Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir * zrutastAra / 5 zrutasAgara | zrutasAgara SHRUTSAGAR (MONTHLY) Jan-Feb. 2015, Volume : 01, Issue : 8-9, Annual Subscription Rs. 150/- Price Per copy Rs. 15/ EDITOR : Hirenbhai Kishorbhai Doshi je zubhasthAna upara zAMtistavanI racanA thayelI e nADolatIrthanI pavitra dharAnI punita pIThaD citra AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira For Private and Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jagadguru pUjya AcAryadeva zrImad vijaya hIrasUrIzvarajI mahArAjAnA varadahaste pratiSThita thayela ratnamaya jinabiMba For Private and Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kA mukhapatra zrutasAgara Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SHRUTSAGAR (Monthly) varSa 1, aMka-8-9, kula aMka-9, janavarI-pharavarI-2015 Year-1, Issue-8-9, Total Issue-9, January - February-2015 vArSika sadasyatA zulka ru.150/ aMka zulka ru. 15/ - zrutasAgara Yearly Subscription Rs. 150/Issue Per copy Rs. 15/ * saMpAdaka hirena kizorabhAI dozI evaM AzIrvAda rASTrasaMta pa. pU. AcArya zrI padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. jJAnamaMdira parivAra 15 pharavarI, 2015, vi. saM. 2071, mAgha vada- 11 For Private and Personal Use Only prakAzaka. AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra kobA, gAMdhInagara-382007 phona naM. (079) 23276204, 205, 252 pheksa: ( 079) 23276249 website : www.kobatirth.org email : gyanmandir@kobatirth.org
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 1. saMpAdakIya 2. guruvANI 3. Beyond Doubt 4. somasuMdarasUri birUdAvalI kulaka anukrama 5. guNavinayagaNiviracitaTIkAlaGkRtam pUjyAcArya zrImAnadevasUriviracitaM zrIlaghuzAntistotram 8. pustaka samIkSA 9. samAcAra sAra 5. saMskRtAdi bhASAnA vyAkaraNa, koSa, chaMda, kAvya ane alaMkAraviSayaka keTalAka pradhAna graMthonI eka TuMkI yAdI 6. prAcIna nAgarI lipi eka adhyayana 7. samrATa saMprati saMgrahAlayanA pratimA lekho prAptisthAna hirena ke. dozI A. zrI buddhisAgarasUrijI Acharya Padmasagarsuri < munizrI suyazacaMdravijaya, munizrI sujasacaMdravijaya Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir munizrI suyazacaMdravijaya, munizrI sujasacaMdravijaya muni jinavijaya DaoN. uttamasiMha hirena ke. dozI DaoN. hemantakumAra DaoN. hemantakumAra AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira tIna baMgalA, Tolakanagara parivAra DAIniMga haoNla kI galI meM pAlaDI, ahamadAbAda - 380007 phona naM. (079) 26582355 For Private and Personal Use Only OCAN.. 4 10 17 37 50 74 77 79
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMpAdakIya zrutasAgarano AThamo ane navamo aMka tamArA hAthamAM che. vizeSa kAraNasara A aMkane saMyukta karela che jAnyuArI ane phebruArI ema kula be mAsanA aMkone A eka aMkamAM ja samAviSTa karela che. dara mAse pUrI sajjatA hovA chatAM paNa keTalAMka mahattvanA kAryone pUrNa karavAmAM vyasta thavAtu hovAthI vAcako amane daragujara kare. pUjyapAda yoganiSTha AcAryadeva zrI buddhisAgarasUrIzvarajI ma. sA.nI adhyAtmadhArAthI AlekhAyela tIrthayAtrAnuM vimAna pustakamAMthI cUMTelA aMzane guruvANI heThaLa prakAzita karyo che. pUjya yoganiSTha AcAryadevazrInI anupama kavi pratibhAnuM gAna karatI eka padya racanA 'sevA' A aMkamA prakAzita karI che. racanA sugama, arthapUrNa ane ati rasALa hovAthI zabdonI nALamAM pravAhita thato bhAva vAcakahRdayane bhInuM bhInuM kare che. pUjya AcAryazrIe sevAdharmanA dareka prakAro ane enA dareka pAsAone A racanAnA mAdhyame AvarI lIdhA che. sarva jIvonA pratibodha jevI unnata ghaTanAthI prAraMbha thatI A racanA sevAnA dareka AyAma upara pUrato ujAsa pAthare che. aprakAzita kRtinI zreNimAM guNavinaya upAdhyAya kRta zAMtistavanI TIkA prakAzita karI che. TIkAnI sAthe sAthe kRtino paricaya, kartA ane enI keTalIka vizeSatAono paricaya paNa vAcakonA svAdhyAya mATe Apyo che. vikramanI paMdamI sadImAM thayela pUjya AcAryadeva zrI somasuMdarasUrIzvarajI ma. sA. jIvana kavana upara prakAza pADatI adyAvadhi apragaTa 'somasuMdarasUri birUdAvalI kulaka' atre prakAzita kartuM che. bhASAnI durgamatAne kAraNe kRtinA keTalAMka zabdo, padAvalI, ane ghaTanAbodha spaSTa thavA pAmyo nathI. prAjJajana A prakAranI aitihAsika kRtio upara vicAra vimarza karI, jANavA yogya tathyone prakAzita kare... purAtana lipionI saMzodhAtmaka lekhamALAmAM brAhmIlipi ane graMthalipinA lekho prakAzita karyA bAda nAgarIlipino saMzodhanAtmaka lekha A aMkamAM prakAzita karyo che. nAgarIlipinA paricayanI sAthe nAgarI lipinI varNamALA, joDAkSaro, temaja vizeSa zabdono ullekha vAcaka mATe upayogI nivaDaze. dara aMkanI jema punaH prakAzita thatA lekhonI zreNimAM purAtattva nAmanA sAmAyikamAMthI 'saMskRtAdi bhASAnA vyAkaraNa, koSa, chaMda kAvya ane alaMkAra viSayaka keTalAka pradhAna graMthonI eka TraMkI yAdI' A aMkamAM prakAzita karI che. aitihAsika sAmagrI rUpe dara vizeSa aMke prakAzita thatA samrATa saMprati saMgrahAlayanA pratimA lekha prakAzita karela che. dara aMke prakAzita thatI pustaka samIkSAmAM A vakhate hRdayapradIpa SaTtriMzikAno saMkSipta paricaya prakAzita karela che. For Private and Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guruvANI AcAryazrI buddhisAgarasUrijI kleza tyAga yAtrALuoe tIrthasthaLomAM jai kleza karavo nahi. tIrthanI yAtrA karyA pahelAM gharamAM, kuTuMbamAM, vyApAra vigere bAbatone lai aneka manuSyonI sAthe kleza ko hoya teno sthira cittathI pazcAttApa karavo. je je jIvonI sAthe kleza thayo hoya teone khamAvavA. jyAM sudhI kleza karavAnI pravRtti che tyAM sudhI hRdayanI zuddha thatI nathI. tIrthamAM koinI sAthe kleza thAya ema bolavU nahi. koinI niMdA karavI nahi. koiD marma haNAya evaM kharAba vacana bolavU nahi. dAsa dAsIone paNa klezathI dhamakAvavA nahi. pUjA vigere bAbato mATe paNa kleza karavo nahi. klezathI manamAM krodhAdi aneka durguNo pragaTe che ane tethI yAtrAnA phaLano paNa nAza thAya che. klezathI potArnu ahita thAya che ane sAmA manuSyo, paNa ahita thAya che. tIrthanA sthAnamAM koI paNa jIvonI niMdA karavI nahi, kAraNa ke kleza, niMdA vigere doSono tyAga karavAne mATe to tIrthanI yAtrA karavAnI che. tethI tIrthamAM gayA bAda to kleza, niMdAne jalAMjali ApavI joIe. prabhue kleza ane niMdA doSano tyAga karyo hato, te pramANe mAre paNa doSano tyAga karavo joIe. ghara karatAM paNa tIrthonA sthaLamAM sAdhuo sAdhuomAM, sAdhvI sAdhvIomAM temaja zrAvaka ane zrAvikAomAM, parasparanI niMdA atyaMta thatI hoya to samajavU ke tIrtha yAtrAno zuddha uddeza yAtrALuo samajyA vinA pavitra thavA mAge che, paNa te zI rIte pavitra thaI zake! jyAM niMdA ane klezanuM svapna paNa na joie, tyAM niMdA ane klezanI dhamAla cAlatI hoya to tIrthanI yAtrA karanArAonI pavitratA-zuddhatA zI rIte rahI zake, te vicAravU joie. kleza ane niMdAkhora yAtrALuo tIrthamA rahelA manovargaNAdi zubha pudgala skaMdhone paNa apavitra karI tIrthanuM sthAna bagADe che, pote bagaDe che ane bIjAone bagADe che. evA klezathI yAtrALuo pote taratA nathI ane bIjAone tAravA samartha For Private and Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir . zrutasAgara __ janavarI-pharavarI - 2015 thatA nathI. keTalAka tIrthanA sthaLomAM sAdhuo ke je judA judA saMghADAnA hoya che, teomAMnA keTalAka eka bIjAnI zreSThatA dekhADavA ane potAnA saMghADAnI jAhojalAlI batAvavA anya sAdhuonI adhamatA gaNAya tevI rIte niMdAdi karavAmAM pravRtti kare che, sAdhvIomAM paNa tevI niMdA thatI jovAmAM Ave che. __ tIrthanA sthaLomAM kleza ane niMdAnA doSo vadhI javAnuM mukhya kAraNa to e cha ke tyAM ghaNA saMghADAnA sAdhuo tathA sAdhvIo bhegAM thAya che ane tyAM paNa judA judA sthAno zrAvakone rAgI karI jamAve che. potAnuM jamAvavA bIjAnI kaMI paNa khodaNI karyA kare che. zrAvako paNa sAdhuonA judA judA rAgI thaI niMdA ane klezamA khecAya che, ane manamAM jANe che ke pApa lAgaze te eka yAtrA karIne dhoI nAkhIzaM. A pramANe durbuddhinA lIdhe kleza ane niMdAno aMta Avato nathI. keTalIka dharmazALAnA mahetAo paNa je sAdhuo ane sAdhvIothI potAne khAnagImAM koipaNa rIte Avaka thAya tene utAro Ape cha ema samajAya che. bicArA keTalAka evA mahetAo paNa kleza ane niMdAmAM potAnuM jIvana apavitra kare che. upara uparathI tIrthanI yAtrA thAya che paNa kleza ane niMdA to ulaTAM puSTatAne pAme che, tyAre prabhunA tIrthanI yAtrAnI sAphalyatA zI rIte thaI zake? - keTalAka sAdhuo to 'tIrthanA sthaLamAM amArI pAse to pApa AvI zake nahi. ema jANIne te sthaLe niMdA ane klezano nAza karavA kAMI paNa pravRtti karatA nathI, tethI ghaNA zrAvaka ane zrAvikAono bhAva uThI jAya che. mArgamA jatAM keTalAko to sAdhuo tathA sAdhvIone page paNa lAgatA nathI. keTalAka sAdhuo ane sAdhvIo to gALAgALI sudhI AvI jAya che. ___ kaho bandhuo! AvA sAdhuo tIrthanI pavitra yAtrAno lAbha laI zake ke? je sAdhuo ane sAdhvIo AvA sthaLe kleza ane niMdAdi doSathI dUra rahe che teone dhanyavAda ghaTe che. 'mana caMgA to katharoTamAM gaMgA' A kahevatano lAbha leI tIrthanA sthaLomAM to niMdA ane klezathI taddana dUra rahe, ane tIrthanI yAtrA karI pratijJA karavI ke AjathI huM have kadApi koinI sAthe banatA prayAse kleza karIza nahi. / niMdA karanAra pote malIna bane che ane jeonI niMdA kare che teone potAnA zatruo banAve che. tethI pote jANI joine klezanAM bI vAve che. tIrthaMkaroe niMdA ane klezano sarvathA tyAga karyo tethI teonI sparzelI bhUmi paNa tIrtharUpe gaNAya che, to ApaNe paNa tIrthaMkaronA pagale cAlI kleza ane niMdAno tyAga karavo. For Private and Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org sevA AcAryazrI buddhisAgarasUrijI gAmegAme nagaranagare sarva jIvo prabodhuM, dezodeze sakala jananA duHkhanA mArga rodhuM; sevA mevA hRdaya samajI sarvane premabhAve, sevuM pharDe acala thaIne pUrNa niSkAma dAve. 1 duHkhIonAM hRdaya dravatAM duHkhathI AMsuDAMne, hUMvAM evuM jaga zubha karUM ko na 2he du:khaDAM e; AtmollAse satata balathI sarvane zAMti devA, dhArUM dhArUM hRdaya ghaTamAM nitya ho vizvasevA. 2 sarve jIvo prabhu sama gaNI sarva sevA karyAmAM, sarve jIvo jina sama gaNI prema saumAM dharmamAM; sevA sAcI nizadina bano sarvamAM iza pekhI, saumAM aikye manavacathakI zreSTasevA ja pekhI. 3 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mhArUM saunuM nija mana gaNI sarvanuM teha mhArUM, sevA sAcI nizadina karUM premathI dhArI pyArUM; sevAyogI prathama banazuM sevanA miSTa vhAlI, emAM zreyaH pragatibaLa che Atmabhoge supyArI. 4 sevAmaMtro nizadina gaNI duHkhInAM duHkha TALuM, sevAtaMtro nizadina racI duHkha saunAM vidArUM; sevAyaMtro pratidina karI svArpaNe nitya rAkhyuM, mhArUM hArUM sahu pariharI sevanAmAM ja mAruM. 5 sevA prakaTa karavI Atmazakti prayoge, sevA sAcI nizadina karUM rAkhIne Atmabhoge; thAvuM mAre pragatipathamAM sarvanA zreyakArI, evI zakti mama jhaTa maLo yogamArge vihArI. 6 svArthonA sau paTala TaLatAM sarva sevA karatAM, AtmazraddhA pratidina vadhe vizva duHkho haratAM; sevAnA sau anubhava maLo baMdhano dUra jAo; AtmollAse pragatipathamAM sevanAo karAo. 7 For Private and Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutasAgara 7 janavarI-pharavarI - 2015 saumAM huM chuM sakala mujamAM sarva sAthe abhede, AtmAate anubhavavaDe sattayA brahma vede; AtmArAmI satata thaIne sarvamAM brahma dekhuM, sevA saunI nija sama gaNI AtmanI pUrNa lekhuM. 8 je A viSe niyamitapaNe teha hArUM gaNIne, je che vizve paramasukha te sarvanuM te bhaNIne; brahmAate sakala jagamAM sarvane zarma devA, hojo hoja pratidina mane svArpaNa satya sevA. 9 mArA madhye parama IzanI jyotinuM teja bhAso, vege vege timira ghanatA cittathI dUra nAso; pUrNAna satata vicarI sarvane satya devA, thAvo thAvo nizadina khare vizvanI satya sevA. 10 vizve saunI pragati karavA dharmamArge majhAnI, sevA sevA pratidina cahuM bhAvanA citta ANI; saune dharme rasika karavA sarvane zAnti devA, budhyabdhi sahRdayagata ho vizvanI satya sevA. 11 sadA amArI zubha bhAvanAo, phaLo majhAnI prabhu bhakti bhAve; sarve amArA zubhacitta bhAso, vizveza jyoti hRdaye prakAzo. 12 sadA amArA zubhabhAva dharmo, khIlo viveke jaga aikyakArI; icchuM sadA saukhya vicAra sArA, phaLo sadA eja dharmo amArA. 13 AtmotkAnti karavA sAra, sevA dharmaja che jayakAra; svAdhikAra sevA dharma, icchuM pAmuM zAzvata zarma. 14 karI sevA taNAM kAryo, ucca thAuM sadA mudA; buddhyabdhi dharma sevAmAM, sarvasvArpaNa thayA karo. 15 sevaka thai svAmitvanI, prApti pUrNa karAya; nijAtmA peThe sarvanI, sevAthI ziva thAya. 17 sevAmAM mevA rahyA, sevaka thAtAM beza; buddhisAgara pAmIye, pUrNAnanda hameza. 17 For Private and Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Beyond Doubt Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Acharya Padmasagarsuri He is also no less than a bull trying to fight Iravata, the elephant of Lord Indra and is like an elephant trying to destroy a mountain with its trunk. He is like a rabbit trying to play with the mane of a lion and is like a child placing its hand on the hood of the legendary Seshnaga2 to get hold of the gem on it. He is as foolish as the person who is trying to cross the river that is in spate with the help of a straw. He ought to knowkhadyoto dyotate tAvadyAvannodeti candramAH / udite tu sahastrAMzau na khadyoto na candramAH / / that a firefly shines in the sky only as long as the moon does not rise, but when the sun rises neither the firefly nor the moon shines in the sky. I am as dazzling and famous as the sun and the scholars who, like the firefly have vanished in no time. My knowledge is infinite and also there is no branch of knowledge or scripture which I have not studied. lakSaNe mama dakSatvam sAhitye saMhitA matiH / tarphe karkazatA atyarthaM, kva zAstre nAsti me zramaH / / I am well-versed in all branches of knowledge, be it literature, logic, grammar, poetry, astrology, lexicography, medicine, philosophy or Dharma1, Artha2, Kama3, and Moksha4. I have studied deeply and gathered knowledge in all branches of study. I do not understand on what basis the person (Lord Mahavira) is contemplating to debate with me. I shall at once defeat him and teach a lesson of his life and shatter His pride to pieces. For a great scholar like me, nothing is impossible. There is no country unconquerable for a Chakravarty5 and nothing is impregnable for the thunderbolt. There is nothing that is unattainable by a determined sadhaka i.e., For Private and Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutasAgara janavarI-pharavarI - 2015 aspirant/practitioner and any kind of food is tasty for one tormented by hunger. Kalpavraksha, Kamadhenu7, and Chintamani8 are capable of providing anything and everything on this Earth and are also capable of fulfilling all worldly desires. As animals of the forest tremble, when lion, the king of forest roars, so also the debator shall feel uneasy and have a tough time while debating with me. I shall in no way be responsible for His uneasiness. Since He has challenged me, I am on my way to compete with Him, otherwise I am not at all particular about embarassing anyone." Thus contemplating on his way to the place of sermon of Lord Mahavira. Indrabhuti, over confident of his knowledge and achievements, headed swiftly to the place where he saw Lord Mahavira seated under the Ashoka tree, on a golden throne embedded with jewels and covered with three celestial umbrellas. In serene calmness, His face had the glow of the full moon and in intellectual, dazzling brilliance, his face was like the mid-day sun. Seeing the exuberant personality before his eyes, Indrabhuti's pride melted and his ego got the first major blow of his life. He began to wonder if the personality before his eyes was Lord Brahma. He thought that He cannot be Brahma for according to him, Brahma is engaged in the process of creation, whereas the person is nivrata i.e. retired. The former is quite old and also has a swan as his vehicle and the latter is young, jubilant and magnanimous with no Vehicle of any kind. Brahma has Savithri as his companion and a white lotus for his seat but the person visible before his eyes is unaccompanied and has a golden throne for His seat. (Continue...) For Private and Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir somasuMdarasUri birudAvalI kulaka munizrI suyazacaMdravijaya munizrI sujasacaMdravijaya prastuta kRti yugapradhAna A. zrI somasuMdarasUrijInA jIvana caritra para racAelI apabhraMza bhASAnI eka aitihAsika kRti che. muni pratiSThAsomanA somasaubhAgya mahAkAvyanI peThe jayacaMdrasUrijInA ziSya ajJAta kavie sUrijInA jIvananI ghaNI aitihAsika vigato ahIM rajU karI che. temAM ApaNe sau prathama kRti paricaya joIzuM. .. kRtinA prathama padyamAM kavie namaskAra karavA rUpa maMgalAcaraNa karI sUrijIne vinaMtI karI che. bALaka somiga jyAre dhULamAM ramato hato tyAMthI pasAra thatA A. zrI devasuMdarasUrijIe somigane khabhe hAtha mUkatA bALake ApelA pratibhAvanI khUba ja adbhuta noMdha kAvyanA 2-3 padyamAM kavi vaDe AlekhAI che. dhULamAM ramatA bALakanA khabhA upara AcAryazrI jyAre hAtha rAkhe che. tyAre bALaka somiga AcAryadevane kahe che ke 'jeTalo bhAra mUkavo hoya eTalo mUko, huM tamAro badho bhAra vahana karIza' bALakanA AvA vacanathI prabhAvita thaI AcAryadeva bALakane caraNabhAra soMpe che. pU. somasuMdarasUrijInA jIvana saMdarbhano A ullekha kRtinI vizeSatA svarUpa gaNI zakAya ema che. vartamAnamAM sUrijI saMbaMdhI je kAMI tathyo prApta thAya che emAM A prakAranI ghaTanA-prasaMgano ullekha jovA maLato nathI. vi. saM. 1430mAM janma, 1437mAM dIkSA, 1447mAM vAcakapada, 1457mAM dillI(dillI)nA narasiMha sAhe karAvelA utsavamA AcArya pada, temaja 1467mAM gacchabhAra saMbhALyo (devasuMdarasUrijInA svargavAsa bAda), vi.saM. 1499mAM kALadharmano A rIte sAtamI-AThamI kaDIomAM AcArya bhagavaMtanA jIvananI viziSTa ghaTanAono ullekha karyo che. dhAraNA buddhinA bale jeo 1000 nAmo yAda rAkhI zakatA hatA, vaLI coryAzI hAtha lAMbA patranI racanA dvArA jemaNe kavivRMdane AnaMdita karyA tA evA A. zrI munisuMdarasUri, bhavijanonA nayanane AnaMdita karanAra A. zrI. jayacaMdrasUri, guNarUpI maNionA samudra samAna A. zrIbhuvanasuMdarasUri, agyAra aMganA dhAraka A. zrIjinasuMdarasUri tathA chatrIza guNonA dhAraka A. zrI jinakIrtisUri ema bharatakSetranA pAMca merU rUpa pAMca munione