarveSvapi // 262 // arthA-jisa prakAra agni dvArA cAroM ora se jalate hue sundara se sundara mahala me koI Adara nahIM hotA usI prakAra bur3hApA Adi ke dvArA pratidina bhinna 2 avasthA ko prApta hote hue zarIra Adi me kyA zrAdara karanA hai . . ' isa prakAra kA vicAra karane vAle prazAnta manuSya ke dedIpyamAna viveka se ujjvala hRdaya me samasta padArtha viSayaka garva kA avasara kaise A sakatA hai ? // 262 // Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 subhASitamaJjarI saMsAra me kRtakRtya kauna hai ? labdhvA janma kule zucau naravapuH zuddhAzayaM puNyato vairAgyaM ca karoti yaH zucitapo loke sa ekaH kRtii| tenaivojjhitagauraveNa yadi vA dhyAnAmRtaM pIyate prAsAde kalazastadA maNimayo haime samAropitaH // 263 // artha - puNyodaya se pavitra kula me janma, manuSya zarIra, nirmala abhiprAya aura vairAgya ko prApta kara jo nirdoSa tapa karatA hai saMsAra me vahI eka kRtakRtya hai| yadi vahI kRtakRtya manuSya ahaMkAra chor3a kara dhyAnarUpI amRta kA pAna karatA hai to samajhanA cAhiye ki usane suvarNamaya mahala ke Upara maNimaya kalazA car3hAyA hai // 263 // zrAvaka kA lakSaNa devazAstragurUNAM ca bhakto daandyaanvitH| madASTavyasanahInaH zrAvakaH kathito jinaiH // 264 // ardhA - jo deva zAstra aura guru kA bhakta ho, dAna aura dayA se sahita ho tathA zrATha mada aura sAta vyasanoM se rahita ho jinendra bhagavAna ne use zrAvaka kahA hai // 264 // Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI muniyoM kA cAritra durlabha hai bhavyajIvA yadAsAdya labhante saMzayojjhitam / samyagdarzanasampannA gIrvANendrasukhaM mahat / / cAritraM niragArANAM zUrANAM zAntacetasAm / zivaM sudurlabhaM siddha sAraM kSudrabhayAvaham / / 265 // artha- samyagdarzana se yukta bhavyajIva jise pAkara nissandeha indroM ke bahuta bhArI sukha ko prApta karate hai tathA atizaya durlabha mokSa ko bhI prApta hote hai vaha zUravIra zAnta-citta muniyoM kA cAritra hai| yaha cAritra atyanta zreSTha hai tathA kAyara puruSoM ko bhaya utpanna karane vAlA hai // 26 // jinamArga ke zrAzraya vinA indriyA~ zAnta nahIM hotI calAnyutpathavRttAni duHkhadAni parANi ca / indriyANi na zAmyanti vinA jinapathAzrayAt / / 266 // arthAH-caJcala, kumArga me pravRtta aura atyanta duHkha denevAlI indriyA~ jinamArga kA Azraya liye vinA zAnta nahIM hotii| tapa se AtmA zuddha hotA hai yathAgnividhinA naptaM drutaM zudhyati kAJcanam / tathA karmakalaGkI cAtmA sutapo'gninA dhra vam // 267 // Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 subhASitamaJjarI artha:- jisa prakAra agni kI vidhi se tapAyA huA suvarNa zIghra zuddha ho jAtA hai usI prakAra karmarUpI kalaGka se yukta AtmA uttama taparUpI agni ke dvArA nizcita hI zuddha ho jAtA hai // 267 // citta kI zuddhi citta se hotI hai jalena janitaH paGko jalena parizuddhayati / cittena janitaM pApa cittena parizuddhayati // 268 // arthA:- jisa prakAra jala se utpanna kIcar3a jala se dUra hotA hai usI prakAra citta se utpanna pApa citta se-acche vicAra se dUra hotA hai // 26 // tapa kI zuddhi saba zuddhiyoM se zreSTha hai . sarvAsAmeva zuddhInAM tapaHzuddhiH prazasyate / . . tapaHzuddhiprazuddhAnAM kiGkarAstridazA nRNAm // 266 / / arthaH- tapa kI zuddhi saba zuddhiyoM me prazasta hai kyoMki tapa kI zuddhi se zuddha manuSyoM ke deva bhI kiGkara hote hai // 26 // tApasa tapa se zuddha hote hai vastrAdyAH samalA yadvad dhautA zuddhanti vAriNA / taporUpeNa toyena tadvacchudhyanti tApasAH / / 270 / / Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI 106 arthA:- jisa prakAra vastra Adi malina padArtha pAnI se dhone para zuddha ho jAte hai usI prakAra taparUpI pAnI se tApasa zuddha ho jAte / / 270 // gRhasthAzrama hitakArI nahIM hai sarva dharmamayaM kvacitkvacidapi prAyeNa pApAtmakaM kvAdhyetadyavatkaroti caritaM prajJAdhanAnAmapi / tasmAdeSa tadandharajjavalanaM snAnaM gajasyAthavA mattonmattaviceSTitaM nahi hito gehAzramaH sarvathA / 2515 artha - mUl kI vAta jAne do buddhirUpI dhana ke dhAraka bhI gRhasthoM kA caritra kabhI to sava kAma dharma maya karatA hai, kabhI prAyaH pApamaya karatA hai aura kabhI dharma tathA pApa donoM se yukta karatA hai isaliye unakA yaha kArya andhe kI rassI vaTane ke samAna athavA hAthI ke snAna ke samAna hai| gRhastha kI ceSTA madirA Adi ke nazA me matta athavA pAgala manuSya kI ceSTA ke samAna hai yathArtha meM gRhasthAzrama sarvathA hitakArI nahIM hai // 271 // saba padArtha kSaNika haiM zikhariNI chandaH yadasmAbhidRSTaM kSaNikamabhavatsvapnamiva tat kiyanto bhAvA syuH smaraNaviSayAdayagatAH / Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 subhASitamaJjarI aho pazyat pazyat svajanamakhilaM yAntamanizaM hatabIDaM cetastadapi na bhavetsaGgarahitam // 272 / arthA.- hama logoM ne jise dekhA thA vaha svAna ke samAna kSaNika ho gyaa| aise kitane hI padArtha haiM jo hamArI smRti se bhI ojhala ho gaye hai, aura yaha citta apane samasta AtmIyajanoM ko nirantara jAtA huA dekha rahA hai, phira bhI Azcarya hai ki yaha nirlajja, parigraha se rahita nahIM hotAdaigambarI dIkSA dhAraNa nahIM karatA // 272 // nirlajja mana viSayoM kI cAha karatA hai vapuH kubjIbhUtaM gatirapi tathA yssttishrnn| vizIrNA dantAlI zravaNavikalaM zrotrayugalam / zira zuklaM cakSustimirapaTalerAvRtamaho manaste nirlajja tadapi viSayebhyaH spRhayati // 273 / / artha- zarIra TeDA ho gayA hai, gati lAThI ke sahAre ho gaI hai, dantapaDikta vikhara gaI hai, karNayugala zravaNa zakti se rahita ho gaye haiM, sira sapheda ho gayA hai, aura netra andhakAra ke paTala se ghira gaye haiM, phira bhI merA mana viSayoM kI cAha karatA hai // 273 / / Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI 111 gRhasthAzrama meM matimAn prIti nahIM karate kArAgAranibhe ghore cintAduHkhAdisaMkule / sarvapAyAkarIbhUte dharmavidhvaMmakAraNe // 274 // kAmakrodhamahAmoha-rAgAbandhau gRhAzrame / matimAna ko ratiM dhatte hyanantabhayadAyini // 27 // arthA.- jo vandIgRha ke samAna hai, bhayaMkara hai, cintA tathA duHkha Adi se vyApta hai, saba pApoM kI khAna hai, dharmanAza kA kAraNa hai, kAma krodha mahAmithyAtva tathA rAga zrAdi kA kUpa hai, aura anantabhavoM ko dene vAlA hai, aise gRhasthAzrama me kauna buddhimAn prIti karatA hai ? arthAt koI nahIM // 274 // sthAyI virAga ke rahate, parama pada durlabha nahIM hai zmasAneSu purANeSu bhogAnteSu ca yA matiH / sA matiH sarvadA kAle na dUraM paramaM padam / / 276 // artha-zmazAna bhUmi me, zAstra paThana kAlameM tathA saMbhoga ke anta me jo virAgapUrNa buddhi hotI hai vaha yadi sadA banI rahe to parama pada nirvANadhAma dUra nahIM hai // 276 // Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 subhASitamaJjarI bhoga tRpti ke kAraNa nahIM haiM suciraM devabhoge'pi yo na tRpto hatAzakaH / sa kathaM tRptimAgacchenmanuSya bhavabhogakaiH / / 277 // artha:- jo jIva cirakAla taka devoM ke bhoga, bhoga kara bhI tRpta nahIM huA vaha tRSNAlu, manuSyabhava ke svalpa bhogoM se kaise tRpti ko prApta hogA? // 277 // kaSAMyarUpI viSa saMyama ko niHsAra kara detA hai saMyamottamapIyUSaM sarvAbhimatasiddhidam / / kaSAyaviSaseko'yaM niHsArIkurute kSaNAt // 278 // arthA - yaha kaSAyarUpI viSa kA sIMcanA, samasta iSTa siddhiyoM ko dene vAle saMyamarUpI uttama amRta ko kSaNabhara me niHsAra kara detA haiM // 27 // parama pada ko kauna prApta hote haiM ? saMsAradhvaMsinI cayA~ ye kurvanti sadA nraaH| rAgadvaSahatiM kRtvA te yAnti paramaM padam / / 276 / artha- jo manuSya sadA saMsAra ko naSTa karane vAlI muni vRtti ko karate hai ve rAga dveSa kA vighAta kara parama pada ko prApta hote haiM // 27 // Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI 113 saMyama kA kyA lakSaNa vratAnAM dhAraNe daNDatyAgaH samitipAlanam / kaSAyanigraho'kSANAM jayaH saMyama iSyate / / 280 // artha vratoM kA dhAraNa karanA, mana vacana kAya kI pravRtti rUpa daNDoM kA tyAga karanA, samitiyoM kA pAlana karanA, kaSAyoM kA nigraha karanA, aura indriyoM ko jItanA saMyama kahalAtA hai // 28 // vairAgya dhAraNa karane kI preraNA vairAgyasAraM duritApahAraM muktyaGganAdAnavivau samartham / pApArivRkSasya