Book Title: Jambudwip Part 01
Author(s): Vardhaman Jain Pedhi
Publisher: Vardhaman Jain Pedhi
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005567/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka zIvamAja jaina peDhI,pAlItA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ va zrI vardhamAna svAmine namaH zrI vardhamAna jainapeDhI-pAlItANA 1 vIra ni. sa 2509 prathamAvRtti 1000 saMcAlita zrI jamUdrIpa cAjanAnu pramukha prakAzana jaMbUDhIpa ~ prakAzaka zrI vardhamAna jainapeDhI jaina Agamamadira pAse bhASAkhAtAnI pAchaLa taLeTI pAlItANA-364370 pustaka 1 vikrama sa. 2039 UZHOS 44 dara cha mAse guja.-saMskRta-hiMdI-aMgrejImAM prakaTa thatu prakAzana wwwwww For Personal & Private Use Only mUlya : 15 rUpiyA ** - Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pustaka prApti sthAna ja zrI vardhamAna jaina peDhI ja jaina AgamamaMdira pAse taLeTI pAlItANA-364270 bhU bhramaNa zodha saMsthApana 6 pi. be. naM. 16 SN mahesANA vi 384001 che. preraka nimaMDaLa ! pU.paM.zrI abhayasAgarajI | mahArAjagaNI paM.zrI kalyANasAgara ma gaNI munizrI azokasAgaragaNI munizrI nirUpamasAgaragaNI munizrI hemacaMdrasAgara ma munizrI ravindrasAgara ma. munizrI puNyazekharasAgarajI mahArAja saMpAdaka maMDaLa sahasaMpAdaka maMDaLa Do. rUdradeva tripAThI M.A. Ph.D. LIT dilhI che. nemicaMdra jana M. A. Ph. D. Indora Di nAraNabhAI ema, kaMsArA M.A. Ph.D. amadAvAda Do. prahUlAdabhAI jI. paTela | M.A. Ph.D. vaDanagara che. jitubhAI pI. zAha M.B.B.N. pAlanapura | paM. ratilAla cI. dozI | ama:vAda pa. vasaMtabhAI dozI muMbaI ramaNalAla babAbhAI zAha amadAvAda AziSakumAra mANekalAla 11. B. Com. L, L. B. amadAvAda jinadAsabhAI rajanIkAnta 2116 B.Com.L.L.B. C.A. amadAvAda For Personal & Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka taraphathI... devagurakSAe prastuta prakAzane jijJAsu vAMcanA karakaMmalamAM rajU karatAM ame amArI jAtane dhanya-gauravazALI mAnIe chIe ke vijJAnavAdanA phaTApabhayo tAMDavathI gemamAM rahela navI peDhInI zraddhAne sthira karavA mATe z2arUrI vartamAna vidvAnonA viziSTa nibaMdhanI sera karI de che. mahine prakAzita karI bhAratIya saMskRtinA amUlya tarapha jaI rahelA Adhunika zikSaNa paddhatinA vikRta satya-asatya sAme lAlabattI dharA prati banIe chIe. vi. saM. 2038 nA vaizAkha mahine pAlItANuM jaina gajAdiSama bIka esakenpharansa vakhate idora (ma. pa.)thI pragaTa thatA "tIrthakara" hindI mAsikanA taMtrI Do. zrI nemicaMdra jaina dvArA protsAhita thayela amArI varSonI bhAvanA pAlanapuramAM thaI rahela 28-29-30 okaTobaranI "tatvajJAna-vijJAna saMgaThI" prasaMge saMsAra DB i - prastuta prakAzana sagaImAM judA-judA prAMtanA vidvAnonA lakhIne lAvelA che TapAlathI mokalelA nibaMdhone saMgraha karavA bhAvanA che. | gujarAtI-hIdI-saMskRta ane aMgrejI bhASAnA AvelA nibaMdhe te te bhASAmAM rahyuM karavA vicAra che. AvI jAtanAM nibaMdha ghaNI jatinA amArI pArsa AvyA che te badhA mazaH cha mAsika A prakAzanamAM raju karavA nA che. prakAzanuM preraka maMDaLanA sAta munirAjonA sahayogathI ame TUMka samayamAM raju karI zakIe chIe, saMyiSyamAM preraka-maMDaLane pUjya zraya megevAnI AvI karUdaSTi maLatI rahe tevI amArI AkAMkSA che. prAnanuM kAma keTaluM karUM che! te te kare tene khabara paDe. temA koyamAM A prakAra thI pAchaLe vividha paramathI mahAnubhAvone hAdiSTa sahana maLI che. khAsa karIne De. rUdradeva tripAThI (dilhI)nI emeM bahuM anumodanA karIe chIe ke, jemaNe saMskRta-hinda phamAM jIruM ane agrejI rahI presamAM nA dekharekhathI chevI taiyAra karI ApyuM. vaLI che. prahUlAdabhAI che. paTele (vaDanagaramAM paNa dara aThavADIye zani-ravi pU. paMnyAsajI mahArAja pAse AvI A prakAzananuM gaLakhuM vyavasthita rI ApyuM saMsthA paM. ratibhAI cI. dezI tathA kumArapALa jayaMtilAla zAha i.uMjhA na ma enI jeTalI amara karIe teTalI ochI For Personal & Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | * * * AjanI aMdhAdhuMdha-pravRttiothI bharapura resAmAM dhakkA khAIne kAmane sarADe caDhAvavAmAM/bleka DijhAIne banAvavA vigeremAM tathA prapharIDIMgamAM temane sahayoga kharekhara, advitIya maLe che. A uparAMta pUjya paMnyAsajI ma. pAse kAma karatA paMDita zrI jogIbhAI bhejaka tathA zrI nAgezabhAI bhejanA paNa dharma snehanI khUba anumodanA karIe chIe ke jeoe amArA prakAzanane vegavaMtu banAvavA sakriya sahaga Ape che. " A uparAMta bIjA paNa nAmI anAmI saghaLA sahayogIonA dharmapremanI sAdara beMdha laI e chIe. chevaTe chadmAvasthatAvaze ke sidaSathI kSatio badala sudhAravAnI taiyArI sAthe hArdike kSamA mAMgIe chIe. vIrani. saMvata 2509 vi. saM. 2039 Aso su. 10 vijyA dazamI zrI vardhamAna ja hA ravivAra pAlItANA 16-10-83 nivedaka gAthA SESISCSESZSEXS2SISESESESSE hArdika anumodanA tatvajJAna ane vijJAnanI bhedarekhA samajAvanAra lekho-nibaMdhanA [, saMgraha svarUpa "jabUdvIpa" cha-mAsika prakAzananuM paheluM pustako paNa vi. saM. 2038 Aso vada 7, 8, 9 nAM roja jaina boDIga R pAlanapuramAM zrI jainamitramaMDaLa, pAlanapuranA sahayogathI thayela Eii Rii, tatvajJAna-vijJAna saMgoSThI prasaMge vidvAne-jijJAsuo samakSa ame raju aa |ii karI zakyA chIe. te temAM jinamitramaMDaLa pAlanapuranA kAryavAhakone aneka jAtane [2] ]i pavitra sAtha sahayoga sAMpaDyo che te badala hAdika anumodanA. UT - li. prakAzaka HSFSSC2S2S2XSES252SESSO (22525S52SPSPIN For Personal & Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a nu krama chuiM ko gujarAtI vizALa 1-4 5-8 9-12 prakAzakIya vijila hIpa-samudro ane jaMbudvIpa (lekhaka pU. paM. zrI nityAnaMda vi. ma. sA) jabUdvIpa (pAciya che ? (le. ramaNalAla zilAla parIkha). jabUdIpa hI rAmA maNe cAradhA) (leratilAla chelpala, hita) AcenuM bhUgoLAne le. jazavaMta bhaTTa) sUryaprakAza aMge eka vicAradhArA (le. ramaNalAla babAbhAI zAha) jheTeTika enemI yAne saMzodhita khagoLazAstra kamaLa perelekSa laMDana) bhAratIya jaina dharmanI prA-aitihAsika zodha (mULa le. niraMjana ena. vakhAriyA * amerikA) 17-18 ' 19-27 28-33 34-44 sarakRta vibhAga jainAbhimatamuktimArgaH - (le0 zrIyAnsakumAra siMghaI) For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-jyotiSe sUryadvaya-siddhAntasya navya jyotiSa pariprekSye vyavasthA, saura-varSa-mAna:saMzekhana, ca ( DaoNzaktidhara zarmA kartavya bodha : (zrImadabhayasAgaratIramati ) hiMdI vibhAga : . AtmAnveSaNa kI cArvAkIya dRSTi - 17-19 (le0 DaoN0 gadAyamA ) sUrya tathA pRthvI saMbandhI kucha prAcIna tathya 20-21 tr - bhU-bhramaNa ke vijJAnasammata mA 23-24 . ) (le0 DA. rudradeza, tripAlI) z2ubUdvIpa jaina dhArmika dRSTi se . 25-26 "(le0 dAmodara zAbI) tajhavebAga 44-4 1-5 6-12 water is flat Earth is flat Did the Spaceship Appollo Land on the moon A Questionnaire Jain Jyotisha Vijnana Dr. Sajjan Singh Lishk Patiyala 7-21 21-24 For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhinna dvIpa-samudrI ane jabIpa ma.nA ziSya pU.pa. nityAnaMda vi, ma, le. pU. A. zrI vijaya jakhUsUrIzvarajI A vizALa pRthvIpaTa upara ApaNe jANIe chIe tenA karatAM asa`khya-sa khyAtIta dvIpa samudro AvelA che. jenu' vaIna jaina-darzananA graMthAmAM ApavAmAM Avelu che. eka eka dvIpa-samudranu` varNana karatAM AkhA graMtha bharAi jAya, paNa ahI tA mAtra dbIpa-samudronuM sAmAnya aMgulI-nirdezana karavA prayatna.. karela che. ApaNe je pRthvI upara rahIe chIe, tenuM nAma ratnaprabhA pRthvI che. tenI jADAI 1,80000 ( eka lAkha e'zI hajAra ) yAjana ane lakhAI-paheALAi (cArebAju gALAkAre ) eka rajaju pramANa eTale asa`khya koTAkoTI yAjana pramANa che. tenA madhyabhAgamAM eka lAkha cAjananA vistAravALA jammU nAmanA dvIpa che. tenI cAre tarapha be lAkha ceAjananA vistAravALA lavaNu samudra vi'TaLAelA hovAthI dvIpa kahe thAya che, tene pharatA cAra lAkha ceAjananA vistAravALA dhAtakIbarDa nAmanA dvIpa che, tene pharatA ATha lAkha ceAjananA vistAravALA kAlAdhinAmanA samudra rahelA che, tene pharatA sALa lAkha ceAjananA vistAravALA puSkaravara dvIpa che. tene pharatA batrIsa lAkha yAjananA vistAravALA puSkaravara samudra AvelA che. te pachI eka dvIpa ane te ja nAmanA samudra ema Dabala-Dabala vistAravALA Ave che yAt chelle, svaya'bhUramaNa dvIpa ane svayaM bhUramaNu samudra AvelA che, A svacabhUramaNa dvIpa AkhI pRthvI uparanA 1/4 bhAga ane svayaMbhUramaNa samudra 1/2 bhAga eTale pANA bhAganI pRthvI upara svayaMbhUramaNa dvIpa ane samudra AvelA che. bAkInA 1/4 bhAgamAM bAkInA asaMkhya dvIpa samudro che. A dvIpa-samudranA nAmeA kramasara puSkaravara pachI vArUNIvara, kSIravara, dyUtavara, ikSuvara, naMdIzvara A pachI dareka nAmanI sAthe . varavAvamAsa ema traNa traNa dvIpa -samudro AvelA che ane vistAramAM Dabala-Dabala vistAravALA che. A jagatamAM jeTalA zAzvata suMdara nAge, alaMkArA, vasro, ga'dhA, kamaLA, tilaka, nidhi, ratnA, AvAsA. dro, nadIo, vijaye, citro, vimAnA, indro, devakura, uttara, pavatA, patA, kuDA, nakSatro, caMdra, sUrya vagere e je zAzvata nAmeA che, te badhA nAmavALA darekanA asa`khya-khasa pNa dvIpa-samudro che. jema ke ApaNe rahIe chIe te jammUdvIpa, te pachI asaMkhya dvIpa-samudra pachI khIje ja mUThThIpa-jaMbU samudra Ave, tenA pachI ja varadvIpa-ja khUvarasamudra Ave te pachI ja'khUvarAvabhAsa dvIpa-jamUvarAvalAsa samudrane ja bUDhIpa ja khU Ave te pachI asay dvIpa samudro pachI samudra Ave ema asaMkhya-asa`khya dvIpa- samudra pachI te nAmanA dvIpa samudra Ave, For Personal & Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama dareka nAmanA asakhya dvIpA ane samudro che. chellA pAMca dvIpa-samudro eka eka che. te A pramANe :-chellethI pAMcamA dhruvadvIpadevasamudra chellethI ceAthA nAgaDhIpa-nAgasamudra, chellethI trIjo yakSadvIpa-yakSasamudra chellethI bIjo bhUtIpa-bhUtasamudra ane chellA svayaMbhUramaNa dvIpa ane svaya'bhUramaNa samudra AvelA che. te pachI mAtra ekalu anata AkAza che. aDhI dvIpa ane e samudra sudhI ja eTale ja mUThThIpa, lavaNu samudra dhAtakIkhaMDa dvIpa, DAlAdadhisamudra ane puSkaravaradvIpa aDadhA sudhImAM manuSyAnI utpatti-janma-maraNu agni, varasAda, garjanA, vIjaLI, nadIo, drahA sarAvara, divasa-rAta-mahinA vagere vyavahAra ane meTA pa ta mATA kSetro AvelAM che. pachInA dvApa-samudromAM AmAMnI koI vastu hetI nathI. temaja caMdra-sUrya sthira haic che eTale jyAM sUya hAya che tyAM sUcanA prakAza ane ca`dra hAya tyAM caMdranA prakAza ja hAya che temaja tiya cAnI utpatti badhe hAya che, A badhA samudromAM je pANI che, te pANImAM svAda bhinna-bhinna prakAranA che. te A pramANe ApaNI najIkanA lavaNa samudranuM pANI khAruM che. kAleAdhi samudra, puSkaravara samudra ane svayaMbhUramaNa samudranu pANI varasAdanA pANInA jevA svAdavALuM che. vArUNIvara samudranuM pANI uttama dArUnA svAda jevu' che, kSIra samudranu' pANI kaDhelA dUdhanA svAda jevu che. ghatavara samudranuM pANI uttama ghInA svAda jevu che. bAkInA samudronu pANI zeraDInA ravAda jevu che. lavaNa samudramAM 500 caiAjananI lakhAIvALA mAchalAM vagere hoya,kAleAdhi samudramAM 700 ceAjananI laMbAIvALAM mAchalAM vagere, svayaMbhUramaNa samudramAM 1000 yAjananI lakhAIvALAM mAchalAM vagere hAya che, bAkInA samudromAM nAnAM ane pramANamAM AchAM mAchalAM vagere hAya che. badhA samudro karatAM lavaNa-samudramAM vizeSatA rahelI che te A pramANe lavaNuM samudra be lAkha yAMjananA vistAravALA che, banne kinArAthI 95000 ceAjana dUra eTale madhyabhAgamAM 10000 (daza hajAra ) yAjana jADA ane 16000 yeAjana U'cA uchaLatA-pANInA killA che. cAre dizAmAM eka lAkha yeAjananA vistAravALA ane 10000 ceAjananA mULavALA eka eka pAtAla kalaza che. tathA 100 ceAjananA vistAravALA cAre dizAmAM thaI 7884 laghu patAla kalaze che. te badhAmAM 1/3 bhAgamAM vAyu,1/3bhAgamAM vAyu ane pANI, ane 1/3 bhAgamAM pANI raheluM che, jagatasvabhAve haMmezAM e vakhata nIcenA vAyu kSeAbha pAme che. tethI 16000 cAjananA killAnuM pANI be gAu jeTalu vadhe che, tethI samudramAM bharatI Ave che, For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaLazane vAyuM besI jatAM samudramAM oTa A ja khUDhIpanI aMdara sAta kSetre Ave che. ane cha moTA parvate che. madhya bhAgamAM samudramAM bharatI-oTanuM kAraNa pAtAla mahAvidehakSetra 33684-419 ejana kalazemAM rahelA vAyune bha che, paNa