AcAryapada, pAMca munione upAdhyAya pada tathA pAMca sAdhvIjIone pravartinI pada ApyAno ullekha kAvyanA agyArathI paMdara naMbaranA padyamAMthI maLe che. For Private and Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutasAgara 11 janavarI-pharavarI - 2015 merUparvata para rahelI cUlAnI peThe sUrijIe caMdragaccharUpI parvata para cUlA rUpa sAdhvI zivacUlA gaNinIne mahattara pada ApyuM temaja paMDitapada pradAna karatA apAtI vardhamAna vidyA jApanI tathA sUrijInA haste thatI dIkSAnI noMdho soLamAM-sattaramAM naMbaranA padyamAM kavi vaDe TaMkAi che. tyArapachInA padyomAM sUrijInI nizrAmAM thayelI prAsAda pratiSThAno temaja jinabiMba pratiSThAno achaDato ullekha kare che. kavi sUrijInI nizrAmAM thayelI cha mahinAnA tapanI, sUrijInA viziSTa cAritrasaMpanna munionI, sUrijIe racela catuHzaraNa prakIrNakanA bhASya tathA cUrNinI, alpa jIvonA bodha mATe sUrijIe racela bAlAvabodhanI, AlocanA grahaNa karatA parapakSanA anuyAyIonI, bAdazAha suratrANa pAsethI pharamAna meLavI guNarAje kADhelI saMghayAtrAnI, goviMda zreSThinA (tAraMgAgiri paranA ajitanAtha jinAlayanA) pratiSThA mahotsavanI, tathA dharaNA zAha zeThanA ( rANakapura ) caturmukhajinAlayanA pratiSThA prasaMganI mahattvapUrNa vigato bahu ja ochA zabdomAM kavi noMdhe che. sUrijInA AMtarika guNavaibhavanI tathA bAdazAha mahammada khIlajIe karelI pATaNa (?) nI durdazAne sUrijInA puNyaprabhAve pharI kevI manohara karI te vAtano AbehUba citAra kavie tyArapachInA sAta padyomAM rajU karyo che. pachInA pAMca padyomAM kavie sUriviyoganI adbhuta kalpanA AlekhI che. viyoganI vAtane rajU karatA kavi kahe che ke jema rAtrie sUrya vinA cakravAkano samUha viyogathI vyAkuLa thAya che tema sUrijInA viyogathI jIvasRSTi zokAtura thAya che. A viyogarUpI duHkhano vinAza karavAmAM sUrya samAna he sUrijI tame darzana ApIne cakravAka samAna jIvasRSTinA duHkhano vinAza karo. je kamaLa sUrya vagara suzobhita thatuM nathI tema A bharatakhaMDa ApanA vagara suzobhita nathI thato. jema jIva vigaranuM zarIra vyartha che. tema sUrijI vagara pRthvI asAra jaNAya che. sUrijInA jIvanamA eka paNa doSa potAno prabhAva batAvI zakyA nathI. e vAtane jaNAvatA kavi jaNAve che ke jema dhUmADAnI dhUNithI maccharAdi jIvajaMtunA trAsa dUra thAya che, tema tamArA jIvanamAMthI matsarAdino trAsa dUra thayo hato. evI te mAyA, krodha, lobha vigere doSo mATe paNa vividha upamA alaMkArothI kavie doSa rahita jIvananuM suMdara citraNa prastuta kartuM che. For Private and Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SHRUTSAGAR 12 January-February - 2015 padyakramAMka 40-41mAM 'sUrijI kALadharma pAmI mahAvideha kSetramA jaI eka bhavamA ja mokSasukhane pAmaze' e pramANe sImaMdharasvAmInA mukhathI sAMbhaLI aMbAdevIe kahelI vAta karI kavi sUrijInA kALadharma saMbaMdhI mahattvapUrNa noMdha kare che. kRtinA aMtya padyomA sUrijInA sUripada tathA gaNadharapadanA varSono anukrame ullekha karatA kavi pachInA padyamAM guruguNastutithI thatA lAbhanuM varNana kare che. kAvyAMte potAnA nAmane apragaTa rAkhI potAnI guruparaMparAnA ullekha pUrvaka kavi kAvyanuM samApana kare che. - prastuta kRti somasaubhAgya kAvya sAthe sarakhAvatA evI keTalIya vigato cha je te kAvyamAM muni pratiSThAsoma dvArA AlekhAi nathI. jo ke somasaubhAgya kAvyanI racanA saMvata 1524nI che. jyAre prastuta racanAkAra somasuMdarasUrijInA ziSya jayacaMdrasUrijInA ziSya jayacaMdrasUrinA ja sAkSAt ziSya hoi turaMtanA racanAkAra gaNAya tethI svAbhAvika che ke sUrijInA jIvanathI vadhu paricita hoya tevU bane. kadAca eTale ja teo ATalu sUkSma varNana karI zakyA hoya. bIju kRti apabhraMza hovAthI ghaNI jagyAe durbodha rahe che. jo ke prastAvanAmAM kRtino bhAvArtha ame amArI samaja mujaba taiyAra karyo che. temAMya amuka padyo gA. 22, 24 tathA keTalAMka zabdo paNa samajavA agharA ja rahyA che. mULa kRti sAdyaMta tapAsI ApavA badala pa.pU. AcAryadevazrI vijaya zIlacaMdrasUrijI ma. sA. no khUba-khUba AbhAra... vizeSa A kRtinA aitihAsika tathyo para koI vidvAna prakAza pADe to vadhu vigato A kRtimAMthI maLaze e AzA asthAne nathI... prastuta kRti AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira - kobAmAM prata kramAMka72528mAM saMgrahAyela che. pratamAM kula traNa patro che. akSaro pramANamAM moTA ane beDoLa jaNAya che. vizeSa pATha, daMDa ane aMka mATe lAla raMgano vaparAza karyo che. prata parimANa 26x11 che. daza lAInamA 33 jeTalA akSaronuM Alekhana thayuM che. pratanA lekhana uparathI vikramanI 19mI sadImAM lakhAyela che. pANInA kAraNe prata thoDI kharAba thayela che. jo ke kRtinA pAThane kyAMya nukasAna thayela nathI. vikramanI 19mI sadImAM thayela labdhivijaya nAmanA koI munibhagavaMtanA paThana hetu A pratanA Alekhana thayAno aMtya puSpikA svarUpe ullekha prApta thAya che. For Private and Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir somasuMdarasUribirUdAvalI kulaka // 0 // sirisasigaNanahamaMDaNamayaMka', pkkhaaliabhviapaavpNk| sirisomasuMdaraguru ja(ju)gapahANa, maha suNi vinati sAvahANa / / 1 / / bAlappaNi paI dhUlI ramaMta, jaM jaMpia taM accharia haMta / siridevasuMdara guri appa hattha, tuha khaMdhi paiDia javapasattha / / 2 / / jaM sakkahataM mimhehabhAra, paI jaMpia huM uddharaNahAra | tiNi vayaNi camakkia guru apAra, somiga tuha thappai caraNabhAra ||3|| guri somasuMdaramuni Thavia nAma, lAvannarUpa sohaggaDhA(dhA)ma | tuha aMgi acchaiM lakkhaNa batIsa, paI kaliya kalA bimaNI chatIsa / / 4 / / dasabhea jaI jiNadhamma-mamma, paiM jANi ajANi appasamma / tuha caraNamagga jima khaggadhAra, jagaguru tuha jayaNA jagaha sAra / / 5 / / pai pAmia suasAyaraha pAra, tiNi kAraNiM tuha e gacchabhAra | gachanAyaka dAyaka-sivasuhANa, tuha gurUaDi suraselahasamANa ||6|| trIsaI saMvacchari tumha jamma, sAmia sAtri[saiM] samaNadhamma | satitAlaI vAcakapada baMiTTha, gaNahara tuM gaNaharaguNagariTTha / / 7 / / DhillIivAsi narasiMha sAha, maMDAvia atiNi ucchavaavAra' | gaNaharapaya sattAvanaI" tumha, kArAvia kia nia saphala jamma ||8|| siridevasuMdaraguru jugapahANa(Nu), java hUa divaMgata bhuvaNabhANu / tava pharai e kalikAli ratti, vyApei jagi annANa jhatti / / 9 / / saMvatta caudasatsaTTiAra vAsi,pai nimmia abhinvdin(nn)pyaasi| . gachanAyakaha dinakara kara samANa, jagi varatii sAmIa tumha ANa ||10 / / 1. caMdra, 2. kAdava, 3. tame, 4. Azcarya, 5. nAma, 6. moTAI, 7. vi.1430, 8. vi.1437, 9. vi.1447 10. apAra, 11. vi.1457, 12. vi.1467, 13. sUrya, For Private and Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SHRUTSAGAR 14 January-February - 2015 jo lIlaI jaNasahasAbhiANa, pUrai guru dhAraNaguNanihANa / caurAsI kara nimmavialekha, jiNi raMji kaviaNagaNa aseSa ||11|| paiThAvia' e vaDaguNanihANa, muNe(Ni)suMdarasUrIsara pahANa | bhaviaNajaNanayaNANaMdacaMda, jaicaMdasUri sUriMdaiMda / / 12 / / siribhuvaNasuMdaragurubhavaNanAha, rayaNAyara jima guNamaNisaNAha / jiNasuMdaraguru nijjiaaNaMga, jasa kaMda(Tha)pIThi agyAra aMga / / 13 / / jiNakittisUri guruguNachatIsa, dhArai e sArai jagajagIsa / iMma paMcamerU jima sUripaMca, pai thappiasaI hathi jiapavaMca / / 14 / / paMcavi annai uvajjhAyarAya, jANijjaiM jagi tuha payapasAya / pada paMca pavattaNi taNAM jANi, saMThavia sAmi AgamapamANi / / 15 / / siricaMdagaccha suraselaThANi, cUlA z2ima guNagaNarayaNakhANi / thappia mahattarapada pramANi, sivacUlA gaNie paI ji. jANi ||16 / / pai paMDia padi je Thavia jANa, tihiM appia vijjhA(jjA) vaddhamANa / annai kari dikkhia muNivarANa, tihiM jANaiM sAmia kuNa pamANa / / 17 / / prAsAda paiTThia. paiM aneki(kI), gaNahara ghaNa ucchavasiu viveki(kii)| jiNabiMba payaTThA lakha(kkha)mANa,saMkhA puNa jANi kavaNa jANa / / 18 / / tapa tapia chammAsia pamANa, muNivari tuha vArai jugapahANa | vanacAria riSi hUa sAmi tumha, uvaesahiM jANia sAhudhamma / / 19 / / kia graMtha bahU bahubuddhi puni', causaraNapainnA bhAsa cunni / annai jia jANia appaboha, paI nimmia bahu bAlAvabodha / / 20 / / te appapakkhi-parapakkhi kajji, AvaiM jima vApI nayara majjhi / / nikkAraNajagabaMdhava apAra, paiMnimmiaimauvayArasAra / / 21 / / jagaguru je joM NAsaI pilADi, parapakkhia jihiM moTI nilADi | te hU guNaraMjia tumhadeva, vaMchaI bahu daMsaNa pAyaseva / / 22 / / / 1. saMsthApita, 2. svayaM, 3. eva, 4. vanamA pharanAra, 5. zubha, puNya?, 6. lAMchana? For Private and Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 15 zrutasAgara janavarI-pharavarI - 2015 nia AloaNa paTThavai lekha, tihiM hiaDai pahu e vaDao dekh| ima jANai gaNahara tumha samANa(Nu), natthI(tthi)jAM ugai puhavibhANu / / 23 / / bAvattarijiNa cauvIsavaTTa, pittalamai vIsaji[nAvIsavaTTa / cauvIsavaTTa igu paumakosa, sUMaga kAria musiamosa / / 24 / / surataNanai phuramANijatta', guNarAji kIa jANai jgtt| goviMdasAha taNIa paTTi , jA mali vali avara na kAvi diTTha / / 25 / / dharaNiMdasAhi caumukhaprasAda, kArAvia kIa jgsujsvaad| ima bhuvaNabbhua karaNIa(ya) hUa, tuha uvaesiiM jANai sahUa ||26 / / sAmia tai musio mohajoha', sAthiiM vali sarisu koh-loh| maDa(da)-maMDai mayaNana paMcabANa, navi khaMDai sAmia tuhmaANa / / 27 / / mAyA navi maMDai AlajAla, sAmia tuhmasiuM aabaalkaal| dhUNI' dhUmiI jima durI thAya, macchara tima macchara tumha tAya / / 28 / / jihiM desanagari puri paTTaNaMmi, viharaiM tumha paya ghaNa ucchvNmi| tihi Iti Damara" dumikkha mAri, golai jima UDI jAi DAri / / 29 / / jayavaMta jAma tumha pAya deva, hUa medapATi jylcchiev|| pahu pai Uvekkhia soma nAma, e vaDa asamaMjasa hoi tAma ||30|| chala pAmia e dumikkha duTTha, jaga jagaDaI mahimaMDali pNitttth| khilacIa dala dIsai duraMga, tiNi bhaMjia pura paTTaNaabhaMga / / 31 / / dhUliiM dhaMdholia disi apAra, tiNi DaMpia' dinakarakiraNabhAra / mahimaMDali huaa kaMpa loi, saMkIa lai surapati amaraloi / / 32 / / je jugapahANa atilakha [?]tumha, mAhe te dIsai viseSa...12 iNi kAraNi jagaguru ja(ju)gapahANa, kuNa acchai sAmI tuhma[sa]mANa ||33 / / jagaguru java sAmI tuhma di(di)hi, hua gujjara dhari tava amivutttthi| pAu dhArata jai tihiM tuhma pAya, accharAyaNa joata amararAya ||34 / / 1. yAtrA, 2. yoddho, 3. saLagato agnikuMDa, 4. dhUmADo, 5. je, 6. te, 7. rASTrano AMtarika athavA bAhya viplava, 8. mevADa, 9. pIDavU. 10. vyagra thaq, 11. gherAvU, 12. A padamAM zabdo khUTe che. For Private and Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 16 SHRUTSAGAR January-February - 2015 puNa prApaMti viNuvimu tumhapAya, pAu dharai siritapagaccharAya / nara potai jai nahI eka dramma, vANijja karai kimu koDi dramma ||35 / / jima koka'loka nisi dharaI zoka, ravi viNu tima tuhma viNu jIvaloka / te dukkhaviNAsaNa bhavaNabhANu, dai daMsaNa sAmia jugapahANa(Nu) / / 36 / / jagamaMDaNa tuhma viNu bharahakkhaMDa, kima sohai ravi viNa pumkhj(khnndd?)| jima jIvaha viNu e sira DhaMDhAra', tima somaha viNu [e]pahUi asAra ||37 / / sAmia viNu jaga vinaDai kAla, kesari viNu jima vaNa duThTha vyAla / jagatai uvekkhia somi jAma, kahi kuNa pAlasii dayApAla ||38 / / dai daMsaNa deva sevaka jaNANa, nia mastaki jima tevahi ANa / kari soma manoratha [sa]phala ahma, jima hoi kayattha nia maNuajamma ||39 / / ahavA sAmia tuha kavaNa dosa, sevakajaNa jANia paI sadosa / jaganAyaka taI te dUrica(va)tta, mAhavidekhitti tu teNa patta / / 40 / / sImaMdhara jiNavANI suNevi, lullei' ima aMbAvi devi| pAmesiI suhaguru eka jamma, pacchaipuNa zivapuri sukha(kkha)ramma ||41 / / ahavA nibbhaggaha maha viyoga, tujha pAyaha jai nahI puNyayoga / kappaduma kima purisapADi, tasa potai jai nahI kui nilADi / / 42 / / gaNahara tuM gaNaharalacchihAra, hua varisa bayAlIsa mahimadhAra | gachanAyakapada batti(ttI)sa vAsa, pAlI paI pUrI jagahaAsa ||43 / / ima sAmia tuhma guNarayaNarAsi, bhAvai je bhaviyaNa maNa ulhAsi / te pAmai bhavi-bhavi (ri)ddhi-vRddhi, tihi vaMchIa sIDasijhai) savvasiddhi ||44|| jayavaMta pATi tasa jugapahANa, chatti(tI)sasUriguNamaNinihANa / jayacaMda suguru sUriMdacaMda, naMdau jAM Ugai sUracaMda / / 45 / / / / iti zrImatapAgacchAdhirAja yugapradhAna samAna bhaTTArakapuraMdara zrI somasuMdarasUri birudAvalI kulakaM / / mu. labdhivijaya paThanArtha zubhaM bhavatu / / 1. cakravAka, 2. hADapiMjara, 3. pRthvI, 4. herAna karavU, 5. bolavU. For Private and Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org zrIguNavinayagaNiviracitaTIkAlaGkRtam pUjyAcArya zrImAnadevasUriviracitaM 'zrIlaghuzAntistotram' munizrI suyazacaMdravijaya munizrI sujasacaMdravijaya Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jagatanA prAMgaNamA potAnA jJAna-dhyAna- tapa-teja-labdhi ke anya viziSTazaktithI jinazAsananI prabhAvanA karanArA aneka mahApuruSo zAsanane maLyA che. teo bIjAanya dharmIonA hRdayamAM zAsananI sthApanA kare che ane zAsana pAmelAne zAsanamAM vadhu sthira karatA hoya che. 1. prAvacanIka 4. naimitika , 2. dharmakathI 5. tapasvI 7. siddha 8. kavi A ATha mukhya prakAramA prAyaH sarve prabhAvaka mahApuruSono samAveza thAya che. naMdiSeNamunijI, mallavAdisUrijI vAdidevasUrijI vRddhavAdisUrijI bhadrabAhusvAmI, jagatcaMdrasUrijI vajrasvAmIjI, siddhasenadivAkarasUrijI AryarakSitasUrijI, kAlakasUrijI bappabhaTTasUrijI, abhayadevasUrijI hemacaMdrasUrijI Adi mahApuruSonI sAthai A. mAnadevasUrijI ma. nI gaNanA A prabhAvakapuruSomAM thAya che. temanuM jIvana ane temanA kAryoMnI vigata aneka graMthomAMthI upalabdha thAya che. " 3. vAdI 6. vidyA maMtraprabhAvaka AcArya mAnadevasUrijI prastuta graMthamAM Ama to 'zAMtistava vRtti' vize ja lakhavuM joIe, paNa vAcakone vizeSa bodha thAya te mATe ane bALajIvone paNa mahApuruSo pratye Adara thAya te mATe 'mAnadevasUrijI ma. 'nuM jIvana 'prabhAvaka caritra' graMthanA AdhAre jaNAvIe chIe. For Private and Personal Use Only mAnadevasUrijI - vIranirvANanI prAyaH sAtamI sadImAM rAjasthAnanA nADola nagaramAM zeTha jinadattanI dharmapatnI dhAriNInA ghare temano janma thayo hato. te mAnadeva asAdhAraNa kAMtivALo hato. ane tenuM aMtara vairAgyathI vAsita hatuM. yogAnuyoga samaMtabhadrasUri-vRddhadevasUrijInA paTTadhara AcArya zrI pradyotanasUrijI pRthvItalane pAvana karatA-karatA nADola padhAryA. sUrijInI dharmadezanA sAMbhaLI vairAgya pAmelA mAnadeve guru ma. ne dIkSA ApavA vinaMtI karI. atyaMta Agraha thayA bAda mAta-pitAnI anumati meLavI teNe dIkSA
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 18 SHRUTSAGAR January-February - 2015 aMgIkAra karI. tyArabAda thoDA ja samayamAM aMga-upAMga-chedasUtrAdino gahana abhyAsa karI te bahuzruta thA. pAtratA jANI guru ma. temane AcAryapadathI alaMkRta karyA. zrIdevavimalagaNi viracita 'zrImanmahAvIrapaTTadharaparaMparA zlo.72/73' mAM temanA AcAryapada pradAna prasaMganI eka vizeSa ghaTanA vAMcavA maLe che. AcAryapada pradAna samaye mAnadevamuninA khabhA upara sAkSAt lakSmI ane sarasvatIne beThelA joIne guru ma. ne saMzaya thayo ke 'AcAryapada pachI AnuM patana to nahiM thAya ne?' guru ma. nI manovimAsaNa kaLI gayelA emaNe te ja vakhate yAvajjIva cha vigaI tyAga karyo. ane jaina paraMparAno itihAsa bhA. 1, pR. 297 mujaba bhaktajanonA AhArano paNa tyAga karyo. sUrijInA naiSThika brahmacarya-jJAna-tapa vagere guNothI AkRSTa thayelI jayAvijayA devI pratidina temane vaMdana karavA AvatI hatI. anya sthaLe jayA-vijayAaparAjitA-padmA e cAra devIonA nAma jaNAvyA che. te samaye jainonI samRddhithI dIpatI takSazilA nagarImA pAMcaso jinamaMdiro hatA. acAnaka e nagarImA mahAmArI phATI nIkaLI ane loko akALe maravA lAgyA. AkhuMya nagara mRtadehonA DhagathI bharAI gayu. nagaramAM vedanA ane kalpAMta sivAya kazuM saMbhaLAtuM na hatuM. te samaye keTalAka ciMtAtura zrAvako A vikaTa paristhitino upAya zodhavA lAgyA. emaNe zAsanadevInI ArAdhanA karI tyAre zAsanadevIe AkAzavANI karI ke 'A mlecchonA baLavAna vyaMtaroe karela upadrava che. temAM amArethI kazuM thaze nahIM.' ane jaNAvyuM ke - 'nADolanagaramAM AcArya mAnadevasUrijI vicare che. temane ahIM bolAvI temanuM caraNodaka tamArA makAnomAM chAMTo to A upadrava zAMta thaI jaze. vaLI A nagarano turUSko dvArA AjathI trIjA varSe bhaMga thavAno cha mATe upadrava zAMta thayA pachI tame ahIMthI bIjA nagare cAlyA jajo.' devInA AdezathI svastha thayela zrIsaMghe vIracaMdra nAmanA zrAvakane nADola mAnadevasUrijI pAse mokalyo. vinaMtIpatra lai te nADola pahoMcyo tyAre madhyAhnano samaya thayo hato. AcArya ma. aMdaranA oraDAmAM dhyAnamAM beThA hatA. tyAre jayAvijayA devIo pUjyazrInA dhyAnabaLathI AkarSita thaI tyAM AvI oraDAnA eka khUNAmAM beThI hatI. devIone joI vIracaMdane AcAryazrInA cAritra vize ane zAsanadevInA AdezamA zaMkA thaI. For Private and Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org zrutasAgara janavarI-pharavarI- 2015 guru ma. dhyAna pAryu pachI te zrAvaka AcAryazrIne vaMdana karyA vinA ja beTho. vIracaMdranA AvA varttanathI krodhita thayelI devIoe tene adRSTa baMdhanathI bAMdhI dIdho. tyAre tene potAnI bhUlano pazcAttApa thayo ane guru ma. nI teNe mAphI mAMgI. paNa dayA ANI vIracaMdrane baMdhanathI mukta karAvyo. guru ma. 19 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tyArabAda teNe potAnA AgamananuM prayojana temaja takSazilA saMghano vinaMtipatra raju karyo sAthe tyAM padhAravA vinaMtI paNa karI. tyAre AcAryazrIe kahyuM ke 'ahIMnA saMghanI AjJA na hovAthI amo tyAM nahI AvI zakIe. paNa tyAMnA saMghanuM kArya jarI ApazuM.' pachI AcAryazrIe maMtrAdhirAja garbhita - 'zrIzAMtistava' stotra banAvI ApyuM. zrAvaka vIracaMdra A stotra laI AnaMdapUrvaka takSazilA Avyo. zrIsaMghe mAnadevasUrijInA kahevA mujaba pATha karIne maMtrita jaLano badhe chaMTakAva karyo. tene pariNAme marakIno upadrava zAMta thayo. Aje Astava 'laghuzAMti' tarIke prasiddha che. A sivAya sUrijIe vyaMtaranA upadravanA nivAraNa mATe 'tijayapahuttastotra' nI paNa racanA karI che A vAta 'jaina paraMparAno itihAsa' (rajI AvRtti) bhA. 1, pR. 298 para noMdhAyelI che. - yogya ziSyane potAnI pATe sthApI prAMte jinakalpa jevI saMlekhanA karI zubhadhyAnamAM kALadharma pAmI te svargamAM gayA. aMcalagacchanI bRhatpaTTAvalImAM A. mAnadevasUrijI ma. vIra saM. 731 (vi.saM.261) pachI giranAra upara svargavAsI thayAnuM jaNAvyuM che. AcAryazrInA jIvana temaja kAryakALa saMdarbhe keTalAka bhinnabhinna mato che paNa te ahiM noMdhyA nathI. zAMtistava (mULa) sAmAnya paricaya : paraMtu guNavinayakRta prastuta TIkA mAtra sattara gAthA pramANa upalabdha thAya che. ane kartAnuM nAma sattaramAM padyamAM ja vaNAyeluM hovAthI evaM vicArI zakAya ke chellA 2 padyo kadAca prakSipta haze athavA anya 2 padyo prasiddha hoya temaNe TIkA na karI hoya. A stavanI sattara gAthAo 'gAhA' chaMdamAM che. paraMtu caudamI gAthAnA chaMdano nirNaya thaI zakato nathI. chellI be gAthAo 'anuSTupa chaMdamAM che. (prabodha TIkA. bhA. 2, pR. 362) pUjyazrI pote ja jaNAve che tema prastuta stava 1. pUrvAcAryo dvArA darzita maMtrapadathI yukta che. For Private and Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SHRUTSAGAR January-February - 2015 2. vidhipUrvaka anuSThAna karatA jaLa vagere (agni-viSa-viSadhara-grahacAra-rAja-roga yuddha-rAkSasa-zatrusamUha-mArI-corI-zvApada-bhUta-pizAca-zAkinIno bhaya dUra karanAra che. vaLI ziva-zAMti-tuSTi-puSTi ane kSema karanAra che. (gAthA-14/16) A stavanA vAMcananI (paThana) vAta to dUra rahI te stava sAMbhaLavAthI ane tenI bhAvanA karavAthI paNa zAMtipada-siddhipada prApta thAya che. (gAthA-17) prastuta kRtino sAmAnya paricaya paMcapratikramaNasUtra prabodhaTIkA bhA. 2, pR. 362 upara nIce mujaba jovA maLe che. * gAthA 1 'maMgalAdino nirdeza' kare che. zAMtistavanI pahelI gAthAmAM karttAe zAMtistava, maMgala karI stotra racanAnA viSaya ane kAraNa jaNAvyA che. * gAthA 2 thI 6 'zrIzAMtijina-nAmamaMtra-stuti' rUpa che. gAthA naM. 2 thI 6 mAM zAMtinAtha paramAtmAnI judA judA vizeSaNo pUrvaka stuti karatA devInuM vijayAne tuSTa karavA prakSepa karAtA zAMtibaline abhimaMtrita karavAno maMtra (mahAvAkya) padyamAM guMthI dai zarUAta karI che. * gAthA 7 thI 13 'jaganmaMgala-kavaca-yukta-nAma stuti' rUpa che. gAthA naM. 7 thI 13mAM te ja devInI stuti karI jagatanI janatAne 8 bhAgamA vibhakta karavAmAM AvI che. ane dareka varganA kayAM kayAM kRtyo vijayA ane jayAne karavAnA che athavA karI rahyA che. tenI noMdha che. ane kalyANa vagere karavAnI paNa prArthanA karI che. * gAthA 14-15 'pradhAna vAkya-yukta akSara stuti' temaja 'AmnAya' rUpa che. gAthA naM. 14-15mAM zAMtiparamAtmAnA nAma-pradhAna vAkya (akSara) yukta maMtranA pado jaNAvyA che. ane gAthA 2 thI zarU karela zAMti balimaMtranI guMthaNI pUrNa karI che. * gAthA 16-17 'phaLa zruti' rUpa che. gAthA naM. 16 temaja 17mAM zAMtistavanI maMtragarbhita hovAnI vAta tathA pUrvAcAryono saMbaMdha jaNAvI stavapAThanuM phaLa jaNAvyuM che. * gAthA 18-19 'aMtyamaMgala' che. gAthA naM. 18 ane 19mAM aMtyamaMgala karavAmAM AvyuM che. A kRti maMtrazAstranAM jJAtA ane jijJAsuo mATe khUba upayogI che. jijJAsuoe For Private and Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutasAgara . janavarI-pharavarI - 2015 A saMbaMdhI ghaNI badhI vizeSa vigato - zrAddhapratikramaNasUtra-prabodhaTIkA-bhAga. 