mahAkuMThAraM saukhyAkaraM tvaM bhaja sarvakAlam // arthA:- he Atman ! pApoM ke nAzaka, muktirUpI strI ke dene me samartha, pAparUpa vRkSa ko naSTa karane ke liye tIkSNa kuThAra tathA sukhoM kI khAna svarUpa vairAgya ko tU sadA dhAraNa kara // 28 // tapa dhAraNa karane kI preraNA svAgatAcchandaH karmaparvatanipAtanavajra svargamuktisukhasAdhanamantram ! . manmathendriyadamaM zubhavIjaM tvaM tapaH kuru samIhitadAt / 282 // Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 subhASitamajaro artha:- jo karmarUpI parvata ko girAne ke liye vana hai, svarga aura mokSa kA sukha prApta karAne ke liye mantra hai, kAmendriya kA damana karane vAlA hai, zubha kAryoM kA bIja hai tathA abhilaSita padArthoM ko dene vAlA hai aise tapa ko tU kr| jainI dIkSA kaise prApta hotI hai ? bodhilAbhAcca vairAgyAtkAlalabdhyAdisaMzrayAt / jainI dIkSAM sasaMskArAM dvijaH saMprAptumarhati // 283 arthA:- ratnatraya kI prApti se, vairAgya se tathA kAlalabdhi Adi ke Azraya se dvija-brAhmaNa kSatrIya aura vaizya saMskAra se yukta jainI dIkSA prApta hone ke yogya hai // 283 / / bhogecchA se janma vyartha hotA hai janmedaM vandhyatAM nItaM bhvbhogoplipsyaa| kAcamalyena vikrIto hanta cintamaNirgathA // 284] artha- maiMne saMsAra sambandhI bhogoM kI icchA se isa janma ko niSphala kara diyaa| kheda hai ki kAca ke mUlya se cintAmaNi ratna ko beca diyA // 24 // sapa ke vinA karmasamUha naSTa nahIM ho sakatA kAntAraM na yathetaro jvalayitu dado davAgni vinA dAvAgni na yathA para zamayitu zakto vinAmbhodharam / Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI 115 niSNAtaH pavanaM vinA niramitu nAnyo yathAmbhodharaM kaughaM tapamA vinA kimaparaM hantu samarthastathA / / 28 / / artha- jisa prakAra dAvAnala ke vinA koI dUsarA vana ko jalAne ke liye samartha nahIM hai, jisa prakAra megha ke vinA koI dUsarA dAvAnala ko bujhAne me samartha nahIM hai, aura jisa prakAra pavana ke vinA koI dUsarA megha ko dUra kalne me samartha nahI hai, usI prakAra tapa ke vinA koI dUsarA karma samUha ko naSTa karane ke liye samartha nahIM hai // 28 // ____ tapa jayavanta rahe yasmAttIrthakRto bhavanti bhuvane bhUripratApAzrayA zcakra zA harayo gaNezvaravalAH kSoNIbhRto vavriNaH / jAyante balazAlino gatarujI yasmAcca pUrvarSibhi-- ryacca ghanakarmapAzamathanaM jIyAttapastacciram / / 286 // artha:- jisa tapa se manuSya saMsAra me tIrthakara hote hai, bahuta bhArI pratApa ke AdhArabhUta cakravartI hote haiM, nArAyaNa hote haiM, jananAyaka balabhadra hote hai, rAjA hote haiM, indra hote haiM, baliSTha hote hai, niroga hote hai aura pUrva RSi jisa tapa ko karate the aisA tIvra karmarUpa pAza ko naSTa karane vAlA vaha tapa cirakAla taka jayavanta rahe / / 286 // Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 subhASitamaJjarI tapa se pApa naSTa hote haiM tapobheSajayogena janmamRtyujarArujaH / paJcAkSArAtibhiH sArdhaM vilIyante'gharAzayaH // 28 // arthA:- taparUpI auSadha ke yoga se janma, mRtyu aura jarA rUpI roga tathA pApoM ke samUha paJcendriya rUpI zatruoM ke sAtha vilIna ho jAte hai // 28 // ___ tapa se mukti sulabha hai tapaH karoni yo dhImAna muktizrIraJjitAzayaH / svargo gRhAGgaNastasya rAjyasaukhyasya kA kathA // 288 // arthaH- muktirUpI lakSmI me anuraktacitta hokara jo buddhimAn tapa karatA hai use svarga ghara kA AMgana hai, rAjya sukha kI kyA kathA hai ? arthAt vaha to prApta hotA hI hai // 28 // tapa kA bala sabase zreSTha bala hai lokatraye'pi tannAsti tapasA yanna sAdhyate / calAnAM hi samastAnAM sthitaM mandhi tapobalam / / 286 / / arthA:- tInoM lokoM me vaha vastu nahIM hai jo tapa se siddha na hotI ho / yathArtha meM tapa kA bala saba baloM ke zira para sthita hai-saba baloM me zreSTha hai // 26 // Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI 117 tapasvI kI zakti indra ko durlabha hai na sA tridazanAthasya zaktiH kAnti dya tapodhanasya yA sAdhoyathAbhimatakAriNI // 260 // artha - tapasvI sAdhu kI yathAbhilaSita kArya ko siddha karane vAlI jo zakti hai, kAnti hai, dya ti hai aura dhati hai vaha indra ke nahIM hotI // 20 // tapa se saba vastueM sulabha hai tapasAlaMkRto jIvo yad yad vastu samIhate / tattadeva samAyAti, bhuvanatritaye dhra vam / / 261 // surthA - tapa se suzobhita jIva jisa-jisa vastu kI cAha karatA hai, tInoM lokoM meM niyama se vaha usI-usI vastu ko prApta hotA hai // 261 // taparUpI vRkSa mokSarUpI phala ko dene vAlA hai sagdharAchandaH mantopasthUlamUlaH prazamaparikaraskandhavandhaprapaJcaH paJcAkSIrodhazAkhaH sphuratazamadalaH zIlasaMpatpravAlaH / zraddhAmbhaHpUrasekAdvipulavalayutaizvarya maundarya bhogaH svargAdiprAptipuSpaH zivapadaphaladaH syAttaya pAdapo'yam Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 subhASitamaJjarI mA :- saMtoSa hI jisakI baDI moTI jaDa hai, zAnti kA parikara hI jisakI pIMDa hai, paJcendriyoM kA damana hI jisakI zAkhAeM hai, prakaTa huA zamabhAva hI jisake patte hai, zIlarUpa saMpatti hI jisakI naI koMpala hai, zraddhArUpI jala ke sIMcane se jisake prabala aizvarya aura saundaryarUpI bhoga vistAra ko prApta hue hai, ravargAdi kI prApti hI jisake phUla hai tathA jo mokSarUpI phala ko dene vAlA hai aisA yaha tapa rUpI vRkSa hai // 22 // ___ tapa se saba kucha prApta hotA hai yad dUraM yacca duHsAdhyaM yacana lokatraye sthitam / anaya vastu tatsarva prApyate tapamA'cirAt / 263 // arthA - jo vastu dUra hai, duHkha se prApta hone yogya hai, tIna lokoM me kahI sthita hai, aura amUlya hai vaha saba tapa ke dvArA zIghra hI prApta ho jAtI hai / / 263 / / viziSTamiSTaM ghaTayatyudAraM, dUrasthitaM vastvatidulabha ca / jainaM tapaH kiMbahunoditena, svazriyaM cAkSayamokSalakSmIm artha:- jo vastu atyanta iSTa hai, mahAn hai, dUrasthita hai aura atyanta durlabha hai use bhI jaina tapa prApta karA denA hai / athavA bahuta kahane se kyA ? jaina tapa svarga kI lakSmI tathA avinAzI mokSa lakSmI ko bhI prApta karA detA hai // 264 // Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjaro 116 tapa kI tAr3anA mokSa sukha ko detI hai tapobhistADitA eva jIvAH zivasukhaspRzaH / tandulA khalu middhayanti musalaistADitA bhRzam // 26 // arthA - jIva tapoM se tADita hokara hI mokSa sukha kA sparza kara pAte hai kyoMki mUsaloM se tADita cAMvala acchI taraha sIjhate hai // 66 // tapa niHspRha hokara karanA cAhiye pUjAlAbhaprasiddhayarthaM yattapastapyate nRbhiH / zoSa eva zarIrasya na tasya tapasaH phalam / / 266 / / arthA:- jo tapa pUjA aura lAbha kI sidvi ke liye manuSyoM ke dvArA tapA jAtA hai usase zarIra kA zoSaNa hI hotA hai, usa tapa kA phala nahIM hotA // 26 // tapa indriyoM ko vaza karane vAlA hai tapaH srvaaksssaarnggvshiikrnnvaaguraa| kapAyatApamRTIkA karmAjIrNaharItakI // 267 / / artha - tapa, samasta indriya rUpI hariNo ko vaza karane ke liye jAla hai, kaSAyarUpI garmI ko zAnta karane ke liye dAkha hai tathA karmarUpI ajIrNa kA zamana karane ke liye harDa hai / Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhApitamaJjarI zakti ko na chipA kara tapa karanA cAhiye anAcchAdya svasAmarthya dviSaDbhedaM tapo'nagham / duSkarmAraNyadAvAgni vidadhyAtpratyahaM yatiH // 268|| artha-muni ko cAhiye ki vaha apanI sAmathrya ko na chipA kara duSkarmarUpI aTavI ko jalAne ke liye dAvAnalasvarUpa bAraha prakAra kA nirdoSa tapa pratidina kare / / 268) samartha yuvApuruSa ko tapa avazya karanA cAhiya dhyAnAnuSThAnazatAtmA yuvA yo na tapasyati / sa jarAjarjaro'nyepAM tapovinakaraH param / 268 / / arthA - dhyAna kI sAmarthya se yukta hokara bhI jo taruNa puruSa tapazcaraNa nahIM karatA hai vaha anta me vRddhAvasthA se jarjara zarIra hokara dUsaroM ke tapa me adhika vidhna karane vAlA hotA hai / / 266 // tapa mukti kA pAtheya hai napo muktipurIM gantu pAtheyaM syAddhi puSkalam / muktirAmAM vazIkatu tapo mantro'GginAM mataH // 300 / artha - tapa, muktirUpI nagarI ko jAne ke liye paryApta sambala hai aura muktirUpI strI ko vaza karane ke liye prANiyoM kA vazIkaraNa mantra hai // 300 / Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI 121 puNyazAlI jIva tapa karate hai puNyavanto mahotsAhAH prabodhaM