caMdra lAMbuM che. tenA madhyabhAgamAM eka lAkha ejana sAthe tene saMbaMdha nathI. UMcAIvALe meruparvata Avelo che. lavaNa samudramAM bIjI vizeSatA e che mahAvidehakSetranI banne bAju uttarake temAM raheluM pANI bane kinArAthI eTale dakSiNamAM pavata-kSetra-vArA pharatI Avela che. jakhadvIpanA kinArAthI jamInamAM jema nIce te A pramANe, nIce UtaratuM 45000 yojane 1000 ejana dakSiNa tarapha niSadha parvata UMDAI thaI jAya che, tema UMce UMce caDhatuM , harivarSa kSetra 45000 pejane 700 ejana UMcAIvALuM " mahAhimavata parvata thAya che, pANI UMce caDhavAmAM jagata svabhAva " himavaMta kSetra ja kAraNa jANavuM. " laghuhimavaMta parvata lavaNa samudranI aMdara 56 aMtaradvIpa, " bharata kSetra 8 velaMdhara parvate, eka gautama dvIpa, 12 * caMdradvIpo, 12 sUrya- dvIpo paNa rahelA che. uttara tarapha nIlavaMta parvata 16842-2/19 lavaNa samudra sivAyanA bAkInA samudronuM janA " rasmaka kSetra 8421-/1/1lyojana pANI sthira hoya che, tathA temAM bharatIoTa vagere hotuM nathI. " samIparvata 4210-10/19 jana tIcchalakamAM rahelA dIpa-samudronuM TUMkamAM svarUpa jaNAvyuM. vizeSa svarUpa laka " hiraNyavaMta kSetra 2105-5/19 prakAza, jIvAbhigamasUtra, zrI bhagavatIjI. >> zikhara parvata 105-12/19 sUtra vageremAM AlekhAyeluM che. " aravata kSetra parada-6/19 jana che jabUdvIpa Ta AmAM bharata kSetra-airAvata kSetra ane mahAvideha kSetra A karmabhUmi kahevAya che (baMka paricaya) karmabhUmi eTale jemAM asi-talavAra vagere, | tIrjIlokamAM je asaMkhya dvIpa-samo masI-lakhavA vagere kRSi khetI vagerene vaheche, temAM madhyabhAgamAM sauthI pahele jaMbakIya vAra hoya che. che.te eka lAkha ejananA vistAravALo thALI harivaSa kSetra-ramyaka kSetra himavaMta AkAre gaLAkAre che. tene pharate ATha kSetra hiraNyavaMtakSetra devakarU ane uttarakurU jana UMce killo che. A kSetre akarmabhUmi che. tyAM yugalika For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nu hoya che tethI yugalika kSetra paNa gaMgA-mahAnadI ane siMdhu mahAnadI kahevAya che. A pate traNa traNa vibhAga paDe che eTale dareka - bharata kSetramAM eka, eravata kSetramAM kSetramAM 6-6 vibhAga thAya che. eka ane mahAvideha kSetranI 32 vijo- ' A ja khUDhIpa mAM saMkSepamAM nIce mAM eka eka ema kula 34 dIrgha vitADhaya mujabanA padArtho rahelA che. parvata che. , kula 9 kSetro, 269 parvate 467 kUTo jyAre harivarSa kSetra, ramyaka kSetra, =zikhare, 102 tIrtho, 136 vidyAdharanI himavata kSetra ane hiraNayavaMta kSetra zreNio, 34 cakravatIne jItavA gya kSetre, AmAM eka eka geLa vaitADhaya parvata che. 16 meTA drahasAvare, 1456090 nadI dIrgha maitADhaya parvatanA yoge karmabhUminA e 635 zrI jinacaityo, matAMtare 5 zrI dareka kSetranA be be vibhAga thAya che ane jina , For Personal & Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - I nvtr Sr pramANe yukta citra zrI jebU dvIpa mvTm`AkT ja - * II * ! * niSadha parvata II | * M. pramANa 0000 yojana - ( 1 00 ) yojA=1969 For Personal & Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jabIpa Si:': ': -ramaNalAla vegIlAla parIkha alI khaMbhAta jana kirka cAra ghArI-karmone kSaya karI zrI vIrtha. - hakSiNathI uttara tarapha jatAM kara bhagavaMte kevalajJAna pragaTa kare che. kevala. ) bharatakSetra jJAnarUpI ArIsAmAM teone jagata je svarUpe (2) laghuhimavaMta parvata che, te svarUpe dekhAya che. ke jenuM varNana (3) himavata kSetra AgamamAM che, temAM tirachI lekamAM asaMkhya, (4) mahAhimavata parvata (5) harivarSa kSetra dvIpa-samudro jaNAvyA che. niSadha parvata tirkIleka eka ja labe-paheLe che. mahAvideha kSetra ' eka rAja eTale asaMkhyAta jana. ' nIlavaMta parvata - tichalakanI madhyamAM pahele ja khUlIpa (9) ramyaka kSetra (10) rUkamI parvata che. tenI madhyamAM merUparvata Avela che, (11) hiraNyavaMta kSetra te ja bUDhIpa nI cArebAju baMgaDI AkAre (12) zikharI parvata samudro ane dIpe AvelA che te bamaNA- (13) eravata kSetra bamaNuM vistAramAM che. A ja khUdvIpanA lAkha jejananA 190 jemake jambudvIpa eka lAkha je jana bhAga karelA che. eka bhAga pa26 je jana 6 lAMbe-pahoLo che. tenI pharate cArebAju kalAne thAya che. te mApe bharata kSetra ane pharate lavaNu samudra be lAkha jejana che. aravata kSetra AvelAM che. tenI pharate dhAtakI khaMDa cAra lAkha dareka kSetranI vacce parvate AvelA che janane che. tethI te dareka kSetranA uttara-dakSiNe be bhAga tenI pharate maLodadhi samudra ATha lAkha na thayelA che. bhArata ane aravata kSetramAM vacce janane che. tenI pharate 16 lAkha je- tADaca parvata che tethI tenA uttara-dakSiNe ne puSkaravAra dvIpa che. A be bhAga thAya che. tenA uttara-dakSiNa babbe A rIte asaMkhyAta hIpa-samudrA nadIo AvelI che, tethI te darekanA 3-3 AvelA che. chele svayaMbhUramaNa samudra bhAga thAya che. eTale kula cha bhAga thAya tene asaMkhyAta jejana lAbe-paheLe che. che cakavarI cakaratna utpanna thayA pachI, jakhUkI5 A khaMDa sAdhIne cakavI bane che. tIrtho-lekanI madhyamAM eka lAkha jejana khAMDavA UMcAI varNa ne lAMbe-paheLe A dvIpa Avela che. (1) bharata kSetra 1 . tenI aMdara 6 parvate AvelA che. tethI (2) laghu himavaMta parvata 2 100 che. suvarNa tenA sAta (bhAga) kSetre thayela che. (3) himavaMta kSetra 4 - - For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXX 190 () mahAhimavata parvata 8 200 che. suvaNane | khUlIpanA patenA (5) harivarSa kSetra 16 - phi-zikhare (6) niSadha parvata 32 400 che. rAtAsenAne 16 vaphakhArA 44= 64 2 gajadaMta X 7 = 14 (7) mahAvideha kSetra 64 - - 1 rUkamI 48=8 (8) nIlavaMta parvata 32 40. nIla ratnane 1 mahAhimavaMta 48= 8 (9) ramyaka kSetra : 16 - - 74 vaitADhaya 49= 306 (10) rUkamI parvata 8 200 che. rUpAne 1 vidyutaprabha 49 = (11) hiraNyavaMta kSetra 4 - - gajadaMta (12) zikharI parvata 2 100 che. suvarNa 1 niSadha. 1 nIlavaMta (13) aravata kSetra 1 - - " 1 mAlyavaMta gajadaMta 1 meru jaMbUDhIpanI sarvaparidhi - 445 traNe lAkha, sela hajAra, base sattAvIsa 1 laghu himavaMta 11=11 jejana, traNa gAu, ekase aAvIsa dhanuSya, | 1 zikharI X 11 = 11 ane sADAtera AMgaLa. jabUdvIpanuM kSetraphaLa :- jaMbudvIpanA bhUmi sAtase nevuM kroDa, chappana lAkha, carANuM hajAra, eka 34 vijaya pacAsa jejana, eka gAu, paMdarase 41 = 34 1 meru paMdara dhanuSya ane sATha AgaLa. | 1 jaMbUvRkSa jabUdvIpanA parvato 1 devakurU 48=8 zAlivRkSa. 4 geLa vaitADhaya 200 kaMcanagiri (1) harikUTa = 1 34 vaitADhaya 4 gajadaMta (1) harisahakUTa = 1 16 vaphakhArA 1 citra nA 6 kSetra maryAdAdhA - je khUDhIpamAM tIrtho 1 vicitra 29 kara vijaya mahAvidehanI...3 (AgadhavarahAma prabhAsa=96)" 1 jamaga 1 bharata . X 3" = 3 1 samaga 1 eravata 4 3" = 3 x x 102 For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ v * 34 vaijJa'ca dareka jaitADhayamAM mUThThIpamAM zreNuie.. x.4 = 136 da uttara-dakSiNa vidyAdhara zreNi AbhiyAMgika 29 . '' ' ema cAra zreNi hAya ja khUdrapamAM vijayA cakravartI ne jItavA chya 34 vijayA che. mahAvidaeNDa kSetranA 32 vijayA ane bharata- " erAvata maLI. X ja khUdvIpamAM drA padmAdi devakukSetramAM pa uttara X Wan dz ?? 16 + ja mUThThIpamAM nadIe parivAra bhAratamAM ga`gA ane sidhu kula 2 x 14000 = 28000 arAtamAM rastA ane rakatavatI kula 2 X 14000 = 28000 X hiMmatra`ta hiraNyava'ta kSetranI abhyaMtara parivAra 4 x 28000 = 112000 hariva ane ramyakanI 4x56000=224000 For Personal & Private Use Only 56000 X 392000 parivAra mahAvideha kSetramAM zInA ane zIvAdA=rax532000=1064000 mahAnadIe 90 1456090 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ s/ jaMbadvIpa (zrImad bhAgavata purANa AdhAre) :-ratilAla choTAlAla purohita R : ka samaya che. ema. e. sAhityAcArya, kAvyatIrtha sAhitya ratna brAhmaNa zerI, UMjhA (u. gu.) zrI kRSNadvaipAyana-bhagavAna-vedavyAsa ejana, mULamAM tene vistAra soLa hajAra maharSie potAnI ArSa-daSTithI A jagatane jana, teTale ja seLa hajAra jana te hastAmalavat dazyamAna karela. bhUminI aMdara paDelo che. maharSinuM A jJAna trikAlAbAdhita sana- ilAvRtta khaMDanI uttare ne uttare tana satya che. teonA kathana mATe bhagavAna anukrame nIla, veta tathA zRMgavAna nAmanA viSNunuM sthULa svarUpa te ja A dazyamAna traNa parvata che. jagata che. - teo traNeya ramyapha, hiraNyamaya tathA zrImadda bhAgavatanA pAMcamA skaMdhanA kukhaMDanI sImA sUcavanAra che. seLamA adhyAyamAM bhUmaMDaLanuM vistAra- teo pUrva dizA tarapha laMbAIvALA pUrvaka varNana nIce mujaba che. ane bane cheDethI cheka khArA samudra sudhI temAM je prathama ja mUkI che. te pahoMcelA che. bhUmaMDaLa rUpI kamaLanA sAta dvIpa rUpI eka-eka parvatane vistAra be hajAra deDAonI vaccene eka daDA jevuM che. tene jana che ane temAM prathama-prathama parvata vistAra eka lAkha ejanane che ane karatAM bIje-bIjo laMbAImAM ja dazAMzathI kamaLanA pAMdaDAnI peThe te samagoLa che. kaMIka aMze ocho che. (UMcAImAM ke - te ja khUdvIpamAM nava khaMDe Avela che. vistAramAM nahi.) te pratyeka nava-nava hajAra yojana vistAravALA e rIte IlAvRttathI dakSiNamAM niSadha, ane ATha maryAdA parvatethI sArI rIte vibhAga herAphaTa tathA himAlaya nAme traNa parvata che. pAmelA che. saMskRtamAM khaMDane ja "varSa ke teo paNa pUrva dizA tarapha lAMbA gayelA bakSetra kahe che. che ane pUrvokta nIla vagere parvatanI peThe A nava khaMDanI vacce lAvRtta nAmane ja dareka daza hajAra yojana UMcA che ane madhyamakhaMDa che. tenI vacce kulagirirAja mera- anukrame harivarSa ki puruSa tathA bhArata parvata rahe che. e Akheya senAne, varSano sImADe sUcavanAra che. . jabUDhIpa jevaDe ja eka lAkha pejana A traNa parvate paNa pUrve kahelA traNa UMce ane pRthvI rUpI kamaLanI kaLI heya parvatanI peThe bane bAju cheDethI khArA te jaNAya che. samudra sudhI pahoMcelA che, ne bane hajAra ene uparane vistAra batrIsa hajAra jana vistAravALA che. : For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teja pramANe ilAvRttanI pazcime tathA ne cha maryAdA parvata bAra hajAra yojanamAM pUrve mAlyavAna ane gaMdhamAdana nAmanA rahyA che. ekaMdare bane dizAomAM eka lAkha be parvate che. yejana maLI rahe che. teo bane uttarathI nIla parvata sudhI teja pramANe pUrva-pazcima rekhAmAM paNa ane dakSiNathI niSadha parvata sudhI lAMbA madhya bhAgamAM prathama meru parvata seLa-soLa be hajAra jana pahelA ane anukrame ketu hajAra ejanamAM, IlAvRtta kSetra aDhAra-hajAra mAla ane bhadrA kSetrane sImADe kare che. yojanamAM ane pachI be parvate cAra-cAra ahIM eka zaMkA thavAno saMbhava che. hajAra yojanamAM, tathA be khaMDo bAsaTha-AsaTha jabUdvIpano vistAra barAbara madhya hajAra yojanamAM, ema ekaMdare banne dizAbhAgamAMthI game te dizAmAM jatAM eka lAkha emAM eka-eka lAkha jambudvIpanuM pramANa yojana che. tenI pUrva-pazcima rekhAmAM ilA- maLI rahe che. vRttathI vIMTAyele meru parvata barAbara mera-parvatanI cAre dizAomAM dasavacce che. te meruthI pUrva pazcimamAM be maryAdA dasa hajAra yojana pahoLA ane UMcA parvate ane be khaMDe che. bIjuM kaMIpaNa nathI. madAra, merU madara, supAzva ane kumuda tyAre dakSiNa tathA uttara rekhAmAM te ja pramANe nAmanA cAra AdhAra rUpa parvate che. ilAvRttathI vIMTAyele meru vacce raheluM che. e cAreya parvata upara anukrame AMbAnuM ane tenI banne bAju dakSiNa-uttaramAM traNa jAbunuM, kadaMbanuM ane vaDanuM ema cAra traNa maryAdA-parvate ne traNa-traNa khaMDo che. uttama vRkSa che. e ja rIte jaMbudvIpanA madhyabiMduthI te vRkSe e parvatanI jANe dhajAo cAre dizAmAM eka lAkha ejananuM pramANa hoya tevA agiyArase-agiyArase yojana kevI rIte maLaze ? kAraNa ke eka bAju be UMcA che ane teonAM DALIone vistAra dizAomAM be ja parvatane be ja khaMDe che. paNa tarapha eTale ja che ne se-so ane bIjI bAju bedizAomAM maLIne yojananI teonI jADAI che. cha parvate ane cha khaMDe che. tenuM kema? e parvata upara cAra dharAo (sarovara) AnuM samAdhAna A pramANe che. che. temAM anukrame dUdha, madha, zeraDIne ja badvIpanA madhya binduthI dakSiNa- rasa ane madhura pANI bhareluM che. tene uttara rekhAmAM prathama meru parvata seLa pItAM vRkSe svAbhAvika yoganAM aizvaryo dhAraNa hajAra yojana vistAramAM Avela che. kare che. ' te pachI IlAvRttakSetra aDhAra hajAra vaLI e parvata upara anukrame naMdana, jana