2 (rajI AvRtti)mAM pR. 362 thI 416 uparathI vAMcI levI. zAMtistava-kRti vigata : A laghuzAMtistava upara racAyela sAhityanI noMdha nIce mujaba che. 1. harSakIrtisUri kRta TIkA - racanA saM. 1628 (prakA.) 2. siddhicaMdragaNi kRta TIkA - racanA saM. 1690 (prakA.) 3. dharmapramodagaNi kRta TIkA - (prakA.) 4. ajJAta kartRka TIkA* - (apra.) 5. ajJAta kartRka bAlAvabodha* - (apra.) 6. ajJAta kartRka bAlAvabodha* - (apra.) 7. dayAkIrtivAcaka kRta bAlAvabodha* - (apra.) mahopAdhyAya guNavinayanI : mahopAdhyAyajIna janmasthaLa-mAtA-pitA-janmasamaya-bALapaNanuM nAma-dIkSApadapradAna-svargavAsa vagere koI ullekha prApta nathI. paraMtu temanA racelA graMthonA AdhAre keTalIka vigato prApta thAya che je nIce majaba che - * kharataragacchIya kSemazAkhA pravartaka kSemakIrti vAcaka nI paraMparAmAM vAcaka kSemarAja - upA. pramodamANikyanA ziSya aneka graMthonA sarjaka upA. jayasomanA teo ziSya hatA. * temano janma saM. 1612-1613nI AsapAsa, dIkSA saM. 1620-1621nI AsapAsa, gaNipada saM. 1641-1644nI AsapAsa, upAdhyAya pada saM. 1663 pUrve, svargavAsa vi. saM. 1676 pUrve thayA hatA. * 'phalavarddhi pArzvanAtha' te temanA paramopAsya hatA. temanA ghaNA graMthomAM (maMgalAcaraNamA) temaNe temane acUka smaryA che. * teo jainAgama-sAhitya-vyAkaraNa-koza-lakSaNazAstranA prauDha vidvAna hatA. prAkRta-saMskRta-ane rAjasthAnI bhASA para temanuM prabhutva hatuM. * temanA dvArA racAyelA aneka graMtharatno prApta thAya che. . 1.. vicAraratnasaMgraha 2. savvattha-zabdArtha samuccaya 3. khaNDaprazasti-subodhinI TIkA 4. nemidUta-TIkA * zAMtistava kRti vigata para kramAMka naM. 4, 5, 6,7 upara noMdhAyela kRti vigato jJAnamaMdiramAM saMgRhIta che. - saMpA. For Private and Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra SHRUTSAGAR 5. damayantIkathA - campU- TIkA vairAgyazataka - TIkA 7. 9. karmacandravaMzotkIrtanakAvya-TIkA 11. * indriyaparAjayazataka- TIkA www.kobatirth.org 13. RSimaNDalaprakaraNa-avacUri (TIkA) * 15. bhAvavivecanam * 22 - gAthA kramAMka 1. gAthA naM. 4 2. gAthA naM. 8 3. gAthA naM. 11 4. gAthA naM. 9 5. gAthA naM. 13 10. laghuzAMtistava-TIkA 12. laghuajita - zAntistava - TIkA 14. zIlopadezamAlA - laghuvRtti * (* nizAnIvALA graMtho prAyaH aprakAzita che.) * uparokta graMtho sivAya rAjasthAnI padya nibaddha-kayavannAsaMdhi, karmacaMdravaMzAvalI rAsa, aMjanAsuMdarIprabaMdha, bArahavrata rAsa, jevI 14-15 kRtio, rAjasthAnI gadyabaddha bRhatsaMgrahaNI - jayatihuaNa - kalpasUtra - bhaktAmara - namotthuNaM sUtranA bAlAvabodho, aMcalamatasvarUpavarNana vagere khaMDanAtmaka-maMDanAtmaka graMtho temaja zatAdhika stavanAdi sphuTa sAhitya emaNe racyuM che. upAdhyAya matikIrti upA. sumatisiMdhura - upA. kanakakumAra gaNi nayanapramodagaNi, pramukha temane ghaNo vizALa ziSya-praziSyAdi parivAra hato. upA. zrInA vizeSa paricaya mATe maho. vinayasAgarajI saMpAdita 'nalacampU aura TIkAkAra maho. guNavinaya : eka adhyayana' pustaka khAsa jovuM. upA. guNavinaya kRta zAMtistava - TIkA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir January-February-2015 6. raghuvaMza - vizeSArthabodhikA TIkA * 8. sambodhasaptati-TIkA anya TIkAo hAthavagI na hovAthI anya TIkAo sAthe prastuta TIkAnuM samIkSAtmaka/ tulanAtmaka adhyayana zakya nathI. paraMtu kRtikAranI anya graMtharacanAonI jema A TIkA paNa prauDha ane vidvadbhogya che e vAta nakkI ja che. zAMtistava TIkA : vizeSa jJAtavya prasiddhapATha na jitAya sutuSTi 1. prasiddha zAMtistava (laghuzAMtistotra ) karatA prastuta TIkAmAM stavanA mULa pAThAMtaro nIce mujaba che. - janatAnAm nivRtti suzivaM - For Private and Personal Use Only TIkAgata mULapATha nicitAya tuSTi jantUnAm nivRti sazivaM
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 23 zrutasAgara 23 janavarI-pharavarI - 2015 6. gAthA naM. 17 vA 7. gAthA naM. 17 sUriH zrImAnadevazca sUrizrImAnadevazca 2. TIkAkArazrIe prasiddha artha karatA keTalAka sthAnoe viziSTa/bhinna artha karyA che. je nIce mujaba che - * nicitAya zabdano artha (prasiddha graMthomAM pATha ja na hovAthI) prApta nathI. TIkAgata artha :- 'karmano saMgraha ja jemane nathI tevA' evo artha karyo che. * kRtatoSA prasiddhArtha :- (nAmamaMtravALA vAkyanA prayoga vaDe) tuSTa karAyelI. TIkAgata artha :- jeNe bhavyajIvone saMtoSa Apyo che. tevI. * jayAvahebhavati prasiddhArtha :- he jayAvahe! (he jayane lAvanArI) he bhavati Apa TIkAgata artha :- vijayakArI hAthI jenuM vAhana che te. * sujaye prasiddhArtha :- sAro jaya pAmanArI ('bhagavatI' zabdanuM vizeSaNa karyu che. TIkAgata artha :- he jayAdevI! ('sujaye' - devI- nAma che.) * sattvAnAm prasiddhArtha :- anvaya 'abhayapradAnanirate' sAthe che. TIkAgata artha :- 'nivRtinirvANajAnani!' sAthe karyo che. * jayadevi! vijayasva-prasiddhArtha :- he devI! tuM jaya pAma! vijaya pAma! TIkAgata artha :- he jayadevi! tuM vijaya pAma. * guNapati! prasiddhArtha :- triguNAtmaka (sattva-rAjas-tamas guNothI yukta) devI! TIkAgata artha :- varadatva-dakSatA-dAkSiNyAdi guNane dhAraNa karanArI! * rAjaroga prasiddhArtha :- rAjA ane roga TIkAgata artha :- rAjaroga = kSaya 3. kartAe judA-judA sthaLe zabdasiddhi-pramANa vagere darzAvatA-bhAgavata, khaMDaprazasti, gaNaratnamahodadhi, anekArthasaMgraha, kAvyAlaMkAra, avyayazabdavRtti, siddhahemazabdAnuzAsana, pANinIyavyAkaraNa jevA graMthono prayoga karyo che. 4. gAthA naM.8mAM 'sarvasyA'pi ca saMghasya pada kahyA pachI 'sAdhunAM ca pada nyAsa(r) kAraNa, gAthA naM. 13mAM 'svasti ca' zabdamAM "svasti' avyayano zabda tarIke prayoganuM kAraNa, gAthA naM. 14mAM 'namo namaH' padamAM 'namaH' padanI dviruktinI zaMkA ane tenuM samAdhAna, e sivAya - 'svAmine, pradade, vidarbhitaH' zabdonI vyutpatti dhyAnAkarSaka che. For Private and Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SHRUTSAGAR 24 January-February - 2015 5. kartAe TIkAmAM gAthA naM. 1 thI 7, 10, 11, 15, 16, 17 'pathyA' chaMda (AryAno bheda) kahyo che. gAthA naM. 8mAM prathama dalamAM 'AryA', dvitIyadalamAM 'aSTAkSaravRtta' iMdanuM lakSaNa ghaTADyuM che. gAthA naM. 9, 12, 13, 14 mAM chaMdano spaSTa ullekha karyo nathI. 6. prabhAvaka caritramA laghuzAMtistava' racanAnuM kAraNa banelI mArI 'takSazilA mAM phelAI hovAnI noMdha che. jyAre prastutavRttimAM te 'zAkambharIpura' mAM hovAnI ghaTanA cha. tapA. guNaratnasUrijI e 'kriyAratnasamuccaya graMthamAM temaja tapA. munisuMdarasUrijI e 'gurvAvalI'graMthamAM paNa A ghaTanA 'zAkambharIpura'mAM thayArnu noMdhyuM che. 7. mAnadevasUrijIne prabhAvakacaritramA 'caMdragaccha nA hovAnuM jaNAvyuM che. jaina paraMparAnA itihAsa (bhA. 2, pR. 10)mAM temane vanavAsIgacchanA-caMdrakulanA kahyA che. jyAre, TIkAnA prAraMbhamAM ja upA. zrI e - 'purA'smadgacche zrImAnadevasUrayo babhUvuH' e vAkyathI emane prastuta 'kharataragaccha nA jaNAvyA che. upA. zrInI gacchaprIti ja AnuM kAraNa haze. bAkI anya pramANo joI temanA gacchano nirNaya vidvAno kare e vadhu yogya che. prastuta kRtinA saMpAdana mATe kula pAMca hastaprato amane prApta thaI che. temAM 1. zrI haMsavijayajI jJAnamaMdira, vaDodarA, kra. naM. 138 2. zrI haMsavijayajI jJAnamaMdira, vaDodarA 3. mohanalAlajI jaina jJAnamaMdira, surata 4. zrInemi-vijJAna-kastUrasUrijI jJAnamaMdira 5. zrI hemacaMdrAcArya jaina jJAnamaMdira, pATaNanI che. temAM 1, 2 naM. nI prata 5 naM. nI pratano utAro (Second Copy) che. jyAre 5 naM. nI prata vRttikAra zrI guNavinayajI ma. sA. nA hAthe ja lakhAyela hovAnuM pratanI aMtya puSpikAmAM jaNAvyuM che. tethI vRttikAranA svahaste lakhAyelI prata amane saMpAdana mATe maLI e amArA mATe gauravArha vAta che. saMpAdana mATe prata ApavA badala te sarve jJAnamaMdiranA kAryavAhakono khUba-khUba AbhAra. vidvadbhogya prastuta kRtinA saMpAdanamA kSati rahI hoya to vidvajjano amane kSantavya kare ane te tarapha aMgulInirdeza paNa kare. For Private and Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kharataragacchIya mahopAdhyAya zrIguNavinayagaNiviracitaTIkAlaGkRtam _pUjyAcArya zrImAnadevasUriviracitaM 'zrIlaghuzAntistotram' smRtvA zrIzrutadevIM, kavivizrutakIrtimastamitadoSAm / zrIzAntinAthamathazAnti-nikarakaraM mAnase kRtvA ||1|| zrIjayasomopAdhyAya-gurUn gurugauravaM nmskRty| vacmi zrIzAntistava-vRttiM lezena zubhavRttyA / / 2 / / [yugmam] tatrAdau zrIzAntistavotpattiH pratipAdyate purA'smadgacche zrImAnadevasUrayo babhUvuH / ekadA naDUlanagare te caturmAsI tasthuH / tasminneva samaye zAkambharIpure zrIsaGghaH zAkinImarakopadraveNA'tyarthaM vyathitaH / tadA saGghana vimRzya mahAprabhAvaka-zrImAnadevasUrINAM savidhe manujapreSaNena vijJaptirvidadhe'yathA'tra marakopadravo'sti, tadvAraNAya kazcidupAyo vidheyH| tato mAnadevasUribhiH zrIsaGghopadravavAraNAya'yaM zrIzAntistavaH pressi| tataH tatpaThanAt tadbhavaNAcca shaantirutpede| evamasya shaantistvsyotpttiH| uktaM cA'smadgacchIyapUrvagurUNAmavadAteSu'naDDUlanAmanagare kRtameghakAlaiH, shaakmbhriipursmaagtsngghvaacaa| zAntistavaH prabalamAribhayApahArI, yairnirmame suvihitakramamArgadIpaiH / / 1 / / ' [ ] atha zAntistavavyAkhyAtumAha zAntiM zAntinizAntaM, zAntaM zAntAzivaM nmskRty| stotuH zAntinimittaM, mantrapadaiH zAntaye staumi / / 1 / / vyAkhyA-'aham' itysmtpryogo'nukto'pyaa''kssipyte| ahaM mantrapadaiH - mantrAHdevAdisAdhanAni, devAdayaH sAdhyante'nena devAdisAdhanam, mahAbIjAdItyukteH, teSAM pdaani-vaakyaani| yadanekArthaH- 'padaM sthAne vibhaktyante, zabde vaakyengkvstunoH| For Private and Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SHRUTSAGAR 26 January-February-2015 trANe pAde pAdacihne, vyavasAyApadezayoH / ' [ anekArthasaGgraha, 2/232] iti / taiH, zAntaye zAntiyogAt tadAtmakatvAt tatkartRtvAcca zAntiH, tasmai - zrIzAntinAthAya, arthavazAdvibhaktipariNAme zAntiM staumi varNayAmi / yat kriyAkalApe - stavane nauti stauti, prazaMsati zlAghate ca varNayati / iTTe kavayati kavate, vikatthate cAbhinandati ca / / ' [ ] iti / kiM kRtvA ? zAntiM - zrIzAntinAthaM namaskRtya - praNipatya / kiM viziSTaM zAntim? zAntinizAnta - zAmyatyazubhamanayA, zamanaM vA zAntiH, zamyAdityAzAsyamAnA vA, 'tikkRtau nAmni [siddhahema 5 / 1 / 71] iti tik, zAntiH - bhadram / yadanekArthaH-'zAntirbhadre zame'rhati' [ anekArthasaMgraha, 2/204 ] bhadrazamayoH striyAm, arhati puMsi, tasyA nizAntaM- sadanam / yadanekArthaH- 'nizAntaM sadane zAnte, prabhAte'pi [anekArthasaMgraha, 3-286 ] punaH kimbhUtam ? zAntaM - dAntam, zAmyati sma zAntaH / yadanekArthaH- 'zAnto dAnte rasAntare [ anekArthasaMgraha, 18 / 203] dAnte - nivRttaviSaye vAcyaliGgaH / punaH kimbhUtam ? zAntAzivaM zAntAni - upazAntAni - nivRttAnyazivAniakalyANAni yasmAt saH, tam / garbhasthe'smin pUrvotpannA'zivazAntirabhUditi / kimartham? stotuH-stavanakartuH, upalakSaNatvAt zrotuzca zAntinimittaMkalyANahetoH / yadvetthaM padayojanA kAryA-zAntiM namaskRtya staumi prakaraNAt zAntimeva / kasyai? stotuH zAntaye zAntyartham / tatra hetugarbhitaM vizeSaNamAha / kimbhUtaM zAntim ? zAntinimittaM - zAntikAraNam / iti prathamapathyAryArthaH / / 1 / / omiti nizcitavacase, namo namo bhagavate'rhate pUjAm / zAntijinAya jayavate, yazasvine svAmine daminAm ||2|| pathyA / / vyAkhyA- zAntijinAya namo namaH / nanu 'namo namaH' iti paunaruktyaM doSa iti ced, n, hRtacittaH san yatpada - mekasminnevArthe punaH punarvakti tatra punaruktatvaM doSAya na bhavati, apitvalaGkArAyeti / tathA ca rudraTaH- 'vadavadetyAdi jayajayetyAdi' tatra vada-vadeti harSe, tava - tavAsmIti bhaye, citraM citramiti vismaye, hA-heti zoke, jaya-jayeti stutau kuru-kurviti tvarAyAm, dhig- dhigiti nindAyAm, dizidizIti vipsAyAM-sarvasyAM dizItyarthaH, vAraM vAramiti lokaprasiddham - ityAdivadatra na paunaruktyadoSaH, [kAvyAlaMkAra, adhyAya 6, zloka 30 - 33] yadvA prarSe dvivacanam / * kimbhUtAya zAntijinAya ? omiti nizcitavacase 'om' iti omiti sakalaprAmANikajanaiH pramANatvenA'GgIkRtasvarUpam, nizcitaM - nizcayaH, bhAve ktaH, For Private and Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 27 zrutasAgara janavarI-pharavarI - 2015 tadvidyate yasmiMstanizcitam, abhrAditvAdapratyayaH / nizcitaM ca saMzayA'bhAvavad vacaHvacanaM yasyA'sau nizcitavacAH, tasmai nishcitvcse| tathA ca paJcatriMzadvacanAtizayeSvekA-dazo'yaM saMzayAnAmasambhavo'sandigdhatvamityukto'tizayaH / yadanekArthaH- 'iti svarUpe sAnnidhye' [anekArthasaMgraha, pariziSTakANDa, zloka-28] ityaadi| punaH kimbhUtAya? bhagavate-bhagaH-jagadaizvaryaM jJAnaM vA'styasya bhagavAn, atizayanematuH tasmai bhgvte| punaH kimbhUtAya? arhate pUjAM-zakrAdikRtAma_marhatItyarhan, 'sug-dviSArhaH satrizatru-stutye' [siddha. 5 / 2 / 26] ityatRz-pratyayaH, tasmai punaH kimbhUtAya? jayaHrAgadveSamohAnAM vijayaH, parAbhava ityrthH| sa vidyate yasyA'sau jayavAn / 'mavarNAvarNAntAd' iti mavarNAvarNopadhAcca yavAdivarjAt parasya matormasya vH| tasmai jyvte| punaH kimbhUtAya? yazasvine-yazaH-kIrtirvidyate yasyA'sau yshsvii| asmAyAmedhAsragbhyo(srajo)viniH [pANi. 5 / 2 / 121] iti asantAd viniH| ___ punaH kimbhUtAya? daminA-damo vidyate yeSAM te daminaH-sAdhavaH, teSAM svAmineprabhave, svAminnaizvarye [paanni.5|2|126] iti aizvarye gamye dhanavAcinaH svazabdAd Amin-pratyayo nipaatyte| sva-dhanamasyA'stIti svAmI, svavAna anyH| atrAtmAdAvarthAntare svazabdovarttate, ato'traizvaryaM na prtiiyte| atra pathyAyAmiyanti mantrapadAni bodhyAni-OM namo bhagavate'rhate zAntinAthasvAmine' iti dvitIya pathyAryArthaH] ||2|| sakalAtizeSamahA-sampattisamanvitAya shsyaay| trailokyapUjitAya ca, namo namaH zAntidevAya / / 3 / / vyAkhyA - evaMvidhAya zAntidevAya namo namaH / atra carcA praagevaavaaci| kimbhUtAya? sakalAtizeSakamahAsampattisamanvitAya-sakalAH-samastAH, dezato nyUnatAyAmapi sakalA iti vyvhriynte| tathA coktam- 'samudAyavRttayaH zabdA avayaveSvapi vartante / tata ekAdikoppRSyAdiH sptrssyaadishbdrbhidhiiyte| yathA-udita ekaH saptarSiH, phalita ekaH paJcAmraH, puSpitau paJcAmrau [ ] iti / ataH 'atizeSAH' iti mahAsampattInAM vizeSaNaM vinyastam / tatrA'tizeSA ityasyArthaH atikrAntaH zeSaH upayuktetaro yAbhistA atizeSA, niHzeSA ityrthH| tatra svArthe ka-pratyayaH, atizeSakAH / evaM vidhA yA mahAsampattayaH suranikarakRtasamavasaraNarddhayaH, tAbhiH samanvitaH-sahitaH, tasmai For Private and Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 28 SHRUTSAGAR January-February -2015 sarvAtizeSakamahAsampattisamanvitAya / samastArthatve asvarasatya(?) sakalAH-savijJAnA iti vA vyAkhyeyam / yadanekArthaH- 'kalA syAt kAla-zilpayoH [anekArthasaMgraha, 2/488] iti| tatra zilpaM-vijJAnamiti, samavasaraNe vijJAnasya ghttmaantvaat| upayuktetare lakSyamadaH-'mandAkinyAH payaH zeSaM, digavAraNamadAvilam' iti [ ] / punaH kimbhUtAya? zasyAya-prazasyAya, prazaMsAyogyAyetyarthaH 'zaMsU stutau siddha. dhAtu 1550, pANi. dhAtu. 