paramaM gatAH / viSavad SiyAn dRSTayA ye tapasyanti sajjanAH // 301 // artha - parama prabodha ko prApta hue jo sajjana vipayoM ko viSa ke samAna dekha kara bahuta bhArI utsAha se sahita hote hue tapa karate hai ve puNyazAlI hai // 301 // tapa hI mukti kA kAraNa hai ye budhA muktimApannA yAnti yAmyanti nizcitam kevalaM tapasA te vai heturanyo na vidyate // 302 / / artha - jo vidvAn mukti ko prApta hue hai, ho rahe haiM aura hoMge ve nizcita hI eka tapa ke dvArA hue hai, ho rahe hai aura hoMge, mukti kA dUsarA kAraNa nahIM hai / // 302 / / dIkSA kI prArthanA saMsArakUpasaMpAtihastAlambanadhAriNIm / dehi dIkSAM vibho mahya karmavicchedakAriNIm / / 303 // arthA - koI bhavya AcArya se prArthanA karatA hai ki he nAtha ! saMsArarUpI kue me paDane vAloM liye hAtha kA sahArA dene vAlI tathA karmoM kA viccheda karane vAlI dIkSA mujhe dIjiye, Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 subhASitamaJjaro dIkSA kI prArthanA prasIda varada svAtmadIkSayA krunnaambudhe| mohaM mahAripu jetumicchAmi tvatprasAdataH // 304 // arthA:- hai, varada / he dayAsAgara ! prasanna honA, Apake prasAda se mai jina dIkSA dhAraNa kara moha rUpI mahA-zatru ko jItanA cAhatA hU // 304 // aho mayA pramattena viSayAndhena nekSitAH / kaSTaM zarIrasaMsArabhoganismAratA ciram ||305 // artha:- kyoMki mujha pramAdI ne viSayoM meM andhA hokara itane dina taka zarIra saMsAra aura bhogoMkI asAratA nahIM dekhI , yaha bar3e kheda kI bAta hai / / 305 // ___ dIkSA kinheM denA cAhiye ? viprAH kSatriyA vezyA ye samyaktvavibhUSitAH / teSAM dIkSA vidAtavyA bhikSA tatraiva nAnyathA / 306 // arthA - jo brAhmaNa, kSatriya aura vaizya samyagdarzana se vibhUSita hai unhe hI dIkSA denA cAhiye tathA ve hI bhikSA ke pAtra haiM, anya nahIM // 306 // Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjage 123 virakta manuSya kI prArthanA bhagavastvatprasAdena saMprApya jinadIkSaNam / tapovidhAtumicchAmi nirvieNo gRhavAsataH / / 3071 artha.- he bhagavan / maiM gRhavAsa se udAsa ho cukA hUM, ava Apake prasAda se jina dIkSA prApta kara tapa karanA cAhatA huuN| dIkSA yogya manuSya kauna hai ? zAnto dAnto dayAyukto madamAyAvivarjitaH / zAstrarAgI kapAyandho dInAyogyo bhavennaraH // 30 // artha - jo zAnta ho, jitendriya ho, dayAlu ho, mada aura mAyA ne rahita ho, zAstro kA anurAgI ho aura kaSAya ko naSTa karane vAlA ho| vaha manuSya dIkSA ke yogya ho sakatA hai // 308 / / rAgI aura vItarAga kI vizeSatA cakravAdimallakSmI vItarAgo vihAya / jinadIkSA samAdatte, tRNaM rAgI na muJcati // 30 // artha - vItarAga manuSya cakravartI Adi kI prazasta lakSmI ko chor3akara jinadIkSA dhAraNa kara letA hai aura rAgI manuSya tRNa bhI nahIM choDatA // 30 // Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 subhASitamaJjarI vinA vairAgya ke dIkSA kA lenA nirarthaka hai viraktatvamanAsAdya dIkSAdAnaM karoti yH| tasya janma vRthaiva syAdajAkaeThe stanAviva ||310 // artha:- jo manuSya viraktatA ko prApta kiye vinA dIkSA grahaNa karatA hai usakA janma bakarI ke gale meM sthita stanoM ke samAna nirarthaka hai // 310 // yauvana ke samaya tapa karanA cAhiye yauvane kuru bho mitra ! tapo duzvaramaJjasA / jinadIkSAM samAdAya, muktistrIcittaraJjikAm // 311 // aH he mitra / muktirUpI strI ke citta ko anurakta karane vAlI jina dIkSA lekara yauvana ke samaya duzvara vAstavika tapa karo // 311 // tapa karane meM samartha deha, deha hai / manye dehaM tamevAhaM yazcAritratapAkSamaH / parISahasahe dhIraM mataH pApakaraH paraH // 312 / / artha--- maiM usI zarIra ko zarIra mAnatA hU jo cAritra aura tapa ke dhAraNa me samartha hai tathA parISahoM ke sahane meM dhIra hai, anya zarIra pApa ko karane vAlA hai / / 312 // Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI pUrva dharma ke prabhAva se dIkSA kI prApti hotI hai pUrvadharmAnubhAvena para nirvedamAgataH / abhiyAti mahAdIkSAM jinendramukha nirgatAm // 313 // a pUrva dharma ke prabhAva se yaha jIva paramavairAgya ko prApta ho jinendra bhagavAn ke mukha se upadiSTa mahAdIkSA ko prApta hotA hai ||313|| virakta puruSa kI abhilASA kadA nu vipayastyaktvA nirgatya snehacArakAt / AcariSyAmi jainendraM taponiTitikAraNam // 314 // 125 a - sai sneha ke kArAgAra se nikala kara tathA viSayoM kA parityAga kara mokSa ke kAraNa bhUta jinopadiSTha tapa kA AcaraNa kaba karUMgA ||314|| dIkSA dhAraNa karane kI utkaNThA pratipadya kadara dIkSAM vihariSyAmi maMdinIm 1. kSapayitvA kadA karma prapatsye mizrayam // 315 // ardhyA meM dIkSA dhAraNa kara pRthvI para kaba vihAra karUMgA aura karmIkA kSaya kara siddhAlaya - sokSa ko kaba prApta karUMgA 1 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 subhASitamaJjarI dhIra manuSya tapovana me praveza karate haiM anvayavatamasmAka midaM yatsUnave zriyam / dacA saMvegino dhIrAH pravizanti tapovanam // 316 // artha:- yaha hamArA vaMza paramparA se calA AyA vrata hai ki putra ke liye lakSmI dekara saMsAra se bhayabhIta dhIra manuSya tapovana me praveza karate haiM // 316 // bhAgyavAn kauna hai ? bhAgyavanto mahAsacAste narAH zlAghyaceSTitAH / kapibhra bhaGga rAM lakSmI ye tiraskRtya dIkSitAH // 317 / / martha- mahA zaktizAlI tathA prazaMsanIya ceSTA se yukta ve hI manuSya bhAgyavAna haiM jo vAnara kI moha ke samAna caJcala lakSmI ko tiraskRta kara dIkSita hue haiM // 317}} ___ tapasviyoM ke tapa kA phala laukAntikapadaM sAraM gaNezAdipadaM param / tapAphalena jAyeta tapasvinAM jagannutam // 318 // artha- tapasviyoM ko tapa ke phalasvarUpa jagat ke dvArA stuta laukAntika devoM kA tathA gaNadharAdikoM kA zreSTha parama para prApta hotA hai / / 31 / / Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI jitendriya hI jinamudrA dhAraNa karate haiM indriyANi na guptAni jayaM kRtvA hRdazca yaiH| jinamudrAM samAdAya tairAnmA vaJcitaH zaThaiH // 316 // artha - jinhoMne hRdaya ko jItakara indriyoM ko surakSita nahIM kiyA hai- unhe svAdhIna nahIM kiyA hai una mUoM ne jinadIkSA dhAraNa kara apane Apako ThagA hai // 31 // paJcendriyoM ko jItane vAle virale haiM dantIndradantadalanekavidhau samarthAH santyatra rudramRgarAjavadhe pravINAH / AzIviSasya ca vazIkaraNe'pi dakSAH paJcAnanirjayaparAstu na santi mAH // 320 // artha - isa saMsAra meM kitane hI manuSya bar3e bar3e hAthiyoM ke dAta toDane meM samartha haiM, kitane hI pracaNDa siMhoM ke pakSa meM nipuNa haiM, aura kitane hI sAMpoM ko vaza karane meM cana hai, parantu paJcendriyoM ke jItane meM tatpara nahIM haiM / 320 // / ___ karma kisase Darate haiM ? evaM pratidinaM yasya dhyAnaM vimalacetasaH / bhItAnIva na kurvanti tena karmANi saMgatim // 32 // Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 subhASitamaJjarI arthya - nirmala citta ko dhAraNa karane vAle jisa manuSya kA aisA dhyAna pratidina rahatA hai, usase Dara kara hI mAnoM karma usakI saMgati nahIM karate // 329 // tapa hI mukti kA kAraNa hai gatA yAnti ca yAsyanti muktiM ye'tra mumukSavaH / karmAn kevalaM hatvA tapobhiste na cAnyathA // 322 // arthaH- isa saMsAra meM jo mokSAbhilApI jana mokSa ko gaye hai, jA rahe hai, aura jAvege, ve sirpha tapa ke dvArA karmarUpI zatruoM ko naSTa karake gaye haiM, jA rahe hai, aura ja.vege anya prakAra se nahIM || 322|| rAjyalakSmI se virakta puruSoM ke vicAra .yA rAjyalakSmI bahuduHkhamAbhyA duHkhenapAlyA capalAduntA / naSTApi duHkhAni cirAyate tasyAM kadA vA sukhalezalezaH artha - jo rAjyalakSmI bahuta duHkha se prApta hotI hai, kaThinAI se jisakI rakSA hotI hai jo capala hai, jisakA anta dukhadAI hai aura jo naSTa hokara bhI cirakAla taka duHkha utpanna karatI haiM, usa rAjyalakSmI me sukha kA leza kaba ho sakatA hai ? arthAta kabhI nahIM ho sakatA || 323|| Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 subhASitamaJjaro vA duHkhamAdhyA capalA durantA yasyA viyogo bahuduHkhahetuH / tasyA kRtejanturupaiti lacasyAH parizramaM pazyata mohamasya / / arthA jo lakSmI baDhe kaSTa se upArjana kI jAtI hai, caJcala hai, tathA jisakA viyoga atyadhika duHkha kA kAraNa hai, aisI lakSmI ke lie yaha jIva itanA parizrama karatA hai / aho dekho isake moha ko // 324 // svacchAnAmanukUlAnAM saMDatAnAM nRcenasAM / viparyAsakarI lakSmI dhika paGkarddhimivAmbhasAm / / 325 // arthA - jisa prakAra kIcaDa svaccha anukUla evaM mile hue jala ko malina kara detA hai| usI prakAra yaha lakSmI svaccha anukUla aura mile hue manuSyoM ke citta ko viparIta kara detI hai / ataH ise dhikkAra ho / / 325 // madhurasnigdhazIlAnAM cirastharanehahAriNIm / calAcalAnmikAM dhik dhik yantramUrtimivazriyam / 326 // artha - jisa prakAra yantra mUrti ( kolhU ) madhura evaM cikaNa svabhAva vAle tilahanoM ke dIrghakAlika taila ko hara letI hai, tathA atyanta asthira hotI hai| usI prakAra yaha lakSmI bhI madhura evaM snehapUrNa svabhAva vAle manuSyoM ke cirakAlika sneha Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 subhASitamaJjaro ko naSTa kara detI hai evaM atyanta asthira hai ataH ise dhikkAra ho // 326 // sarvato'pi suduHprecyAM narendrANAmapi svayaM / dRSTi dRSTivipasyeva ghidhika lakSmI bhayAvahAm // 327 // artha - jisa prakAra dRSTiviSa sarpa kI dRSTi viSavaidyoM ke lie bhI saba aura se svayaM atyanta duHkha se dekhane yogya tathA bhaya utpanna karane vAlI hai usI prakAra yaha lakSmI bhI rAjAoM ke lie bhI saba aura se atyanta duHkha se dekhane yogya tathA bhaya utpanna karane vAlI hai isalie ise dhikkAra ho // 32 // mUlamadhyAntaduHsparzA sarvadAgnizikhAmiva / bhAsvarAmapi viglakSmI sarvasantApakAriNIm // 22 // artha:- jisa prakAra agni kI zikhA sadA mUla madhya aura anta me duHkha kara sparza se sahita hai tathA dedIpyamAna hokara bhI sabako santApa karane vAlI hai| usI prakAra yaha lakSmI bhI zrAdi madhya aura anta meM duHrakhakara sparza se sahita hai saba dazAoM me duHkha dene vAlI hai tathA dedIpyamAna teja se yukta hone para bhI sabako santApa utpanna karane vAlI hai AkulatA kI jananI hai isalie ise dhikAra ho // 328 / / Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarA 131 rAtri bhojana nindA rAtri bhojana karane vAlA kaisga hotA' virUpo vikalAGgaHsyAilpAyU rogapIDitaH / dubhaMgo duHkulazcaiva naktaMbhojI sadA naraH // 326 / / artha -rAtri bhojana karane vAlA manuSya sadA virUpa, vikalAGga, alpAyu, rogI, abhAgA aura nIcakulI hotA hai| rAtri me bhojana karanA yogya nahIM hai bhAno; karairasaMspRSTa mucchiSTaM pretasaMcarAt sUkSmajIvAkulaM vApi nizi bhojyaM na yujyate // 330 // ma - rAtri me bhojana sUrya kI kiraNoM se achUtA, pretoM ke sacAra se jUThA aura sUkSma jIvoM se yukta hotA hai ataH karane yogya nahIM hai // 330 // rAtri bhojI pazu tulya hai virocane'stasaMsarga gate ye mujjate janAH / te mAnuSatayA baddhAH pazavo gaditA vudhaiH 331 // arza - sUrya ke asta ho jAne para jo manuSya bhojana karate haiM ve vidvAnoM dvArA manuSya paryAya se yukta pazu kahe gaye haiN| Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 subhASitamaJjarI rAtri bhojana ke lampaTI puruSa parabhava me kyA hote hai andhAH kubjakavAmanAtitriphalA alpAyuSaH prANinaH zokaklezavipAdaduHkhabahulAH kuSThAdirogAnvitAH / dAridrayopahatA atIvacapalA mandAdarAH myucava rAtrau bhojanalampaTAHparabhave tiyeca zvabhrAdipu // 332 // arthA - rAtri bhojana ke lampaTa puruSa yadi parabhava me manuSya hote hai to andhe, kuvaDe, baune, vikalAGga, alpAyu, zokakleza aura viSAda ke dukha se yukta, kuSTha Adi rogoM se sahita, daridra, atyanta capala aura AdarahIna hote hai. tathA tiryaJca aura narakA me yadi paidA hote hai to unake duHkha kA kahanA hI kyA hai ? // 332 / / rAtri bhojana kA duSpariNAma makSikAkITakezAdi bhakSyate pApajantunA / tamaHpaTalasaMchannacakSuSA pApabuddhinA // 333 / / martha * andhakAra ke samUha se jisake netra AcchAdita ho rahe hai tathA jisakI buddhi pAparUpa ho rahI hai aisA pApI jIva rAtri me bhojana karate samaya makkhI, kIDe tathA bAla Adi hAnikara padArtha khA jAtA hai // 333 // Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamajarI rAtribhojI durgati ko nahI dekhatA darzanAgocarIbhUte sUrye paramalAlasaH / bhuGkte pApamanA jantu durgatiM nAvabudhyate // 334 // arthA:- tIvra lAlasA se yukta pApI manuSya sUrya ke chipa jAne para bhojana karatA hai parantu usase hone vAlI durgati ko nahIM jAnatA // 334 // rAtribhojana ke doSa DAkinItabhUtAdikutsitaprANibhiH samam / bhuktaM bhavettena yena kriyate rAtribhojanam / / 335 // arthA - jo rAtribhojana karatA hai vaha DAkinI, preta tathA bhUta Adi nindya prANiyoM ke sAtha bhojana karatA hai / / 33 / / rAtribhojana ke tyAgI puruSa ko upavAsa kA phala milatA hai muhUrttatrizataM kRtvA kAle yAti tAvati / AhAravarjanaM jantu-rUpavAsaphalaM bhajet // 336 // artha:- jo puruSa rAtri ke 30 muhUrta taka cAroM prakAra ke AhAra kA tyAga karatA hai vaha upavAsa ke phala ko prApta hotA hai // 336 // Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 yumaalinii __ rAtribhojana ko dharma batAne vAle duHkha prApta karate hai nizibhuktiradharmo ye dharmatvena prakalpitaH / pApakarmakaThorANAM teSAM duHkhaprabodhanam // 337 // sa - rAtri meM bhojana karanA adharma hai phira bhI ise jinhoMne dharma batalAyA hai ve pApa karma ke udaya se krUra cina hai unhe duHkha kI hI prApti hotI hai // 337 // rAtribhojI jinazAsana se vimukha hai naktaM divA ca bhujAno vimukho jinazAmane / kathaM sukhI paratra syAni to niyamojjhitaH // 338 // artha:- rAta dina bhojana karane vAlA puruSa jina zAsana se parADamuHkha hai / jo vrata rahita tathA niyama se zUnya hai vaha para bhava me sukhI kaise ho sakatA hai ? // 338 // ___eka upavAsa kA phala milatA hai zromuhUrtamAnaM yaH kurute bhuktivarjanam / phalaM tasyopavAsena samaM mAsena jAyate // 336 // artha - jo dina meM eka muhUrta ke liye bhI AhAra kA tyAga karatA hai use eka mAsa me eka upavAsa ke barAbara phala milatA hai // 33 // Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhApitamaJjarI do upavAsa kA phala milatA hai muhUrtaTTitayaM yantu na bhuGkte prativAsaram / paSThopavAmitA tasya janto mAsena jAyate // 340 / / arthA - jo pratidina do muhUrta taka bhojana nahIM karatA hai vaha mAsa meM velA arthAta do upavAsa ke phala ko prApta hotA hai / / 340 // rAtribhojana ke tyAga kA phala nijakulekamaNDana trijagadIzasampadam / bhajati yaH svabhAvatastyajati naktaMbhojanam / / 341 // artha - jo svabhAva se hI rAtri bhojana kA tyAga karatA hai vaha apane kula kA AbhUSaNa hotA huA trilokInAtha kI sampatti ko prApta hotA hai / / 341 // dina bhara upavAsa rakhakara rAtri me bhojana karanA ThIka nahIM hai tyAjyametatparaM loke yatprapIDaya divA dupaa| AtmAnaM rajanIbhuktyA gamayatyarjitaM zubham / 342 // arthA / dina bhara bhUkha se apane Apako pIDina kara jo zubha karma arjita kiyA hai use vaha rAtribhojana se dUra kara datA hai / loka me yaha prathA atyanta tyAjya hai / / 342 // Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 subhASitamaJjarI sajjanaprazaMsA sajjana virale hai mAlinI chandaH manasi vacasi kAye puNyapIyUSapUrNAstribhuvanamupakAraNibhiH prINayantaH / paraguNaparamAraNUn parvatIkutya nityaM nijahAdi vikasantaH santi santaH kiyantaH // 343 // arthA:- jo mana vacana aura kAya me puNyarUpI amRta se paripUrNa hai, jo upakAroM kI paramparA se tInoM lokoM ko saMtuSTa karate hai, aura jo dUsaroM ke paramANu tulya alpaguNoM ko parvata jaisA baDA banA kara nirantara apane hRdaya me vikasita karate haiM aise sajjana puruSa kitane hai ? arthAt atyanta virale hai // 343 // sajjana puNyakAryoM se kabhI tRpta nahIM hote sukRtAya na tRpyanti santaH santatamapyaho / vismartadhyA na dharmasya samupAstiH kutaHkvacit // 344 // va:- Azcarya hai ki sajjana puNya kArya ke liye kabhI Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI 137 saMtuSTa nahIM hote arthAt puNya kArya karane kI unakI sadA icchA banI rahatI hai| kisI kAraNa se kahIM bhI dharma kI upAsanA na bhulanA cAhiye // 344 // guru aurade va kI upAsanA sadA karanA cAhiye AjanmagurudevAnAM mAnanaM yujyate satAm / rogAdibhiH punastasya kSati naiMva vidopakRt // 345 / / arthA - sajjanoM ko nimrantha guru aura vItarAgadeva kI upAsanA janma paryanta karanA caahiye| rogAdi ke kAraNa yadi kabhI vAdhA paDatI hai to vaha doSotpAdaka nahIM hai // 34 // sajjana