viratAramAM raheluM che. citraratha, vaibrAjaka ane sarvatobhadra nAmanA te pachI cha kSetro copana hajAra janamAM cAra devatAI bagIcA che. For Personal & Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 che. temAM yakSethI gavAtA mahimAvALA uttama vAyu tathA sUryanA saMyogamAM pAkI banI deve strIomAM zreSTha evI strIonAM ToLAMnA jAbunada nAmanA senA rUpe taiyAra thaI ne 2vAmI ekaThA maLI vihAra kare che, devanA nitya alaMkAra rUpa thAya che. te parvatemAM maMdara parvata upara devatAo ane teonI strIe e senAne agiyArase jana UMcuM AMbAnuM jhADa che. ja mukuTa. kaDAM tathA kaMdarA vagere alaMkAra tenI Teca uparathI maMdara parvatanA madhya- rUpa dhAraNa kare che. pradeza upara amRta jevI kerIo paDe che tema ja supA-parvata upara kadaMbanuM ane te kerIo parvatanA zikhara jevI moTI vRkSa raheluM che, tenA koSomAMthI pAMca vAma hoya che. pahoLI madhanI pAMca dhArAo karIne supAzva e kerIo tyAM paDIne bhAgI jAya che. parvatanA zikhara uparathI paDI pazcima tarapha tethI temAMthI nIkaLI paDatA atimadhura svA- ilAvRtta kSetramAM vahe che. bhAvika ne sugaMdhI puSkaLa rAtA rasarUpI jeone upayoga karatAM prANIonA mukhajaLathI aNedA nAmanI nadI bane che, jemAMthI nIkaLelo vAyu cAre bAju se jananA ane te maMdara-parvatanA zikhara uparathI pradezane sugaMdhIvALe kare che.' paDI pUrva-dizAmAM IlAvRtta kSetrane bhIMjave e ja pramANe kumuda-parvata para zata - vaDhava nAmanuM vaDanuM jhADa che. e nadIne rasa pIvAthI mahAdevanA patnI ne tenA thaDamAMthI dUdha, dahIM, ghI, goLa tathA bhavAnInI dAsIe (yakSa-strIo)ne sugaMdhI anna vagerenA ane vastra, zayyA, Asana tathA avayane sparza karavAthI sugaMdhIdAra thayelo alaMkAra vagerenA sarvakAmanAo pUranAra moTA vAyu cAre tarapha dasa yojana sudhInA pradezane nadI vahe che. sugaMdhita kare che. je badhA kumuda parvatanA zikhara uparathI e ja pramANe mera-maMdara parvata uparanA paDI tenI uttare IlAvRtta kSetramAM vahe che. jAMbunA jhADa parathI jAbunA phaLe tyAM paDe e nadInA pANIne sevatI prajAone kadI che. je hAthInA zarIra jevaDA hovA chatAM vaLiyAM, paLiyAM, thAka, parasevo, dIdho, paDatAM phATI jAya che. ghaDapaNa roga, mRtyu, TADha, tAva, phIkAza tathA - tethI enA rasamAM jaba nAmanI nadI bIjA upadrava vagere koI jAtanA saMtApa e merU-maMdara parvatanA zikhara uparathI dasa thatA nathI. ane jyAM sudhI jIve che tyAM hajAra yojananI UMcAIthI pRthvI para paDe che, niratizaya sukha ja rahe che. ane tyAMthI dakSiNamAM vahI AkhA ilAvRtta jema kamaLanI kaLInI AsapAsa kesaro khaMDamAM phelAI jAya che. na hoya che, tema merU parvatanA mULa pradezamAM e nadInI banne bAju sarva-kinAre je cAre bAju kuraMga, kuTara, kusaMbha, kaMTha, mATI che, te e nadInA rasathI mitra banIne trikUTa, zizira, pataMga, rUcaka, niSadha, For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaidya, zinIvAsa, kapila, za kha, jArUci, haMsa, RSabha, nAga, kAlajara ane nArada vagere vIsa pava tA che. temaja merUnI pUrve jaThara ane devaphUTa nAmanA e patratA che. je aDhAra hajAra yojana uttara tarapha lAMbA hoi be hajAra yeAjana pahoLA ane UMcA che. e ja pramANe merUnI pazcime pavana ane pAricAtra e pava tA che. dakSiNe kailAsa ane karavIra pata che. je pUrva dizA tarapha triza`ga ane makara nAme pava to che. A AThe pa tAthI cAre bAju vITAcelA suvarNagiri meru agni jevA zobhe che. A AThe parvatA methI cAre dizAmAM merUnA mULa pradezathI eka hajAra yojana cheDIne rahelA che. vidvAnA kahe che ke merU parvatanI upara madhya pradezamAM bhagavAna brahmadevanI dasa hajAra yojana vistAravALI samaceArasa senAnI nagarI che. e nagarInI AThe dizAomAM ATha leka pArlenI ATha nagarIe che. dhara jeonA svarUpa te te leAkapAlAnA jevAM hAI brahmadevanI nagarInI cAthA bhAga pramANe vistAra che. merU parvata upara brahmA IMdra vagerenI anukrame nava nagarIe che. tenAM nAma - brahmANI, manAvatI, indranI amarAvatI, agninI tejovatI yamadevanI saMyamanI, niRtinI, kRSNAM ganA, varUNInI, zrAvI, vAyunI gadhavatI, kuberanI maheAyA ane izAnadevanI, cazAvatI AmAMnA pahelAM brahmAnI nagarI saunI vacce che. ane iMdrAdinI nagarIe anukrame pUrva dizAthI mAMDI ATha dizA tarapha che. keTalAka vidvAno A ja bUDhIpanA paNa bIjA ATha upakrIpA kahe che ke jeone sagara -rAjAnA putroe azvamedhayajJanA gheADo zeAdhatI vakhate A pRthvIne cAre taraphathI khAdI nAMkhI racyA che. tenAM nAma A pramANe che. svaSNu prastha, caMdrazula, Avatana, ramaNUka, maMdarahariNa,pAMcajanya, si hala tathA lakA. For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AryonuM bhUgoLa jJAna lekhaka jazavaMta bhaTTa che ke jemAM ( A lekha akhaMDAnaMda (31 jAnyu. 1968) mAM pragaTa thayela, AmAMnI keTalIka vAte ane mAnya nahIM chatAM Arya saMskRtinA daSTikoNathI A lekha upayogI dhArI ahIM prakAzita karyo che. saMpA.) pAzcAtya, itihAsakAroe ApaNI pAse AryonuM je citra rajU karyuM te sAva vikRta svarUpe rajU karavAmAM AvyuM che. ItihAsamAM tene "jaMgalI dazAmAM pharatAM pharatAM ajJAnIonAM TeLAM, vAya. vya keNumAMthI AryAvartamAM UtarI AvelAM" kahevAmAM AvyA che. I. sa. pUrve sAtamI sadImAM uttara bhArata ane dakhaNunA vibhAjanathI sevA mahAjana pada sthApavAmAM AvelAM, te dakSiNamAM drAviDa rAjya haze ema mAnavAmAM Ave che. uttaramAM aMga, magadha, kAzI, kezala, jaja, mala, cerI, vatsa, kura, paMcAla, masya, sUrasena, asmAta, avaMtI, gAMdhAra ane kabAja hatAM. itihAsa tenI sAkSI pUre che ke I. sa. pUrve sAtamI sadImAM A badhI ja prajAe AgaLa paDatI jJAti tarIke vikAsa pAmelI hatI. teo samAja vyavasthA, rAjya, vANijya, temaja vyavahAra khUba niyamita rIte jALavatA hatA. bhagavAna buddhanA Agamana samaye temanA dharmane magadha, kezala, vatsa, ane avaMtie hasate moDhe svIkAra karyo hato, eTaluM ja nahotuM, e samaye magadhanA mahAjana padamAM svAtaMtrya-yuga paNa janmI cUkyuM hatuM. e vAta itihAsane pAne suvarNAkSare lakhAyelI che. * A tamAma hakIkta batAve che ke Aryoe samagra samAjanA dareke dareka aMgane sparza karyo haze ane ekeeka pAsAne nyAya ApyuM hatuM." e nyAya kevaLa dharmanI vAtamAM ja sImita thatuM nathI. dharmanI sAthe karmane samajAvavAne prayAsa karyo che. jJAna sAthe dhyAnane paNa eTaluM ja mahatvapUrNa gaNyuM che, For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. saMskRtinA svarUpe Aryoe Apela vArase sahiSNutA, dayA, paropakAra, vikAsa, dhyeya, maMthana, ciMtana ane rojiMdA jIvanane paNa eTaluM ja saceTa sparza kare che.' temaNe samAjavyavasthA vicArI, jIvananI vyavasthA ghaDI, Azrama bAMdhyA, brAhmane brahmakarma samajAvI vidyAdAnanA adhikArI TharAvyA, kSatriyenA hAthamAM rakSaNa ane rAjyanI lagAme ApI, vizvane vepAra vANijyanA trAjavAM ApyAM ane zudrane tene lAyaka hatAM tevAM kAma-sevA seMpI dIdhAM; eTaluM ja nahi Aryoe (RSi munioe) mANasa-mANasane vicAra karyo. vidyAbhyAsa, gRhasthAzrama, vAnaprasthAzrama ane saMnyAsAzramamAM AyuSyanAM se varSane saravALe pUro karyo, Ama dareka mANasanA jIvanakamane ja nahi, unnatinI sAthe sAthe AtmAnA vikAsane paNa eTale ja bahoLo mArga ze. AkAzamAM rahetA ane viharatA devane rIjhavavA teo stuti karatA, adhamanI sAme baMDakhera banI krAMtinI jvALA prajavalita karatA, - e sAthe vyavahAra jALavavA vepAra vANijyane paNa eTaluM ja mahatva ApatA. ane pravRttimaya jIvanamAMthI mekaLAza anubhavatA tyAre maMthana ane ciMtanamAM DUbI jatA. A badhI hakIkta jotAM spaSTa thAya che ke - Aryo dUraMdezIpaNAthI bharapUra hatA, eTaluM ja nahi, tIvra, buddhizALIo paNa hatA. e vAtamAM zaMkAne sthAna rahetuM nathI ke teo ekathI laI se sudhInA tamAma AMkane vicArI zaktA hatA, tamAmane yegya nyAya ApI zakatA hatA. e parathI kaI paNa samajI zake che. "Aryo jaMgalI ane ajJAnI ke bhaTakatI ToLIovALA na hatA." emanA dareka kAryamAM daSTi karIe te spaSTa jaNAI Ave ketemaNe kevuM vyavasthita kArya karyuM che? ane kevI saMgInatA UbhI karI che? temaNe aDhAra purANe racyAM temaja rAmAyaNa, mahAbhArata jevAM mahAkAvyo racyAM. e samaye temane pRthvInA vizALa-phalakanuM jeTaluM jJAna hatuM teTaluM Aja sudhI jagatanA koI prAcIna graMthamAMthI jevA ke vAMcavA maLyuM nathI. - teo lakhavA sAthe citro citaratA. pRthvInA AkAranI temane jarUra paDatI tyAre pite pRthvIne nakazAne rUpe citaratA. e divase mAM emane pRthvInuM jeTaluM sacoTa jJAna hatuM, teTaluM bIjI kaI jagyAe e kALamAM jovA nathI maLyuM te ahIM ApavAmAM AvelA nakazA naMbara 1 parathI joI zakAya che. For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 tamobhUmi jaLamaya viSNu-vaijche - va evo -1 S ahi rAvata varSa athavA sthAna diya maya vetaparvata ya ke va " GIba? : 8 s IC 112! madha maHbhadadhi | IlAyakAta thI athavA 9 + banA : yamanapapatA bAlaya 3::::: kaga * dakSiNa loDA loka parvata pRthvI goLa che ane sapATa nathI te vAta temane te divase suvidita hatI. vedamAM kahyuM che.' "suvarNAlaMkArathI zobhatA vRtranA dUte pRthvInA parighanI AsapAsa phare che. AvezamAM deDavA chatAM e idrane jItavA zakitamAna thayA nahi, tethI te dUtone navAjyA che." (i. sa. 1-33-8) " AmAM pRthvInA parighanI kalpanAthI spaSTa thAya che, ke "pRthvI goLa che ane sapATa nathI" e khyAla temane te divase hate. tenAM bIjAM udAharaNa joIe te"dedIpyamAna sUrya aMtarikSamAMnA pralokane tathA pRthvInA pradezane tejathI bharI de che. ujajavaLa kAMtithI jagatamAM (lokone) nidrAdhIna banAvatA tathA jAgRta karatA karatA sUryanArAyaNa udaya pAmI harahameza pitAnA bAhu prasAre che. (tra, sa-4-533) he pRthvI! tane sUryadeve tenA seMkaDo kiraNarUpa hAthenA AkarSaNathI AkAzamAM dharI rAkhI che." pRthvI ! tane sUryarUpa viSNue pakaDI rAkhI che. ane te kene pakaDI rAkhe che tethI pRthvI para sarva kAMI che." For Personal & Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A sUtrathI jaNAya che ke Aryone "pRthvI goLa che" te vAtane khyAla ha. taduparAMta vedakAlIna Aryone- sUrya, pRthvI Adi sRSTinA padAthe pitAnA parimANathI ekabIjAne sacarAcaramAM kheMce che yA te pakaDI rAkhe che. tene pUrNa khyAla hate. vAyupurANa AdimAM- pRthvInAM varNane ApyAM che ane mahAkAvyamAM paNa ApavAmAM AvyAM che, ane sAthe te kALane zobhe evA ane pRthvInI kalpanA te divasemAM Aryo pAse je svarUpe hatI te nakazAomAM rajU karavAmAM AvI che. ApaNe nakazA na 1 nI sAthe bebIleniyana nakaze sarakhAvI joIe. juo nakaze naM.-2, temAM uparanAM be vastu che mahAsAgara darzAve che. temAM lakhANa paNa ApavAmAM AvyuM che. e nakaze I. sa. pUrve AThamI sadIne che. AryonA nakazA naM-1 sAthe sarakhAvI jotAM, nAma vagerene sumeLa jotAM ane hiMduone prAcIna nakazo , N -2 Mandary E warner ayarttonia SCURU OR Siberieleine uvernantana Briton nace CE TU MAL Cehi or to (0eting BHADRASUA Sanchha Pangh bar BHARAT Moho Lanca Malaca Farine or or indig sinhala samudra -- For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 ApaNI veda-kAlIna kalpanAe vAMcyA pachI ebIleAnanA nakaze. ApaNA nakazAnI prati kRti mAtra che tema kahevAmAM kazI ja atizayekti nathI. name! vAMcatAM ja khyAla Avaze. vedamAM tenI pUraka kalpanAe ApavAmAM AvI che. Ama bebIleAniyana ane prIziyana nakazAe paNa na'-1 nI pAchaLa cAlatI chAyA jevA che. A nakazAe eziyATika risacI amAM prasiddha thaI cUkelA che, eTale ApaNA nakazAe mULa lakhANa uparathI doravAmAM AvyA che, te khamatamAM e mata hoi zake nihu. kAraNa ApaNI purANeAkta kalpanAo ane varNana joIe ke-purANamAM zuM ApyuM che ? (jIe nakazA na-1) tenI samaja A pramANe che. ' niSadha, zRMgavAna, zveta, nIla, himavAna ane taeNmaTa e cha patA che. madhye je deza che tene va` kahe che. himavAna ane heTa vacce bhArata; tenI pelI bAjue kiMpuruSa varSI; hemakUTa ane niSadha paryaMta madhye hari. harivanI pelI tarapha ( pU^mAM) merune ThekANe je che te ilAvrata va, ramyakanI pelI tarapha zveta paryaMtanI pAse hiraNyamaya va; ane hiraNyamayanI pelI tarapha zRMgavAna parvatanI pAse kuruvaSa che. ' have tenAM pUraka vacane jue : " dakSiNanA bhAratavaSa ane uttaranA kuruva eva dhanuSyanA AkAra jevAM che, emAM vaccenAM cAra varSoM dIrgha lAMkhA AkAranAM che. IlAvRtta madhyama che. tenI lAMbAipaheALAi sarakhI che. * niSadha parvatanI A tarapha je che te uttara vedA che. dakSiNa vedAmAM traNu varSa che ane