1774] kRSivRSIti vAkye'pi shsym| tathA caH - samuccayArthaH / trailokyapUjitAya-'traya eva lokastrailokyam' iti gaNaratnamahodadhau, tena pUjitAya-arcitAya | pathyAryA / atreyanti mantrapadAni-'sakalakalAtizeSaka-mahAsampatsamanvitAya trailokyapUjitAya namo namaH zAntidevAya' iti [tRtIyapathyAryArthaH] ||3|| sarvAmarasusamUha-svAmikasampUjitAya nicitAya / bhuvanajanapAlanodyata-tamAya satataM namastasmai / / 4 / / pathyA / / vyAkhyA - satataM-nirantaraM tasmai-zrIzAntaye nmH| yattadornityasambandhAta tacchabdena yaH pUrvAsu vyAkhyAtaH tasmai nama iti| kimbhUtAya tasmai? sarvAmarasusamUhasvAmikasampUjitAya-sarve ca te'marasusamUhAzcadevAnAM zobhanavrajAH, teSAM yaH svAmI-prabhUrindraH, svArthe kaH, tena smpuujitaaysmygrcitaay| .. tathA nicitAya-ni upasargo'bhAvavAcI bRhannyAse, citaM-cayanam, karmaNAM na vidyate citaM yasyA'sau nicitaH, tasmai karmopacayarahitAyetyarthaH / kvacid na jitAya' iti paatthH| tatra na jitAya-kenA'pi na parAbhUtAyetyarthaH / tathA bhuvanajanapAlanodyatatamAya-bhuvanajanAnAM-vizvatrayIlokAnAM pAlanAyarakSaNAyodyatatamaH-atizayenodyataH sAvadhAnaH, udyatatamaH, atizAyane tama-viSThanau' [pANi. 5 / 3 / 55] iti atizAye tmp| . atreyanti mantrapadAni-'sarvAmarasusamUhasvAmi[kAsampUjitAya bhuvnjnpaalnodytaay|' iti [caturthapathyAryArthaH] ||4|| sarvaduritaughanAzana-karAya srvaashivprshmnaay| duSTagrahabhUtapizAca-zAkinInAM pramathanAya / / 5 / / pathyA / / vyAkhyA-tasmai namaH, punaH kimbhUtAya? sarvaduritoSanAzanakarAya-sarvaduritaughAnAM For Private and Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 29 zrutasAgara 29 janavarI-pharavarI - 2015 samastapApasamUhAnAM nAzanaM-vidhvaMsanaM karotIti sarvaduritaughanAzanakaraH, tsmai| punaH kimbhUtAya? sarvAzivaprazamanAya-sarvANyazivAni-akalyANAni prazamayatiupazamayatIti sarvAzivaprazamanaH, tasmai srvaashivprshmnaay| tathA duSTagrahabhUta-pizAcazAkinInAM pramathanAya-duSTagrahAH-sUryAdayo'zubhagocaravartinaH, bhUtapizAcAzca vyantarabhedAH, te hi prAyaH skhalitAdau chalanaparAH, zAkinyazca duSTamantrasmaraNavatyaH striyaH, tAsAM pramathnAti-viloDayatIti pramathanaH, tasmai prmthnaay| atreyanti mantrapadAni-'sarvaduritavinAzanAya sarvAzivaprazamanAya sarvaduSTagrahabhUtapizAca-mArizAkinIpramathanAya' iti / atra mantre katicit padAnyargalAni nyUnAni ca dRzyante / tAni sUtre kavinA chandobhaGgabhayAnna likhitaani| argalAni likhitAnIti smbhaavyte| [iti paJcamapathyAryArthaH] / / 5 / / yasyeti naammntr-prdhaanvaakyopyogkRttossaa| vijayA kurute janahita-miti ca nutA namata taM zAntim / / 6 / / pthyaa|| vyAkhyA-yasya-zrIzAntaH iti-ukto vakSyamANazca yo nAmagarbhito mantraH-nAmamantraH, tena pradhAnaM-mukhyaM yadvAkyam, tasyopayogena-svasamIpe yojanena, tat smaraNenetyarthaH, kRtaH-vihito janAnAM-bhavyajanAnAM toSaH-santoSaH svAsthyaM yayA sA evaM vidhA vijayAdevI janahitaM-janAnAM hitaM-pathyaM kurute| 'hitaM pathye gate dhRte' [anekArthasaMgraha, 2/214] ityanekArthaH, yallakSyam 'hitaM manohAri ca durlabhaM vacaH [kirAta, sarga-1/zloka-4] ca-punaH, iti-pratyakSaM yA nutA-stutA kavibhiH / 'iti svarUpe sAnnidhye, vivakSAniyame mte| hetau prakAra-pratyakSa-prakAzeSvavadhAraNe / / ' [anekArthasaMgraha, pariziSTakANDa, zloka-28] 'evamarthe samAptau syAd avasAne samarthe' [anekArthasaMgraha, 3/329] ityanekArthaH / atra mantrapadaM nAsti, tena na lilikhe| [iti SaSThapathyAryArthaH] / / 6 / / bhavatu namaste bhagavati! vijaye! sujaye! praaprairjite| aparAjite! jagatyAM jayatIti jayAvahebhavati! |7 / / pathyA vyAkhyA-he bhagavati! te-tubhyaM namo bhvtu| tAM bhagavatI nAmabhirvizeSayati-he vijaye! he sujaye! arthatayorvizeSaNamAha-kimbhUte? parAparairajite-pare cA'nye zatravaH, apare ca svIyAH, tairajite-na jite'praabhuute-ajite| For Private and Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SHRUTSAGAR 30 January-February-2015 atha kriyAntarayojanenA'parAjitAM devIM darzayati he jayAvahe bhavati ! jayAvahaHvijayakArI ibhaH - karI yAnatvena vidyate'syA iti jayAvahebhavatI, tasyAH sambodhane he jayAvahebhavati! he aparAjite ! jagatyAM viSTape tvatsAnnidhyAd bhaktaloka itipratyakSaM jayati - sarvotkarSeNa varttate / atreyanti mantrapadAni - 'namo bhagavati! jaye! vijaye! ajite! aparAjite ! jayantI[nti]! jayAvahe !' iti / atra mantragAthayoH samAdhividhiH pUrvavadvidheyaH / iti [saptamapathyAryArthaH] / / 7 / / sarvasyA'pi ca saGghasya, bhadra-kalyANa-maGgalapradade ! sAdhUnAM ca sadA ziva-tuSTi - puSTiprade jIyAH ||8|| vyAkhyA-atra prathamadale AryAlakSaNamIkSyate, dvitIya dale tu aSTAkSaravRttalakSaNam, paraM mahAkaviprayuktatvena na doSaH / he bhagavati! tvaM jIyAH - jayavatI bhUyAH / atha bhagavatIM vizeSaNaiH sambodhayati - he sarvasyA'pi ca saGghasya - sAdhu-sAdhvI - zrAvaka-zrAvikAlakSaNasya, naikasyaiva, saGghasyeti vyavacchedArthaM sarvasyA'pi cetyuktam / bhadrakalyANamaGgalAni pradadAtIti bhadrakalyANamaGgalapradadA / atra kavinaikArthA eva trayo'pi zabdA atizayadyotanAya prayuktAH sambhAvyante / atizayena kalyANadAtrItyarthaH / yadvA bhadrAniprazasyatamAni yAni maGgalAni ca vipadupazamarUpANi, kalyANAni ca sampadutkarSarUpANi tAni pradadAtIti bhadrakalyANamaGgalapradadA, tasyAH sambodhane - he bhadrakalyANamaGgalapradade / 'bhadraM tu maGgale / mustaka- zreSThayoH sAdhau, kAJcane karaNAntare [ anekArthasaMgraha, 2/454] ityanekArthaH / 'dadAti-dadhAtyorvibhASA' [ pANi. 3 | 1 | 139 ] iti vikalpena zaH, zitvAt zlukAryam, dvitvAdi, tena dadaH, dadhaH, pakSe NaH, tathA ca dAyaH, dhAyaH iti / atra sopasargatve'pi zaH sametaH, taccintyam / yadvA samAdhividhirayam- 'dadi dAne' [pANi dhAtu. 1/17] - asya ghAtoH 'pradadate iti 'pradadaH' iti rUpaM sidhyati / ca-punaH sAdhUnAm-anagArANAM sadA-nityaM tuSTiM ca puSTiM ca dharmasya, yadvA tuMSTeH - svAsthyasya puSTiM poSaM pradadAtIti tuSTipuSTipradA, tasyAH sambodhane-he tuSTipuSTiprade! atrA'nupasargAdeva 'pradaH pradhaH' iti| saGghapadena sAdhavo'pi sametAH, tarhi pRthak sAdhupadaM kimityAnItam ? ucyate 'pradhAnatvAt, yathA sainyamAyAtam, rAjApi sameta iti / yathA vA saMyamapadasaGgRhItamapi brahmacaryapadaM pRthak praNyagAdi' / For Private and Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org janavarI-pharavarI - 2015 zrutasAgara atreyanti mantrapadAni'sarvasaGghasya bhdrklyaannmngglprdde| sAdhUnAM zrIzAntituSTipuSTide !' iti ||8|| bhavyAnAM kRtasiddhe !, nirvRtinirvANajanani ! sattvAnAm / abhayapradAnanirate!, namo'stu svastiprade! tubhyam / / 9 / / 31 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyA - atrAntacaraNe gurorapi laghutA jJeyA / purata etadeva spaSTIkariSyate / atha vyAkhyA vidhiiyte| he bhagavati! tubhyaM namo'stu / atha vizeSaNaiH sambodhayati - he bhavyAnAM kRtasiddhe ! kRtA siddhiH - prArabdhakAryaniSpatiryayA sA tasyAH sambodhane he kRtasiddhe ! tathA he sattvAnAM-prANinAM nirvRtinirvANajanani ! nirvRtiH- saukhyaM, nirvANaM-mokSaH, yadvA sukhamAtram, tayorjananIva mAteva utpAdayitrItyarthaH / yadvA te janayatIti jananI, yuT-pratyaye rUpam, tasyAH sambodhane - he nirvRtinirvANajanani ! atha 'nirvRtiH mokSe mRtya sukhe sausthe' [anekArthasaMgraha, 3/286] tathA 'nirvANaM mokSanirvRtyoH' [anekArthasaMgraha, 3/222], tatra nirvRtiH sukhamAtram [ ] ityanekArthaH / mokSadAtRtvamasyAH sAkSAnnaghaTata ityasvarasAdiyamarthaghaTanAkRteti(?) / tathA he abhayapradAnanirate!- bhayAbhAvo'bhayam, tasya yat pradAnaM tyAgaH, tatra niratA - AsaktA, tasyAH sambodhane - he abhayapradAnanirate! svastiprade! svasti-kSemaM pradatAtIti svastipradA, tasyAH sambodhane - he svastiprade! yadanekArthaH- 'svastyAzIH -kSema - puNyAdau [anekArthasaMgraha, pariziSTakANDa, zloka33] supUrvAdaste sorasteH zididitau svasti, AdizabdAdavinAzAdau / atreyanti mantrapadAni - svastide! bhavyAnAM kRtasiddhivRddhinirvRtinirvANajanani! satvAnAmabhayapradAnarate!' iti / / 9 / / bhaktAnAM jantUnAM zubhAvahe ! nityamudyate ! devi ! samyagdRSTInAM dhRti-rati-mati buddhipradAnAya // 10 // jinazAsananiratAnAM, zAntinatAnAM ca jagati jantUnAm / zrI- sampat-kIrti - yazo varddhani ! jayadevi! vijayasva ||11|| ubhe'pi pathye [yugmam] vyAkhyA- he jayadevi ! devi! tvaM vijayasva - jayavatI bhava / atha vizeSaNaiH sambodhayati For Private and Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SHRUTSAGAR 32 January-February - 2015 - he bhaktAnAM - sevAkartRNAM jantUnAM - prANinAM zubhAvahe-zubhaM-kalyANamAvahayatikArayati svasevakairiti shubhaavhaa| AG pUrvakasya vahateH krotyrthtaa| tasyAH sambodhane-zubhAvahe! tathA he samyagdraSTinAM-samyaktvavatAM dhRtiratimatibuddhipradAnAya-dhRtizca-dhairya, sukhaM santoSo vA, ratizca rAgaH dharmakaraNe'nurAgaH, matizca satpathA'nusaraNe icchA, buddhizca dhIH, tAsAM yatpradAnam, tasmai dhRtirtimtibuddhiprdaanaay| nityaM-satatam udyate! sAvadhAne! 'dhRtiryogavizeSe syAd, dhAraNA-dhairyayoH sukhe| santoSAdhvarayozcA'pi... / / 1 / / (anekArthasaMgraha, 2/178] ratiH smarastriyAM rAge rate [anekArthasaMgraha, 2/ 194] matirbuddhIcchayoH [anekArthasaMgraha, 2/189] itynekaarthH| tathA jagati-vizve jantUnAM zrI-sampat-kIrti-yazovarddhani! zrIzca kamalA, sampacca sampattiH, tayoH kIrtiH-vistAraH, yadvA- 'dAnapuNyabhavA kIrtiH, parAkramakRtaM yazaH / ekadiggAminI kIrtiH, sarvadiggAmukaM yazaH [ ] iti, tAni varddhayati-pallavayatIti zrI-sampat-kIrti-yazovarddhanI, tasyAH sambodhane-he zrI sampatkIrtiyazovarddhani! 'kIrtiryazasi vistAre, prAsAde kardame'pi c| [anekArthasaMgraha, 2/165] ityanekArthaH / zlokaH kIrtiryazo'bhikhye[ ]-ityukteH kIrtiyazasorekArthatve'yaM vizeSaH prtipaaditH| kimbhUtAnAM jantUnAm? jinazAsananiratAnAM-jinamatA''saktAnAM ca-punaH zAntinatAnAMzAntaye zrISoDaza-jinAya natAH-praNatAH zAntinatAH, teSAM shaantintaanaam| atreyanti mantrapadAni-'bhaktAnAM zubhAvahe! samyagdraSTinAM dhRtiratimatibuddhipradAnodyate! jinazAsananiratAnAM zrIsampatkIrtiyazovarddhani! iti [dazamaikAdazamapathyAryArthaH] ||10||11|| slilaanl-viss-vissdhr-dussttgrh-raaj-rog-rnnbhytH| rAkSasa-ripugaNa-mAri-caureti-zvApadAdibhyaH / / 12 / / atha rakSa rakSa sazivaM, kuru kuru zAntiM ca kuru kuru sdeti| tuSTiM kuru kuru puSTiM, kuru kuru svastiM ca kuru kuru tvam / / 13 / / ubhe'pi pthye|| bhagavati! guNavati! ziva-zAnti-tuSTi-puSTi-svastIha kuru kuru jnaanaam| OMmiti namo namo hrIM hrIM hU~ hraH yaH kSaH hrIM phaT phaT svAhA / / 14 / / vyAkhyA atra vRtte mantragarmitatvena chndobhedmvsiiyte| atha vyAkhyA vitanyateatheti maGgalArthaH / he bhagavati! aizvaryavati! he guNavati! varadatvadakSyadAkSiNyAdiguNadhare! For Private and Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 23 zrutasAgara janavarI-pharavarI * 2015 tvaM rakSa rkss| kebhyaH? salilA-'nala-viSa-viSadhara-duSTagraha-rAjaroga-raNabhayataHsalilaM ca jalama, analazcA'gniH, viSaM ca kSveDaH, viSadharAzca sarpAH, duSTagrahAzca sUryAdayo'zubhagocaravartinaH, rAjarogazca kSayarogaH, yadvA rAjAnazca nRpAH, rogAzca vAtapitta-zleSmasannipAtajA vyAdhiprabhedAH, raNazca vigrahaH, teSAM yadbhayaM-bhIH, tasmAt / tathA rAkSasa-ripugaNa-mArI-caure-ti-zvApadAdibhyaH-rAkSasAzca-rAtriJcarAH, ripugaNAzca vairivRndAni, mArI ca sarvalokavyApinImRtiH, caurAzca pATaccarAH, Itizca dhAnyAdhupadravakArI pracuro mUSikAdiprANigaNaH, zvApadAzca hiMsrA vyAghrAdayaH, te AdiryeSAM duSTavyantarAdInAm, tebhyaH / tathA sazivaM-sakalyANam, 'lakSmIvRndam' ityadhyAhAryaM vyAkhyeyam, kuru kuru / yatra 'suzivam' iti pAThastatra tu cArutaiva, nA'dhyAhAraH krttvyH| ca-punaH sadA nityam iti-pratyakSa zAntiM kuru kuru| tathA tuSTiM-toSaM kuru kuru| tathA puSTiM-sukhapoSaM kuru kuru| tathA svastiM ca kalyANaM kuru kuru| c:smuccye| nanu 'svasti' ityasyA'vyayatvAt kathaM 'svastim-ityatram svAdyutpattiucyate? tatpratirUpakaH zabdo'yam, ityata etatprayogasyA'duSTatvam, bhAgavate'pyasya zabdatvena bhaNanAt 'tvaM padrathAnAM kila yuthapAdhipo-ghaTasva no svastaya AzvanUha' [bhAgavata] iti| tathA khaNDaprazastAvapi-'samastanigamastuto nRharirastu naH svastayaH [khaNDaprazasti] iti| atra pathyAyAmantacaraNe 'kuru kuru svastiM ca kuru kuru tvam iti lakSaNe'yaM samAdhividhiH-'laghutA'pi kvacid guroH' ityatra kvacidgrahaNaM lkssyaanurodhaarthm| tena hrAdikasaMyoge puraH sthite pAdAdAvapi lghorgurutvaabhaavH| yathA darzanaM hAdikasaMyoge yathA- tava hriyApahriyA mama hIrabhUta, zazigrahe'pi hRtaM na dhRtA ttH| bahulabhrAmaramecakatAmasaM, mama priye! kva sameSyati tatpunaH? ||1|| [ ] tathA- 'dhanaM pradAnena zrutena kI [ ] ityAdi / tathA ziva-zAnti-tuSTi-puSTisvasti iha-saGgha janAnAM bhaktAlokAnAM kuru kuru| zivaJca zAntizca tuSTizca puSTizca svasti ca samAhAre dvandvaikatve shivshaantitussttipussttisvsti| 'omiti' iti paadpuurnne| anyAni purato mntrpdaanyev| atra vRttatraye mantrapadAnyamUni-'rogajalajvalanaviSaviSadhara duSTajvaravyantararAkSasaripumAricauraItizvApadopasargAdibhayebhyo rakSa rakSa, zivaM kuru kuru, tuSTiM kuru kuru, puSTiM kuru kuru, OM namo namaH hUM hraH yaH kSaH hrIM phaT phaT svaahaa| phaDiti For Private and Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SHRUTSAGAR 34 January-February - 2015 vighnotsAraNe, 'phaD hanti [avyayazabdavRtti, sUtra-72] iti avyayazabdavRttau / zAntistavasUtre tu 'hrAM hrIM' iti varNadvayamadhikaM dRzyate, tatsvarUpaM na vidmaH / atra pUrvavRtteSu pRthak pRthaJ yAni mantrapadAnyuktAni tAni sAkalyena darzyante- OM namo bhagavate'rhate zAntinAthasvAmine sakalakalAtizeSa kAmahAsampa-tsamanvitAya trailokyapUjitAya namo namaH zAntidevAya sarvAma[susamUhasvAmisampUjitAya bhuvanajanapAlanodyatAya sarvaduritavinAzanAya sarvAzivaprazamanAya sarvaduSTagrahabhUtapizAcamArizAkinIpramathanAya namo bhagavati! jaye! vijaye! ajite! aparAjite! jayantI(nti)! jayAvahe! sarvasaGghasya bhadrakalyANamaGgalaprade! sAdhUnAM zrIzAntituSTipuSTide! svastide! bhavyAnAM siddhivRddhi-nivRtinirvANajanani! satvAnAmabhayapradAna[niArate! bhaktAnAM zubhAvahe! samyagdRSTInAM dhRtiratimatibuddhipradAnodyate! jinazAsananiratAnAM zrIsampatkIrtiyazovarddhani! rogajala-jvalanaviSaviSadharaduSTajvaravyantararAkSasaripumAricauraItizvApadopasargAdibhayebhyo rakSa rakSa, zivaM kuru kuru, [3] tuSTiM kuru kuru, puSTiM kuru kuru, namo namaH hU~ hraH yaH kSaH hrIM phaT phaT svaahaa| [iti dvAdaza-trayodaza-caturdazakAvyatrayArthaH / / ||12||13||14 / / evaM yannAmAkSara-purassaraM saMstutA jyaadevii| kurute zAntiM namatAM, namo namaH zAntaye tasmai / / 15 / / iyaM pathyA vyAkhyA-tasmai zAntaye namo nmH| tacchabdo ycchbdmpeksste| "evam' iti prakRtaparAmarza, evam-amunA prakAreNa yannAmAkSarapurassaraM yasya-zrIzAnteH nAmAkSare'zAnti iti varNadvaye purassare-mukhye yatra-saMstave, takriyAvizeSaNam, saMstutA satI jayAdevI namatAM-praNAmaM kurvatAM zAntiM kurute| [iti paJcadazamapathyAryArthaH] / / 15 / / iti pUrvasUridarzita-mantrapadavidarbhitaH stavaH shaanteH| salilAdibhayavinAzI, zAntyAdikarazca bhaktimatAm / / 16 / / pathyA vyAkhyA-iti-uktaprakAreNa pUrvasUribhiH-pUrvAcAryaiH darzitaiH-gurvAmanyAyapUrvakaM prakAzitaiH mantrapadairvidarmitaH-viracitaH zAnteH stavaH salilAdibhayaM vinAzayatItyevaM zIlaH salilAdibhayavinAzI, ca-punaH zAntirAdireSAM tuSTipuSTyAdInAM te zAntyAdayaH, tAn karotIti shaantyaadikrH| keSAm? bhaktimatAM-bhaktA naam| nanu 'vidarbhitaH' 1. A kRti prAyaH adyAvadhi aprakAzita che. jJAnamaMdiramA saMgRhIta prata kramAMka 32362 nA AdhAre A sUtrasaMkhyA jaNAvI che. pratamAM sUtra 'phaT vighna praniha UtsaraNe' A rIte maLe che:-saMpA. For Private and Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 35 zrutasAgara janavarI-pharavarI - 2015 iti kathaM syAt, yataH 'dRbhait granthe' [siddha. dhAtu. 575] aiditvAned, 'dRbdhaH, dRbdhavAn' iti syaat| ucyate-'bhUvAdigaNAH svArthaNijantA api bahulaM bhavanti-yathA rAmo rAjyamakArayata-akarodityarthaH / tathA taudAdiko'pi Nijanto'yaM vidarbhitaHvidRbdha ityrthH| [iti SoDazapathyAryArthaH] yazcainaM paThati sadA, zrRNoti bhAvayati yo ythaayogm| sa hi zAntipadaM yAyAt, sUrizrImAnadevazca / / 17 / / pathyA / / vyAkhyA-yaH puruSa enaM stavaM sadA-nityaM paThati-vyaktavAcA bhaNati, ca-punaH yaH zrRNoti-karNAbhyAmAkarNayati, tathA yaH yathAyoga-yogaH-dhyAnam, prastAvAddharmadhyAnam, tamanatikramya yathAyogaM bhAvayati-dhyAyati, sa hi sphuTaM zAntipadaM-zAntisthAnaM mokSamiti yAvat, yadvA zAntirUpaM padaM-vastu yaayaat-praapnuyaat| 'padaM sthAne vibhaktyante, zabde vAkyeka vastunoH [anekArthasaMgraha, 2/232] ityaadi| 'hiH' iti sphuTArthe hetau c| ca-punaH sUrizrImAnadevaH zAntistavakartA zAntipadaM yaayaat| etAvatA granthakA svanAmApi drshitm| [iti saptadazamapathyAryArthaH] / / 17 / / - / / iti vAcanAcAryazrIpramodamANikyagaNi-ziSyanayasomopAdhyAya ziSyavAcanAcArya-zrIguNavinayaiH zrIbilvataTapUre / / saM. 1659 varSe yugapradhAnazrImajjinacandrasUrirAjye AcAryazrIjinasiMhasUripallavitasAdhusAmrAjyaprAjye viraciteyaM zrIzAntistavavRtti yathAmati vizodhyA''gamAmnAyavidbhiH vidvdbhiH| anAvagamAt smRtyAbhAvAd gambhIrArthatvAcca yaH ko'pi samyagartho'tra na praNItaH, tatra vRttipraNeturna doSazcetasi dhAryaH, kintu vicAryotsArya iti vRttikRdvijnyptiriti| zrIkSemazAkhAsu babhUvuruttamAH, zrIkSemarAjA rjtaabhkiirtyH| tatpaTTapUrvAcalacUmbibhAnavaH, pramodamANikyasuvAcakA babhuH / / 1 / / yatpAvaM mumucurna cAdbhutaguNaiH zobhAratI bhaartii| yatkIrtiH sakalAmilAmalamayAsInnirmalA'pi priyaa| svairaM yatpramadA svabhAvasalabhaM strIcApalaM ko janaH?| zakto vArayituM bhaved bhuvi bhavAnIzopamAdhAryapi / / 2 / / madguravaH suratarava-ste zrIjayasomapAThakAH prbhvH| tatpaTTe vijayante, prItikarAH sarvalokAnAm / / 3 / / yugmam / / For Private and Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra SHRUTSAGAR www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 36 teSAmAdezavazAd vRttimimAM samadRbhad varAM sugamAm / vAcakagaNiguNavinayo, yathAmati svaparahitahetoH ||4|| January-February-2015 vizodhyeyaM budhairbudhyA, vicArya gatamatsaraiH / mahatAmapi yato mohaH, kimanyeSAM tapasvinAm ||5|| / / zrIzAntinAthaprAsAdAt zrIzAnti-tuSTi-puSTayo bhavantu / paNDitazrIkSemaraGga-gaNiziSya-paNDitapremamandira-munibhyo dattA svahastAbhyAM likhitvA vAcanAya zAnti-stavavRttiriyaM vAcanAcArya zrIguNavinayaiH ||cha / || pATaNamadhye / / granthAgrantha- zlo. 235 / / / zrI pIpADinagare / mahAvIrAlaya kA 28vA~ varSagAMTha samAroha harSollAsapUrvaka manAyA gayA parama pUjya rASTrasanta AcAryadeva zrI padmasAgarasUrIzvarajI mahArAja sAhaba kI preraNA se nirmita evaM sakala jaina zrI saMgha ke sahayoga se saMcAlita jaina samAja kA gaurava kobAtIrtha para nirmita mahAvIrAlaya kA 28vA~ varSagAMTha samAroha pUjya rASTrasanta ke ziSyadvaya parama pUjya jApamagna AcAryadeva zrI amRtasAgarasUrIzvarajI mahArAja evaM parama pUjya jyotirvid AcAryadeva zrI aruNodayasAgarasUrIzvarajI mahArAja Adi ThANA kI pAvana nizrA meM manAyA gayA. dinAMka 1 evaM 2 pharavarI, 2015 ko viziSTa anuSThAna kA Ayojana kiyA gayA. prathama dina mahAvIrAlaya meM mUlanAyaka bhagavAna kA 18 abhiSeka pUjana kiyA gayA tathA dvitIya dina sattarabhedI pUjA kI gaI. isake pazcAt mahAvIrAlaya, gurumaMdira evaM ratnamaMdira para dhvajArohaNa kiyA gayA. For Private and Personal Use Only isa pAvana avasara para pUjya sAdhu-sAdhvIjI bhagavanta, tIrtha ke TrasTIgaNa, kArobArIgaNa evaM bar3I saMkhyA meM zrAvaka-zrAvikAoM ne upasthita hokara puNyalAbha liyA. mahAvIrAlaya ko acchI taraha se sajAyA gayA thA. upasthita sabhI logoM ke lie sAdharmika bhakti kI suMdara vyavasthA kI gaI thI.