kabhI vaira ko prApta nahIM hote sujano na yAti vairaM parahitanirato vinAzakAle'pi / chede'pi candanataruH suramayati mukhaM kuThArasya // 346 / / artha - dUsare ke hita karane me tatpara sajjana, 'vinAzakAla me bhI vaira ko prApta nahIM hotA so ThIka hai kyoMki candana kA vRkSa kaTate samaya bhI kulhADe ke mukha ko sugandhita kara detA hai| dharohara kisake pAsa rakhI jAtI hai ? dharmajJe kulaje satye sunyAye vratazAlini / sadAcArarate'krodhe zuddha bahukuTumbini // 347 // Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 subhASitamaJjarI purupe kSipyate vastu dhanaM bhUpAdi gajatam / hemavAzvagajAdi ; na cennazyatyasaMzayam / 348 // artha - dharma ke jJAtA, kulIna, satyavyavahArI, nyAyavAn , vratoM se suzobhita, sadAcAra me tatpara, krodha rahita, zuddha, aura bahukuTumbI manuSya ke pAsa hI dhana, AbhUpaNAdi, cAMdI, sonA, ghoDA tathA hAthI Adi vastueM dharohara rUpa meM rakhI jAtI hai, anyathA ve niHsandeha naSTa ho jAtI hai / 347-348 / satpuruSa hI puruSa hai baditA yo'thavA zrotA zreyasAM bacamAM naraH / pumAn sa eva zeSastu zilpikalpitakAdhivat // 346 // artha:- jo kalyANakArI vacanoM ko kahatA hai tathA sunatA hai, vahI puruSa hai, bAkI zilpakAra ke dvArA nirmita putale ke samAna hai // 346 // sajjana parakalyANa me saMtuSTa rahate hai tuSyanti bhojane vidhA mayUrA dhanagarjite / mahAntaH parakalyANe nIcAH paravipattiSu // 350 // arthA - brAhmaNa bhojana me saMtuSTa hote hai, mayUra megha garjanA me saMtuSTa hote haiM, mahApuruSa dUsaroM kI bhalAI me saMtuSTa hote hai aura nIca puruSa dUsarokI vipattime saMtuSTa hote hai / 350/ Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ m subhASitamaJjaro sajjana kA mana kupita nahIM hotA sAyoH prakopitasyApi mano yAti na vikriyAm / na hi tApayitu zasyaM sAgarAmbhastaNolphayA // 351 // artha - krodha upajAye jAne para bhI sajjana kA mana vikAra ko prApta nahIM hotA so ThIka hai kyoMki tRNa kI Aga se samudra kA pAnI garma nahIM kiyA jA sakatA // 351 / / sajjana hI AdaraNIya hai sajjanAstu satAM pUrva, samAdhAH prayatnataH / kiM loke loSTavatprApyaM zlAghyaM ratnamayatnataH // 352 // atha - sajjana puruSa hI prayatna se, sajjanoM dvArA AdaraNIya hai| kyA saMsAra me zlAghya ratna binA prayatna ke, miTTI ke Dhele ke samAna prApta ho sakatA hai ? nahIM ho sakatA hai| ___ sajjanoM ke vacana amRta tulya hai jAgratvaM saumanasyaM ca, kuryAtsadvAgalaM pr| ajalAzayasambhUta- mamRtaM hi satAM vacaH // 353 // artha- sajjanoM ke vacana zAzvatika sAvadhAnatA, aura mana kI pavitratA ko karate haiM, vizeSa kyA, sajjanoM ke vacana jalAzaya se utpanna nahI hue, amata ke samAna hai / / 353 / / Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 subhASitamaJjaro sajjanoM kA mana vikArI nahIM hotA na hi vikrayate cetaH satAM taddhatusannidhau / kiM goSpadanalakSobhI, kSomayejjaladhe jalam // 354 / / artha- sajjanoM kA mana vikAra ke kAraNa milane para bhI vikAra ko prApta nahIM hotA hai| jaise gAya ke khura pramANa gahare jala mAtra ko mailA kara sakane vAlA mer3haka samudra ke jala ko mailA kara sakatA hai ? nahIM // 354 // sajjanoM ke binA saMsAra kA astitva nahIM / yatra kvApi hi santyeva, santaH sArvaguNodayAH / kvacit kimapi saujanyaM, nocellokAkuto bhavet / 355 // artha sarva ke hitakArI guNo sahita sajjana, sarvatra nahIM milate hai, kahIM kahIM para hI hote hai| kyoki yadi saMsAra me sajjanatA kI gaMdha na rahe to saMsAra kA astitva hI nahIM raha sakegA / / 355 / sajjana sajjanoM se pUjya hote hai / pUjyA api svayaM santaH, sajjanAnAM hi pUjakAH / pUjyatvaM nAma kinnu syAt, pUjyapUjAvyatikrame // 356 // Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjaro artha- svayaM pUjyanIya bhI sajjana, sajjanoM ke pUjaka hote hai, kyoMki pUjya puruSoM kI pUjA kA ullaMghana karane para, pUjya panA kase ho sakatA hai ? kintu nahIM ho sakatA hai // 356 // sananoM kA citta kaisA hotA hai ? sampatsu mahatAM cittaM bhavatyutpalakomalam / Apatsu tu mahAzai nazi nAmaMghAtakakezam // 357 // arza - sampattiyoM meM mahApuruSoM kA citta nIlakamala ke samAna komala hotA hai ora ApattiyoM meM kisI vaDe parvata kI zilAoM ke samAna kaThora hotA hai| sajjana saMsargadoSa se vikAra ko prApta nahIM hote nahi saMmagadopeNa vikriyAM yAnti mAyavaH / bhujaGga veSTayamAno'pi candano na viSAyate // 358 // arthaH- sajjana puruSa saMsarga ke doSa se vikAra ko prApta nahIM hote so ThIka hI hai kyoki sAMpoM se lipaTA huA candana kA vRkSa viSarUpa nahIM hotA // 358 / / sajanoM kA svabhAva kaisA hotA hai ? saMpadi vinayAvanatA vipadi samArUDhagarvagirizikharAH / jJAne maunAbharaNAzcitracaritrA jayanti bhuvi santaH / 356 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 - subhASitamaJjarI athaH:- jo saMpatti me vinaya se namrIbhUta rahate hai, vipatti se garvarUpI parvata kI zikhara para car3hate hai aura jJAname maunarUpI AbhUSaNa se sahita hai aise vicitra svabhAva ko dhAraNa karane vAle sajjana pRthvI meM jayavanta ho // 356 // mahApuruSoM kI ekarUpatA hotI hai udaye savitA rAgI rAgI cAstamaye tathA / saMpattau ca vipattau ca mahatAmekarUpatA // 360 // mArtha- sUrya udayakAla me lAla rahatA hai aura astakAla me bhI lAla rahatA hai so ThIka hai kyoMki saMpatti aura vipatti me mahApuruSoM ke eka rUpatA rahatI hai // 360 // sajjana saba me samAna rahate hai aJjalisthAni puSpANi vAsayanti karadvayam / aho sumanasAM vRttimidakSiNayo; samA // 33 // arthA.- ajali me sthita phUla donoM hAthoM ko suvAsita karate hai so ThIka hai kyoMki sajjanoM kI vRtti vAma aura dakSiNa ( pakSa me anukUla tathA pratikUla ) puruSoM me samAna rahatI hai // 361 // Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI vikAra hI acche bure kI pahicAna hai. na jArajAtasya lalATacihna', na sAdhujAtasya lalATapamam / yadA yadAso bhajate vikAraM tadA tadAsau khalu jArajAtaH / 362 // artha- jAra se utpanna hue manuSya ke lalATa para koI cita nahIM hotA aura na sajjana me utpanna hue manuSya ke lalATa para kamala hotA hai parantu jaba jaba vaha vikAra bhAva ko prApta hotA hai taba taba patA calatA hai ki vaha jAra se utpanna hai // 362 // kulIna ,puruSa ke lakSaNa kyA hai ? na ca hasati nAbhyasUyati na paraM paribhavati nApriyaMvadati / na kSipyAM kathAM kathayani lakSaNametatkulInasya // 363 // arghA:- na dUsare kI haMsI karatA hai, na IrSyA karatA hai, na dUsare kA anAdara karatA hai, na apriya vacana bolatA hai, aura na AkSepa ke yogya kathA kahatA hai yaha kulIna manuSya ke lakSaNa haiM // 363 // sajjana aura durjana kI vizeSatA / divyamAnarasaM pItvA garva nAyAti kokilaH / pItvA kardamapAnIyaM meko vaTavaTAyate // 364 // Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 subhASitamaJjarI artha- koyala Ama ke uttama gsa ko pIkara garva ko prApta nahIM hotI parantu mer3haka kIcaDa se milA huA pAnI pI kara Tara Tarra karatA hai 364 // sajjana aura durjana me antara nArikelamamAkAga dRzyante kila sajjanAH / anye badarikAkArA bahireva manoharAH // 36 // arthA- sajjana nAriyala ke samAna dikhAI dete hai, aura durjana bera ke samAna bAhara hI manohara rahate hai / / 365 / suzIla manuSyoM ko koI naSTa nahIM kara sakatA ? na majjayatyamvunidhiH suzIlAn , na dagdhumIzo jvaladarcirAgniH / na devatA lavayitu samarthA vighnA vinazyanti cinI prayatnAt / / 366 // arthA- suzIla manuSyoM ko samudra nahIM DubAtA hai, jalatI huI jvAlAoM se yukta agni jalAne meM samartha nahIM hai, aura devatA lAMghane me samartha nahIM haiM, unake vighna binA prayatna ke hI naSTa ho jAte haiM // 366 / / Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mubhASitamaJjarI 145 kulIna manupya namrIbhUta hote haiM namanti mAlA vRnA namanti kulanA narAH / zuSkakASThAzca mUrkhAzca na namanti kadAcana / '367 // arja - phalo se yukta vRkSa aura ucakula meM utpanna hue manuSya namra hote hai carakhe kASTha ora mUrkha manuSya kabhI namrIbhUta nahIM hote // 367 // paramArtha kA jJAtA kauna? dharmazAstra zrutau zazyallAlagaM yamya mAnasam / paramAtra ma eveha samyagjAnAti nAparaH // 368 // artha- jimakA mana madA dharma zAstra ke sunane kI lAlasA