uttaramAM paNa teTalAM ja che. ane padArthonI vacamAM ilAvRtta Avelu che ane kharAkhara tenI vacamAM meru che, cha * jenI kiA eTale vaccenA khIjakoSa merU avyaktathI utpanna thayu' che. A pRthvI rUpa padmane parvata che tevu pRthvI rUpa padma cAra pAna che. jene vyakta nathI karI zakAtuM tevAM tattvonuM baneluM A pRthvI rUpa padmane paNa AryAe gALa AkAramAM cAra pAMkhaDI ane sALa pAMkhaDIthI kampyu. tenI vacamAM merUnI kalpanA karI. vAyu purANamAM kahyuM che ; 3 For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 A pRthvI padmAkAra che.' A cAra mahADhIyA bhArata, ketubhAla, kurU ane bhadrAzva, e enA cAra pAna yA pAMkhaDIo samAna che. meru kaNikA che. tenI cAtarapha bhArata, pazcimamAM ketumAla uttare kuru ane bhadrAbdha ema cAra deza Avela che. uparAkta vanane spaSTa karatA nakazA vAyu purANamAM che. have A varNanane AjanA tabakake vicArIe te merU apabhraMza zabda che. tenuM nAma prAcIna nAma 'ma' deza hatuM. te ek eTale pAmIranA ucca pradeza, ilAvRtta tenI AsapAsanA pradeza gaNAya, hemata eTale sulemAna paryaMta, niSadha eTale hiMdukuza, uttarakurU eTale madhya eziyAmAMnA turkastAnanA pradeza, tema ja bhadrAzra eTale hiraNyamaya, ramyaka eTale purUSa ane ketumAla eTale harivaSa kahevAya. Wan Aje catravAdanA ravADe caDhela mAnavInA jIvananAM dareka pAsAM cauMtravat gatizIlatAne vadhAreA anubhave che. paNa sAthe ja jaDatA ane ma`DalAkAre bhamavAnI kriyA-layahInatA vadhatI jAya che, jIvananA dareka pAsAMnI sadhaLI paddhati- kendramAM samajaNu ke viziSTa Ada rAkhavAthI sahelAIthI apanAvAya che. tathA kathita svarAya (!) bhAratane maLyAne be dAyakA vItI javA chatAM vyAvahArika jIvananA eka paNa kSetre kharekhara saphaLatA ke kAbU meLavAyA nathI. temAM paNa zikSAnu kSetra tA vicAra karatAM khUba ja dayAmaNI kakSAe dekhAya che. For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( che IIIIII sUryaprakAza aMge eka vicAradhArA le. ramaNalAla babAbhAI zAha-amadAvAda 10 vizvabaMdhu saMsAyaTI sarakheja reDa-pAlaDI-amaDhAvAda 7) (A lekhanI keTalIka vicAradhArA sAthe ame saMpUrNa sahamata nahIM chatAM bhArataamerikA sAthe sUrya prakAzanuM 10 kalAka aMtara kema! e praznanane ukela vicAravA gya mathAmaNa karI che, mATe vicAraNArthe prakAzita karIe chIe.) Aja vartamAna vizvamAM ja jagatanA judA judA pradezonA sUryodayanA samayamAM samayAMtara paDe che. ane lAMbA aMtare lAMbA-vadhu samayanuM aMtara paDe che. bhArata ane amerikA vacce lagabhaga 10-11 kalAkanuM aMtara paDe che. bhAratamAM jyAre divasa hoya che tyAre amerikAmAM rAtri hoya che ane bhAratamAM jyAre rAtri hoya che-tyAre amerikAmAM divasa hoya che. A paristhitie zrI jaina saMghanA zraddhALu vargamAM keTalIka gUMcavaNa pedA karelI che. zrI jaina saMghamAM hAlamAM keTalAya samayathI cAlI AvatI evI pracalita mAnyatA che ke bharatakSetramAM jyAre divasa hoya che, tyAre mahAvideha kSetramAM rAtri hoya che. ane bharatakSetramAM jyAre rAtri hoya che, tyAre mahAvideha kSetramAM divasa hoya che, jyAre pratyakSapaNe jaNAya che ke bhAratamAM jyAre divasa hoya che tyAre amerikAmAM rAtri hoya che. zraddhALu vaga barAbara sArI rIte samaje che ke bhAratamAM divasa hoya che, tyAre amerikAmAM rAtri hoya che. chatAM paNa amerikA e mahAvideha kSetra to nathI ja. chatAM paNa bhArata ane amerikA vacce sUryodayanA samayamAM ATaluM badhuM aMtara zAthI? bhAratamAM divasa hoya tyAre amerikAmAM ravi zAthI? jaina saMghanA je zraddhALu vidvAne A jaTila praznanuM nirAkaraNa karavA prayatna karI ja rahelA che. teonI sanmukha huM paNa mArI keTalIka vicAraNA mArI alpabuddhi anusAra raju karUM chuM. Aje ApaNe ema mAnIe chIe ke bharatakSetramAM divasa hoya tyAre mahAvideha kSetramAM rAtri hoya che ane bhAratakSetramAM rAtri hoya tyAre mahAvideha kSetramAM divasa hoya che. For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAre hakIkatamAM evuM jaNAya che ke mahAvideha kSetranA madhyabhAga [zItA nadInA mukha uparanA AkAza kSetra mAMthI bharatakSetra sudhI sUryane pahoMcatAM khAra kalAka thAya che ane bharatakSetrathI pazcima mahAvideha-kSetranA madhyabhAga sudhI ( zItAdA nadInA mukha uparanA AkAzakSetre] paheAMcatAM sUryane khAra kalAka lAge che. A bAra kalAkano samayanA aMtarane lIdhe ja ApaNe mAnIe chIe ke-bharata kSetramAM divasa hoya tyAre mahAvidehakSetramAM rAtri hoya. A phakta ApaNI mAnyatA -dhAraNA ja che. kharI hakIkata e che ke-bharatakSetramAM suya hotA nathI tyAre paNa bharata kSetramAM sUryanA prakAza teA hoya che ja. bharatakSetranA Aka kSetra upara sUrya mAtra rA kalAka ja hoya bhArata varSamAM ja [tathA jagatanA meTA bhAganA pradezomAM] saLa'ga sudhI divasanA anubhava pratyakSa rIte thAya che ja. bRhad saMgrahaNI vigeremAM mATAmAM moTo divasa lagabhaga (18 muhUtta) 13 kalAka uparAMtanA batAvelA ja che. te hakIkata puravAra kare che ke....sUya bharatakSetranI bahAra hovA chatAM paNa bharatakSetramAM prakAza Ape che. che chatAM paNa 12-13 kalAka AthI samajI zakAya che ke--mahAvideha kSetra thI bharata kSetra sudhI sUrya ne paheAMcavA mATe khAra klAka thatA hAvA chatAM paNa mahAvidehakSetra ane bharatakSetra vaccenA sUryodayanA samayamAM 12 kalAkanuM aMtara nathI ja, tethI bharatakSetra divasa hoya tyAre mahAvideha kSetramAM rAtri hoya tevuM nathI. paraMtu phakta mULa hakIkata eTalI ja jaNAya che ke mahAvideha khar3enA madhya bhAgathI bharata khaMDa sudhI sUryane paheAMcADavA mATe khAra kalAka thAya teTaluM ja che, ane mahAvidehamAM divasa hoya tyAre paNa bharata khaDenA keTalAka bhAgamAM divasa paNa hoI zake che. A hakIkata samajavA mATe samagra ja mUThThIpamAM rAtri-divasa kevI rIte thAya che ? te vicArIe : samagra ja'dvIpamAM rAtri-divasa eka sarakhA kAraNathI thatA nathI. paraMtu judI juDhI rIte thAya che. ja mUThThIpanA keTalAka vibhAgeAmAM niSadha, himavaMta, vAca, Adi parvatA ane tenA zikharAnA paDatA paDachAyAne kAraNe rAtri thAya che jayAre keTalAka vibhAgamAM te vibhAganI bhUtala [bhaugAlika] paristhitinA kAraNe paNa rAtri-divasa thAya che. For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSetro bharata rAvata, himavaMta, ramyaka Adi nA keTalAka vibhAgomAM hita Adi parvate ane tenA zikharonA paDachAyAnA kAraNe rAtri-divasa thAya che. jyAre parvate [ himavaMta, niSadha Adi ]nA zikhara para judI ja rIte rAtri-divasa thAya che. zikharanA je bhAganI sAmI dizAmAM sUrya hoya che te bhAga upara divasa hoya che jyAre te ja zikharanA pAchaLanA bhAgamAM rAtri hoya che. ane sUrya jyAre pharate pharate zikharanA pAchaLanA bhAga tarapha Ave tyAre te bhAga upara divasa ane AgaLanA bhAga upara rAtri thAya che. vaLI merU parvatanA keTalAka bhAga [merU parvatanA bhUtaLathI 1000 jana upara te bhAga] upara kAyama ja divasa rahyA kare. kAraNa ke, be sUrya hevAne kAraNe pUrva mahAvideha taraphanA bhAga upara pUrva mahAvidehamAM rahelA sUryanuM ane pazcima mahAvideha taraphanA bhAga upara pazcima mahAvidehakhaMDamAM rahelA sUryanuM ema baMne sUryanuM ajavALuM kAyama ja rahyA kare che. tethI tyAM vIse kalAka kAyama divasa ja rahyA kare che. - tevI ja rIte bharatAdika khaMDamAM paNa je vistAra parvatanA zikharone pahachAyAnI maryAdAnI bahAra-dUra hoya tyAM paNa tyAMnI bhautalika paristhiti bAdhaka na hoya te tyAM paNa sadAkALa sUryanuM ajavALuM kAyama rahe. vaLI niSadha, nIlavaMta, Adi keTalAka parvatanAM keTalAMka zikharo upara keTaleka samaya ane sUryanA eka sAthe prakAza paDavAnI saMbhAvanA che. tevA sthaLe ubhelo mAnavI ekI sAthe be sUryane paNa joI zake tevI saMbhAvanA che. - jyAre eka sUrya pUrva mahAvidehamAM zItA nadInA AkAza kSetramAM ane bIjo sUrya pazcima mahAvidehamAM zItadAna AkAza kSetramAM hoya tyAre niSadha uparanA keTalAka zikharanA uttara-bhAga tarapha ane nIlavaMta parvatanA keTalAka zikharanA dakSiNa bhAga tarapha [ merU parvata taraphanA bhAga nA bhAga upara ane sUryane prakAza ekI sAthe paDe tevI saMbhAvanA jaNAya che. A te jaMbudvIpanA bharatAdika-kSetre-parvata paranA zikhare vigere judA judA thAmAM judI judI rIte rAta-divasa thato hovAnI saMbhAvanA jaNAvI. mahAvideha khaMDanI batrIsa vijemAM paNa ekI sAthe eka sarakhI rIte rAtri -divasa thaI zake nahiM, paraMtu batrIsa vijemAM judA judA samaye ane judI judI rIte rAtri-divasa thavAnI saMbhAvanA che. For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTaluM ja nahIM paNa 32 vijaye paikI koIpaNa eka ja vijayamAM paNa judAM judA samaye ane judI judI rIte rAtri-divasa thavAnI saMbhAvanA jaNAya che. A badhI vigate vistAranA bhayathI ame atre raju karI zakatA nathIparaMtu hAlamAM bharatakhaMDamAM ja kevI rIte rAtri-divasa thAya che? tenI-vicAraNA ame raju karIe chIe, bharatakhaMDanA keTalAka bhAgomAM niSadha parvata ane tenA zikharanA paDachAyA paDavAne kAraNe rAtri-divasa thAya che, ane jema jema sUrya najIka Avate jAya tema tema paDachAye uttara tarapha jema jema pAcho pharato jAya tema tema dakSiNa taraphathI uttara tarapha dhIme dhIme sUryane prakAza Avate jAya ane tethI tyAM dhIme dhIme uttara taraphanA bhAgamAM divasane anubhava thato jAya. vaLI bharata-kSetranA uttara-vibhAgamAM [uttarArdha bharata khaMDamAM]nA keTalAka bhAgamAM himavata parvata tathA tene zikharanA paDachAyA tathA dakSiNArdha bharata khaMDamAM keTalAka bhAgomAM vaitADhaya parvata ane tenA zikharanA paDachAyA paDavAne kAraNe paNa te vibhAgamAM rAtrine anubhava thAya che. sUrya, niSadha parvatanI dakSiNanA vistAramAM bhramaNa karate hoya tyAre paNa uttarAdha (niSadha) parvatanA cheka uttara vibhAgamAM [ himavaMta parvatanI taLeTInA vistAramAM ] tathA dakSiNa bhAratanA uttaranA vibhAgamAM [vatADhaya parvatanI taLeTIne vistAramAM ] niSadha ke tenA zikharone paDachAyo paDato nahi hovA chatAM paNa himavaMta parvata ane vaitADhaya parvata tathA tenA zikharanA paDachAyA paDatA hovAne kAraNe paNa te te vibhAgamAM rAtrine anubhava thAya che. A vibhAgamAM rAtri ghaNuM merI ane divasa ghaNuM nAnA hoya che. AnAthI ulaTuM uttara bhAratanA temaja dakSiNa bhAratanA dakSiNa vistAranA keTalAka bhAgomAM uttaranA vistAranA pradeza karatAM divasa meTa ne rAtri nAnI hevAnI saMbhAvanA paNuM jaNAya che, ' uttarArdha bhAratanA uttara vistAranA pradeze karatAM dakSiNa vistAranA pradeza [vaitADhaya parvatanA uttara taraphanI taLeTInA vistAramAM divasa moTo hoI zake che. kAraNa ke sUrya niSadha parvatanI dakSiNa dizAmAM bhramaNa karate hevA chatAM paNa himavaMta ane tenA zikharonA paDachAyAne kAraNe uttara vistAramAM [ himavatanI taLeTInA vistAramAM ] rAtri hovA chatAM paNa dakSiNa vistAramAM [vaitAvyanI uttara taraphanI taLeTInA vistAramAM] jyAM himavaMta ke tenA zikharanA paDachAyA je vistAramAM pahecI zakatA nA hoya te vistAramAM divasane anubhava thAya che. For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvI ja rIte dakSiNa bhAratakhaMDanA dakSiNa vistAramAM [ ja khUDhIpanI jagatInI najIkanA vistAramAM ] jyAM niSadha, himavaMta ke vaitADhaya parvate tathA tenA zikharonA paDachAyA pahoMcI zakatA na hoya te vistAramAM sUrya prakAza cAlu rahI zake che. A rIte dakSiNa-bharatamAM paNa uttaranA vistAramAM [vaitADhaya parvatanI taLeTInA vistAramAM ] ayodhyAnI samazreNinA vistAra karatAM divasa nAnuM hoya che. ane dakSiNanA vistAramAM [ jagatInI najIkanA vistAramAM 3 divasa meTo heI zake che. sUrya jyAre niSadha parvata pasAra karIne harivarSa kSetramAM dAkhala thAya che te vakhate adhyA nI samazreNinA vistAramAM sUryodaya thAya che ane sUrya pharate pharateM bharatakSetra pasAra karIne niSadha parvata upara jAya che tyAre uparokta vistAramAM rAtri thAya che. sU jyAre atyaMtaranA chellA maMDaLamAM pharate hoya che tyAre A vistAramAM divasa lagabhaga 13 kalAkane hoya che. ane sUrya jyAre bAhya maMDaLamAM pharate hoya che, tyAre lagabhaga 1nA kalAkane divasa hoya che, paraMtu A samaye paNa vaitAdyanI taLeTInA vistAramAM te divasa ghaNe nA hoya che ane jagatanI najadIkanA vistAramAM divasa ghaNe ja meTo hoya che. sUrya jyAre bharatakSetranI najadIkanA vistAramAM Ave tyAre vaitAdyanI taLeTInA pradezamAM divasa thAya che ane bharatakSetra pasAra karIne bharatakSetra najIkanA vistArathI dUra cAlyo jAya ke tarata ja