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMskRtAdi bhASAnA vyAkaraNa, koSa, chaMda, kAvya ane alaMkAraviSayaka keTalAka pradhAna graMthonI eka TuMkI yAdI muni jinavijaya A nIce ApavAmAM AvelI yAdI eka jUnA hastalikhita pAnA uparathI utArelI che. je pAnAmAM A yAdI lakhelI che tenuM kada lagabhaga savA dasa iMca lAMbu ane 4 / / iMca pahoLuM che. DAbI bAjue aDadho iMca jeTalo bhAga koro choDI, bAkI badho bhAga bane bAjue khIco khIca lakhANathI bharelo che chevaTe lakhyA pramANe koi kAMtivijaya nAmanA jaina yati ke sAdhue A yAdI lakhelI che. lakhyAnI sAla ApelI nathI tethI e yAdI keTalA varSanI jUnI che te cokkasa kahI zakAya nahI. * A challA 4 saikAmAM kAMtivijaya nAmanA keTalAya jaina yati-sAdhu thai galA hovAthI mAtra lakhanAranA nAma uparathI koi paNa jAtano kAlanirNaya bAMdhavo te pramANabhUta nahI ja gaNI zakAya. paNa kAgaLanAM rUpa-raMga jotAM lagabhaga 250300 varSa jeTalI e yAdI jUnI hovAno saMbhava hoi zake. lakhANanI zailI uparathI jaNAya che ke koi paNa khAsa eka pustakabhaMDAranI to e yAdI nathI. eTale gaNi kAMtivijayajIe kAM to koi jUnI yAdInI nakala karelI hovI joie, ane kAM to temaNe potAnI jANamAM ke jovAmAM AvelAM pustakonI A navI ja noMdha taiyAra karelI hovI joIe. AmAMno pahelo tarka mane vadhAre saMbhavita lAge che, kAraNa ke, A yAdImAM je graMthonI noMdha karelI che te badhA vikramanA paMdaramA saikAnI pahelAnAM racAyelA che. e saikA pachInA eke graMthanI noMdha AmAM nathI. mahAlanA jamAnAmA jAhera pustakAlayo mATe ke khAnagI graMtha saMgrAhako mATe pasaMda karelA pustakonI nAnI moTI yAdIonI lokone apekSA rahyAM kare che ane e apekSAnusAra avAra-navAra mAsika patrAdikomAM evI yAdIo pragaTa thatI rahe che tema AgaLanA samayamAM paNa keTaleka aMze thatuM hatuM. jUnA graMthAlayomAM AvI aneka yAdIo maLI Ave che je vidvAnoe potAnI jANa mATe ke pustaka bhaMDAro banAvanAo mATe taiyAra karelI hoya che. A jAtanI yAdIomAMnI eka moTI yAdI, jaina sAhitya saMzodhaka nAmanA For Private and Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SHRUTSAGAR 38 January-February-2015 mArA traimAsika patranA pahelA khaMDanA bIjA aMkamAM prakaTa karelI che. te yAdImAM lagabhaga sADA chaso jeTalA graMthonI noMdha karelI che. yAdInA kartAnuM nAma jaDyuM thI paraMtu te koi sArA vidvAna jaina sAdhu hoi vi. saM. 1500 nI AsapAsamA thaI gaelA hovA joie. tenI lakhavAnI paddhati uparathI jaNAya che ke teNe te yAdI pATaNa, jesalamera, khaMbhAta, lIMbaDI, bharUca ityAdi ThekANenA prasiddha ane prAcIna pustaka bhaMDAro najare joine taiyAra karelI che ane te paNa ghaNI ja sAvadhAnatAnI sAthe. te yAdImAM graMthanuM nAma, graMthakAranuM nAma, graMthanuM zlokapramANa ane maLyo teTalo graMthano racanAkAla - ATalI bAbatonI noMdha lIdhI che. jyAM jarUra jaNAi tyAM graMthanI bhASA, racanA ke viSayanI bAbatamAM paNa 'rimArka' karI che. eka dAkhalo Apu. zatruMjaya mAhAtmya nAmano eka graMtha jainasaMpradAyamAM suprasiddha che. phArbasa sAhebe potAnI rAsamAlAnuM paheluM prakaraNa e ja graMthanA AdhAre lakhyuM che. e graMthanA kartA koi dhanezvarasUri nAmanA jaina vidvAna che ane graMthamAM chevaTe teno racanAkAla vikrama saMvat 470lakhelo che. paraMtu e mAhAtmyamAM cheka bAramA saikAmAM thai gaelA kumArapAlAdinI paNa hakIkata AvelI hovAthI DaoN. byulhare temAMnA racanAkAlane kRtrima gaNI te koi Adhunika rIte kalpita prAyaM, Adhunika dhanezvarIyam (arthAt kalpita ane Adhunika dhanezvaranuM banAveluM) AvI noMdha karI graMthamAM ApelI 470nI sAlane khoTI jaNAvI che. ahiM ApavAmAM AvelI yAdI, te yAdI karatAM bahu nAnI che. paNa te yAdI jyAre jainasAhityanI dRSTie ja taiyAra karelI che tyAre A yAdI sarvasAmAnya evA prajAkIya sAhityanI dRSTie taiyAra karelI che, e enI viziSTatA che. AmAM mAtra saMskRta-prAkRta bhASA ane sAhitya e be viSayone upayogI ane Avazyaka hoya evA ja graMthonI noMdha che. tethI dharma, saMpradAya ke darzanaviSayaka graMthone AmAM sthAna ApavAmAM AvyuM nathI. saMskRta ane prAkRta sAhityanA sAdhAraNa adhyayana mATe, gujarAtamAM e jUnA kAlamAM, khAsa karIne kayA kayA graMtho lokone priya thai paDyA hatA, e bAbata A yAdI uparathI ghaNI spaSTa rIte jaNAi Ave che. graMthono viSayavAra vibhAga karatAM AmAM vyAkaraNa, koSa, chaMda, kAvya ane alaMkAra A rIte pAMca prakAranA graMtho noMdhelA maLI Ave che. For Private and Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutasAgara 39 janavarI-pharavarI - 2015 gujarAtamAM vyAkaraNa graMthomAM paheluM sthAna kAlApakane ane bIjuM sthAna kAtaMtrane maLeluM hatuM. gujarAtamAM racAyelA graMthomAM pramANarUpe jyAM vyAkaraNanA sUtro maLI Ave che tyAM moTe bhAge A ja be vyAkaraNanAM hoya che. pANinInA vyAkaraNanuM adhyayana-adhyApana gujarAtamA ghaNuM orcha thatuM. gujarAtanI mAphaka baMgALamAM paNa jUnA jamAnAnAM, moTe bhAge A baMne vyAkaraNono pracAra vadhAre hato e vAta baMgALI vidvAnoe e vyAkaraNo upara lakhelI saMkhyAbaMdha TIkA vagerethI jANI zakAya che. jainetara vidvAnonI mAphaka jaina vidvAnoe paNa e graMtho upara ghaNAM TIkATippaNa lakhyAM che te uparathI jainomAM paNa e saMpUrNa siddhahemazabdAnuzAsana nAme vyAkaraNanA prAdurbhAva pachI jainasamAjamAMthI ukta jUnAM vyAkaraNono Adara ocho thayo. hemacaMdranI jema bIjA paNa jaina vidvAnoe vyAkaraNa upara svataMtra racanAo karelI che paraMtu temAMnI koine paNa hemacaMdranI racanA jevaM vizeSa sthAna maLyuM nathI. A yAdImAM hemacaMdranA uparAMta cAra svataMtra vyAkaraNa graMtho jaina vidvAnonA che. 1. vidyAnaMda 2. muSTivyAkaraNa 3. jainendravyAkaraNa ane 4. zAkaTAyana vyAkaraNa. vyAkaraNaviSayaka jeTalA graMthonAM nAma A yAdImA ApyAM che temAM naM. 8 prameyapadyAvalI, naM. 24 sajjanaraMjanavyAkaraNa, naM. 56 durgAcAryakRta prAkRtavyAkaraNa, naM. 60 zrIbhojakRtaprAkRtavyAkaraNa vagere graMtha khAsa dhyAna kheMce evA che. A graMtho vartamAnamA kyAMye paNa jANamAM nathI. durgAcArya ane bhojakRta prAkRta vyAkaraNazloka pramANa 4000 jeTaluM lakhyuM che. e jotAM prAkRta bhASA mATe e vyAkaraNo ghaNAM ja vistRta ane teTalA mATe vizeSa upayogI hovAM joIe. koSagraMthomAM naM. 64 mAM noMdhelI dhanapAla paMDitanI nAmamAlA, ane 65mAM noMghelI lAvaNyavatInAmamAlA khAsa dhyAna kheMce che. dhanapAlanI racelI pAiyalacchI nAme prAkRta nAmamAlA to upalabdha che paraMtu tenI zloka saMkhyA jUja che. jyAre AmAM noMdhelI nAmamAlAnI zloka saMkhyA 1800 che tethI prAkRta karatAM A nAmamAlA jUdI ja hovI joie, ane te saMskRta nAmamAlA hoya ema saMbhave che. / dhanapAle saMskRtano zabdakoSa racyo hato teno purAvo to khuda hemacaMdrAcAryanA 1. prAcIna samayamAM graMthonuM mApa zlokathI kahADavAmAM AvatuM. zloka eTale ke anuSTupanA cAra pAdamAM Ave che te pramANe 32 akSarono samUha. A mApe akSarone gaNI graMtha- zlokapUra nakkI karavAmAM AvatuM. For Private and Personal Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SHRUTSAGAR 40 January-February-2015 graMthomAMthI ja maLI Ave che. kAraNa ke temaNe potAnA abhidhAnaciMtAmaNi nAme saMskRta koSanI TIkAnA prAraMbhamAM ja 'vyutpattirdhanapAlataH ' evo ullekha karI zabdonI vyutpattinA viSayamAM dhanapAlanA koSane pramANabhUta mAnyo che. evI ja rIte dezI nAmamAlAnI TIkAmAM paNa dhanapAlano nAmollekha karelo maLI Ave che. A koSa hAlamAM kyAMye paNa maLI Avato nathI. AvI ja rIte lAvaNyavatI nAmamAlA paNa kyAMye jovA jANavAmAM nathI. lAvaNyavatI e strIvAcaka vizeSaNano tAtparya zo haze te khAsa jijJAsA utpanna kare che. kAvyagraMthomAM zrIharSakRta naiSadhamahAkAvyanI be traNa TIkAo (naM. 84, 86, 87)nI noMdha tarapha dhyAna kheMcAya che. naM. 84mAM jaNAvyA pramANe e mahAkAvya upara khuda kavinA pautra nAme kamalAkaragupte moTuM bhASya racyuM che jenI zloka saMkhyA 60000 lakhelI che. saMkhyAsUcaka AMkaDAomAM jo koi jAtanI bhUla na hoya to A bhASya kelaM moTuM ane vistRta haze tenI kalpanA ja karavI kaThina che. saMkhyAnI vAtano vicAra na karIe to paNa kamalAkaranI kRtinI dRSTie to emAM navInatA che ja. e nAma ane graMtha AuphrekTa vagerenI sUcimAM kyAMe dRSTigocara thatAM nathI. municaMdrasUrikRta ane mAthura paM. gadAdhara kRta TIkAonAM nAmo paNa bIje kyAMe jaDatAM nathI. naiSadhakAvyanA kartAnA samaya paratve vidvAnomAM je ghaNA lAMbA samayathI matabheda cAlyo Avyo che teno nikAla, kadAcit A TIkAo upalabdha thavAthI thai zake. bIjAM kAvyomAM, vAlmikI (kAyastha) paM. kezavAdityaracita kRSNakrIDita ( naM. 95 ) nuM nAma paNa navuM ja che. naM. 100 mAM prAkRta bhASAnA pAMca mahAkAvyonuM sUcana che paNa lekhake mAtra vAkpatirAjanA gauDavadha kAvya sivAya bIjAMnAM nAmo ApyA nathI tethI e jijJAsA to apUrNa ja rahe che ke gauDavadha jevAM bIjAM prAkRtanA 4 mahAkAvyo kayAM haze . paNa AthI eTaluM samajAya che ke saMskRtanA jema paMca mahAkAvya paThana-pAThanamAM suprasiddha che tema prAkRtanA paNa tevA pAMca kAvya e vakhate pracAramAM haze osavAla gacchIya paM. devacaMdrakRta mahimAMkamahAkAvya (naM. 101) nuM nAma paNa bIje ThekANe jovAmAM AvyuM nathI. nATaka sAhityamAM naM. 105 ane 106mAM noMdhela kAkustha kelinATaka ( maladhArI narendraprabhasUri viracita) ane ullAgharAghava paNa hajI jANyAmAM nathI. chellAno For Private and Personal Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutasAgara 41 janavarI-pharavarI - 2015 kartA somezvara te ghaNuM karIne kIrtikaumudI ane surathotsava kAvyono kartA gurjarezvara purohita somezvara hovAno saMbhava che. hemacaMdrAcAryanA pradhAna ziSya mahAkavi rAmacaMdranA nATaka samUhamAM (vanamAlikAnATikA (naM. 111) ane mallikAmakaraMdanATaka' (naM. 123) baMne adyApi aprApta che. veNIsaMhAra e prasiddha ane pracalita nAmane badale A yAdImAM veNIsaMvaraNa ApeluM nAma vicAraNIya che. nATakagrathitavastune e nAma vadhAre anugata lAge che, ane Montgomery Schuyler nA ABibliography of the Sanskrit Drama (saMskRta nATaka granthasUci) nAmanA graMthamAM paNa eka jagyAe e nAma maLI Ave che kharuM. paM. rAmacaMdrakRta prabaMdhazatanuM nAma khAsa dhyAna kheMce che. ___ A paM. rAmacaMdra te upara jaNAvelA hemAcAryaziSya mahAkavi rAmacaMdra ja che. prabaMdhaciMtAmaNi vageremAM rAmacaMdrane prabaMdhazata kartA- khAsa vizeSaNa lagADelu maLI Ave che. te uparathI keTalAka vidvAno ema samajatA hatA ke rAmacaMdre ekaMdara badhA maLIne 100 prabaMdhonI racanA karI haze ane tenA lIdhe temane A vizeSaNa prApta thayuM haze. paraMtu A ullekha jotAM prabaMdhazata e zatasaMkhyAparimita prabaMdha sUcaka nathI paNa e nAmano A khAsa graMtha ja temaNe karelo hato, ema have spaSTa samajAi jAya che. A graMtha khAsa karIne sAhityanI racanAviSayaka hovo joie kAraNake yAdImAM dvAdazarUpaka-nATakAdisvarUpajJApaka tarIke Ano je TuMko paricaya Apyo che te uparathI tadaMtargata viSayano AbhAsa thai jAya tema che. bIjI eka vAta paNa emAM dhyAna ApavA lAyaka che. sAdhAraNa rIte anyAnya sAhityaracanA viSayaka graMthomAM rUpaka dasa gaNAvyA che ane e saMkhyAne laine dhanaMjaye potAnA graMthanu nAma paNa dazarUpaka rAkhyuM che. paraMtu AmAM rUpakanI saMkhyA bAranI ApI che. kavinA guru AcArya hemacaMdre potAnA kAvyAnuzAsanamAM, je bAra vastuo rUpaka tarIke ApI che tene ja vadhAre vistRtarUpamAM ane pramANarUpamA sthApita karavA mATe to A graMthamA prayatna karavAmAM na Avyo hoya? graMtha- zloka pramANa jotAM te ghaNo vistRta ane vizeSa vivecanavALo hovo joIe. ekalA rUpakanI ja carcA karato ATalo moTo graMtha saMskRtamAM bIjo sAMbhaLavAmAM nathI. 1. lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAda dvArA prakAzita For Private and Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 42 SHRUTSAGAR January-February - 2015 A yAdImA guNADhyanI bRhatkathAnI paNa noMdha che. tenaM zlokapramANa 24000 jeTaluM lakhyuM che, ane tene divya prabaMdhovALI batAvI che. ApaNe jANIe chIe tema to e adbhuta kathA ghaNA samayathI lupta thaelI che. paraMtu A yAdInI noMdha uparathI to ema jaNAya che ke e vakhate te kathA upalabdha hovI joIe. alaMkAranA graMthomAMnA kAvyaprakAzane kartAnA nAma uparathI mammaTAlaMkAra eva~ bIjuM nAma ApeluM jaNAya che. mammaTane rANAnuM vizeSaNa ApeluM che te kAzmIra tarapha je rAjAnaka zabda pracalita che tenuM gujarAtIoe kareluM apabhraSTa rUpa hoya tema lAge che. e graMtha upara pahelI TippaNI jayAnaMde karelI te A yAdImAM noMdhelI che, e TippaNI adyApi kyAe jANamAM AvI nathI. bIjuM TippaNa mANikyasUrinuM che je have chapAi gayuM che. (AnaMdAzrama saMskRta sirIjha) trIjuM TippaNa somezvarakRta che. A somezvarane ghaNA kharA vidvAno upara eka ThekANe jaNAvelo gurjarezvara purohita somezvaradeva mAne che paNa zrIsuzIla kumAra de potAnA saMskRta kAvya zAstranA itihAsamAM (Studies in the History of Sanskrit Poetics) jaNAvyuM che tema, e somezvara, gurjarezvara purohita karatAM bhinna che. tenA mATe eka vadhArAnuM pramANa A yAdI paNa Ape che. AmAM e somezvarane gauDa kahelo che. mahA mahopAdhyAya jhaLakIkara enuM nivAsasthAna kanauja jaNAve che te A ullekhathI puSTa thAya che. kAvyaprakAzanuM 12000 zloka pramANa eka vistRta vivaraNa A yAdImAM nodhyu cha jeno kartA eraMDauli (eraMDola) no vAsI koi eladeva che. e vivaraNa ane graMthakAra bane hajI ajJAta che. __mammaTano racelo eka sUktakoSa paNa yAdIkAre noMdhyo che. teno paNa patto lAgyo nathI. A sivAyanA bIjA paNa keTalAka nAnA moTA graMtho A nAnakaDI yAdImAM evA che ke je hajI jovA-jANavAmAM nathI AvyA. vidvAna zodhako A tarapha lakSa Ape ane AvI yAdIo dvArA prAcIna sAhitya upara, potAnI jANamAM AvatI hakIkatano prakAza pADe evI icchAthI ATalI noMdha lIdhI che ane vAcako samakSa A yAdI mukI che. vyAkaraNa-koSagranthAH 1. kAlApakasUtra 500, Adi 300, liMga. 100 2. halAyudhanAmamAlA 1300 For Private and Personal Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrutasAgara 3. kAlApakavRtti - prathamA 4. dvitIyA vRttistu 5. paribhASAvRttigrantha 6. upanibandha paMji (kA) vidyAnanda 7. 8. prameyapadyAvalI 9. dhAtupArAyaNa 10. liMgAnuzAsana TIkA 11. halAyudha TIkA 12. kAtaMtra dIpikA 13. vicitraDhUMDhAdurga TI. 14. amarakoza TIkA www.kobatirth.org 21. kRdvAkya 22. uNAdivAkya - anyepi bahava upanibandhAH santi / 43 - 15. amarakozasUtra 16. dharmaghoSakRta kAtaMtrabhUSaNa 17. atraivakAtaMtravistarasaMjJakavyAkaraNaM kRtaM sUtraM 18. TIkA 19. zrI rAjazekharasUrikRtaM vRttitrayanibaddhaM DhUMDhaM sahasra 20. AkhyAtasyaivopari - rohilu pAchaDu DhecaDa TIppaNAni 3 ucchinnAni / - kAlApakasUtrakartA zarvavarmA, vRttikartA durgasiMho vararucizca / 23. sArasvatavyAkaraNaM sUtra 2000 sAlavAhananRpakRtaM / 24. sajjanaraMjanavyAkaraNaM -sUtrAdi evaMkAraka Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only janavarI-pharavarI - 2015 110 1500 1000 9000, trilocanakaviH 12000 15000 5000 2000 5000 15000 12000 12000 2200 24000 1300 13000 7 8000 | 1500 1500 150, vRtti 15000 graMtha |
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra SHRUTSAGAR 44 25. jainendravyAkaraNaM-sUtra - AdiliMganAmamAlAdhAtupArAyaNa zrI mahAvIrakRtaM digambaraiH paThyate / 26. zakaTAcAryakRtaM zAkaTAyanaM vyAkaraNaM sahasra 27. candrapaNDitakRtaM cAndravyAkaraNaM 31. 28. pANinyAcAryakRtaM pANinIyavyAkaraNaM sUtra 29. TIkA 24000 kAzikA nAma 30. muSTivyAkaraNaM malayagirikRtaM haimavyAkaraNaM sUtra Adi 300, liMga 200, - www.kobatirth.org 40. paribhASAvRtti 41. dharmaghoSakRtanyAsa 42. rAmacandrakRtanyAsa 43. kRdvAkya 44. uNAdivAkya 32. nAmamAlA 33. zeSanAmamAlA 34. zabdabhedaprakAzanAmamAlA 35. dezIyanAmamAlA 36. anekArtha 37. nighaNTu 38. laghuvRtti 6000 kAkalakAyasthakRtA 39. zrIhemasUrikRtabRhadvRtti 45. dhAtupArAyaNa 46. liMgAnuzAsanaTIkA 47. nAmamAlATIkA 48. anekArthaTIkA uNAdi 300 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only January-February-2015 48000 5000 2000 1100 6000 1100 1800 204 400 700 gAthA 2200 400 18000 400 9000 53000 1500 1500 7000 3500 10000 12000
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 45 2829 3400 4000 zrutasAgara janavarI-pharavarI - 2015 49. dezIyanAmamAlA TIkA 3500 50. dvayAzrayasUtra 51. tatra TIkA kharatarakRtA 18000 52. prAkRtadvayAzraya 1000 gAthA 53. tatra pUrNakalaza kharatara kRtA TIkA 2000 54. maladhArIrAjazekharasUrikRtA TIkA aneka DhUMDhA sarvasaMkhyayA vyAkaraNaM uddezena lakSa 2 kinyciduunm| 55. kSIrasvAmivyAkaraNaM 18000 56. durgAcAryakRtaprAkRtavyAkaraNaM 57. zrIhemasUrikRtaprAkRta. 2200 58. tatra maladhArI zrInaracandrasUri kRtA dIpikA 3200 59. zrI bhojakRtaM prAkRtavyAkaraNaM 4000 60. paM. amarakRtasyAdityAdi 5000 61. paM. mUse (?) kRtasyAdityAdi 62. SaTkArakagrantho bauddhAcAryakRta : zloka 63. TIkA 400 64. dhanapAlapaNDitanAmamAlA 1800 65. lAvaNyavatInAmamAlA 66. ekAkSarI nAmamAlA zloka 40 vararucikRtA 67. saiva paM. amarakRtA zloka 68. haimavyAkaraNA (?) nekArthazeSa zloka 200 zrIjinaprabhasUrikRta chandogranthAH 69. zrIhemasUrikRta chandazcuDAmaNi 70. vRttaratnAkara chandaHzAstraM sUtra 136 71. TIkA tasya 500 4000 1800 3500 For Private and Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra SHRUTSAGAR www.kobatirth.org 72. piMgalachandaH 73. paM. amarakRtA chandoratnAvalI 46 kAvyagranthA: 74. 75. teSAM TIkA 76. paM. mAgha kRta mAghamahAkAvya 77. vallabha kRtataTTIkA 78. bhAravi kRta kirAtakAvya 79. taTTIkA prakAzavarSakRtA mahAkavi kAlidAsa kRta kAvyatrayI 80. lakSmIdharabhaTTa kRta cakrapANivijayamahAkAvya 81. abhinandakAvya 7000 paM. abhinandakRta Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 94. bilhaNakRta vikramAGkakAvyaM 95. vAlmIki paM. kezavAdityakRtaM kRSNakrIDitaM January-February-2015 For Private and Personal Use Only 82. zrIharSakRtanaiSadhakA. 83. taTTIkA cAMDavI 84. tathA kamalAkaraguptena zrIharSapautreNa kRtaM bhASyaM 85. tathA vaidyAdharI TIkA 86. zrI municandrasUrikRtaTIkA 12000 87. mAthura paM. gadAdharakRtA 12000 (anyA api bahavyaSTIkAH svadeza-paradezaprasiddha paNDitaprakANDatAkRtAH santi) 88. bhaTTImahAkAvyaM 2500 vyAkaraNasarvAvatAramayaM vajrakaNikAprAyam / 89. digaMbara dhanaMjayakRtaM dviHsandhAnaM mahAkAvyaM rAmAyaNa bhAratamayaM sUtraM 2400 90. taTTIkA 12000 400 2000 91. vAyaDA paM. amarakRtaM bAlabhAratakAvyaM. 92. paJcalaghukAvyAni yamakamayAni zloka 1000 ghaTakarparakavikRtAni 5000 2000 12000 1600 8000 2000 graM. 4500 24000 60000 24000 7000 2000 5000