ne yukta rahatA hai, vahI isa saMsAra meM paramArtha ko acchI taraha jAnatA hai dUmaga nahIM // 368 // antarana kI bAta ko vicArane vAle alpa haiM anyokti zArdUlavikrIDatacchandaH bhrAtaH kAJcanalepagopitavAhistAmrAkRtiH sAmprataM mA bhapIH kalaza ! sthirIbhava ciraM devAlayasyopari / Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 subhASitamaJjarI tAmratvaM gatame kAJcanamayI kIrtiH sthirA te'dhunA nAntaH ke'pi vicArayanti niyataM lokA vahivu ddhayaH / 366 / artha- suvarNa ke lepa se jisakI tAme kI bAhya zrAkRti chipa gaI hai, aise he bhAI kalaza | isa samaya tU Dara mata, mandira ke Upara cira kAla ke liye sthira ho jA, terA tAma kA rUpa calA gayA hai aba to terI suvarNamaya kIrti sthira ho gaI kyoMki antaraGga kI bAta kA koI vicAra nahIM karate, sacamuca hI loga bahirbuddhi hai-kevala bAhya rUpa ko dekhate haiN| sajjana kA hRdaya kaisA hotA hai ? komalaM hRdayaM nUnaM sAdhUnAM navanItavat / parasantApasantaptaM parasokhyasukhAvaham // 37 / / a - sajjanoM kA hRdaya sacamuca hI makkhana ke samAna komala hotA hai, isIliye to vaha dUsaroM ke saMtApa se saMtapta hotA hai aura dUsaroM ke sukha se sukhI rahatA hai // 370 // sajjana aura durjana kI mitratA kaisI hotI hai ? ikSoragre kramazaH parvaNi poNi- yathA rasavizeSaH / tadvatsajjanamaitrI viparItAnAM tu viparItA // 371 // Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhApitamaJjarI jisa prakAra Ikha ke Age Ane kI pora meM krama se rasa kI vizeSatA hotI jAtI hai usI prakAra sajjana kI mitratA Age Age viziSTa-adhika adhika hotI jAtI hai parantu durjano kI mitratA isase viparIta hotI hai / / 371 / / puruSottama kauna hai ? gajAno yaM prazaMsanti yaM prazaMsanti vai dvijAH / / sAdhayo yaM prazaMsanti ya pArtha purussottmH|372|| arthaH- rAjA jisakI prazaMsA karate hai, brAhmaNa jisakI prazaMzA karate hai aura sAdhu jisako prazaMsA karate hai he ajuna / vaha puruSottama hai / / 372 // manuSyoM ke cAra bheda tetu satpuruSAH parArthaghaTakAH svArtha parityajya ye sAmAnyAstu parArthamudyamabhRtaH svArthAvirodhena ye| . te'mI mAnuparAkSasAH parahitaM svarthAya nighnanti ye ye nimnanti nirarthakaM parahita te ke na jAnImahe / 373 / artha:- jo svArtha ko choDa kara parArtha karane meM tatpara rahate hai ve satpuruSa hai, jo svArtha kA virodha na kara parArtha karane meM tatpara rahate hai, ve sAmAnya puruSa haiM, jo svArtha ke liye Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamalage parArtha ko naSTa karate hai ve manupyoM meM rAkSasa haiM aura jo vinA prayojana hI dUsaroM kA hita naSTa karate hai ve kauna haiM yaha hama nahIM jAnate // 373 / / mahApuruSa kA lakSaNa prArambhe sarvakAryANi vicAryANi punaH punaH / prArabdhasyAntagamanaM mahApuruSalakSaNam // 274 // arthA:- prArambha me saba kAryoM kA bAra bAra vicAra kara lenA cAhiye pazcAt prArambha kiye hue kArya ko pUrA karanA cAhiye yahI mahApuruSa kA lakSaNa hai // 374 / / mahAtmAoM ke prakRtisiddhaguNa drutavilimvitacchandaH vipadidhairyamathAbhyudaye kSamA sadasi vAkpaTutA yudhi vikrmH| yazasi cAbhiruci rvyasanaM zra to prakRtisiddhamidaM hi mahAtmanAma // 37 // arthaH- vipatti me dhairya, aizvarya me kSamA, sabhA me bolane kI caturAI, yuddha me parAkrama, yaza me icchA aura zAstra me vyasanasakti, yaha saba mahAtmAoM me svabhAva se siddha hote hai / // 375|| Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhApitamaJjarI 146 uttama puruSa kava bhojana karate hai ? pitu rmAtuH zizoH pAtragarbhiNIvRddharogiNAm / prathamaM bhojanaM datvA svayaM bhoktavyamuttamaiH / / 376 / / a - pitA, mAtA , bAlaka , muni Adi yogya pAtra , garbhiNI strI, vRddha aura rogI manuSyoM ko pahale bhojana dekara pIche uttama puruSoM ko svayaM bhojana karanA cAhiye // 376 / / kinake pada pada para tIrtha hai ? paradravyeSu ye hayandhAH parastrISu napusaMkAH / parApavAdane mUkAstepAM tIrthaM pade pade // 377 // artha - jo dUsare ke dhana me andhe hai, parastriyoM ke viSaya ne napusaMka hai aura dUsare kI nindA karane me gUge hai unhe pada pada para tIrtha haiM // 377|| devatAoM ke samAna purupa kauna hai ? paraparivAdanamakAH paradopanidarzane cAndhAH / parakaTukavacanavadhirAste purupA devatAsadRzAH // 378 // artha:- jo dUsare kI nindA karane me gUge hai, dUsare ke doSa dekhane me andhe haiM aura dUsare ke kaDae vacana sunane meM vahare hai ve puruSa devatA ke samAna haiM // 378 // Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 subhASitamaJjaro kulIna manuSya nIca kArya nahIM karate bane'pi siMhA gajamAMsabhakSiNo, bubhukSitA naiva tRNAMzcaranti, evaM kulInA vyasanAbhibhUtA, na nIcakarmANi samAcaranti / // 376 // artha:- jisa prakAra siMha vana me bhI hAthI kA mAsa khAte hai bhUkha se pIDina hone para ghAsa nahIM khAte usI prakAra kulIna manuSya vyasanoM se yukta hone para bhI nIca kArya nahIM krte| sajjana kinake vandya nahIM hai ? vadanaM prasAdasadanaM hRdayaM sadayaM sudhAmuco vAcaH / karaNa paropakaraNa yeSA kepAM na te bandhAH // 38 // marthA - jinakA mukha prasannatA kA ghara hai, hRdaya dayA se pahita hai, vacana amata ko jharAte hai aura indriyAM paropakAra karatI hai ve sajjana kinake vandya nahIM hai // 380 // sajjanoM ke lakSaNa kyA hai ? garva nodvahate na nindati paraM no bhASate niSTuraM proktaM kenacidapriyaM hi sahate krodhaM ca nAlambate / zrutvA kAvyamalakSaNaM parakRtaM saMtiSThate mUkabada dopAMzchAdayate guNAn prathayate caitatsatAM lakSaNam / 3811 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TA . " . mubhASitama rAsara kI jindA karatA hai, na kaThora vacana bolatA hai, koI apriya bAta kahatA hai to una saha lenA hai, krodha kA Azraya nahIM letA hai, dUsare ke dvArA racita dopapUrNa kAvya ko suna kara jo gUge kI taraha cupa baiThA rahatA hai jo dUsare ke doSoM ko chupAtA hai tathA gurakheM ko vistRta karatA hai vaha sajjana hai| sajjana kA yahI lakSaNa hai / 81 // ___ mahApuruSa choTe puruSoM para krodha nahIM karate tRNAni nonmanayati prabhajano mRdani nIcaiHpraNatAni sarvataH / namunichatAnava tarUnpravAdhane mahAna mahansveva karoni vikramam / / 382 // arthaH- 'prAMcI saba ora se nIce bhuke hue tRNoM ko nahIM gvAdatI. UMcaM vRkSoM ko hI ukhAdatI hai so ThIka hai kyoMdhi mahApurapa mahApuruSoM para hI parAkama karate haiM // 32 // sajanoM se pR. cI suzobhita hai apriyavacanadaridraH priyavacanATaya : svadAraparituSTaiH / parapagviAda nipunaH kyavinkvacinmaNDitA vasudhA / 33 / Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 subhASitamaJjarI artha - jo apriya vacanoM ke vipaya me daridra hai, priya vacanoM se sampanna hai, apanI strI me saMtuSTa hai, aura paranindA se dUra hai aise puruSoM se pRthvI kahIM kahIM suzobhita hai // 383 // sAdhu kauna hai ? pRthvIcchandaH jayanti jitamatsarAH parahitArthamabhyudyatAH svayaM vigatadopakAH paravipattikhedAbahAH / mahApuruSasaMkathAzravaNajAtaromogdamAH samastaduritArNave prakaTasetavaH sAdhavaH // 384 // artha- jinhoMne IrSyA ko jIta liyA hai, jo parahita ke liye tatpara rahate hai, jo svayaM doSa rahita hai, jo dUsaroM kI vipatti me kheda dhAraNa karate hai, jo mahApuruSoM kI kathA suna kara romAJcita hote hai aura jo samasta puruSoM ke pAparUpI samudra me prakaTa pula hai ve sAdhu hai // 384 // ___dhIra kauna hai ? te dhIrAste zucitvATyA ste vairAgyasamunnatAH / vikriyante na cetAMsi sati yeSAmupadrave // 385 / / Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhApitamaJjarI 153 arthA:- jinake citta upadrava ke hone para bhI vikriyA ko prApta nahIM hote ve hI dhIra haiM, ve hI pavitratA se yukta hai, aura vairAgya se unnata hai / / 385 // ___ saMpatti aura Apatni mahApuruSoM ke hI hotI hai saMpado mahatAmeva mahatAmeva cApadaH / vardhate kSIyate candro na tu tArAgaNaH kvacit / / 386 // athU - mahApuruSoM ke hI saMpadAe hotI hai aura mahApuruSoM ke hI ApadAeM hotI hai kyoMki candramA hI bar3hatA hai aura ghaTatA hai tArAoM kA samUha kahIM nahI baDhatAghaTatA hai / 386 / mahApuruSo ko vikAra nahIM hotA hai gavAdInAM payo'nyedya : sadyo vA dadhi jAyate / kSIrodadhistu nAdyApi mahatAM vikRtiH kutaH // 387 // artha- gAya