tyAM rAtri paDI jAya. - ethI UlaTa jagatanA vistAramAM niSadha, himavaMta, vai tryi parvate ke tenA zikharanA paDachAyA jyAM na pahoMcI zaktA heca tevA vistAromAM sUrya, niSadha parvatanI pele pAra ghaNe dUra hoya te paNuM sUryane prakAza paDate hoya tyAM divasane anubhava thAya ane sUrya pharate pharate bharatakSetra pasAra karIne pele pAra dUra dUra cAlyo jAya tyAM sudhI paNa A divasa rahI zake. . saMbhavataH jagatInI taddana najIkanA vistAramAMnA keTalAka pradezamAM te sUrya sItA nadInI uparanA AkAza kSetramAM hoya tyAMthI prakAza cAlu thAya ane zItedA nadInA mukha uparanA AkAza kSetra sudhI pahoMce tyAM sudhI paNa prakAza rahI zake. - A rIte eka ja sUrya 24 kalAka saLaMga prakAza ApI zakatA hovAnI saMbhAvanA che. - jaMbudvIpamAM be sUrya hovAne kAraNe keTalAka AvA vistAre sadAkALa prakAza- vALA hovAnI paNa saMbhAvanA che For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 A rIte bharatakSetranA keTalAka vistAramAM 24 kalAka sUryanA prakAzanu astittva hovAnI sabhAvanA che. maMDaLa-prakaraNamAM bharatakSetramAM judA judA sthAnA upara judA judA samaye sUryauMdaya thatA hovAnI zakayatA darzAvelI che. vaLI cAlu sInA paNa keTalAka AcAya bhagavatAe pazu. bharatakSetramAMnA keTalAka vistAramAM 24 kalAkano sUrya prakAzanuM astitva hAvAnI zakayatA darzAvelI che. amArI gaNatrI ane dhAraNA mujaba dakSiNA bharata kSetranA madhya khaMDamAM eka dakSiNanA vistAra ( jamUdrIpanI jagatInA najIkanA vistAra ) 24 kalAkanA sUryaprakAzanA astitvavALA hAI zakavAnI zakayatA jaNAya che. kAraNa ke te vistAra sauthI dUra hovAthI niSadha paryaMta ke tenA zikharAnA paDachAyAnI maryAdAthI dUra hoi zake, ane himatrata ke vaitADhya parvata ke tenA zikharAnA paDachAyAnI maryAdAthI paNa dUra hAI zake. vaLI A vistAra madhya khaMDanA madhya bhAga karatAM thoDo UMcA hovAnI paNu saMbhAvanA che; kAraNa ke te vistAramAMnI zAzvatI nadIo paNa dakSiNa dizAmAMthI nIkaLIne uttara tarapha vahIne ja gaMgA--sidhumAM maLI zake. madhya khaDanI dakSiNe AvelA madhyabhAganI nadIe pUrva-pazcima tarapha vahIne tathA madhya khaDanI cheka dakSiNe AvelA vistAranI nadIe uttara-IzAna tathA vAyavya khUNe vahIne gaMgA-sidhumAM maLI zake. " nadIonA A prakAranA vaheNa jotAM jaNAya che ke--madhya khaMDanI cheka dakSiNanA pradeza madhya vibhAganI apekSAe UMcA hoya tA ja A rIte nadIe vahI zake. A rIte madhyakhaMDane! cheka dakSiNane vistAra niSadha-himava Mta Adi parvatAthI khIjA badhA vistAro karatAM sauthI vadhu dUra hovAthI tathA kaMIka pramANamAM ucca pradeza hovAthI sUryanA cAvIsa kalAkanA prakAzanA astitvanI pUratI sabhAvanA jaNAya che. vamAna paricita jagata pazu A dakSiNu vistAramAM hovAthI ceIma kalAkanA prakAzanA astitvanI saMbhAvanA jaNAya che. vartamAna paricita jagata covIsa kalAkanA prakAzanA saMbhAvanA che chatAM paNu vartamAna jagatanA tamAma vistAra cAvIsa kalAka prakAza rahetA nathI. paraMtu bahu ja thADA vistAramAM cAvIsa kalAkanA prakAzanuM astitva jaNAya che ane te paNa dareka varSamAM lagabhaga 6 thI 65 mahinA sudhI ja, bAkInA samayamAM saLaMga prakAza baMdha thAya che ane rAtrinA anubhava thAya che. tathA bAkInA vistAramAM astitvavALu kSetra hovAnI [bhUmi] upara kAyama mATe For Personal & Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. 25 dara vIsa kalAkanAM rAtri-divasa baMnene anubhava thAya che. tenAM paNa keTalAMka A vistAranAM bhaugalika kAraNe che. bharatakSetranA moTAbhAganA vistAramAM [ jyAM niSadha, himavaMta, vitADhya Adi parvate tathA tenA zikharanA paDachAyA paDe che te vistAramAM ] rAtri-divasa thavAnA kAraNa bhUta uparokta zikhare che. jyAM paDachAyA pahoMcI zakatA nathI tyAM kAyama mATe divasa ja rahe che. uparokta vistAra je taddana sapATa bhUmi hoya te tyAM kAyamane mATe divasa ja hoI zake. paraMtu A bhUmi sapATa na hoya ane atizaya UMcI-nIcI hoya ke atizaya moTA TekarA svarUpa hoya te tyAM paNa prakAza ane aMdhakAranuM parivartana thayA kare, ane tethI A covIsa kalAkanA prakAzavALA vistAramAM paNa rAtri, divasane krama cAle. paraMtu A cevIsa kalAkanA prakAzakSetramAM rAta-divasa thavAnA kAraNabhUta tarIke niSadha, Adi parvate ke tenA zikharanA badale uparokta bhUminuM bhaugolika svarUpa kAraNabhUta bane che. e parvata ke zikhanA paDachAyAnI maryAdAmAM AvelA vistAramAM sUrya pUrva-mahAvideha tarapha dUra hoya tyAre dakSiNa vistAramAM prathama sUrya prakAza paDe ane sUrya jema jema najIka AvatuM jAya tema tema prakAza uttara tarapha vadha rahe. apekSAe dakSiNa vistAramAM prathama prakAza paDe ane uttara tarapha pachI paDe ane sUrya bharatakSetra pasAra karIne jema jema pazcima mahAvideha tarapha AgaLa vadhe tema tema prathama aMdhakAra uttara tarapha pahele zarU thAya ane jema jema AgaLa jAya tema tema aMdhakAra dakSiNa tarapha AgaLa vadhe. apekSAe rAtri uttara tarapha prathama-vahelI thAya ane dakSiNa tarapha meDI-pAchaLathI thAya. A rIte bharatakSetranA moTA bhAganA vistAramAM dakSiNa tarapha divasa mATe hoya ane uttara tarapha divasa nA hoya. parvate ke zikharAnA paDachAyAnI maryAdAthI dUra rahelA vistAramAM rAtri-divasa judI judI rIte thAya. ane te dareka judA-judA sthAnemAM judI-judI bhaugolika paristhiti pramANe judI judI rIte thAya. vaitADhyanAM zikhare tathA jagatInA keTa vigere upara paNa rAtridivasa judI judI rIte thAya. paDachAyAnI maryAdAnI bahAranA vistAranI bhUmi ucca TekarAsvarUpa heya te tyAM paNa tAtyanA zikharonI mAphaka rAtri-divasa thAya. vartamAna jagatanI paristhiti jotAM jaNAya che ke... " A bhUmi paNa ucca DhALiyA-TekarA svarUpa jaNAya che viSuvavRttathI uttara pradeza cheka tibeTa ane raziyAnA madhyabhAga sudhI keme kame UMcA thate pradeza che. For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 raziyAnA madhyavistArathI uttara samudra sudhInA pradeza khIme dhIme nIce UtaratA jAya che tathA tibeTa sudhInA pradeza pUrva tathA pazcima tarapha paNa DhALa paDatA che. nadInA vaheNuM uparathI A bhUminA nIcA-UMcA vistAra samajI zakAya che; A rIte vata mAna jagatanA samagra vistAranA ghaNAkharA bhAga cAre tarapha DhALa paDatA ane madhyamAMthI U'cI( ucca pradeza ) vistAravALI bhUmi jaNAya che. A bhUminA vistAra lagabhaga 10,000 mAIlanA vyAsavALA jaNAya che. viSuvavRttanI rekhA upara A bhUmi upara pradakSiNA karIe tA lagabhaga 25000 mAila lagabhaga thAya. A lagabhaga 25000 mAila paridha gaNAya. [viSuvavRttanI dakSiNe jema jema AgaLa jaI e teNu tema A parigha vadhe] A lagabhaga 25000 mAIlanA parighavALI bhUminA vyAsa lagabhaga 8000 mAIla thAya, paraMtu viSuvavRtta uparathI uttaramAM sIdhA uttara samudra [ uttaradhruva pradeza] eLa'gIne sAmI dizA tarapha viSuvavRtta upara jaIe teA lagabhaga 12000 mAIlanuM aMtara thAya che. viSuvavRttanA eka cheDAthI sAmI dizAnA khIjA cheDAnuM aMtara te vyAsa, A rIte lagabhaga 25000 mAIlanA parighamAM lagabhaga 8000 mAIlanA vyAsane khule lagabhaga 12000 mAIlanA vyAsa thayA che. A rIte 8000 mAIlanA vyAsane badale temAM lagabhaga 4000 mAIla vyAsanA vadhyA. jo madhyamAM bhUmi UMcI hoya te ja tenA karatAM vyAsa vadhI zake. ahIMyAM 8000 mAilanA badale 1000 mAIla vyAsa thatA hovAthI samajI zakAya che ke mA bhUmi UM'cITekA svarUpa hovI joIe. te sivAya vyAsa vadhI zake nahi. A uparathI spaSTa samajI zakAya che ke vartamAna jagata UMcA DhALiyA TekarA svarUpa hAvu. joi e ane AThahajAra mAilanA vyAsamAM 4000 mAIla patA hovAthI ghaNA UMcA TekarA svarUpa hAvu joI e. A rIte vartamAna jagata niSadha Adi pava ta ke tenA zikharanA paDachAyAnI maryA dAthI dUra hoya tA paNa A vistAramAM rAtri-divasa banavAnA kAraNemAM A bhUminI UcAI bhAga bhajave che. A bhUmi upara niSadha-himavaMta ke vaitADhayanA pavatA ke tenA zikharAnA paDachAchAyAne kAraNe nahi paraMtu A bhUminI potAnI madhyabhAganI U'cAInA kAraNe ja rAtridivasa thAya che. . jevI rIte niSadha-himavata Adi patAnA zikharo upara tathA vRttAkAra patA upara tri-dvisa thAya te rIte A vRttAkAra parvatA, zikhA tathA vartamAna jagata For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 upara rAtri-divasa thavAnI rIta eka ja prakAranI hAvA chatAM paNa sUryodayanA samayanAM aMtarA bhinna bhinna che. ane te dareka potapotAnA vyAsa tathA parighanA pramANamAM bhinna bhinna aMtara paDe. je bhUminA [ 5ta ke zikhara vigere]nA paridha eka lAkha mAIla heAya tyAM lagabhaga dara 4166 mAIle eka klAkanuM aMtara paDe. je bhUminA parigha 48000 mAIlano hAya tyAM dara 2000 mAIle 1 kalAkanu aMtara paDe. jyAM 12000 mAlaInA paridha heAya tyAM dara 500 mAIle 1 kalAka meADo sUrya kraya thAya. eka kAraNa ke jabudvIpamAM be sUrya che ane 48 kalAkamAM dareka sUrya ja bUdrIpane cakkara lagAve che. eka sUryanA prakAza adha`jabUdrIpane maLe che. ane eka sUrya vaDe 24 kalAkamAM eka rAtri-divasa bane che. jethI vRttAkAra pata-zikhara ke koI paNa ucca TekarA svarUpa bhUmi upara tenA jeTaleA paridha hoya tenA 24 mA bhAganA aMtare eka kalAka sUryAMdayanuM aMtara paDe. amArI jANa ane samaja mujaba vartImAna dazya jagatanA samagra pradeza lagabhaga 10 thI 11 hajAra mAIlanA vyAsa ane lagabhaga 30 thI 35 hajAra mAIlanA paridhavALI bhUmi che. [ jemAM osTreliyA vigere bhUmine samAveza thaI jAya che. ] ane viSuvavRtta najIkanI rekhAthI lagabhaga 24 thI 25000 mAIlanA parIgha thAya che. A rekhA upara dara 1000 mAilanA aMtare eka kalAka sUryodayanA samayamAM aMtara paDe, jema jema uttara tarapha jaIe tema tema A sUryodaya samayamAM 1 kalAkanA taphAvatamAM 1000 mAIlanA badale aMtara ochu thatu jAya che. vartamAna, dRzya-jagatamAM paNa A rIte dara 1000 mAI le [ viSuvavRtta rekhA upara ] sUryAya tathA sUryAsta 1 kalAka mATe thAya. ane tethI karIne bhAratathI amerikA 10 thI 11000 mAIla dUra heAvAthI ja bhArata ane amerikAnA sUryodayanA samayamAM 10 thI 11 kalAkanu' aMtara paDe, tethI bhAratamAM divasa hoya tyAre amerikAmAM rAtri hoya che. A sUryadayanA samayanA aMtaramAM vartamAna dazya jagatanI bhaugelika paristhiti ja kAraNabhUta jaNAya che. For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ) : jhaTeTika esTenomI phonTa - yAne saMzodhita khagoLazAstra mULa le - Parallax, London anuvAda : umAbahena ena ayara M. A. pATaNa che. prahUlAda ga. paTela M. A. Phd. vaDanagara sane 1873 mAM laMDanamAM "meDana jheTeTika philasaphI"nA pitA tarIke khyAta pakSa-PARALLAX nAme vidvAne "jheTeTika enemI" nAme pustaka lakhyuM che. - A pustakamAM Earth Not A Globe pRthvI goLa nathI paraMtu sapATa che-e viSayanuM tathA pRthvI dainika gati vagaranI, sthira che e matanuM suMdara rIte pratipAdana (noMdha | mULa pustaka laMDanamAM chapAyeluM. cANasmAnA (u. gujarAta) jJAnabhaMDAramAMthI tenI eka hastalikhita prata pU. paM. abhayasAgarajI mahArAjazrIne maLI AvI. A aMgrejI hataprata uparathI teozrIe gujarAtI anuvAda karAve. vaDanagara kalejanA aMgrejInA AdhyApikA zrImatI umAbahena Ayare tathA saMskRta vibhAganA De. prahalAda paTele aMgrejI parathI gujarAtI bhASAMtara karyuM che. - ame mULa lekhaka Parallax ne atyaMta AbhArI chIe. -saMpAdaka) - prakaraNa-1 TeTika ane saiddhAtika paddhati-tulanA ane vyAkhyA jheTeTika zabdanI vyutpatti grIka kriyApadya z:teo grITo parathI thayelI che. grITo eTale zedhavuM ke parIkSaNa karavuM. kaMI paNa svIkAryA vagara, dhArI lIdhA vagara je phenomena gUDha rahasya heya tene tarata ja batAvI zakAya tevA kAraNothI zodhavA AgaLa vadhavuM. evo artha thAya che. A zabda zizaTika-sauddhAMtikanI sAthe virodha darzAvavA mATe vaparAya che. saiddhAtika-thiyarITikane artha kApanika che, nakkara nathI. enAthI geSThavaNa thAya che, purA maLatuM nathI. keIne paNa zaMkA Ave nahI ke khAsa prayoga karIne spaSTa dekhAtI, nakArI na zakAya tevI bAbate bhegI karIne tene tArkika rIte zeThavIne parIkSAgu, nirIkSaNa karIne tenA uparathI tAravelI jheTika paddhati thiyarITika-saiddhAMtika paddhati karatAM, jemAM kAraNene For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyakSa purAvA na hoya, ane phakta dalIla karavA mATe ja svIkArelA hoya tevA siddhAtene laIne gUDha rahasyanA-phenomena-arthaghaTana mATe saMbhavita ane dekhItuM satya paNa na hoya tevI paddhati karatAM vadhAre susaMgata ane saMtoSakAraka che. jemAM jijJAsA karatAM dhAraNuM vadhAre