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3500 zrutasAgara ___47 janavarI-pharavarI - 2015 96. paM. amarakRtaM padmAnandakAvyaM 12000 97. pANDavacaritaM maladhArI devaprabhasUriviracitaM 10000 sarasaM 98. maladhArI zrIdevaprabhasUri viracitaM mRgAvatIcaritaM 99. zrIhemasUriracitaM triSaSTi caritaM mahAkAvyaM 36000 100. prAkRtAni paJca mahAkAvyAni gauDavadhA (dI) ni paM. vaagptyaadikRtaani| 101. osavAlagacchIya paM. devacandrakRtaM mahimAMkaM mahAkAvyaM 3500 102. zrIsomezvarakRtaM surathotsavamahAkAvyaM 2000 sArabhUtaM nATakagranthAH 2500 1500 1500 2500 divyaM 700 2000 200 2000 800 103. paM. murAri kRtaM murArinATakaM 104. kAlidAsa kRtaM zAkuntalanATakaM 105. maladhArI narendraprabhasUri viracitaM kAkusthakelinATakaM 106. zrIsomezvararacitaM ullagharAghavaM nATakaM 107. paM. rAmacandra kRtaM satyaharizcandranATakaM 108. tasyaiva kRtaM nalavilAsanATakaM 109. tasyaiva raghuvilAsa 110. tasyaiva yaduvilAsa 111. paM. rAmacandrakRtA vanamAlAnATikA zlo. 112. tasyaiva vyAyogaM nirbhayabhImanATakaM 113. tasyaiva mallikAmakarandanATakaM 114. kAlidAsa kRta vikramorvasI nATikA 115. zeSAhicaritraM 116. veNIsaMvaraNanATakaM 117. SaNmukhaparAjayaM kAlidAsa kRtaM prahasanaM 118. vyAyogaM dyUtAGgadaM maMtrisubhaTakRtaM 119. bAlarAmAyaNanATakaM paM. rAjazekhara kRtaM 120. tenaiva kRtaH karpUramaMjarIsaTTakaH 200 1500 1500 3000 200 150 5000 1000 For Private and Personal Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org SHRUTSAGAR 121. paM. kRSNamitraviracitaM prabodhacandrodayaM 1000 122. paM. rAmacandrakRtaM prabandhazataM dvAdazarUpaka- nATakAdisvarUpajJApakaM 5000 123. kAdambarI kathA-ardhabANakRtA - ardhatatputrapulIndrakRtA 131. tathA prabandha 24 sahasra 4 132. upamitibhavaprapaJcA kathA 48 124. paM. dhanapAla kRtA tilakamaMjarI 125. campUH trivikramabhaTTa kRtA damayaMtIkathA 126. vAsavadattA 127. kuvalayamAlA 128. taraMgalolAkathA pAlittAcAryakRtA kSINA 129. guNADhyakavikRtA bRhatkathA 130. zrIrAjazekharasUri kRtA kathA 84 evaM alaMkAragrathA: 141. sarasvatIkaNThAbharaNa, bhojakRtAlaMkAra 142. mammaTAlaMkAra, mammaTarANA kRta, sUtra 143. mammaTAlaMkAra mammaTarANA kRta vRtti Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 144. jayAnanda, TippaNI 145. kAvyaprakAzopari mANikyasUri kRta TippanaM January-February-2015 133. taduddhArazca caitragacchIyAcArya kRtaH 134. paM. amarakRtA kavizikSA 135. tadupari parimala 136. merutuGgasUri kRtaH prabandhacintAmaNiH 137. vArtAzata-rudrapallIya cArucandrasUri kRta 138. maladhArI zrInaracandrasUri kRta raMgakathA 15 graMthAgraM 139. zAli(bhadra)kathA paM. dharmakumArakRtA 140. paJcAkhyAnakavicitrakathA graMthAgraM For Private and Personal Use Only 7000 9000 2500 7000 9000 prAkRtA 24000 divyaprabandhamayI 16000 siddharSikRtA antaraMgA 8000 2500 3500 6000 3000 2000 1500 1234 6000 24000 140 2500 1500 4000
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 700 3000 zrutasAgara 49 janavarI-pharavarI - 2015 146. somezvaradevagauDa kRta TippanaM 5000 147. eladevena eraMDauli vAstavyena kRtaM kAvyaprakAza vivaraNaM 12000 148. maladhArI narendraprabhasUri kRta alaMkAramahodadhi sUtraM 300 149. TIkA 5000 150. alaMkArasarvasvaM brAhmaNakRtaM 500 151. rudraTakavikRta rudraTAlaM. sUtra 152. TIpaNauM, namipaMDitakRtaM 153. caMdrAlokAlaMkAra 300 154. vAgbhaTAlaMkAraH 300 155. zrIhemasUri kRta alaMkAracUDA. 3500 156. tadupari 4000 vivekanAmaTippanaM sUktakozA bahavaH 157. zAlivAhana gAthA 700 158. vajAulau 800 159. paM. rAmacandra kRta sudhAkalasa 1300 160. gAthAratnakoza 800 161. zrInaracandrasUri kRta gAthA 96 162. tatkRtA subhASitAvalI 3500 163. maladhArI devaprabhasUri kRta dRSTAMtazata 150 164. mammaTasUktakozaH 400 (4000?) 165. pUrNimApakSIya kRta raMgataraMgiNIkAvya 110 (1100?) 166. zrIrAjazekharakRtaM saMghamahotsavaprakaraNa kAvyaM chaH / / chaH / / chaH / / cha: / / chaH / / / / gaNikAMtivijayalikhitaM / / chaH / / (purAtattva, varSa-2, aMka-4 mAMthI sAbhAra) For Private and Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAcIna nAgarI lipi : eka adhyayana DaoN. uttamasiMha nAgarI lipi hiMdustAna kI purAtana lipiyoM meM se eka hai| isakA udabhava lagabhaga AThavI-navamI sadI meM brAhmI lipi se huaa| vidita ho ki hiMdustAna kI samasta lipiyA~ brAhmI lipi se hI niHsRta huI haiM; ataH brAhmI ko samasta lipiyoM kI jananI kahA gayA hai| kAlAntara meM brAhmI lipi ke do pravAha hue1. uttarI brAhmI tathA 2. dakSiNI braahmii| uttarI brAhmI se gupta evaM kuTila lipi sahita zAradA, gurumukhI, TAkarI, prAcIna nAgarI, maithilI, nevArI, baMgalA, uDiyA, kaithI, gujarAtI Adi vividha lipiyoM kA vikAsa huA / jabaki dakSiNI brAhmI se dakSiNa bhArata kI madhyakAlIna tathA Adhunika kAlIna lipiyA~ arthAt tAmiLa, telugu, maLayALama, graMtha, kannaDI, tuLu, naMdInAgarI, pazcimI tathA madhyapradezI Adi vividha lipiyoM kA vikAsa huaa| lagabhaga navamI sadI ke pUrvArdha meM eka ora dakSiNI bhArata meM graMtha lipi' se naMdInAgarI lipi kA udbhava huA to dUsarI ora usI samaya uttarI bhArata meM kuTila evaM zAradA lipiyoM se nAgarI lipi kA udaya huaa| yaha lipi apanI vizeSatAoM ke kAraNa eka samartha evaM pUrNataH vaijJAnika lipi ke rUpa meM vikasita hone lagI aura dekhate hI dekhate samagra uttara-madhya bhArata meM phaila gii| vividha bhASAoM meM nibaddha sAhitya ko isa lipi meM lipibaddha kiyA jAne lgaa| saMskRtaprAkRta-pAli-hiMdI-marAThI-nepAlI Adi bhASAoM ne to jaise Isa lipi ko apane vAhaka ke rUpa meM apanA liyaa| Aja bhI ye bhASAe~ isa lipi para AdhArita-sI dikhAI par3atI haiM; jo isake pUrNataH vaijJAnika lipi hone kA spaSTa pramANa hai| kAlAntara meM yaha lipi uttarI bhArata ke pratyeka nagara, zahara, gA~va-gA~va meM khUba phalane-phUlane lgii| saMpUrNa saMskRta-prAkRta-pAli Adi bhASAbaddha sAhitya isa 1. zrutasAgara, aMka-38-39: (brAhmI lipi : eka adhyayana), mArca-aprela 2014. 2. zrutasAgara, aMka- 02, (graMtha lipi : eka adhyayana), julAI-2014. 3. isa lipi kA prAcInatama rUpa kannauja ke pratihAravaMzI rAjA mahendrapAla prathama (vi.saM. 914 I.) ke eka dAnapatra meM milatA hai| For Private and Personal Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 51 zrutasAgara janavarI-pharavarI - 2015 lipi meM likhA jAne lgaa| lahiyAoM ne bhI isa lipi ko apanI AjIvikA kA pramukha AdhAra banA liyaa| unake dvArA zilAkhaNDoM, lohapatroM, tADapatroM, hastanirmita kAgaja evaM kapaDA Adi para rAjaprazastiyA~ tathA saMpUrNa sAhitya bhI isI lipi meM lipibaddha kiyA jAne lagA; jo Aja hamAre granthAgAroM meM pANDulipiyoM ke rUpa meM saMrakSita hai| Aja hindustAna hI nahIM balki deza-videza kA zAyada hI koI aisA granthAgAra hogA jahA~ prAcIna nAgarI lipibaddha pANDulipiyA~ saMgrahIta na hoN| isa lipi meM nibaddha prApya sAhitya kI pANDulipiyoM kI isa vipulatA ke AdhAra para anumAna lagAyA jA sakatA hai ki isakA pracalana kitanA adhika aura sarvagrAhya rahA hogaa| jabase isa lipi kA udaya huA tabase hI yaha nirantara pragatipatha para gatizIla hai| kAlAntara meM deza-kAla-paristhiti anusAra parivartita hote-hote Aja hameM Adhunika devanAgarI lipi ke rUpa meM prApta hotI hai, jo hiMdustAna kI rASTrIya lipi ghoSita kI gaI hai| isa lipi ke nAmakaraNa saMbandhI vividha avadhAraNAe~ nimnavat haiM nAgarI lipi nAmakaraNa viSayaka avadhAraNA isa lipi ko vividha nAmoM se jAnA jAtA hai; yathA- nAgarI, prAcIna nAgarI, devanAgarI, prAcIna devanAgarI, jaina nAgarI aadi| nAgarI - kAlAntara meM nagara-nagara meM mukhyatayA isa lipi meM likhane kA calana hone ke kAraNa evaM nAgara brAhmaNoM dvArA lahiyA ke rUpa meM isa lipi meM atyadhika grantha-lekhanakArya karane ke kAraNa isakA nAma nAgarI lipi prakAzita huaa| prAcIna nAgarI - prAcIna lipi hone ke kAraNa ise prAcIna nAgarI kahA jAne lgaa| devanAgarI - saMskRta bhASAbaddha sAhitya isa lipi meM vipula mAtrA meM nibaddha hone ke kAraNa tathA saMskRta bhASA ko devabhASA kahe jAne ke kAraNa isa lipi kA nAma devanAgarI pracalita huaa| prAcIna devanAgarI - prAcInakAla se calana meM hone ke kAraNa devanAgarI nAma ke Age prAcIna zabda juDakara prAcIna devanAgarI nAma khyAta huaa| jaina nAgarI - vikrama saMvat navamI zatAbdI ke uttarArdha meM gujarAta ke vallabhIpura meM devarddhigaNi kSamAzramaNa ke netRtva meM 'vallabhI vAcanA' huI, jisameM For Private and Personal Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SHRUTSAGAR 52 January-February - 2015 samasta jaina Agama sAhitya ko isa lipi meM nibaddha karane kA nirNaya liyA gyaa| ataH nAgarI lipi meM prAkRta-bhASA-sammata lipicihnoM evaM kucha viziSTa saMyuktAkSaroM kA samAveza kara isa lipi meM samasta jaina sAhitya lipibaddha kiyA gyaa| saMbhavataH isI kAraNa isa lipi ko jaina nAgarI ke nAma se saMbodhita kiyA jAne lgaa| asta! nAgarI lipi ke nAma sthApana viSayaka ye sabhI mata kevala anumAna evaM tadviSayaka cintana para AdhArita haiM, jo zodha kA viSaya hai| inameM se kise prAmANika mAnA jAya aura kise nahIM; yaha nizcita kara pAnA gaveSakoM ke lie eka pahelI banA huA hai| . nAgarI lipi kI vizeSatAe~ * yaha lipi brAhmI, zAradA, graMtha evaM anya bhAratIya lipiyoM kI taraha hI bAyeM se dAyeM likhI jAtI hai| * isa lipi meM likhita prAcIna granthasaMpadA sarvAdhika mAtrA meM prApta hotI hai| ataH ise bhAratIya zrutasaMpadA ko adyAvadhiparyanta jIvita rakhane kA gaurava prApta hai| * isa lipi meM kisI bhI bhASA ko zatapratizata zuddha likhA jA sakatA hai| * yaha lekhana evaM vAcana donoM hI dRSTiyoM se sarala evaM sugama lipi hai| * isakA rUpa atyanta netrAkarSaka evaM tvarA lekhana ke anukUla hai| * rASTra kA prAcInatama vaibhavazAlI vAGmaya isI lipi meM lipibaddha hai| * kAgaja para kalama evaM syAhI dvArA likhane ke lie yaha lipi sarvAdhika zreSTha, upayogI, sarala aura saTIka lipi mAnI gaI hai| * isameM khaDI pAI tathA paDI pAI ke sAtha zirorekhA kA vizeSarUpa se calana hai, jabaki brAhmI lipi meM zirorekhA kA calana nahIM hai| gujarAtI lipi bhI zirorekhA ke binA hI likhI jAtI hai| * isa lipi meM samasta uccArita dhvaniyoM ke lie svatantra evaM asaMdigdha lipi cihna vidyamAna haiN| ataH ise pUrNataH vaijJAnika lipi kahA jA sakatA hai| * yaha lipi apane samaya kI zreSTha lipi hone ke kAraNa tatkAlIna granthakAroM evaM lahiyAoM ne ise lekhana hetu sarvAdhika Azraya pradAna kiyaa| For Private and Personal Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutasAgara 53 janavarI-pharavarI - 2015 * isa lipi meM anusvAra, anunAsika evaM visarga hetu svatantra cihna prayukta hue haiM, jo Adhunika lipiyoM meM bhI yathAvat, svIkRta haiN| * isakI varNamAlA meM svara evaM vyaMjanoM kA vargIkaraNa dhvani-vaijJAnika paddhati se vyAkaraNa-sammata uccAraNa-sthAna evaM prayatnoM ke AdhAra para kiyA gayA hai| * isa lipi kA pratyeka varNa svatantrarUpa se eka hI dhvani kA uccAraNa prakaTa karatA hai, jo sugama aura pUrNarUpa se vaijJAnika hai| * isa lipi ke akSaroM kA AkAra samAna va saundaryAtmaka pravidhi se likhane kA vidhAna hai| * isa lipi ke akSara lekhana kI dRSTi se sarala haiM, jinheM hastanirmita kAgajoM para syAhI evaM kalama dvArA gatipUrvaka likhA jA sakatA hai| * isa lipi ke samasta akSara kramazaH samAnAntara aura zirorekhA lagAkara likhe jAte haiN| * isa lipi meM anusvAra ko akSara ke Upara lagAyA jAtA hai, jabaki brAhmI tathA graMtha lipiyoM meM anusvAra usa varNa ke pIche samAnAntara lagAne kA vidhAna milatA hai| * isa lipi meM e, o kI mAtrAe~ akSara ke Age zirorekhA se eka 'khaDIpAI (agramAtrA) jo nIce se usa varNa kI ora muDI ho, joDakara samAnAntara lagAI jAtI haiM; jabaki u, U kI mAtrAe~ akSara ke pIche madhyabhAga meM (pRSThamAtrA) athavA usa akSara ke nIce lagAne kA vidhAna milatA hai| arthAt isa lipi meM paDImAtrA kA calana rahA hai| * RkAra kI mAtrA akSara ke nIce kI ora lagAne kA vidhAna hai, jo Adhunika nAgarI meM bhI jyoM kA tyoM dekhane ko milatA hai| * isa lipi meM rephasUcaka cihna usa akSara ke Upara bAyeM se dAyIM ora 'I' kI mAtrA kI taraha lagatA hai jo Adhunika nAgarI meM Aja bhI pracalita hai| * isa lipi meM saMyuktAkSara lekhana hetu akSaroM ko Upara-nIce likhane kA vidhAna milatA hai| arthAt saMyuktAkSara likhate samaya jisa akSara ko AdhA karanA ho use Upara tathA dUsare akSara ko usake nIce likhA jAtA hai| brAhmI evaM graMtha lipiyoM meM bhI yahI paramparA milatI hai| kAlAntara meM isa prakriyA meM parivartana For Private and Personal Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 54 SHRUTSAGAR January-February-2015 huA jisake pariNAmasvarUpa saMyuktAkSara eka zirorekhA ke nIce prathama akSara AdhA tathA dvitIya akSara pUrA kramazaH Age-pIche likhe jAne lage, jo Adhunika nAgarI lipi meM Aja bhI pracalita hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir * isa lipi kA jJAna prAcIna pANDulipiyoM ko saralatApUrvaka paDhane, lipyantara karane, pratilipi karane evaM aitihAsika tathyoM ko jAnane meM atIva sahAyaka siddha hotA hai / isa lipi meM nibaddha zrutasaMpadA vipula mAtrA meM prApta hotI hai, jo gaveSakoM kI jijJAsA pUrNa karane, aitihAsika tathyoM ko jAnane tathA granthoM ke samIkSAtmaka saMpAdana hetu pramukha srotasvarUpa hai| * yaha lipi jahA~ saMskRta - prAkRta-pAli jaisI prAcIna bhASAoM kI saphala lipi rahI hai, vahIM yaha hindI, marAThI, nepAlI Adi katipaya Adhunika bhASAoM kI bhI saphala vAhikA hai / * isa lipi meM uparokta vividha bhASAbaddha sAhitya ko zatapratizata zuddha likhane kI kSamatA vidyamAna hai| eka prakAra se dekheM to ye samasta bhASAe~ isa lipi para AdhArita sI dikhAI detI haiN| isa lipi meM jaisA likhA jAtA hai vaha vaisA hI saMzaya rahita, nizcayapUrvaka paDhA jAtA hai| ataH isakI varNamAlA pUrNataH vaijJAnika evaM zreSTha hai| * isameM pratyeka dhvani ke lie alaga-alaga aise svatantra varNa haiM, jinameM paraspara bhrama kI koI saMbhAvanA nahIM rahatI / * uttarI bhArata kI Adhunika lipi, dakSiNI bhArata kI drAviDa lipi tathA bhArata ke pArzvavartI dezoM kI lipiyoM kA nAgarI se bahuta kucha sAdRzya hai| ina saba ..meM varNamAlA, svara- vyaMjana bheda, svara- krama, vyaMjanoM kA vargIkaraNa, mAtrA - niyama Adi saba lagabhaga samAna hI haiM, kisI meM do-eka dhvaniyA~ kama haiM to kisI meM adhika / * isa lipi meM saMsAra kI samasta upalabdha lipiyoM kI apekSA adhika varNa haiM / ataH kisI bhI bhASA meM uccArita pratyeka zabda ko isa lipi ke svatantra varNa dvArA lipibaddha kiyA jA sakatA hai| For Private and Personal Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir janavarI-pharavarI- 2015 zrutasAgara 55 * upayogitA kI dRSTi se yaha lipi avyApti athavA ativyApti doSa se rahita hai| vidita ho ki kisI bhI lipi kI upayogitA dekhane ke lie yaha jAnanA Avazyaka hotA hai ki usameM avyApti athavA ativyApti doSa to nahIM hai| arthAt usameM Avazyaka dhvaniyoM ke dyotaka lipi - cihnoM kA abhAva yA eka hI dhvani ke dyotaka kaI anAvazyaka cihnoM kI upasthiti to nahIM hai / ataH aneka dhvaniyoM ke lie eka hI lipi - cihna athavA eka dhvani ke lie aneka lipi-cihna nahIM hone caahiyeN| yaha lipi ina doSoM se pUrNataH mukta hai / * yaha lipi dhvanyAtmaka tathA varNAtmaka pratilipikaraNa (pratilekhana) evaM lipyantaraNa ke paryApta anukUla lipi hai / isameM svaroM kI mAtrAoM kA vaijJAnika vidhAna eka aisI anokhI vizeSatA hai, jo ise saMsAra kI samasta lipiyoM se adhika vikasita dazA kI lipi siddha karatI hai| * lipi - vijJAna ke AcAryoM ne isa bAta ko mukta kaNTha se ghoSita kiyA hai ki nAgarI meM Adarza vaijJAnika lipi ke prAyaH sabhI guNa vidyamAna haiN| * isakI varNamAlA aura vartanI ko sIkha lene para zabdoM ko raTane kI AvazyakatA nahIM rahatI, kevala zabdoM kA zuddha uccAraNa jAnane mAtra se unheM zuddha-zuddha likhA jA sakatA hai| 1: * isameM pratyeka svara varNa ke lie alaga se svatantra mAtrA - cihna nizcita haiM, jinake prayoga dvArA svarayukta vyaMjanoM arthAt akSaroM ko uccAraNa ke anurUpa hI svatantra rUpa meM lipibaddha kiyA jA sakatA hai| isI guNa ke kAraNa isa lipi dvArA kama sthAna meM adhika zabda likhe jA sakate haiN| isa lipi para kisI bhASAvizeSa kA ekAdhikAra nahIM hai| yaha saMskRta, prAkRta, pAli, apabhraMza, hiMdI, mahArASTrI (marAThI), nepAlI Adi aneka bhASAoM kI lipi hai aura anya kisI bhI bhASA kI lipi ho sakatI hai| isameM vibhinna sthAnIya anunAsika dhvaniyoM ke lie to alaga-alaga svatantra varNa (G, J, N, n, m ) haiM hI, sAtha hI anusvAra aura candrabindu jaise ayogavAhoM kI upasthiti isakI dhvani - vaijJAnika pUrNatA ko parAkASThA taka pahu~cA detI hai| For Private and Personal Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 56 SHRUTSAGAR January-February - 2015 * isameM saMyukta varNa-racanA kI vilakSaNa kSamatA hai, jo isake vaijJAnika santulana evaM pUrNatA kA jvalanta pramANa hai| * isameM romana lipi kI taraha choTe-baDe (kepiTala-smaoNla) vargoM ko alaga-alaga rUpa meM likhane kI ulajhana nahIM rahatI hai| isa kAraNa lekhana, mudraNa evaM TaMkaNa Adi meM isake varNa (Adi-madhya-anta) eka samAna rahate haiN| * isa lipi kA udaya lagabhaga AThavIM navamI zatAbdI meM huA aura kAlAntara meM deza-kAla-paristhiti anusAra parivartita hote-hote Aja hameM Adhunika devanAgarI lipi ke rUpa meM prApta hotI hai| jise vyApaka pracAra evaM viziSTa vaijJAnika vizeSatAoM ke kAraNa vartamAna yuga meM hiMdustAna kI rASTrIya lipi hone kA gaurava prApta hai| * saMsAra kI samasta lipiyoM meM se antararASTrIya lipi banane kI sabase adhika yogyatA yadi kisI lipi meM hai, to vaha lipi nAgarI hI hai| nAgarI lipi kI varNamAlA . zilAkhaNDa, tAmrapatra, lohapatra, tADapatra, vastra evaM hastanirmita kAgajIya pANDulipiyoM Adi para nibaddha isa lipi meM prayukta svara evaM vyaMjana varNoM kI saMracanA nimnavata hai svara varNa lekhana prakriyA yA 7,jJaIja me su / ee3 vidita ho ki nAgarI-lipibaddha pANDulipiyoM meM visarga-cihna hetu uparokta ardha-pUrNavirAmavat cihna prayukta huA hai, jo lipyantara karate samaya pUrNavirAma cihna kA bhrama utpanna karatA hai| For Private and Personal Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutasAgara 57 janavarI-pharavarI - 2015 vyaMjana varNa lekhana prakriyA khaSa ca, 5 maUja,ma a | 2 || na va 5, na 2la,lava | rA ka da. 3 saMyuktAkSara lekhana prakriyA isa lipi meM saMyuktAkSara lekhana hetu brAhmI, zAradA, graMtha Adi prAcIna lipiyoM kI taraha hI Upara se nIce kI ora likhane kA vidhAna milatA hai| arthAt jisa akSara ko AdhA likhanA ho use Upara likhakara dUsare akSara ko usake nIce yA kiMcit samAnAntara likha diyA jAtA thaa| kAlAntara meM isa prakriyA meM kiMcit parivartana huA aura saMyuktAkSara hetu pahale akSara ko AdhA tathA dUsare akSara