Adi kA dUdha dUsare dina athavA zIghra hI dahI bana jAtA hai parantu kSIrasAgara Aja taka dahIrUpa nahIM ho sakA so ThIka hai kyAki mahApuruSoM ke vikAra kaise ho sakatA hai ? // 38 // uttama puruSoM kI prakRti meM vikAra nahIM hotA mandAkrAntA dagdhaM dagdhaM punarapi punaH kAJcanaM kAntavarNa ghRSTaM dhRSTaM punarapi punazcandanaM cArugandham / Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 subhASitamaJjarI chinnaM chinnaM punarapi punaH svAdudaM cekSudaNDa prANAnte'pi prakRtivikRtirjAyate nottamAnAm / / 388 / / arthA.suvarNa vAra vAra jalAye jAne para bhI sundara varNa kA dhAraka hotA hai, candana vAra vAra ghise jAne para bhI sundara gandha se yukta hotA hai aura Ikha bAra vAra kATe jAne para bhI madhura svAda ko dene vAlA hotA hai so ThIka hI hai kyoMki prANAnta hone para bhI uttama manuSyoM kI prakRtisvabhAva me vikAra nahIM hotA // 388 // mahApuruSoM kA saba anusaraNa karate hai mattavAraNasaMcaNNe vrajanti hariNAH pthi| pravizanti bhaTA yuddha mahAbhaTapurassarAH / / 386 // bhAsvatAbhAsitAnarthAn sukhenAlokate janaH / sUcImukhavinirbhinnaM maNiM vizati sUtrakam / / 360 / / arthA:- matta hAthI ke dvArA cale hue mArga me hariNa calate haiM, mahAyoddhA ko Age kara sAdhAraNa yoddhA yuddha me praveza karate hai sUrya ke dvArA prakAzita padArthoM ko loga acchI taraha dekhate hai aura sUI ke aprabhAga se bhinna maNi me sUtra praveza karatA hai / / 386-360 // Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI 155 sajjanoM ko anAdara se duHkha hotA hai anyokti na duHkha dahyamAne me na cchede na ca varSaNe / ekameva mahAduHkhaM guJjayA saha tolanam // 361 / / artha - suvarNa kahatA hai ki mujhe jalAne para duHkha nahIM hotA, kATane para duHkha nahIM hotA aura ghasITane me duHkha nahIM hotA kintu gumacI ke sAtha tolA jAnA yahI eka mujhe sabase bar3A duHkha hai // 361 / / brahmacarya prazaMsA brahmacarya dhAraNa karane kI preraNA saMsArAmbudhitArakaM sukhakaraM devaiH sadA pUjitaM muktidvAramapArapuNyajanakaM dhIraiH sadA sevitam / samyagdarzanabodhavRttaguNamadbhANDaM pavitraM paraM hayatrAmutra ca saukhyagehamaparaM tvaM brahmacarya bhaja // 362 // arthA:- jo saMsArarUpI samudra se tArane vAlA hai, sukha ko karane vAlA hai devoMke dvArA sadA pUjita hai, mukti kA dvAra hai, Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI apAra puNya kA janaka hai, dhIra manuSyoM ke dvArA sadA sevita hai, samyagdarzana samyagjJAna aura samyakacAritra guNoM kA uttama pAtra hai, parama pavitra hai, tathA isa loka aura paraloka me sukha kA ghara hai aise brahmacarya ko tuma dhAraNa karo / / 362 // brahmacarya hI zreSTha hai brahmavayaM bhavetsAraM sarveSAM guNazAlinAm / brahmacaryasya bhaGgana guNAH sarve palAyitAH // 363 // artha.- sabhI guNI manuSyo me brahmacarya zreSTha hai| kyoMki brahmacarya ke bhaDna hone se saba guNa naSTa ho jAte hai // 363 / / brahmacarya svarga aura mokSa kA hetu hai brahmacaryamapi pAlaya sAra dharmasAraguNadaM bhavatAram / svargamuktigRhaprApaNahetu duHkhasAgaravilaGghanasetum / 364 / arthA -jo sArabhUta hai, dharma Adi zreSTha guNoM ko dene vAlA hai, saMsAra se tArane vAlA hai, svarga aura mokSarUpI ghara kI prApti kA hetu hai tathA dukharUpI sAgara ko pAra karane ke liye setu hai aise brahmacarya kA pAlana karo // 364 // brahmacarya ke binA sava vrata vyartha hai brahmacarya bhavenmalaM sarvasyA vratasannateH / brahmacaryasya bhaGga na vratAni syurvRthAnRNAm // 36 // Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI 157 a - brahmacarya samasta vrata samUha kA mUla hai / brahmacarya ke bhaGga hone se manuSyo ke vrata vyartha ho jAte hai // 36 // parastrI sevana kA phala bandha dhaM dhanabhra za zoka tApa kulakSayam / duHkhada kalaha mRtyu labhanne pAradArikAH // 366 / / adhU-parastrIsevI puruSa, bandha, vadha, dhananAza, zoka, saMtApa, kulakSaya, duHkhadAyaka kalaha aura mRtyu ko prApta hote hai / 366 abrahmacarya se kyA naSTa hotA hai ? Ayumtejo balaM vIryA prajJA zrIzca mahAyazaH / puNya suprItimA va hanyate'brahmasevanAt // 36 // artha :- abrahma-kuzIla sevana karane se, Ayu, teja, bala, vIrya, lakSmI, vipulayaza, puNya aura uttama prIti naSTa ho jAtI hai // 367 / / zIlabata zAzvatasukha kA kAraNa hai ye zIlavanto manujA vyatItA dRDhavratAste jagata prapUjyAH / paratra devAsuramAnupeSu para sukhaM zAzvatamapnuvanti // 398 // arthA - jo zIlavAna manuSya ho cuke hai ve apane vrata para Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI r3ha rahane vAle tathA jagat ke pUjanIya hue hai| zIlavAna nuSya parabhava me bhI deva dAnava aura manuSyoM ke sukha ko tathA avinAzI utkRSTa mokSa sukha ko prApta karate hai ||366 // zIla hI anupama dhana hai zIlaM hi nirmalakulaM sahagAmibandhuH zIlaM balaM nirupamaM dhanameva zIlam / pAtheyamakSayamalaM nirapAyarakSA mAkSAdayaM guNa iti pravadanti santaH // 366 / / arthaH- zIla hI nirmala kula hai, zIla hI sAtha jAne vAlA vandhu hai, zIla hI anupama bala hai, zIla hI dhana hai, gIla hI akSaya sambala hai, zIla hI nirvAdha rakSA hai aura zIla hI sAkSAt guNa hai aisA satpuruSa kahate hai ||366|| paradAra mevana kaSTakara hai sanmArgaskhalanaM vivekadalanaM prajJAlatonmalanaM gAmbhIryonmathanaM svakAyadamanaM nIcatyasapAhanam / sadhyAnAvaraNaM svadharmaharaNaM pApaprapApUraNaM dhik kaSTaM paradAralakSaNamidaM klezAnubhAjAM nRnnaam|'400|| - jo sanmArga se skhalita karane vAlA hai. viveka ko Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhApitamaJjaro 156 naSTa karane vAlA hai, prajJArUpI latA ko ukhADane vAlA hai, gAmbhIrya ko dUra karane vAlA hai, apane zarIra kA damana karane vAlA hai, nIcatva ko prApta karAne vAlA hai, samIcIna dhyAna ko rokane vAlA hai, Atmadharma kA haraNa karane vAlA hai aura pAparUpI pyAU ko bharane vAlA hai aise klezabhojI manuSyoM ke ima parastrI saMvana rUpa kaSTa ko vikAra hai / / 400|| kAmAgni kA satApa vaDA prakla hai vino'trudharavAtaH plAvito'pyamburAzibhiH / na hi tyajati saMtApa kAmavahnipradIpitaH / / 401 // artha:- kAmAgni se saMtapta manuSya meghoM ke samUha meM sIMce jAne para tathA samudroM meM Duboye jAne para bhI maMtApa ko nahIM chor3atA hai // 40 // cauryanindA caurya ke tyAga kI nindA sakalavibudhaninya duHkhasaMtApanIja viSamanarakamArga banyuvicchedahetum / mugatikaramamAraM pApavRkSasya kanda nyaja sakalamadattaM tvaM yadA muktihetoH // 402 // Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjage mizra - samasta vidvAnoM ke dvArA nindanIya, duHkha evaM saMtApa kA kAraNa, naraka kA viSama mArga bandhuzrA ke viyoga kA hetu, kugati ko karane vAlA sArahIna, tathA pApaspI vRkSa kA kanda aise samasta adattAdAna ko tuma mukti kI prApti ke artha sadA ke liye choDo // 402 / / sabase zreSTha artha zauca hai sarveSAmeva zocAnAmarthazocaM viziSyate / yo'rtheSu zuciH sa zuci navRddhAdimi. zuciH // 403 / arthaH- saba prakAra kI pavitratAoM me dhana kI pavitratA apanI vizeSatA rakhatI hai| jo dhana ke viSaya me pavitra hai vaha pavitra hai vRdvAvasthA Adi ke kAraNa manuSya pavitra nahIM hotaa| 403 // __ corI se hAni saujanyaM hanyatebhrazo vitrambhamya dhRtAdipu / vipattiH prANaparyantA mitrabandhyAdibhiH saha / 404 // guNapramavasaMdRbdhA kIrti ramlAnamAlikA / lateva dAvapaMzliSTA sadyaH cauveMNa hanyate // 4 // tacca lobhodayeneva duviSAkena kenacit / dvayena tena badhnAti durAyu duSTaceSTayA // 406 // Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mubhApitamaJjarI artha- corI se saujanya naSTa ho jAnA hai, dharohara pATi rakhane meM vizvAsa calA jAtA hai, mitra tathA bandhu zrAdi ke sAtha prANAnta vipatti prApta hotI hai, guNarUpI phalo se gumphita kIrtirUpI tAjI mAlA dAvAgni se jhulasI latA ke samAna zIghra hI naSTa ho jAtI hai| vaha corI kI Adata kimI bahuna bhArI lobha kaSTa ke udaya se hI hotI hai| lobha aura corI una dono se yaha jIvana pravRtti dvArA khoTI Ayu kA bandha karatA hai // 404, 405, 406 // ratnatraya prazaMsA ratnatraya ke dhAraka hI matpurupa hai samyagdarzanajJAnacAgvitritayaM hitam / tadvantaH sarvadA santaH kathayanti jinezvarAH // 407 / / arthA.. samyagdarzana, samyagjJAna aura samyaka cAritra ye nInoM hI hitakara hai jo madAna nanti va matsya hai irsA jinendra bhagavAna kahate hai // 17 // ratnatraya kI mahimA prApte rannanaye nApnaM jagati mAnavaiH / gate ratnatraye loka hArino rannasaMgrahaH // 10 // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI "a - ratnatraya ke prApta hone para saMsAra me manuSyoM ko saba kucha prApta ho jAtA hai aura ratnatraya ke cale jAne para ratnoM kA saMgraha luTa jAtA hai // 408 // ratnatraya se hI janma saphala hotA hai labdhaM janmaphanlaM tena samyaktvaM ca jIvitam / yenAvAptamidaM pUtaM ratnatrayamaninditam // 406 / / artha - usI ne janma kA phala pAyA aura usI ne samyaktva ko jIvita kiyA jisane ki isa pavitra evaM prazaMsanIya ratnatraya ko prApta kiyA hai / 406|| __ ratnatraya kA phala sadRSTisajjJAnatapo'nvitA ye cakra zvaratvaM ca surezvaratvam prakRSTasaukhyAmahamindratAM ca, saMpAdayantyeva na saMzayo'sti artha - jo samyagdarzana, samyagjJAna aura samyak tapa se sahita hai ve cakravartI pada ko tathA utkRSTa sukha se yukta ahamindra pada ko niyama se prApta karate hai isame saMzaya nahIM hai / // 410 // ratnatrayarUpI astra jayavanta rahe ratnatrayaM jainaM jaitramastraM jayatyadaH / yenAvyAja vyajeSTAIn duritArAtivAhinIm // 411 // Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 subhApitamaJjarI arthA- zrI arahanta bhagavAn ne jisake dvArA pAparUpI zatruoM kI senA ko sahaja hI jIta liyA thA. aisA jayanazIla jinendra praNIta ratnatrayarUpI astra hamezA jayavanta rahe / / 411 // ratnatraya ko namaskAra ratnatrayaM tajjananAtimRtyusarpatrayIdarpahara namAmi / yaddhapaNaM prApya bhanti ziSTA mukta virupAkRtayo'pyabhISTAH 412 / / sartha:- mai janmajarA aura mRtyupI tIna sarpo ke mada ko harane vAle usa ratnatraya samyagdarzana samyagnAna aura samyaka cAritra ko namaskAra karatA hai| jisakA AbhUpaNa prApta kara sAdhujana virUpa AkRti ke dhAraka hokara bhI muktirUpI strI ke priya ho jAte hai / / 412 // nizcaya ratnatraya kA svarUpa zraddhA svAtmaiva zuddhaH pramadava gurupAdeya ityaJjamA dRk / tasyaiva svAnubhUtyA pRthaganubhavana vigrahAdezca saMvit / / tatraivAtyantataptayA manasi layamite'vasthitiH gyasya caryA / svAtmAnaM bhedaratnatrayapara paramaM tanmayaM viddhi zuddham // 413 // arthA.- he bheda ratnatraya me tatpara ArAdhakarAja | sadguru ne Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI upadeza diyA hai ki Anandamaya dravya aura bhAva karmo se rahita kevala nijAtmA hI mumukSuo ke dvArA upAdeya hai| isa prakAra se zudra svAtmarUpa abhiniveza hI nizcaya samyagdarzana hai aura usa zuddha svAtmA kA hI svAnubhUti ke dvArA mana vacana kAya se pRthaka citavana karanA paramArthabhUta samyagjJAna hai / tathA usa zuddha nija svarUpa me hI atyanta naitRSNa bhAva se mana ko laya karake avasthAna karanA nizcaya cAritra hai ataH tU apane ko parama zuddha samyagdarzana jJAna cAritramaya samajha // 413 // ratnatraya kaisA hai bhaja ratnatrayaM pratna, bhavyalokaikabhUpaNam / toSaNaM muktikAntAyAH, pUpaNaM dhvAntasantataH / / 414 / / arthA- mai samyagdarzana samyagjJAna aura samyak cAritra rUpI usa zreSTha ratnatraya kI ArAdhanA karatA hU~ jo ki bhavyajIvoM kA mukhya AbhUSaNa hai, muktirUpI kAntA ko santuSTa karane vAlA hai aura ajJAnAndhakAra ke samUha ko naSTa karane vAlA hai, // 414|| bhavabhujaganAgadamanI, duHkhamahAdAnazamanajalavRSTiH / muktisukhAmRta paramI, jayati dRgAditrayI samyak // 415 / / Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI '165 atha :- jo samyagdarzana Adi tIna ratna saMsAra rUpI sarpa kA damana karane ke liye nAgadamanI ke samAna hai, dukhaHrUpI dAvAnala ko zAnta karane ke liye jalavRSTi ke samAna haiM , tathA mokSa sukharUpa amRta ke tAlAba ke samAna hai, ve samyagdarzana Adi tIna ratna bhale prakAra jayavanta hote hai / / 415 // yAcA parihAra sabase yAcanA na karo anyokti re re cAtaka sAvadhAnamanasA mitra kSaNaM zra yatAmambhodA bahavo vasanti gagane sarve'pi naitaadRshaaH| kecid vRSTibhi rAyanti dharaNI garjanti kecid vRthA yaM ya pazyasi tasya tasya purato mA va hi dInaM vacaH / 416 // arthA:- he mitra cAtaka | kSaNa bhara ke liye sAvadhAna citta hokara suno, yadyapi zrAkAza me bahuta se megha rahate hai tathApi sabhI megha aise nahIM hote| uname koI to vRSTi se pRthvI ko zrA karate haiM aura koI vyartha hI garajate hai isaliye tU jise jise dekhatA hai usake Age dIna vacana mata bola / 416 // yAcanA ke pUrva hI guNa rahate hai pIche nahIM tAvatsatyaguNAlayaH paTumatistAvatsatAM vallabhaH zUraH saccaritaH kalaGkarahito mAnI kRtajJaH kaviH / Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjaro dado dhamarataH suzIla guNavAn ghAtapratiSThAnvito yAniSTuravajrayAtamadRzaM dehIti no bhApate // 417 // artha - yaha manuSya jaba taka kaThora vajradhAta ke samAna 'dehi' devo isa prakAra ke dIna vacana ko nahI kahatA hai tabhI taka vAstavika guNoM kA ghara rahatA hai, tabhItaka tIkSNa buddhi rahatI hai, tabhI taka sajjanoM ko priya, zUravIra, sadAcArI, kalaGka rahita, mAnI, kRtajJa, kavi, catura, dharmAtmA, suzIlaguNa se yukta aura prApta pratiSTA se sahita hotA hai // 417 // yAcaka ke zarIra me maraNa ke ciha prakaTa hote hai - gAtrasaGga svaro hIno hyagAsvedo mahAbhayam / maraNe yAni cihnAni tAni cihnAni yAcake / 418| arthA:- zarIra kA TUTanA, svara kA hIna honA, zarIre se pasInA chUTanA aura mahAbhaya honA isa taraha jo cihna maraNa ke samaya hote hai ve saba yAcaka me hote haiM // 418 // . yAcanA kaSTakara hai dehIti vAsyaM vacaneSu aSTra, nAstItivAkyaM ca tato'tikaSTam, gRhatuvAkyaM vacaneSu rAjA necchAmi vAkyAM ca tato'dhirAjaH arthaH- 'dehi'-- 'deo' isa prakAra kA vacana, vacanoM me kaSTa hai / 'nAsti'- 'nahI hai| isa prakAra kA vacana usase bhI Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhApitamaJjarI 167 adhika kaTa hai| 'gRhAtu'- 'leo', isa prakAra kA vAkya vacano me rAjA hai aura 'necchAmi' 'mai nahIM cAhatA hU' isa prakAra kA vAkya usase bhI adhika baDA rAjA hai // 41 // . bhikSuka nindA anAhUtAH strayaM yAnti rasAsvAdavilolupAH / nivAritA na gacchanti mAkSikA itra bhikSukAH // 420 // arthA.- rasAsvAda ke lobhI bhikSuka makkhiyoM ke samAna vinA bulAye svayaM A jAte hai aura haTAye jAne para bhI nahIM haTate hai // 420 // yAcanA se kyA naSTa hotA hai dehIti vacanaM zra tyA dehasthAH paJcadevatAH / / nazyanti tatkSaNAdeva zrIhIdhIsmRti kIrtayaH // 421 // artha- 'dahi' 'devo' yaha vacana suna kara zarIra meM rahane vAle pAMca devatA- zrI, hrI, dhI, smRti aura kIrti. tatkSaNa naSTha ho jAte hai arthAt yAcanA karane vAle kI lakSmI, lajjA, buddhi, smaraNazakti aura kIrti naSTa ho jAtI hai // 421 // ___yAcaka ke kula me janma lenA acchA nahIM hai vara padibane vAso vara pASANaparvate / : ... varaM nIcakule janma na janma yAcake kule // 422 // .. . . arthAH- pakSiyo ke vana me rahanA acchA, pattharoM ke parvata para Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASitamaJjarI rahanA acchA aura nIca kula me janma lenA acchA parantu yAcaka ke kula meM janma lenA acchA nahIM hai // 422 // kAka aura yAcaka meM antara kAka Ahvayate kAkAn yAcako na tu yAcakAn / kALayAcakayormadhye varaM kAko na yAcakaH // 423 // artha:- eka kauA dUsare kauoM ko bulA letA hai parantu eka yAcaka dUsare yAcakoM ko nahIM bulAtA isa taraha kautrA aura yAcaka ina donoM me kauzrA acchA hai yAcaka nahIM / 423 // ___ yAcanA karanA acchA nahIM tIkSNadhAreNa khaGgana varaM jihvA vidhA kRtA / na tu mAnaM parityajya dehi dehIti jalpanam / / 424 // arthaH- painI dhAra vAle kRpANa se jIbha ke do TukaDe kara lenA acchA parantu mAna choDa kara "dehi dehi" aisA karanA acchA nahIM // 424 // bhikSuka kyA zikSA detA hai ? dvAra dvAramaTan bhikSuH zikSayate na yaacte| adacA mAdRzo mA bhU devA tvaM tvAdRzo bhava / 425 / / Aya-dvAra dvAra para ghUmatA huyA bhikSuka yAcanA nahIM karatA hai kintu sabhI ko aisI zikSA detA hai ki dAna na dekara mere samAna mata bano kintu dekara apane samAna bano / // 425 / / Page #201 -------------------------------------------------------------------------- _