hoya, tevA badhA siddhAMta e prakAranA hoya che. temAM vadhunI sAcI racanA, anubhava ke nirIkSaNa karatAM kAlpanika dhAraNa para vadhAre AdhArita hoya che. dRSTA leka pitAnI buddhithI keIka siddhAMta zedhI kADhe che, tenI thoDAka samaya mATe prazaMsA thAya che. paraMtu e siddhAMtanI bhUtAvaLa satyanI zaktithI Aja ke kAla dUra thaI jAya che. ApaNe e chetarapIMDIthI khuza thayA hoIe tyAre jenA para sarva prakAranI pragati AdhArita che tevuM tattvajJAna vedanA pAmatuM hoya che. ghaNIvAra sAcI paristhiti ApaNuM nirIkSaNamAMthI chaTakI jAya che ke ApaNI sAme Ave che tyAre te kAlpanika che ema mAnIne tene kADhI nAkhIe chIe. athavA te ApaNI mAnyatA sAthe tene joDI devAno ke ApaNA manamAnya siddhAMte sAthe sarakhAmaNI karavAno prayAsa karatA hoIe chIe. AvI rIte asaMgata bhAgone bhegA karIne satyanI bhUlabharelI, vicitra racanA ApaNe ApaNI sAme UbhI karIe chIe. AnAthI vadhu nukasAna thayuM nathI paraMtu philasUpha abhimAna ane AkAMkSA dvArA mAne che ke teo jagatane nisaganA yaMtranI pUrNa mAhitI ApI zake che, ane e meLavavA mATe teo koIka siddhAMta ane mAnyatAo-dhAraNae zeAdhI kADhe che ane tenAthI nisarganAM sarva rahasya samajAya che e Dhaga kare che te vRttithI uparokta vRtti karatAM vadhAre nukazAna thayuM che. - saiddhAMtika paddhati e kaI cokkasa vastu nathI. mATe bhAge te te je te yuganA mata ane pravRttio para AdhArita hoya che. te mata ane pravRtti keIkavAra amuka siddhAMtanI te kaIkavAra bIjA siddhAMtanI tarapheNa karatAM hoya che. kepanikase (pRthvI pharavA vizenI) pitAnI paddhati tatkAla pUratI, sAbita karavI azakya che tevI mAnyatA sAthe svIkArelI hatI, enA zabdo che, "dhAraNuo sAcI ke saMbhavita hoya e jarUrI nathI; te gaNatarInAM (calcultion) pariNAma lAve che te pUratuM che. jyAM sudhI mAnyatAone saMbaMdha che tyAM sudhI khagaLazAstramAMthI koIne koI paNa prakAranI ekasAInI AzA rAkhavI nahIM; kAraNa ke te vijJAna e prakAranuM kazuM ApI zakatuM nathI. For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3s koI paNa vyakti khagoLazAstramAM satyane badale bIjI vastu bIjA ja uddeza mATe svIkAre che te vijJAnane hoya tenA karatAM vadhAre kSatiyukta karI mUke che. pRthvInI gati e eja prakAranI eka mAnyatA mAtra ja che. gUDha rahasyanuM-Phenomena arthaghaTana kare che eTalA pUratI ja e mAnyatA mUlyavAna che. nyUTana ane bIjA badhAnA daSTikoNa ane paddhatio kepanikasanI "pRthvInI gati aMge banAvelI mAnyatA pramANenAM hoya che. enA pAyAe sAbitI vagaranA hoya che. e mAnyatAne sAbita karavAne keIe prayAsa karela nathI. tema ja tene sAbita karavAnI jarUriyAta paNa nakArI kADhI che. te mAnyatAo-dhAraNAe pasaMda karelA gUDha rahasyanuM-Phenomena-arthaghaTana kare evuM lAge che teTaluM ja pUratuM che. A pramANe eka siddhAMtanI jagA bIje siddhAMta le che, e rIte eka paddhatine bIjI paddhati sthAna Ape che. ghaNIvAra eka niSphaLatA pachI bIjI niSphaLatA matanuM parivartana karavA pharaja pADe che. - jyAM sudhI siddhAMta apanAvavAnI A vizvavyApI paddhati choDI devAmAM nahI Ave tyAM sudhI moTA bhAganA mAno eka niSphaLa ane kheTA prayAsa tarIke tatvajJAnane mAnava jAtanI ucca bhAvanAnA zatru tarIke lekhaze. jenI pAchaLa satya ane susaMgatatA Ave evI prAyogika ane sAcI mukta vicAra-paddhati philasUpha apanAvaze te te vijJAnane pUjArI banaze ane mAnava jAtane hitecchu banaze. vicAranI prAmANikatA eTale satyanI sAme javAnuM, nahIM ke bAjumAM khAlI satya jaDe tyAM sudhI nahIM paNa satya zodhI kADhavA sudhI javuM eTale prAmANikatA te cokkasa dhAraNa DenI ramata nathI. ke ddhi artha nathI. tene ApaNe IcchA-vicAranI janetA banAvavAnI nathI. cakkasa pariNAma Ave tenI bIka paNa nathI. prAmANipaNe vicAra kare eTale mukata vicAra karo. vicAranI mukatatA ane prAmANikatA e paryAyavAcI zabdo che. kAraNa je vyaktine A nirNaya ke te nirNaya Ave tevI bIka lAgatI hoya te prAmANikapaNe kevI rIte vicArI zakaze? jeNe manamAM nirNaya lIdhela ja hoya tevI vyakti kevI rIte vicArI zakaze? AnI para vizvAsa kevI rIte rAkhI zakaze? pUrNa satya e pUrNa prema jevuM nirbhaya che. tapAsanI paddhati-jheTika paddhati eTale phakta apanAvavAnI, prayogo karavAnA, bAbate bhegI karavAnI-phakta je mAnasika sthiti che tene lagatI ja bAbate bhegI na karavI paraMtu nirNaya levA pahelAM athavA cekasa mata prasthApita karavA pahelAM te te viSaya para dareka prakAranI mAhitI bhegI karavI te. For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 nisarga ApaNI sAme khAsa bhASAmAM gUDha rahasyanI phenomena-bhASAmAM bele che. te haMmezAM pUchelA praznone uttara Ape che. A prayogazIla prazno hoya che. te nisarga ApaNI samakSa citrapaTa samAna che. cAle te zodhIe ane AnaMda mANIe. te ApaNane prazno pUche che. ApaNe paNa tene prazno pUchI zakIe chIe tenA uttare samajavAmAM kavacit muzkelI paNa hoya che paNa jyAre mAnavanuM jJAna UDuM hoya che tyAre (ajJAna rUpI) bhayaMkara rAkSasI vacce AvI zakatI nathI. jheTeTika prakriyAne uttama dAkhale ApaNane gaNitamAM maLe che, khAsa karIne trirazimAM jyAre eka se maNa vajananI vastunI kiMmata Apela hoya tyAre bIjI vadhAre athavA ochA vajananI vastunI kiMmata zuM hoya che te chUTA AMkaDAonI tapAsamAM mULatatve athavA bAbateelements tarIke gaNAya temanuM sthAna ane kAma e tArkika goThavaNanA purAvA tarIke gaNAvI zakAya ane temAMthI prApta thayele yogya javAba ane tAravaNI aTala tema ja jarUriyAtanA nyAya tarIke gaNI zakAya. jheTeTika paddhatine be dAkhale nyAyanI korTamAM maLe che. jyAre kedIne jekAnA saLiyA pAchaLa rAkhyuM hoya, tenI viruddha ane tarapheNamAM purAvAo mAgela heya, tyAre AvA purAvAo AgaLa dharavAnA hoya te pahelAM ja tenI kALajIpUrvaka yojanA ane vicAraNA karelI hoya che. tenI pachI ja yUrInI sAme gaMbhIra gaMbhIra vicAraNA karavA mATe purAvAo mukAtA hoya che pachI je kaMI nyAya maLela hoya che tene aTala ane purAvAnA jarUrI pariNAma tarIke svIkAravAmAM Ave che. nyAyanA parIkSaNamAM samAja bIjI kaI paddhati svIkAre nahIM. pRthvInA koI paNa vikasita dezamAM gunAnI dhAraNa ane tenI dhAraNA virUdranA purAvAnI manAInI paddhati jovAmAM AvatI nathI. jaMgalI ane avikasita le komAM paNa siddhAtika tatvajJAnanI paddhati ke jemAM vacanenI dhAraNA ane e dhAraNA sAbita karavA mATe purAvAnI pasaMdagI hoya te paddhatikvacit ja jovA maLe che. ' jheTika paddhati ke prakriyA e prAmANikapaNe prazna pUchIne tapAsa karavAnI sarvottama * naisagika paddhati che. nisaga jAte ja e paddhati zIkhave che, enuM satata sUcana kare che. - samartha vidvAnane paNa uttara ApavAmAM guMcavaNa thaI zake tyAM sudhI bALaka nirbhayapaNe, pariNAmanI paravA karyA vagara eka pachI eka prazna pUche che. ucharatA bALakanI che. Tika paddhatinI agni parIkSA cAlu rAkhavAne, A ulaTa tayAsane aMta "sUve jA, ramavA jA, nizALe jA" ema karIne lAvavAmAM Ave che. For Personal & Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra jyAre nisargane nyAya ane mAnavajAtanA anubhava tathA sAmAnya buddhi kereTika paddhatinI mAgaNI kare che ane tenA vagara satASAtAM nathI tyAre tattvajJAnIe enI zA mATe avahelanA kare che ane A pariNAmane tuccha gaNe che? ka:lpanika vigatA ubhI karIne, tenAthI pharIthI ApaNI AjubAjunA gUDha raRssyane Phenomena tapAsavAnA tattvajJAnIone ze| huka che ? svataMtra vyakti tarIke temane game te karavAnA hakka che paNa lekhaka ane samAjanA zikSaka tarIke temanA A anaisargika prayatne agaNita rIte jokhamI che. * ' ' ', saiddhAntika tattvajJa e eka ghAsanA medAna vacce thAMbhale khAMdhelA pazu jevA che ke je maryAdAmAM rahIne ja carI zake che te pote peAtAnI dhAraNAone gulAma che, enI game teTalI buddhi hAya, game teTalI asarakAraka chApa hoya, game tevI paristhiti hAya, te paNa te peAtAnA mAnavaba enAM bauddhika svAtatrya ane muktine lUTe che, ane temane peAtAnA jevA ja gulAma khanAve che. A khAmatamAM khagALazAstrI e eka khAsa khAmI bharelu' vijJAna che, te keTalIka vigatAnuM astitva mAne che ane phAIka gUDha tattvanuM aghaTana karavA mATe temanA upayAga kare che, jyAre ukela sa*nita hAya tyAre e vigatA dekhItI rIte sa'teSAya tevA spaSTI karaNathI sAbita thayelI che evu' mAnI bese che. A uparAMta khIjI vigata ane aghaTana ayeAgya mAnIne, temane bAju upara mUkIne je te dhArelI vigatethI vastunu a-ghaTata thAya che te pachI AgaLa-pAchaLa kaI levA devA nathI evu te mAne che, A siddhAMtathI dorAI ne royala esTronomikala sosAyaTInA sekreTarI, TrInITI kAleja kaibrIjanA prA. Do. mArgena 25 mArca 1865 nA ethenArama" mAM lekhakonI samIkSA karatAM kahe che ke pRthvI gALa che tenA purAvA paristhitijanya che. eaMge gUDha rahasya phenomena svataMtra ane chUTaka rIte pUche teA pRthvInI sphIyarIsITI-gALAI vaga? arthaghaTananI bIjI kaI kalpanA karI zakIe ?' AvI rIte temaNe nikhAlasatAthI svIkArelu' che ke " pRthvI geALa che tene mATe pratyakSa ane hakArAtmaka purAvA nathI. te phakta gUDha rahasya phenomena~nI zarUAtanA arthaghaTana mATe kalpanA-dhAraNA karelI che.'' # kopanikase paNa kharAbara A ja bhASA vAparI che ane khIjA badhA ja khagALazAstrIoe paNa pRthvInI geALAI sAbita karavA e ja bhASAnA upayAga karyAM che. e mATI karuNatA che ke ATalA badhA virodhI hakke pachI, tattvajJAnIe jagatanI sa cI racanAnI zeAdha karavAne badale hajI paNa mAnyatAo UbhI karavAnA prayatna kare che. ane gUDha raDasyanI kAlpanika ane baddalAtA pAyAvALA siddhAMtA sAthe bAMdhachoDa kare che. For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prayAsa phakta temanA pUrvajonI svayaM chetarapIDI ane tene jAgRta rAkha e divasa dUra nathI ke jyAre vividha siddhAMtemAMthI sajA yelI gUcavAnI bAbata ane temane khAtrI karAvaze ke bhUtakALamAM ghaNAM varSothI mAtra svapnA sevatA dasamaya barabAda thayA, zaktinA vyaya thayA, satya jhAMkhu paDayu, asatya phAlyuM, evI gabhIra bhAkhata banI gaI ke AvatI peDhIe emane saMskRtinA mahAzatru lekhaze, pragaticakranA avarodhako, jJAnanA ghamaMDIo, zUdratAnA aNugamatA pratIka gaNAze. enA karatAM ce kharAba e che ke teo temanA sthAnane lIdhe jJAnanA avasata mane lIdhe samAja sAthe chetarapIDI kare che. teo satyanA ane jJAnanA sAcA nikA lAge che parlR sAcI rIte teo chavI evA baraphanA TUkaDAze che. * !K7%2C* karI te jakhama ane atima vinAzamAMthI bacAvavAnI tAkAta vagaranI, draSya vagaranI, uparanI sapATI ja mAtra che. kAya kAraNanI zaktima vizvAsa nAtaka ane tulya tattvajJAnanI pragatinI vizA taja mukAra 3. UMcA pratyenI pragatinI ghAtaka darzAvatI, vidhI evI siddhAMtA banAvavAnI paddhati cheDI de jos Y HiB T 20 pRthvInA sAcA AkAra ane sthitinI khAtrI karavA mATe, je ekalI ja vizvAsa che, evI kreTeTika paddhati che. tene ApaNe apanAvIe te ApaNane jaNAze kepRthvI pAtAnI dharI para pharatI, sUryanI kakSAmAM pharanArA asakhya jagatamAMnI eka nathI paNa ene badale ekadama virAdhI che te eka samataLa sapATa Plane, dainika vagaranI, tenA jevA bIjA kAipaNa sAtha vagaranI ekalI ja che. bIjA zabdomAM te mAtra jANItu bhautika Avaka jagat che. For Personal & Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya jaina dharmanI prAgaaitihAsika zodha arthAt Black HallnI jaina dharmanI daSTie vicAraNA mU. le. niraMjana ena vakhAriyA mizigana, amerikA (U. S. A.) saMkSepa-DA prahUlAda gA paTela M. A. Ph D. vaDanagara saMpAdakIma1 zrI niraMjana ena. vakhAriyAe amerikA nivAsa daramyAna vijJAna ane gaLatA thelenuM adhyayana karyuM che. mULa bhAratIya jaina hovAthI temanAmAM rahelA dhArmika saMskAra saceta thayA ane cittabhUmimAM dharmanuM je kaMI jJAna hatuM tene lIdhe prAcIna dhamAM rahelA vijJAna khagoLane pharI DhaDhaLyuM. chellA eka-be dAyakAonA khagaLa jJAnamAM Black Halls_kRSNagatanI zodha thaI te pahelAM saikAo pUrve bhAratIya dharmo-jaina, hindu dharmamAM "tamaskAya pradeza" super Black Hall vagerenuM jJAna hayAta hatuM; te sAbita karavA aMgrejImAM Cosmological Truths of encient Indian Religions and Hinduism 48 as litt . - A graMthanA sArAMza rUpe "jainadharmanI prA) etihAsika zedha' nAme gujarAtI pustaka taiyAra karyuM tene AdhAre pa. pU. paM zrI abhayasAgara mahArAjazrInA AkSAthI 3. prahUlAda ga. paTele-vaDanagara--A saMkSipta lekha taiyAra karyo che. ame lekhakazrInA AbhArI chIe. sa. ] chellA be-eka dAyakAomAM