ko pUrA samAnAntara likhakara eka hI zirorekhA ke nIce likhA jAne lgaa| kucha saMyuktAkSaroM ke lie svatantra varNa bhI prayukta hone lge| ataH isa prakriyA ke tahata ina saMyuktAkSaroM ko nimnavat likhane kA vidhAna hai | - ja k + - 5 6 | / t + ra tra 2: ja + + | For Private and Personal Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SHRUTSAGAR 58 January-February - 2015 halanta-cihana lekhana prakriyA isa lipi meM halanta ke lie ( cihna prayukta huA hai; jo kisI bhI varNa kI khaDIpAI ke nIce kI ora kiMcit rikta sthAna choDakara lagAne kA vidhAna milatA hai| yaha cihna pANDulipi paDhate samaya athavA lipyantara karate samaya dIrgha 'U'kAra kI mAtrA kA bhrama bhI utpanna karatA hai| udAharaNa svarUpa yahA~ kucha vargoM meM halanta cihna lagAkara isa prakriyA ko nimnavat samajhA jA sakatA hai ka / na / na / ma kara nAm - vidita ho ki 'ka, t, d, z, ha' Adi vargoM meM jaba halanta ke sAtha 'ra' lagAkara 'kra, tra, dra, zra, hra' likhA jAtA hai to inake AkAra meM kiMcit parivartana ho jAtA hai aura nimnavat svarUpa grahaNa karate haiM ka = ka,kra, ka, dra= 6,i.5 zrata hra = , . avagraha-cihana lekhana prakriyA isa lipi meM avagraha ke lie (E) cihna prayukta huA hai; jo Adhunika nAgarI meM kiMcit parivartita hokara (s) rUpa meM pracalita hai| yathA udAradAmanAdhmAnamU vidita ho ki yaha avagrahacihna jaba 'bha' varNa ke sAtha juDakara eka hI zirorekhA ke nIce prayukta hotA hai to saMyuktAkSara 'SNa' paDhA jAtA hai, aura jaba 'tra' ke sAtha prayukta hotA hai to 'lla' paDhA jAtA hai| yathA SNa = ba(kRSNa = kRSa) lla = (ullAsa - bAsa) For Private and Personal Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutasAgara 59 janavarI-pharavarI - 2015 mAtrA lekhana prakriyA isa lipi meM mAtrA lekhana hetu vizeSataH nimnokta cihnoM kA prayoga huA hai - - - 7 |-747 la tA inameM se A, i, I, R kI mAtrAe~ to Adhunika nAgarI meM bhI lagabhaga jyoMkI-tyoM prayukta huI haiM; lekina u, U, e, ai, o, au kI mAtrAoM meM vividhatA dikhAI par3atI hai| yathA ka ka | kA ki kI ka ka ka ka ka ke kA ko kaM | kA vidita ho ki hrasva 'u'kAra evaM dIrgha 'U'kAra kI mAtrAoM kA prayoga do prakAra se calana meM rahA hai| inameM se eka prakAra to Adhunika nAgarIvat kiMcit parivartita rUpa meM akSara ke nIce mAtrA lagAkara likhane kA milatA hai, tathA dUsarA prakAra pRSTha-mAtrA (paDI mAtrA) lagAkara likhane kA milatA hai| 'k, t, ja, d' Adi kucha akSaroM meM jaba ye mAtrAe~ lagatI haiM to unakA svarUpa bhI kiMcit parivartita ho jAtA hai| yathA ku = ku.kra3,kata |ju = OM OMkAja kU = kU.ka .ka | jU kUkU, ,,jU tu = tu...kta ka dudu.pu.pu.dA tU = tU...na ka | dU = dU.pU.dana 1. brAhmI, zAradA evaM graMtha lipiyoM meM bhI hrasva 'u'kAra evaM dIrgha 'U kAra kI mAtrAoM ke vividha prayoga dekhane ko milate haiN| For Private and Personal Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra SHRUTSAGAR www.kobatirth.org 60 dharma = dharma carcA = carcA varNana = varSAna durlabha = dAna Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rephasUcaka cihna isa lipi meM repha ke lie (-) cihna prayukta huA hai| yaha cihna usa akSara ke Upara bAyeM se dAyIM ora 'I' kI mAtrA kI taraha lagAyA jAtA hai, jo Adhunika nAgarI meM bhI samAnarUpa se pracalita hai / pANDulipi paDhate samaya evaM lipyantara karate samaya yaha cihna dIrgha 'I'kAra kI mAtrA kA bhrama bhI utpanna karatA hai| vidita ho ki hastapratoM meM rephayukta varNa ko dvitva likhane kI paraMparA milatI hai / yathA January-February-2015 nAgarI lipibaddha eka kASThapaTTikA' pazcimI rAjasthAna evaM gujarAta ke tatkAlIna zikSaNakendroM meM prAcIna nAgarI lipi kI varNamAlA sIkhane evaM pANDulipi lipyantara kArya hetu ina kASThapATiyoM kA upayoga hotA thA, inheM kakkApATI yA svara- vyaMjanapaTTikA bhI kahate haiM / Inte riphALaka For Private and Personal Use Only 1. zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra - kobA ke 'samrAT saMprati saMgrahAlaya' meM pradarzita |
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutasAgara 61 janavarI-pharavarI - 2015 prAcIna nAgarI lipi kI bArahakhaDI - - - ka ke kaH ka kA ki kI kaka kakaka ke kA koI kA |mA nijI mAmalA | | - |pA pipI phapha papa se eppA popamA 13akiDIkA jAya .. - - - cacA vicIka kAvabAcasA khAsa S - jajA ji jI | juja jaijo jIje a.kA jijI jAUDajAbAI ja kA kisI UmAjakA kAko - - - For Private and Personal Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SHRUTSAGAR January-February - 2015 TAhiTIsa dahAhATATA hAdasA Tha | baThiI | | | | ganijI ka gAcha -- Now IDOLou - kAnikIkana ke phAphA 55 TADhi dI| dadA didIdA dadadadadA TeA / NA Ni No gu NU Na Na Na No Nau NaM NaH rAzA pizI eka e e e e e e zaza tatA ti tI| tu tu tete to tau | tataH tAtinI tata tana janAle ghabAghinIka kA pochAka dadA didI dAda dadadAdA dAda N nAnA ni nIka kAnUna lAlAnA lona For Private and Personal Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutasAgara 63 janavarI-pharavarI - 2015 papA pi pI pharakaphAsA pApA bAbA vi bI ka ka babababalA bo bAbA namA nijI ka ka balalAlAkA lhm hm l`m w l`m - - S mamA mi mI ma mamamamamamA mA meM maH yamA yi mI ka ka ya yUsa se sA sA meM yaH ra rAzi se sara 2 rA rA rA - - va vAli lIka ka rAkha kelA ho hAvA va vA vivI ka ka va lA lA kAka -- AzA zizI kA zamaza zahA hA hA hA zaza For Private and Personal Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SHRUTSAGAR January-February - 2015 A - - paSA piSI kapala se khA lo kapaH rA gari sI sa sa rA rA rA rA rA rA rA rA. kAphikamajakalalakA | 6. dAki kI ka ka ke rUpa meM kA + bAbAvitrIka ka lmw sr lsm | `n lh lsmw `l~ l lAko - - - - - jJajJAjJi jJI kA javAba banA hI I. nAgarI lipi ke aMkoM kA vikAsakrama |12, 56 jATa | -- For Private and Personal Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 65 zrutasAgara janavarI-pharavarI - 2015 nAgarI lipi meM saMyuktAkSaroM kI sthiti prAcIna nAgarI lipibaddha pANDulipiyoM meM milanevAle saMyuktAkSaroM kA jJAna saMpAdanakArya meM mahattvapUrNa bhUmikA adA karatA hai| vidita ho ki isa lipi meM kucha akSara aise haiM jo dUsare vargoM ke sAtha juDanepara pUrNataH parivartita ho jAte haiM aura anya vargoM kA bhrama bhI utpanna karate haiN| usa parivartita svarUpa kA jJAna yadi na ho to anekavidha azuddhiyA~ hone kI saMbhAvanA bar3ha jAtI hai| ina saMyukta akSaroM meM vizeSakara 'jja' jo ki 'jjha' kA bhrama karatA hai| 'kkha' jo ki 'raka', 'ravu' yA 'khu' kA bhrama karatA hai| 'o' jo ki 'u' varNa ko radda (DIliTa) karane athavA 'na' varNa kA bhrama karatA hai| 'R' varNa 'kSa' yA 'kR' kA bhrama karatA hai| yadi 'ga' varNa meM 'e' kI agramAtrA lagAkara 'ge' likhA ho to agramAtrA ke kAraNa 'Na' yA 'ai' vargoM kA bhrama karatA hai| 'tha' varNa 'vva' evaM 'gha' kA bhrama karatA hai| 'za' varNa 'tra' yA 'R' kA bhrama karatA hai| 'ccha' varNa 'ttha' kA bhrama utpanna karatA hai| yathA ba- pahA kA bhrama utpanna karatA hai) kha- (raka, rakhu yA khukA.prama utpanna karatA hai) o-7 ('u' varNa athavA 'na' varNa kA bhrama utpanna karatA hai) R- ra ma' yA 'kR' vargakA prama utpanna karatA hai) me= (agramAtrA ke kAraNa 'ga' athavA 'ai varSa kA bhrama utpanna karatA hai| (gavathavA ga vargoM kA prama utpanna karatA hai| (ai athavA ge varSoM kA bhrama utpanna karatA hai| (vva kA prama utpanna karatA hai| zavA ( athavA 'RkA prama utpanna karatA hai| (tya' kA prama utpanna karatA hai| For Private and Personal Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 66 SHRUTSAGAR January-February - 2015 vidita ho ki 'cha' varNa ke sAtha jaba 'ca' varNa juDatA hai to use 'ccha' paDhA jAtA hai, lekina jaba usI 'cha' varNa ke sAtha 't' varNa juDatA hai to 'cha' varNa 'tha' meM parivartita ho jAtA hai aura saMyuktAkSara 'ttha' paDhA jAtA hai| yadi usI 'cha' varNa ke sAtha 's' varNa juDatA hai to use 'stha' paDhA jAtA hai, aura yadi 'cha' varNa do pUrNavirAmoM ke madhya || || isa prakAra likhA ho to use gAthA, zloka, adhyAya athavA graMtha-pUraka yA viSaya samApti sUcaka cihna ke rUpa meM par3hA jAtA hai| aisA hI eka varNa |l|| hai jo graMtha samApti athavA adhyAya yA pATha kI samApti kA dyotaka hai| yaha aMtima maMgala sUcaka cihna ke rUpa meM bhI prayukta hotA hai| yathA euad ||b (pUraka yA samAtisUcaka cihna) isI prakAra jaba 'pa' varNa ke sAtha "bha' varNa juDatA hai to use 'ma' paDhA jAtA hai| tathA mUrdhanya 'Sa' ke sAtha jaba 'bha' varNa juDatA hai to 'jjha' paDhA jAtA hai| yathA pa+ma- pUnama S + = jma = + nasa aise aura bhI kaI varNa haiM jo saMyukta hone para apanA svarUpa badala lete haiM . aura saMpAdaka ko bhramita karate haiN| ataH aise varNoM kI eka tAlikA yahA~ saMlagna kI jA rahI hai : For Private and Personal Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutasAgara 67 janavarI-pharavarI - 2015 kya nya jja + banA saca sa paNa / |zca | ya, cha / eyara epsa | RR sa.sa ke khana kla ma | sa rA ya la kI / nAgarI lipi meM saMyuktAkSarayukta zabda lekhana abhyAsa prAcIna nAgarI-lipibaddha pANDulipiyoM meM zabdoM athavA vAkyoM ke madhya riktasthAna nahIM chor3A jAtA thaa| arthAta isa lipi meM likhate samaya sabhI akSara samAnAntara svatantra zirorekhA ke sAtha kramazaH likhane kA vidhAna rahA hai| kyoMki usa samaya hastaprata lekhanasAmagrI yathA tADapatra, kAgaja, kalama, syAhI Adi sImita mAtrA meM hote the aura AsAnI se prApya bhI nahIM the| ataH kama se kama sthAna athavA lekhanasAmagrI meM adhika se adhika lekhanakArya ho sake isa bAta kA pUrA dhyAna rakhA jAtA thaa| isa kAraNa hastaprata paDhate samaya athavA lipyantara karate samaya vAkyavinyAsa kI dRSTi se azuddhi athavA bhrama utpanna hone kI saMbhAvanA rahatI hai| ataH hastaprata saMpAdana kArya karane hetu bhASAvyAkaraNa kA jJAna honA bhI ati Avazyaka hai| abhyAsa hetu saMyuktAkSarayukta kucha zabda nimnavat haiM For Private and Personal Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SHRUTSAGAR 68 January-February - 2015 tIrthakara bhaviSya naviya | arihanta kAtrapa | sida AcArya uvajjhAya. navajAya - mAjhI cikkaNa kAma sundarI tIca kara sana sina mAvAsa brAjI rAmrarI khaba mAta carcA sarvanA prArthanA mIna samA niraJjana saMsthAna yakRtvam stavanam zaktiH arcanA pANDulipi vAvamU savanama zaktiI pAphalipi sapta rAnakI gAjAkha Upamra prArthanA hastaprata arjuna sallakI lajjA | gujAraya niraJjana icchA sthAna pUjA pAraNA kRSNa phaDA kana vita utthAna vita sarA jabAna kA dvayama natA satya - - bhaka ka pana sAka jalata jvalanta cancalAkSI cimlAkSI For Private and Personal Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutasAgara 69 janavarI-pharavarI - 2015 - - -- parindra - - uttara jAna - arghaTa - pratidhvani pratini budi| kaddhi |sAra vidvAna vidvAna caitya peya na dhRta 'pata | panyA panchA kaivalyam kavatyama cAvati wati sAnabindu jJAnabita uttara vaidha vidyA dhvani mammaTAcArya mammaTAcAra pallavita pAvita sacaTa. pakva paraka AhlAda mAjajAda dandam auSadhAlaya aSAlayA yajaH sarasvatI yarasUtI viSNuH / | vijA paDa. kalyANam kanyAm vyaktikacita jananAkA janatAkA govinda pAvicakozalendra . kArAta pampa na pallavapanava svAna babana autsukya aramakA udanam uTa kannauja kAbATa prtiy| praziya phaDya nRpa phathyam yAthA pavarakAza - - - - utkRSTa - | pUjya pyAsyA pavyakvANa For Private and Personal Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SHRUTSAGAR 70 January-February-2015 nAgarI lipi meM namaskAra mahAmaMtra lekhana abhyAsa - epamA marikatA gamA zikSA mA mAyariyAgaM gamA nava nAyAgaM emA lAe rAva yA egA paMca rAma kA rA rAva pAvappaNArAegA maMgalAeM ca yAkapiTamaM va maMgalaM nAgarI lipivaddha pANDulipi' sAdarasAdasAyagAvazamanAsAuNAcAradAtA sayAmavAsaraNamAlAlakAratamAratAsayAmA sahiyAlA kAya vaahtaannnaannnn| tarAdivaradAsAgasavAmaga codavasamAdAya azAvAdavitA/gA nAriyavAsamAgatagAminAvAra saMvAda mAhiyAmAsAdacAvaramAMEIN AuyeAdalAe / 5. zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra-kobA ke 'samATa saMprati saMgrahAlaya meM pradarzita / For Private and Personal Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutasAgara 71 janavarI-pharavarI - 2015 nAgarI-lipibaddha zilAlekha (kaccha-bhuja saMgrahAlaya se sAbhAra) (briTiza myUjiyama-laMdana kI vebasAITa se sAbhAra) HTRators bhAratIya prAcIna zrutaparaMparA ko yuga-yugAntaroM se nirantara jIvita evaM saMrakSita rakhane me irA lipi kA mahatvapUrNa yogadAna rahA hai / isa lipi meM nibaddha grantharAzi ke AdhAra para hI hamArI prAcIna zrutasaMpadA ko punaH prakAza meM lAyA jA sakA hai| bhAratIya prAcIna dharohara-vaibhava evaM rAje mahArAjoM ke purAtana itihAsa saMkalana meM bhI nAgarI lipivaddha purAlekhoM kI aham bhUmikA rahI hai| Aja isa lipi kA paThana-pAThana prAyaH lupta hotA jA rahA hai aura isake jAnanevAle vidvAna bhI ginecune hI raha gaye haiN| lagabhaga navamI se aThArahavIM zatAbdI ke madhya nAgarI lipibaddha pANDulipiyoM evaM purAlekhoM ko AsAnI se paDha sakeM yA lipyantara kara sakeM aise vidvAna Aja bahuta kama dikhAI dete haiM, jabaki isa lipi meM nibaddha prAcIna sAhitya hameM pracura mAtrA meM prApta ho rahA hai| isa lipi kA calana to vizeSakara uttara bhArata meM rahA lekina isameM nibaddha sAhitya hiMdustAna ke samasta bhaNDAroM meM sarvAdhika mAtrA meM milatA hai| videzI granthAgAroM For Private and Personal Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 72 SHRUTSAGAR January-February-2015 meM bhI isa lipi meM nibaddha pANDulipiyA~ saMgrahIta haiN| isase patA calatA hai ki yaha lipi apane samaya meM kitanI prAmANikatA ke sAtha pracalita rahI hogI / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vividha prAcIna lipiyoM, vizeSataH nAgarI ke itihAsa kI khoja karane se prAcIna bhAratIya sAMskRtika itihAsa kA saMkalana ho sakatA hai| yadyapi prAgaitihAsika kAla kI khoja karane meM sabase baDI kaThinatA prAcIna sAmagrI kA abhAva hai| bahuta kucha sAmagrI kAla-kavalita ho gaI hai| prAcIna pustakAlaya Adi, vidhvaMsakAriyoM dvArA naSTa ho cuke haiN|' aneka zilAlekha ajJAnatAvaza dIvAroM meM cune jAne ke kAraNa zahIda hote jA rahe haiM; athavA khude hone ke kAraNa silabaTTe kA rUpa dhAraNa karake choTI-moTI vastuoM (caTanI, masAle Adi) ko pIsa rahe haiM / tAmrapatroM ne bartanoM kA rUpa dharaNa kara liyA hai aura nitya-prati kahAriyoM ke kaThora hAthoM kI coTa khAte-khAte apanI upayogitA kho baiThe haiN| sone-cA~dI ke sikke sundariyoM aMga kA AbhUSaNa banakara unakI zobhA meM cAracA~da lagA rahe haiM; tadapi dharatI mAtA ne aneka khaMDahara, zilAlekha, tAmrapatra Adi bahuta-se ratna apane garbha meM chipA rakhe haiM jo prAcIna smAraka- rakSA vibhAga evaM zrutarakSakoM ke prayatnoM ke phalasvarUpa samaya-samaya para hamAre sammukha Ate rahate haiM / inakA yogya saMrakSaNa evaM saMpAdana kara prakAza meM lAne kI mahatI AvazyakatA hai| yadyapi rASTrIya pANDulipi mizana naI dillI dvArA bhArata ke vividha zikSAkendroM meM samaya-samaya para Ayojita honevAlI 'pANDulipi evaM purAlipi adhyayana kAryazAlAoM' ke mAdhyama se brAhmI, zAradA, graMtha Adi prAcIna lipiyoM ke sAthasAtha isa lipi ko bhI jIvita rakhane ke prayAsa kiye jA rahe haiM, jo sarAhanIya hai| vigata kucha varSoM se aisA hI prayAsa zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra-kobA, evaM ahamadAbAda sthita gujarAta vizvakoza TrasTa, bholAbhAI jezIMgabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira evaM lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira Adi zaikSaNika saMsthAna kara rahe haiN| ina saMsthAnoM meM pANDulipi evaM purAlipi adhyayana hetu samayasamaya para kAryazAlAoM kA Ayojana kiyA jAtA hai| jise isa kSetra meM eka krAntikArI kadama kahA jA sakatA hai| isa kArya meM yadi aura bhI zikSaNa saMsthAe~ evaM samAjasevI vidvAna milakara Age AyeM to bhAratIya zrutaparaMparA ko sadiyoM taka jIvita rakhanevAlI isa purAtana dharohara ko lupta hone se bacAyA jA sakatA hai| 1. nAlaMdA vizvavidyAlaya ke ratnodadhi, ratnasAgara, ratnaraJjaka nAmaka tIna vizAla granthAgAroM ko bakhtiyAra khilajI dvArA jalAkara naSTa kara diyA gayA; jahA~ lAkhoM mahattvapUrNa grantha rAkha ke Dhera meM tabdIla ho gye| ina granthAgAroM se varSoM taka dhuA~ nikalatA huA dekhA gayA / For Private and Personal Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 73 zrutasAgara janavarI-pharavarI - 2015 astu! hamane yahA~ prAcIna nAgarI lipi kA kiMcit paricaya prastuta kara pAThakoM kI jijJAsA meM abhivRddhi karane kA prayAsa kiyA hai| AzA hai vidvAna gaveSaka isa prAcIna bhAratIya dharohara ko yuga-yugAntaroM taka jIvita rakhate hue Age AnevAlI pIDhiyoM taka surakSita pahu~cAne kA prayAsa kreNge| dhanyavAda!!! saMdarbha grantha 1. bhAratIya prAcIna lipimAlA, saMpA. gaurIzaMkara hIrAcaMda ojhaa| 2. azoka kAlIna dhArmika abhilekha, saMpA. gaurIzaMkara hIrAcaMda ojhA evaM shyaamsundrdaas| 3. prAcIna bhAratIya lipizAstra evaM mudrAzAstra, lekhaka-ema.pI.tyAgI evaM aar.ke.rstaugii| 4. azoka ane enA abhilekha, lekhaka-gaMgAzaMkara shaastrii| 5. azokanA zilAlekho, lekhaka-bharatarAma bhAnusukharAma mhetaa| 6. bhAratIya purAlipi vidyA, lekhaka-dinezacaMdra srkaar| 7. lipi vikAsa, lekhaka-rAmamUrti meharotrA em.e.| 8. nAgarI lipi aura hiMdI vartanI, lekhaka-DaoN. anaMta caudhrii| 9. hiMdI bhASA evaM nAgarI lipi kA vikAsa, lekhaka-DaoN. kanhaiyAlAla shrmaa| 10. madhyakAlIna nAgarI lipino paricaya, lekhaka-zrI lakSmaNabhAI bhojk| 11. brAhmIlipi kA udbhava aura vikAsa, saMpA. DaoN. ThAkuraprasAda varmA / 12. azoka kI dharmalipiyA~ (bhAga-1), kAzI nAgarIpracAriNI sbhaa| 13. azokanA zilAlekho Upara dRSTipAta, lekhaka-zrI vijayendrasUrijI m.saa.| 14. bhAratIya purAlipi zAstra, lekhaka-jArja byuulr| 15. vAtAyana (bhAratIya lipizAstra evaM itihAsa ke kucha navIna saMdarbha), lekhaka DaoN. vindhyezvarI prasAda mizra 'viny'| 16. saMskRta pANDulipio ane samIkSita pAThasaMpAdana-vijJAna, pro. vasaMtakumAra ema. bhaTTa, niyAmaka bhASA sAhitya bhavana, gujarAta vizvavidyAlaya, ahamadAbAda / 17. prAcIna bhAratIya lipi evaM abhilekha, lekhaka-DaoN. gopAla yaadv| 18. brAhmI sikke kaise par3heM, lekhaka-zrI pradIpa dattujI vnkr| 19. bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhana kalA, lekhaka-munizrI puNyavijayajI m.saa.| 20. pANDulipi vijJAna, lekhaka-DaoN. satyendrajI, rAjasthAna hiMdI graMtha akAdamI jayapura se prkaashit| 21. zAradA lipi maJjUSA, lekhaka-DaoN. anirvANa daza, ilAhAbAda (u.pra.) se prkaashit| For Private and Personal Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org samrATa saMprati saMgrahAlayanA pratimA lekho Aje ApaNI pAse paraMparA ane zramaNa saMskRtino kramabaddha itihAsa prApta nathI, itihAsanA aprakAzita keTalAya tattvo graMtha bhaMDAro, tAmrapatro, zilAlekho, ane pratimAlekhomAM dharabAyelA che. pratilekhana puSpikAo, tAmrapatro, zilAlekho, ane pratimAlekho AvI keTalIya aitihAsika sAmagrIothI aitihAsika tattvanuM anusaMdhAna karI zakAya che. AvI aitihAsika sAdhana sAmragIomAM pratimAlekho agratA krame che, pratimA lekhomAM sAmAnyathI be prakAra maLe che. 1 pASANa pratimA lekho ane 2 dhAtu pratimA lekho. dhAtu pratimAnI apekSAe pASANa pratimAmAM lekho bahu ochA prApta thAya che. pratimA lekhomAM zramaNa paraMparA ane tatkAlIna zrAddha paraMparA akhaMDa rUpe prApta thAya che. zramaNa paraMparAnA itihAsamAM khUTatI kaDIonuM anusaMdhAna karavAmAM pratimA lekho bahu mahattvano bhAga bhajave che. pUjyapAd gurudeva zrImad AcArya zrIpadmasAgarasUrIzvarajI mahArAja prabhu zAsananA AvA aitihAsika mUlyonI kALajI ane jatana mATe satata udyamazIla ane kAMIka karI chUTavAnI bhAvanA dharAvI, prabhu zAsananI zAna ane garimAne hRSTa puSTa karatA rahe che. pUjya gurumahArAjanA athAga prayatnathI nirmita AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira ane samrAT saMprati saMgrahAlayamAM AvI keTalIya aitihAsika sAmagrIo saMkalita, saMgrahIta ane surakSita che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMgrahAlayamA rahelA dhAtu ane pASANa pratimAnA lekho ahIM prastuta che. A lekhone utArI ApavAnuM puNyakArya parama pUjya zAsanasamrATzrI nemisUrizvarajI ma. sA. nA samudAyanA pa. pU. AcAryadeva zrIsomacaMdrasUrIzvarajI mahArAja sAheba ane emanA ziSya parivAre karI ApyuM che. saMgrahAlayamAM je kramAMke dhAtu-pratimAo che. te kramAnusAra ja pratimAnA lekho prakAzita karIe chIe. 1. vibhAgIya naM. 329, Adizvara bhagavAna, ekalatIrthI yalade zreyase ......... mAtR. zrIAdinAthabiMbaM kAritaM / / pra. zrIsUribhiH / / 2. vibhAgIya naM. 330, zAMtinAtha bhagavAna, ekalatIrthI saM. 1458 je. zu. 10 SaMDeraja huMbaDanyAtIya zre. dharaNA bhAryA saIbhala su. ******. For Private and Personal Use Only NAmupadezena