vijJAne avakAzakSetramAM pragatinI haraNaphALa bharI che." sane 170-80 nA dAyakAmAM anya graha para pahoMcavAnA prayAse uparAMta kRSNakuDo Qax31 Blaek Halls, White Halls 241H0d (anie Super Black Hallsd saMzodhana vaijJAnikonI khagoLakSetre seMdhapAtra siddhio lakhI zakAya. paraMtu bhAratIya dharma graMthanuM anuzIlana karanArane temAM kazuM nAvInya lAgaze nahIM. hajAra varSa pUrve bhAratIya munivaree-tIrthakara bhagavaMtoe potAnA divyajJAnathI A sarvenuM darzana karIne tenuM jJAna jagata sAme mUkayuM hatuM, pariNAme vijJAne jenI hamaNAM ja zodha karI tevA kRSNaganI zedha 1300 varSa pUrve "bRhad saMgrahaNI' jevA aneka graMthamAM, vedanI trAcAomAM thayelI che. vizvane A mane khyAla na hatuM tyAre 1300 varSo pUrve lakhAyelA "bRhad saMgrahaNI nAme graMthane A. zrI yadevasUrijIe anuvAda karIne jagatane tene paricaya karAvyo hate. vaLI 178 mAM pU. navInaRSi mahArAjazrIe paNa "jaina daSTie madhyaka" nAme jaina bhUgoLa-khaLane graMtha lakhI jagatane spaSTa jaNAveluM ke A prAcIna For Personal & Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u5 tamaskAya pradeza-dII tamaskAya pradeza-Regions of deep darkness bhAratanA prAcIna graMthomAM nirUpita che. 1 - A samaskAya pradeza temaja kRSNagate zuM che te samajavA prayAsa karIe-sUrya maMDaLanA dareka tArA sUryanA peTALamAM vizALa aNubhaThThI Hydrogen rUpe baLIne atyaMta vipula pramANamAM helIyamamAM rUpAMtarita thaI rahI che. vizvanA pratyeka padArthamAM, Ama satata parivartana thatuM rahyuM che-A janma, vikAsa ane vinAzanA sanAtana niyamane jaina dine varSo pUrve utpAda, vyaya, dhrauvyanA mahAmUlA siddhAMta tarIke prasthApita karyo che. " . bIjI rIte kahIe te nisargamAM cAlI rahelA A satata visarjana, parivartananA niyamane ja meM "anaMta pudagala parAvartana" jevA mahAna siddhAMta dvArA prasthApita karyo che. vizvanA tamAma padArtho A niyamane AdhIna che. pariNAme A AMtarika azubhaMDAra jyAre pUrA thAya che tyAre dareka avakAzI padArtha zyAmagarta-kRSNagatablack halls samAna banI jAya che. kaSNaevA te nAnA vAmana banI jAya che ke temanAM kada khUba ja nAnAM ati maryAdita kilomITaranA vyAsanAM banI jAya che. ane temanAmAM utpanna thayela nANuM saMkocanane kAraNe temanI AjubAjunA abajo Tana pudgala padArtho A pAtALa kuMDamAM samAI jaya che. Ama A nAnakaDA kRSNakuMDamAM karoDo-abaja Tana pudgala paramArA kevI rIte samAI jatA haze te AzcaryakAraka ghaTanA che. pa . purANomAM AvatA vAmana-balinI kathAmAM A ja kudaratI rahasyanuM rUpakAtmaka varNana havA pUre saMbhava che -.., A avinAnA kRSNabateMmAM anaMta dravya samAya che tethI varSothI vaionimAM AmatA pravarte che ke A kRNaganI pele pAra kaI tagarta-White Hals hovA joIe Ama black halls saghaLAM pudgala dravyane enA peTALamAM samAvI: daIne, ekarUpa banAvIne, sarva svarUpane nAza karIne nUtana rUpe advaitarUpa banAvIne A saMbhavita dvArethI pele pAranA zveta gartAmAM White Halls nA anya vizvamAM dhakelI de che evI dhAraNA majabUta banatI jAya che. A zyAmagartamAMthI keIpaNa padArtha prakAza paNa bahAra AvI zakatuM nathI. AmAM pravezelA abajo Tena dravyanI ghanatA eTalI badhI vadhI jAya che ke tenA eka camacI jeTalA dvavyanuM vajana karoDo-abaja Tana hevA saMbhava che. A kRSNagartamAM keIka vaijJAnika * jamrAka khUNethI vaijJAnika paddhatithI praveza kare te bIjA vizvamAM eka ja kSaNamAM pravezI che. ane e kRSNArtAmAM praveza pachI samaya thaMbhI jAya che ane prakAzane paNa sadAne mATe aMta AvI jAya che. For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 / AS A kuNaga pile pAranA vizvane joDatA setuo samAna che. AnI vadhAre vigate mATe vaijJAnika satata prayAso kare che paraMtu keI tAga maLato nathI. paraMtu jyAre e koI WAra paDaze tyAre anya saMskRtionA saMparkanI zakyatAo UbhI thaze. virATamAM ava"kAzI mAM bAMdhI zakAze ane pRthvI paranI mAnavajAtane pralayakALa vakhate bacAva karI khAkAze : * akAzamAM keTalIka jagAe rakAbI jevAM, kSa kiraNanuM prasAraNa karanArA sthaLethI -gvartuLa hovAnI mAnyatA baMdhAI ane A aMge 1964-65 thI temane zodhavA prayAsa JcAlI rahyA che. tenI saMpUrNa zeAdha thatAM AjanuM vijJAna palaTo leze, navIna mAnyatAo : amaze ane AjanA anumAne AvatI kAle adhUruM ane kheTAM pUravAra thaze.:). *!!" nAsAnI dhAraNA che ke 1987mAM voyejara sUryamALAnI pele pAra jaI anaihevaAkAzamAM bhramaNa karaze ene dharatI para saMketa mokalaze. spesa zaTasamAM Teliskopa dhaja anya sAdhano dvArA anaMta avakAzanI AkAzagaMgAonI Galaxies-mAhitI meLavavA ivprayAsa karaze. koDe prakAza varSanAM aMtare rahelA vizvonI vitethI baniApA Azcarya jAmaze : WjI 8 vikhyAta vaijJAnika Kote sagan - Cosmos vizvanAM sahabhyone 13 aThavADiyA kAlivijhananA Tv. ze mAM batAvyA hatAM Ama be hajAranAAla AvatAM sudhImAM te vijJAna avakAza kSetre camatkArika siddhionI dhAraNA rAkhe che. * 1} ' ' '' alaMkAzamAM kRganI zodha cAle che. 18 abaja varSo pUrve arvakAzamAM rasAyaNa dravyanA ardha pravAhI mizraNamAM karoDo DIgrI uSNatAmAnane lIdhe rAkSasI dhaDAke big bang jththata tenA chAMTA kare; abajo mAIla UDyA, pariNAme tArA, graha, caMdra vagerene janma ". Ul rAkSasI dhaDAkAnI asara Aje paNa cAlu ja che. pariNAme Aje paNa nabaLavI AkAzanAe GALAXIES uddabhave che! " jena dhamanI mAnyatA pramANe A aDhAra abaja varSane samaya egya nathI. paraMtu tenI mAnyatA pramANe A prakriyA anatAnA vIsIna kALathI cAlyA ja kare che A sarvanA janma ane jaina dharma saMmata che paraMtu tenI kALa gaNatarImAM vaizAmikenI sAthe saMdhyA nathI. A viziSTa ghaTamALamAM aneka sUrane nAza, navAone janma Jbasta rahe che. ane A Galaxies ekabIjothI dUra jatI jAya che ane manAya che ke A para Galaxies mAM ochAmAM ochuM eka kRSNaga-Black hall haze je aneni %se "avakAzamAM ghaNuM haze. A uparAMta avakAzamAM rahelI buddhimAna kRtione kyAMkaLI letuM ke virATa kRNagarta-super black Hall hevAnI saMbhAvanA nakArI na zakAya. For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tr: IsAtamI sadImAM graMthastha thayelA jana khagoLa graMtha "bRhada saMgrahaNI mAM varNavelA Atle Hill ?Region of deep darkness.ist or 241 Claulabial Super black Hall hevAnI zakyatAo che. A sarvanA saMzodhanathI avakAzI saMskRtionI bhALa kiAzata lAge che kema ' . . . . . . . . pu mahidharmamAM vaNita spard Ringdom of godsne citAra have lAge ke ma ikala: kahipata Myths.khathI. rona-hindu dharmonA grAmAM jovA maLatuM - -ekanuM vistRta mAlizANika prayA para AdhArita hoya tema lAge che... ! | " karI prakAzavarSa daranI dAmimAMthI jabUdvIpamAM bharatakSetranI dharmabhUmi para AvatA, temanuM maMtro dvArA AhavAna karavAmAM AvatuM, tevAM varNamAM tathya hovAne pUra saMbhave che. prasanna thayelA davale monAne aNuzastro maMtro jevI aneka siddhiAnuM pradAtA paNa svArthI mAnavajAte sane durupayoga karyo. v ! ass hierahanetvihAipachI janmakSahiNI mahAsenAonA nAzane ane kAlIna mahAbimAe e vinAzaka phonane bhaDAvI dIdhuM hoya te zakayatA nakArI zakAya. Aje cAithI uThI AvatI uDatI rakAbIo dvArA anya grahavAsI devale pRthvI para najara karavA AvatA lAge che. huM kaDaka thas, ; :: / * . ' Tgami * * *viko mAne che tema chInakALamAM mahakAye--hallI prANI MAMMOTHs bised RhtA , paraMtu virATe parivartanethI ane nAza thaze. purANakALamAM na paNa avAja"orsama, tArIrikaWtiyukta; bahu pALIe ghaNAvatA navA anupama prajanana zaktivALA hatA. paraMtu yugabaLanA prabhAve havAmAnanA paSitothI e zArIrika pravRtrirI houtha." - . 1} * } } } }.. 1, algsAra tatAkALanA- pAMcama jana-dharmanA catA phitaratA utsapiNa avasapaNa-rAyargane 25,4c khUba chaThThI ane, caDhatA kALanA prathama e ema cAra ArA ke je dareka 21000 varSanA che. " ! ane mAtra be utaravA yuganA ghelA ane AgAmI UgatA yuganA zarU thavA e-ArAmaLIne kula cAranAM bhegAM maLIne 84000 varSo thayAM. A 21000 varSanA yugamAM vizvanA havAmAnamAM zA kAraNe pheraphAra thAya che ane eka lAkha varSanA yugamAM kyAM kayAM bahAsa parivatane ya che, e jotAM lekhanA 1976nI sAlanA ensAIkapIDiyA iTAlikA vijJAna ane bhASika vArSika aMkamAM ra1000 varSa ane eka lAkha varSanA kAraNe thatA moTA pheraphAronAM vaijJAnika kAraNe ApyAM che. kAra : For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - * . jaina ArA yuganI A asara ane vaijJAnikoe ghelI pRthvInA vAtAvaraNanI havAjAna paranI asara sarakhAvI zakAya tema che. A aMge tema tema AzayuganA prabhAvanI vigate atyaMta vistRta rIte carcAyelI jovA maLe che. . . . ! * Aje yugabaLe ane enI havAmAna paranI asara pUrI samajavI muzkela che, tethI mekisake ane brAjhIla jevA dezomAM tANayuganAM mahAkAya pIvANuM smArakone stone Monuments vena Denikane te temane denA the chariots of gods kahIne temanI TI. vI. philma mUkI hatI. paraMtu vizvane haju jainenA yugabaLanA prabhAvane kaI khyAla nathI. A sarve sthApatye te prAcIna yuganA mahAbalI mAnavenI ja racanAo che temAM keI zakI nathI. . vijJAnanAM tathya joyA pachI ane jaina dharma-nirUpita "tamaskAya-pradeza ane vicAryA pachI baMne eka ja che evI dhAraNA baMdhAya che. vaijJAnikoe chelA cAra-pAMca dAyakAthI kRSNaganI zedha karI che paraMtu jaina dharme te pAMcamA devakanI sarahada sudhI tameskaya pradeza vistarele varNave che. AkAzamAM dekhAvane jela havAlekanAM 'jismA tarIke oLakhAvyA che. vaijJAnike mATe je dharmI A samaskAya pradezanI kalpanA ane devalekanI kalpanA black has kuNuga dvArA anya saMskRtinA sAthe Time Traval atItanA garbhamAM pravezavAnuM sUcana che. ' ' - . . . , jema dharmamAM varNavela mahAvideha kSetra, airAvata kSetra vagere dharmakSetro saMbaMdhI vicAratAM A sarve dharma-bhUmie uttara tarapha suddhara hatI ema mAnavAmAM Ave che. Holla BarthnA lekhake te pRthvInA peTALamAM ucca dharmendrabhAvanAvALI saMskRtie hovAnI dhAraNA karI che. jaina dharma mAne che ke sImaMdhara svAmI ane anya gaNI tIrthakare mahAvideha kSetramAM viharamAna che. tyAM teo dharma pravartAvI rahyA che. A bhUmi agamya mahAghaTanAone kAraNe chUTI paDIne ajJAta banI gaI che. Aje tyAM sadAya cothA ArAnA 'dharma ane havAmAnanA prabhAve che evI jaina dharmanI spaSTa mAnyatA che. nAsAnA vaijJAnikoe avakAzamAMthI pRthvInI tasavIra lIdhI che, e tasvomAM "kheta uttara-dakSiNa dhruvanA pilANanA pradezamAM jANe ke dharatInA peTALamAM rahelA aAhAkhaMDanA praveza dvAra hoya evA mahAga lAge che. ema "secret of Ages" nAme pustakamAM meMdhavAmAM AvyuM che. * A vedanI RcAomAM eka dIrghatamasa nAme azvine sUrya dharanAM chApAM. kalAka-kALAM dhAbAnuM UMDuM jJAna hovAnuM vijJAna che. kadAca temanuM AvuM nAma paNa tamAya gaoNza Deep darkness parathI paDyuM hoya tema lAge che. For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ venA mami e ane tIthakara bhagavatene Cosmos vizvanI racanAnuM UMDu sAma hatu tethI dhamanA mA tamAya pradeza ge tathA kRSNa kunI racanA sabaMdhamAMdharma ane vijJAna eka mate vicAra kare te vizva racanAnAM ghaNAM rahasya ukelI zake tema che. 14 hindu mate A pradezamAM pravezanAranA sarve puddagalanu alaga astitvavyaktitva nAza pAme che--eka ja advaita brahmamAM badhuM lIna thaI jAya che, kadAca advaitavAda. AnA parathI udbhajyeA haiAya tevI zakayatAe nakArI na zakAya. kema ke hindu dharmanI spaSTa mAnyatA che ke mAtyatika praNaya vakhate sarva padAtha-pudgalA mahAprabhumAM samAI jAya che. mAra A kRSNa ku" kRSNa bhagavAnanu koi svarUpa kema na hoya ? khIjA vizvayuddha pachI bhAratIya jJAna pazcimamAM gayuM ane tyAMthI navA svarUpe vizva samakSa prakaTa thatuM rahyuM. jaina thamanA "anata pudgala "nA siddhAMta vijJAnanA gUDha jJAnanA saMketa kara che, dareka padArtha pudgalAmAM kSaNekSaNe satata parAvartananI prakriyA Transformarion cAlI ja rahI che. mA sarva ApaNA divya dRSTAoe varSAM pUrva bhAkhelu' mahAsatya che. je vijJAta AvA jJAna sapanna dharmagraMtho tarapha vaLaze ta mAnavajAta upara sArA upakAra koDa gaNAze kaM 9 hindu dharma paNa pralaya Final Deluge or Extinction of all the univers phenomena--saMbaMdhI mahAsatya uccAyu che ke sRSTinA sarva bhUtA eka ja advaitamahAprabhumAM samAI jAya che, jaina dharmInuM mAnavu che ke A badhuM svayaMbhU kudaratI pari maLAne lIdhe parApUrvathI nisarganA niyamAne AdhIna rahIne cAlyA kare che. jaina dhamanA ArAe