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutasAgara ___75 janavarI-pharavarI - 2015 khImasI bhA. sArU..... suta khetasI Atmazreyase zrIzAMtinAtha pra. zrIsUribhiH 3. vibhAgIya naM. 331, pArzvanAtha bhagavAna, paMcatIrthI ___ saM. 1432 varSe vaizAkha vadi 5 guro zrI kASTAsaMghe huMbaDajJA. zrIdedA bhA. mokhala suta ........ kena zrIpArzvanAthapra. kArApitaM pra. bhaTTArakazrImalayakIrtibhiH / 4. vibhAgIya naM. 331, Adizvara bhagavAna, ekalatIrthI saM. 1461 va. Ukeza vaMze zre. padA bhA........ pu. kAjalena...zrIAdinAthabiMbaM kArita pra. zrInaracaMdrasUribhiH 5. vibhAgIya naM. 333, caMdraprabhasvAmI bhagavAna, paMcatIrthI saMvat 1529 varSe jyeSTa suda 5 bhome zrIzrImAlajJAtIya ....... bhAryA araghU putra khetAkena svazreyase zrIcaMdraprabhabiMba kAritaM pratiSThitaM zrInAgeMdragache zrIkamalacaMdrasUriNAM paTTe zrIhemaratnasUribhiH zrIH / / 6. vibhAgIya naM. 334, pArzvanAtha bhagavAna, ekalatIrthI saMvat 1616 varSe jyeSTa sudi 12 budhe sthaMbhatIrthe upakezavaMze so. sahijU so. lakhamasI zrIpArzvanAthabiMba kArApitaM zrIvRddhatapApakSe ka. zrIkalyANaratnasUribhiH pratiSThitaM zreyortha ||ch|| 7. vibhAgIya naM. 337, jinapratimA, paMcatIrthI _ ........ 8 bhome zrImUlaMghe / pairapaTAnve(?nvaye) vaida pu. devasI pratI(ti)SThitaM paM. vijaisI(ha) 8. vibhAgIya naM. 337, kuMthunAtha bhagavAna, paMcatIrthI saM. 1523 varSe vaizAkha sudi 9 some prAgvATajJA. maMtri jesiMgha bhAryA gAgA suta sahidekena mAtRpitRni. Atmazre. kuMthanAthabiMbaM kA. zrIpippala. zrIdharmasAgarasUriNA pratiSThitaM vi.. 9. vibhAgIya naM. 340, jinapratimA saM. 1702 va. 10. vibhAgIya naM. 341, nivapratimA saM. 1643 phA. su. 13...... jJAtI. sA. ......... vAsule zrI Agamagacche........ For Private and Personal Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 76 SHRUTSAGAR ___ January-February-2015 11. vibhAgIya baM. 341, jinapratimA, ekalatIrthI saMvat 1642 phAlguNa sita 10 mUlasaMghe ka.dharmakIrti-zIlabhUSaNa-jJAnabhUSaNAmnAye dhIrahacaityAM sAdhu khimaI bhAryA japA tatputra ghATama-ToDarau ghATama bhAryA rAnI putra ........... eteSAM .......... brahmavasA........ reyopadezAt ghATamo nitya prnnmti| 11. vibhAgIya naM. 388, suvidhinAtha bhagavAna, caturvizatikA saM. 1511 mAgha zu. 5 gurau zrIzrImAla u0 soma bhA. siriyAde tat.... samAra bhA.............bhA.zrIrUrU.......pAthAkena bhA..........dhanI bhAtRjAyA pAthI TabakU .........suta sadhAraNa bhAtR ja..dA-jIvaNa-zrIraMga-sukhA-malhAdaiH pramukhakuTuMbaparivRtena zrIsuvidhibiMbaM kA. pra. tapA zrIsomasuMdarasUri-zrImunisuMdarasUrivara-zrIjayacaMdrasUrizrIvizAlarAjasUriziSya-saMprativijayamAnagacchanAyakazrIzrI....... 13. vibhAgIya naM. 389, ajitanAtha bhagavAna, caturvizatikA saM. 1955 rA. phAguNa vada 5 vIrAgaru AhoranagarapratISThAnaM AdesarajIrA ............ mamAI baMdara rUpAde varajIrA sa(?jaya) zrI.......... 14. vibhAgIya naM. 393, pArzvanAtha bhagavAna, paMcatIrthI saMvat 1510 varSe mAgrazara zudi 10 pragvATa. jJA. vya. gajA bhAryA hAMsU suta vya. gelA bhA. tejUnAmnyA svazreyorthaM zrIpArzvanAthabiMbaM kAritaM prati. tapAgache zrIratnazekharasUribhiH / / sAMbosaNavAsi 17. vibhAgIya naM. 397, abhinaMdanasvAmI bhagavAna, paMcatIrthI || / / saMvat 1649 varSe mahA vadi 2 dine pattanavAstavya zrIzrImAlIjJAtIya vRddhazAkhIya dosI samaratha bhA. vAchI suta do. rAmajI-rupacaMdrAbhyAM zrIabhinaMdanajinaratnamayabiMba kAritaM pratiSThitaM zrItapAgacchAdhirAjazrIhIravijayasUribhiritibhadram va vadi jJA:=jJAtIya vya =vyavahArI saMketasUci zre.=zreSThI saM-saMvata bhA. bhAryA pu.=putra so. sobhana? paM. paMDita kA:-kAritaM prati.pratiSThita do. dozI For Private and Personal Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pustaka nAma saMpAdaka vivecaka (gujarAtI) vivecaka (aMgrejI) prakAzaka prakAzana varSa mUlya bhASA pustaka samIkSA DaoN. hemantakumAra : hRdayapradIpa SaTtriMzikA : muni zrI mRgendravijayajI : ciraMtanAcArya : muni zrI mRgendravijayajI : suzrI nIlezvarI koThArI : jaina yoga phAunDezana : IsvI san 2000 : 50/: saMskRta, gujarAtI evaM aMgrejI jainasAhitya meM ArAdhaka bhAva kA nirUpaNa karanevAle aneka vizAla graMtha upalabdha haiM. una vizAla graMthoM ke madhya hRdayapradIpa SaTiMtrazikA nAmaka prastuta graMtha kI laghukAyA meM viSaya kI vizAlatA kA saMyojana hone ke kAraNa bar3e paimAne para mumukSu, sAdhaka, ArAdhaka Adi isa graMtha ko hRdayaMgama karate haiM tathA anuprekSA Adi ke lie mahattama upayoga karate haiM. isakA pratyeka zloka ajJAna ke andhakAra ko haTAkara AtmA meM prajJA ke prakAza ko phailAnevAlA hai. isa graMtha kI racanA karake kartA ne mumukSuoM ke mokSamArga ko sulabha banAne kA pUrNa prayAsa kiyA hai. prastuta graMtha eka ati upayogI grantha hai, kyoMki isameM durvicAra evaM durdhyAna ko rokane tathA mokSa ke mArga para agrasara hone hetu bahuta hI sundara DhaMga se varNana kiyA gayA hai. isa graMtha ko nityaprati hRdayaMgama karane se mana meM durvicAra Adi kA prAdurbhAva nahIM ho pAtA hai aura jIvana ko suMdara adhyAtma mArga kI dizA milatI rahatI hai. mUla zloka kaMThastha karane evaM niyamita bhAvana karane jaise haiM. prastuta graMtha meM zabda evaM bhASA kI maryAdA hote hue bhI yathAzakya hRdaya ke aneka bhAvoM ko prastuta karane kA saphala prayAsa kiyA gayA hai. vidvAna pUjya munizrIjI ne pratyeka zloka kA prathamataH sAmAnya gujarAtI artha karate hue una zlokoM kA aneka zAstroM se viSayAnukUla uddharaNoM ke sAtha For Private and Personal Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 78 SHRUTSAGAR January-February - 2015 vistArapUrvaka vivecana kiyA hai. jo gujarAtI bhASA-bhASI mumukSuoM ke liye bahuta hI upayogI siddha hogI. isake sAtha hI aMgrejI bhASA-bhASI mumukSuoM ke liye yaha graMtha upayogI ho sake isa hetu se suzrI nIlezvarI koThArI ne zlokoM kA aMgrejI bhASA meM padyAnuvAda va vivecana likhakara samAja para upakAra hI kiyA hai. inake dvArA prakAzana ke anta meM jaina pAribhASika zabdoM kA aMgrejI zabdArtha diyA gayA hai, jo mumukSuoM ke liye upayogI siddha hogA. isa laghu graMtha meM aneka rahasya chupe hue haiM. isameM koI vidhi-vidhAna, kriyAkalApa, sAdhanA-ArAdhanA yA mata matAntara kI bAta nahIM hai. hai to kevala AtmA ke sAmarthya ko sUcita karane kA rahasya. Aja ke yuga kA mAnava daihika-bhautika sukhoM kI mAyA meM phaMsA huA hai. bhautika sukhoM kI cAhanA evaM AdhunikatA kI isa bhAga-daur3a meM apanA mUla svabhAva bhUla baiThA hai. isa saMsAra se bAhara bhI koI tattva hai, isakA bhAna bhI nahIM ho pA rahA hai. use yaha patA hI nahIM cala rahA hai ki AtmA aura mokSa nAmaka bhI koI tattva hai. aise vyaktiyoM ko isa graMtha ke paThanamanana se unake hRdaya meM eka naI rozanI kA saMcAra hogA jo use vAstavika sukha kI rAha batAegA. isa laghu graMtha kI racanA sarala evaM rocaka bhASA-zailI meM kI gaI hai. gAgara meM sAgara bharA ho aisI gaMbhIratA isake pratyeka zloka meM hai, aisA kahanA atizayokti nahIM kahI jAegI. pUjya muni zrI mRgendravijayajI ne gujarAtI bhASA meM evaM suzrI nIlezvarI koThArI ne aMgrejI meM vistRta vivecana kara gujarAtI evaM aMgrejI bhASA-bhASI mumukSuoM-vAcakoM ke lie sarala evaM subodha banAne kA jo anugraha kiyA hai, vaha sarAhanIya evaM stutya kArya hai. bhaviSya meM bhI jinazAsana kI unnati evaM zrutasevA meM samAja ko inakA anupama yogadAna prApta hotA rahegA, aisI prArthanA karatA hU~. pUjya munizrIjI ke isa kArya kI sAdara anumodanA ke sAtha koTizaH vaMdana. For Private and Personal Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizvaprasiddha zrI nAkor3AtIrtha kI pAvana bhUmi para aitihAsika aMjanazalAkA pratiSThA mahotsava sAnanda sampanna parama pUjya rASTrasanta zAsana prabhAvaka AcArya zrI padmasAgarasUrIzvarajI mahArAja sAhaba kI pAvana nizrA meM vizvaprasiddha zrI nAkor3A tIrtha para nava nirmita vizAla va bhavya samavasaraNa jinAlaya meM pArzvaprabhu kI pratimA kI pratiSThA pUrNa dhArmika vidhividhAna ke sAtha sampanna huI. isa zubha avasara para dinAMka 26 janavarI se 3 pharavarI, 2015 taka Ayojita nau divasIya pratiSThA mahotsava meM vibhinna dhArmika evaM sAMskRtika kAryakramoM kA Ayojana kiyA gayA. aMjanazalAkA pratiSThA mahotsava kA zubhArambha dinAMka 26 janavarI, 15 kI prAtaH velA meM kuMbhasthApana, jvArAropaNa Adi vibhinna dhArmika kAryakramoM ke sAtha kiyA gayA. dopahara ke samaya prabhu zrI pArzva paMca kalyANaka pUjana kiyA gayA. dvitIya dina prAtaH jalayAtrA vidhAna, vedikA pUjana, vedI para prabhujI kI sthApanA, zrI ghaMTAkarNa pUjana, kSetrapAla pUjana, bhairava pUjana, 16 vidyAdevI pUjA, navagraha pUjA, 10 dikpAla pUjA, aSTamaMgala pUjana, bRhad naMdyAvarta pUjana Adi kA kAryakrama huA. dopahara meM navvANu prakAra kI pUjA tathA saMdhyA meM bhakti gIta kA Ayojana kiyA gayA. tRtIya dina prAtaH laghu siddhacakra pUjana, laghu vIsa sthAnaka pUjana ke sAtha dopahara meM siddhacakra mahApUjana kA kAryakrama huA tathA saMdhyA meM pArzvanAtha evaM bhairava deva kI nRtya nATikA kA Ayojana kiyA gayA. pratiSThA mahotsava ke caturtha dina prAtaH cyavana kalyANaka mahotsava ke antargata mAtA-pitA, indra-indrANI sthApanA, pratiSThAcArya sthApanA, dharmAcArya pUjana, 14 svapna darzana Adi kAryakrama Ayojita kie gae. dina meM vIsa sthAnaka mahApUjana tathA saMdhyA meM bhakti gIta kA Ayojana huA. paMcama divasa janma kalyANaka vidhAna ke sAtha 56 dikkumArI mahotsava, 64 indroM dvArA meru parvata para abhiSeka Adi kA kAryakrama huA. dina meM 18 abhiSekavidhAna ke sAtha sAyaM meM bhakti saMdhyA kA kAryakrama kiyA gayA. SaSTam divasa prAtaH janma badhAI, nAmakaraNa, pAThazAlA gamana tathA dopahara meM lagna mahotsava, rAjyAbhiSeka Adi ke kAryakrama Ayojita kie gae. For Private and Personal Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 80 SHRUTSAGAR January-February - 2015 kAryakrama ke saptama divasa dIkSA kalyANaka mahotsava manAyA gayA jisameM, varaghoDA ke sAtha bhairujI kI rathayAtrA nikAlI gaI, dina meM 108 nAkor3A pArzva bhairava pUjana tathA sAyaMkAla meM bhakti saMdhyA kA Ayojana kiyA gayA. . pratiSThA mahotsava ke aSTam divasa jo kAryakrama kA mukhya dina thA, usa dina pratiSThAcArya rASTrasanta pa. pU. AcAryadeva zrI padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. ke sAtha pa. pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrI jinakailAzasAgarasUrIzvarajI ma. sA., padmagaurava pa. pU. AcAryadeva zrI vardhamAnasAgarasUrIzvarajI ma. sA., pa. pU. AcAryadeva zrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma. sA., pa. pU. AcAryadeva zrI hemacaMdrasAgarasUrIzvarajI ma. sA., pa. pU. AcAryadeva zrI vivekasAgarasUrIzvarajI ma. sA., pa. pU. AcAryadeva zrI vimalasAgarasUrIzvarajI ma. sA., pa. pU. AcAryadeva zrI ravizekharasUrIzvarajI ma. sA., pa. pU. AcAryadeva zrI raivatasUrIzvarajI ma. sA., pa. pU. AcAryadeva zrI AnandaghanasUrIzvarajI ma. sA., mahopAdhyAya zrI lalitaprabhasAgarajI ma. sA., zrI caMdraprabhasAgarajI ma. sA., gaNivarya zrI prazAMtasAgarajI ma. sA. Adi aneka zramaNazramaNiyoM kI pAvana nizrA evaM bar3I saMkhyA meM padhAre zrAvaka-zrAvikAoM kI upasthiti meM zubha lagna meM pratiSThA, dhvajArohaNa, svarNa kalaza sthApanA Adi vibhinna dhArmika anuSThAna sampanna huA. dina meM aSTottarI zAnti snAtra bar3I pUjA kI gaI. isa kAryakrama ke sAtha abhinandana samAroha kA bhI Ayojana kiyA gayA, jisameM viziSTa mahAnubhAvoM ko sammAnita kiyA gayA. saMdhyA meM bhakti saMgIta kA kAryakrama huA. antima dina prAtaHkAla meM dvArodghATana kiyA gayA tathA sattarabhedI pUjA. kI gaI. sabhI kAryakrama bar3e hI harSollAsa pUrvaka dhArmika vAtAvaraNa meM sampanna hue. isa pAvana avasara para deza ke vibhinna bhAgoM se bar3I saMkhyA meM deva-guru-tIrtha bhakta padhAre the. saMpUrNa tIrtha ko raMga-biraMge dhvaja-patAke, rozanI Adi se sajAyA gayA thA. mahotsava meM bhAga lene hetu Ae sabhI mahAnubhAvoM ke liye AvAsa evaM bhojana kI bahuta hI sundara vyavasthA kI gaI thI. For Private and Personal Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ KO Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra For Private and Personal Use Only kApakAzvikozciDachAtragRhmacApavAyaMnisvipalamanapArepAre azsanAvadyAdhyakalomatagatAvinAmANyAdayaHkinAjatyapivizvananArasapyA nAvAjhApAlanamA pobArAdavivAhAvAzivAyavattavAyavAgrAkAla miramAjJAtAhAyAzAdAyAvarANAdhavasavAdazavapAdayazvasavarAyAprativAdanAspAsavAmAdakArI nIyamAdanAsAdi spadamyA pavanAtyAmArAdhanaetAparinitA nivAsicAyakAyanAnisthitiyAM zAdiyAghasAdanAdinAmakAyedamAyasavAyavimADamina kama karAtA zanivAnarAgAvayALAsavaNAkAnavidyAHkAma pAdapAvalavamAnamAriyAdaramavAviranivitAtApaparabhaNakaNamAko basakhAmAdabadhyakAlAmiti vikANAlAkANAMkAnaTAtomalaceyugalanaMyAMcAtAnaspaMtapasvikRtAmadhyapraNAmasampAyazvitrekiMgAvalizAzmamavInAtAzirAmArakaMTakAMudaMtIvirakAAlAImasadako vAsanAdhizvarakakotiyAnAsanipAnAsAzivAmadayAlavitAnAmiAdhyamoninimatAruadAsthalAsinInavevapAnikorokArovaNAyAmAdhAvatayAnAsarvadAmamAnava kavApiyadisAvaMgAvapAyagopratimAmAnAratAvadiyAsyavAsAkimanAyonAnAdhyAmidAsAmiAsabAkAsAkikamAnasiMpratipadyaracanAdhanAtA parakrAvApaMtivItarAgAnA vidyAmAnAcA vidhAprakAzAbAzrIbhAdamapatavAhItarAgatavAdinaHkamArapAlana pAlapAnAphalamAzinAbAmiyAMtidhA vinizAtagAnezAMtA zivanamaskRtyAmAnAvihial madyapAdezAtAyAomizcamitinidhitavavAsanAmAnAmAlagavAtahInaDorazopti vinAyaDayadhAvaTachAninAzinadamiAnadaminIzsakalAvidhikamahAsaMpatisamavitAya naspAyazilAkApUjitAyavanAmAnamAvizadavAyAdhisamirasasadaskhAmika saMpavitAyanivitAyAdhuvanaGamaNAlAnAdhatAsamAyasatavanamanAramAdhasarvazinAmanAcAnaka rAyAsa zivaSaDAmanAyAjadhAhannanapinAvAzAkinAtIpazamanAyAyAspatinA mamatrapakSanavArakrANAyAgarutAnAdhAviyAUsAtakAna hitAsinivamatAnamAnanAnidisakcha namAsatagava vivikAyamajhAyaparAmarArADAtAaparAjiAtAgatyAjavyasAvitrayAvada samimAjizamAnakalyAmaMgala pradAdAsAdhanAvasadAzinAsAvATapAvAyA sadhyAnImanasiAhAniglaviSNakananisakhAnAattayapadAnanirAnAnAmAsusvasiprAvanaspatAmAGananAsAnimAmAtAdavAsamparAvAnA tiratimAtavAhapradA navAsananiratAnAzA tinatAnAvakaganikanatAnA zrIsaekAliyAnAdamiyAvavivijayazasalilAnaalanvidhAyadAkArAgAraNalaTAtArAkasAragaNamAgavAArAtakhAma dAdinyAzyaavarakaramazivAkaruUruzAtivakarasAdavitravikarunavikaruzvaviUrukamaniamalariah nizibimAkarakarukamAmAvimatimAmAnA phakIUkAyakAkAUrakuTkhAhavAgavaMDinnAmAkaracarasmarasatADAmAvAkasAvadhAtinAmitAnAmAnamazotAyatAsmApakAnapUrvaridazinamapadavidAsattAsAtAsa lislAdinayavinAzAtyAvirazcantaktimAzvidyApatisadATaNatinAvayanivAravAyAgAsahajI tipadeyAbArizrImAnAdacchAzyAbAzrI zrIyItarAgasarvajJajizaparameza rAnagavasijagannAdhaUyatArakapAragAraniSinigatahaSajayanittinirmadAnirIhanirahaMkArakarUyAramasAgarAjayaniyinimaNikaTikanivaniniga sArathAnavizAisAikindiovAkSidonayada bAlavedAspAhAdInirmamAmabhanAyakamanAnaMsudivasaMka lyAziyamaMgalA bahAta hombivalokAnAva www.kobatirth.org prAcIna nAgarI lipimA lakhAyela zAntistavanI hastaprata, citra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir TITLE CODE : GUJ MUL 00578. SHRUTSAGAR (MONTHLY). POSTAL AT. GANDHINAGAR. ON 15TH OF EVERY MONTH. PRICE : RS. 15/- DATE OF PUBLICATION JAN-FEB. 2015 kclePDELEScikckengRELECTari BR2ll i 254P2NETLER Ekta 200k Matertenaa2132LMEERellptahik JERNET EstaarkarteSTEREsthener DASTraSTalakaracaritatasanasledArAlaMkAlIka yAkakAAkakAr3akakakakAkAkakasara67 hAmatiravana zudarasibitaravAvA? prAcIna nAgarImAM lakhAyela varNamAlikAnI kASThapaTTIkA prakAzaka AcArya zrI kailAsasAgarasari jJAnamaMdira zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra kobA, gAMdhInagara 382007 phona naM. (079) 23276204, 205, 252, pheksa (079) 23276249 Website : www.kobatirth.org email : gyanmandir@kobatirth.org BOOK-POST / PRINTED MATTER PRINTED, PUBLISHED AND OWNED BY : SHRI MAHAVIR JAIN ARADHANA KENDRA, PRINTED AT : NAVPRABHAT PRINTING PRESS. 9-PUNAJI INDUSTRIAL ESTATE, DHOBHIGHAT, DUDHESHWAR, AHMEDABAD-380004 PUBLISHED FROM: SHRI MAHAVIR JAIN ARADHANA KENDRA, NEW KOBA, TA. & DIST. GANDHINAGAR, PIN : 382007, GUJARAT EDITOR: HIRENBHAI KISHORBHAI DOSHI For Private and Personal Use Only