ane covIsI yugAnuM-tathA hindu dhame khatAvela judA judA yugAnu` vaijJArnika mahattva cokkasa che paratu haju tenu vaijJAnika dRSTithI adhyayana thayuM nathI. jaina, dhonI! yuTyubanA prabhAvenI yAsarA samagra pRthvInA paTa para mAnava, pazu, vanaspati. havAmAna vagere para paDe che, tenI AitavAra noMdha karI che. tene briTananA vAsadhdhiAraka lemse banAvelA pherA sAthe sArI rIte sarakhAvI zakAya tema che, hindu dhamAM, paNa A vona karatA cothA che ; jaina matAnusAra sarjana-visarjana game teTalAM thAya paraMtu saCthA prathatha vinAza zakaya nathI, khathA prA-mahAvinAzaeNmAMthI paNa jIvana punaH pAMgaratu raheze evI mAnyatA vadhu vAstavika che.. jAMbuDhIpamAM ane bharata kSetramAM be saskRti vidyamAna hatI, zramaNa saMskRti ane brAhmaNa saskRti. jainonA prathama tIrthaMkara zrI RSabhadeva brAhmaNa paraparAmAM paNa pUjya For Personal & Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahyA che. jainapANiya Adideva te ja ha ronA Adhideva brahmAMDa ane eka mU yAiya tevI zakayatA nakArI na zakaya. sustIma temaja eziyAnI anya saMskRtimAM temane khamA AdatarIke oLakhavAmAM che} ke * * * ... ++ * ! !bse bf biz chellAM saMzAdhanA pramANe aphaghAnIstAnanI pele pAra jaina-hindu saskRtinA saMzo maLI AvyA che. jaina ApaNe saskRti ekabIjAnI pUraka rahI che. kAraNa ke tAkAnA gaNuMparA brAhmaNA huM to. 42 $j& * e(r) les {P}} zuM vijJAnane khate viTanA dhaDAkAne 1 abaja varSa thayAM manAya che. paraMtu jaina ma te AthI ya atyaMta purANu samayanI ghaTanA mAne che ane te sAcu hovA vadhu saMbhava che. aruNa ke A a Mge jema jema vijJAna khagoLanI vadhu karodha thatI jAya che tema tema samaya gALo vadhatA jAya che, je Aje 18 abaja varSa pahoMcyA che jainAnI ana tAnA kALanI gaNatarI sAcI karaze, have tA lAge che.. ke varaNanI bahAra karADo abajo prakAza varSane aMtare F ra AvelI A dUranI AkAzagaMgAonI tapAsa hAthaveMta che. pu so lgi re le & h}s w les bhAratanA dhama thAnakA jJAnI che te sa s para te eka kANe vInA vAtA. BE Galaxies kSedharIno bahAra lAvavAmAM Ave tA haju paNa keTalAMka mahAsatyAnI zeAdha hAtha lAgatA vijJo tara sAgaLa vadhI zake tema che. jaina brAhmaNa graMthAma brAhmaNa graMthAmAM kathita devalAkanA sadAdhano ati Avazyaka che. Ama AvAsa A ivamAna ETE h ke j e !! JK !$ !$ ! "vimAna." vagerenA pRthvI para AvIne mAnavajAtane jotA. haju paNa e kalAka bhUtakALanI jema have black hal kRSNa gata vize jJAnikonA mata samajI levA karI che tema tArA sUryanuM parivartana kRSNamAM thAya che e sau prathamavI vAta bhAratIya khoLazAstrI esa. caMdrazekhare zodhI kADhamu. teNe pratipAdana karyu Req karatAM 125 baMA ke tethI vadhu kada-Mast-dhasaMtAtAnuM ! kRSNugatamAM pavidhAna thAya che. aMtimakALe helIyama vAyumAM rUpAMtara pAmelo hAiDrojana puro cI tArA vAmana banI jAya che tyAre temane vyAsa ANu ma3: ae lisITara ane dhanatA te eTalI vadhI jAya che ke eka camacA jeTalA patrala dvayata vajrana lagA gama Tana thAya evI mAnyatA che. ravAM nyUTana tarIke aLakhItA tArAnuM astina pama hAIma alIsa varSa jUna' zeSala jyAre jaina dhame teva pahalAM premaTiza le che For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :jemAM ApaNA sUkaratAM traNagaNa thI ochA muddA parazuone jAijhahis hoya tevA tArAnuM patana thatuM nathI. vaLI pitAnI AMtarika zakti gulAmAM pahelAM koIka - fsa AvI jacal limit para pahoMce che. enI prakriyA haju sudhI koI paNa jAtuM nathI. AthI vijJAna mAne che ke traNa mAsa sUryathI (3 Moche tevuM jANyA bAda hoya te tenuM patana kaI rokI zakatuM nethI. . . . - - - saMcama"cinA bi pariNAma Ave che. avakAzamAM tenA AdhA gaLAva-Curvature vadhatuM jAya che. vikhyAta vaijJAnika AInsTAIna parathI jema, rokaTIvITA-sAvakSetranA siMddhInatAra che. tene mate avakAzamAM pharanA cAra pALa -phadhImAM ane pachI tenA upacAsa; se kilo vajanane gaLe mUkavAmAM Ave tenI cAdara gaLAnA AsapAsa vaka laI upasI Ave che geLo vadhu dabAya, tenA para dabANa thAya tema tema taLAva-carvatore phUlIne moTo pheza jaya *! A eka ja lakSyabiMdu para jyAre jaththAnuM dabANa vadhatuM jAya tyAre mane mUha drA apharma thatAM jAya ane e bAjunA evALA dhati . A rIte karavAmAM gana pALa kRSNakuMDa vadhu sakatA ja temanuM atike vadhatuM jAya che. . . ! ! ! ! 2. AvA samaye gurutvAkarSaNa ane ghanatA vadhI jatAM enI AsapAsanA rIyAnA ziva pArtha dara kapAI jatAM enA vadhatA jatAM guruvIyane kAraNe e black HNa rUpI.pAtALa kaDhamAM e 1 - - che. najIkanAM paS temAM garaka thaI jAya che. te badhAM ja dravya advaita-singularity mAM pariName che. A badha avakAza ane kALamAM vilIna thatAM zyAma gartamAM avakAza ane jaLane ata . prakAzanA kiraNe paNa o black halls mAMthI bahAra AvI zakatAM nathI. A AvI jAya che kakakaDa, 0 bhAgI chUTavAno sanmAnuM mAnavAmAM Ave dhazyAma gata tArAne e pradeza prakAzane pachI maklanI zakti grumAvI besatA sAthI te prakAranA bhaMDAra jevo lAge che. tethI te ghara mAM dhakAra hevAthI ja tamaskAya ke dIrghatamaskAya pradeza tarIke oLakhAya che. Ama vijJAne batAvela black balls wte dharmagraMtha nirUkhela kUSNa baMne eka ja vastu che. AnA para vadhu prakAza paDatAM vizvanA sarjana-visarjananI mahAkathAnuM rahasya hAtha lAgaze.. J. AvuM parivartana pAmyA pachI tenI AsapAsanuM caLakA tAra handramAMthI kheMcAI , AvA padArtha ke vAcaenA pudagalanAM rakAbI jevAM valayo racAya che. te badhAM kheMcA For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ! * * Ine zaNavAramAM kaMbaNagatanA pAtALa kUvAmAM adRzya thaI jAya che ane sarva vyaktigata DipArtho palaka mAtramAM atamAM bhaLI jAya che. . che ! . AvA kRSNakuDAnA vistAra AgaLa kALa thaMbhI jAya che. nAIlAja banI jAya che. samayanAM ca aTakI jAya che. AvA kRSNaku Dene vyAsa emAM samAI jatAM pudagala padArtho para AdhArita che. pRthvInA grahane saMkecavAmAM Ave te mAtra aDhAra mIlImiTarane banI rahe. jyAre sUrya mAMDa cha kilomITaranA vyAsane thAya. ApaNA sUrya karatAM 3500 gaNa meTA sUInI zedha hamaNA ja vikensIva sRtivarsiTInA prophesara kesanelIe karI che. Ama anAdikALathI samagra vizvamAM ane avakAzamAM anaMta UMDANunAM brahmAMDemAM sarjana-visarjananI prakriyA naisargika rIte cAlI rahI che ane te anaMtAnaMta kALa sudhI cAlyA karaze. . . . , 1961 mAM svAjha cAIDe black halls kRSNagatenI saMbhAvanA jaNAvI ane 69 mAM opana hAimare tema ja anya vaijJAnikoe vadhu abhyAsa karyo. A, kRSNagoM m. black halle AsapAsanI ergosphere nI ujanuM vIjaLI na haranI zakayatA che-vaLI keIke kRSNakuMDane pharatAM moTAM nagara vasAvI bleka holanI ekI Garbage-dhakelI devAnI cejanA paNa vicArI te koIke temAMthI baLataNa ane zakti bhaMDArAnA upayoga karavAnuM sUcana paNa karyuM. * jo ke black Halls nI pAke pAye zedha haju thaI nathI. paraMtu avakAzana DiyA tArAonA binary konA pradezamAM emanI zodha thaI rahI che. avakAzamAM lakhe karaDe prakAza varSane cheDe paNa temanuM astitva te che je ema vaijJAnikanAM vidhAna che, je ke meTAM black halls te ApaNA sUryamaMDaLa soal or system nI bahAra che. * tArA konA jUthanA AdhAre vaijJAnike theDA black halls nA pradeza zodhI zakyA che. ane samaya jatAM vadhu zela thavA saMbhava che. , " - A black hall-kRSNagatanI najIkanA joDiyA sUryamAMthI je pudgala vAyu paramAzuonuM e AkarSaNa ke zeSaNa kare che tyAre tenI aMdara dhasI jatA vAyuonuM leNatamAna eTaluM vadhI jAya che ke, temAMthI "kSa" kiraNone phelAya che, Ave sthaLa X RAY kiraNenA dhedha chUTe che ane tyAM camakatA tArA sUIne moTI phaNagablack Halls he joIe ema vaijJAnike mAne che. * varlDamAM *upagraha dvArA AnI zodha thaI ane 1971mAM te AvA e thI vadhu X Ray-prasAraNa kendro zodhyAM, haju vadhu maLI AvavA saMbhava che. :" black hail joI na zakAya, paraMtu dUrathI enI jhAMkhI thaI zake che. jamaNa karatA sUrya dvomAMthI pudagale ke vAyuonuM blekahola zoSaNa kare che tyAre tyAM For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2AbItA jevAM e AkAranAM jaIrAka racAya che te bleka hola tarapha ghUmarI phuI aMdara vahe che. teo 300 kilomITaranI najIka jAya che tyAre temanuM leka hevAmAM gati vItravAtie zeSaNa thAya che. ane badhAM paramANuonuM zoSaNa kRSNa kuMDamAM - AvA samaye uSNatAmAna kareDo DIgrIe pahoMce che ane te vakhate vAyumAMthI x Ray-te rine rapheTa ane prasAraNa thAya che. Ama AvAM. X Ray nAM utpAdana kendranI zodha pachI ja kRNa kuMDenI zodha saraLa banI.. : " !' ke kemake tAra vikensInA yunivarsiTInA kesInelIe megenika vALamAM chupAyele, ApaNA bhaI karatAM 35va gaNe cheTo sUrya dhI kADho che. tyAMthI saurabhavane sekanDaMnA be hiMgASmaNanIti pheMkAya che. tiSIo hA mata pramANe A meDhayakuM A mAtra daza lAkha varSanuM ja che. ena. zikAza pRthvI para kevI ghera Apatti neharaze e * I tihAsa kahe che tema ApaNA jaina hindu dharmamAM puSkaLaDavijhana hate kAma jAbathI, bIjI ucca saMsakRti saMbaMdhI tathA sugaranA havAmAnanI asaranuM vaijJAnika nirUpaNa thayeluM che. Di ika prAcIna kALamAM, jiMca daSTidharAvanAra ApaNu pUrvajoe vizvamAM vilasI rahelA jJAna varSa pUrve pustakamalajInahALIne anubhavIne jagata samakSa mUkayuM hatu. che bla haisaMbaMdhItamaskAya pradeza ane ApaNA me-brAhmaNa daSTAMone zAma jka baSTapaNe mAnI zakAya tema che. kAraNa ke ApaNA dharma zakisihAro para racAyelA che. ApaNA sTAoe vizvamAM 84 lAkha chavanie spcies of life nI vAta karI che. jyAre AjanA vaijJAnika yugamAM enAthI ardhAye namUnAnI jhAMkhI b. b. . . v. para haju sudhI thaI nathI. te - ApaNA jaina-hindu dharma vijJAnikatAthI bharapUra hovA chatAM tenAthI AgaLa vadhIne, AtmA, punarjanma, mokSa vagerene vicAra karIne vizvanA kalyANa mATe AdhyAtmikatA para vadhu bhAra mUkanArA dharmo che. pariNAme ja mahAbhArata jevAM mahAvinAzaka yuddha pachI ApaNuM jJAna bhUgarbhamAM dATI devAmAM AvyuM agara te bhAratIya manISIoe jANI joIne tene jaDamULathI ukheDI nAkhyuM. be vizvayuddha pachI A ritAzaka jJAna pazcimI saMskRti pAse AvatAM pharI pAche pralayakArI zake khaDakale thavA mAMDo. samagra vizvamAM saghaLuM cakagatie gaLAkAra yA laMbagoLAkAra gatie cAlI rahyuM che. brahmAMDamAM saghaLuM pAMgarI rahyuM che, parivartana pAmI rahyuM che ane laya pAmI rahyuM For Personal & Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvidhu ja misa kaIka niyamane thIma che, jatA sAMtejAi is cAra pudA pAka mAM evA parNamAe kliIikitA jItI paDI che. saMjogavazAt sakecana-dabANane lIdhe uddabhAvatA mahAvirATa pariNAma vikaLa thaI rahyA che. 31P, je dhAe raki zimara vANIne ja tebleIja 5- naki AtyaMtika pralaya-vinAzane mAnya rAkhyA macI.. . . . . ! BP adhiMiNu anatiIcalI che, nathI rajA bhima!ka vo koI aMta mAM jarUra parita thaI rahyAM che. parNa bila sasa ) nihAribApAthI vicAro che. jemanA vatanI che. Istnicy persist is their original subotama. C o pyla ito dharma ane vijJAnanI paraspara pUratA joyA pachI lAge che ke nitine varSa jAvAnIsUga rAkhavI joIejema hindu jema prAcIna dharAnAM mAvo karIne zaSyane livi oi thAsI jevAM IjAne A ve che svIkAra karavuM joIe. e ' e che - 1 - 3 che, paNa thaze tevalanI vidhyAsAtrAmAM sahAyaka thaze aneka Adhunika vizva mananI najare joze bhAratIyonI vaijJAniko Ave tuM ja, paratuM che ke yAda back bel/ vinAyakAya nadIdhuM tamArakAya, pati vize vAnikane kazI bina nI tAke bhAratIya kRSi-munivaro te salA pahelAMnI gai che. tenI jANa karI hatI. For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainAbhimatamuktimArgaH / 0 zrIyAMzakumAra siMghaI jainadarzanAcAryaH, zodhachAtraH zrI diga. jaina-prAcArya saMskRta kAleja, jayapuram (rAja.) saMsAre'smin bahavaH prANinaH santi teSu kecana manujAH tiryaJco devAsurAH narakavAsinazca / te sarva evaikAntataH sukhamabhilaSanti duHkhAcca bibhyati / sukhAvAptau yathAzakti prayatante prayatitavanto vA, parantu sukhasya samyaksvarUpaM tadAdhAraJcAnabhijJAya bandhamArgamAzritya sarvato duHkhamevAnubhavanti / bandhe tu kathaM sukhaM, kuto vA tadAvAptistatra ? bandhanantu vizuddhatamaM duHkhaM duHkhadamiti vA / ata eva sukhAbhilASibhiH bandhanirvRttyupAyAH smupaashrynniiyaaH| tadarthaJca sarvaprathama samanaskajIvo'smaeNilloke svakIyAM sthitimabhijJAya ko'haM, kimidaJca mama rUpaM kasmAcca kAraNAjjanmamaraNAdikaM labdhvA'cintyaduHkhAnyupabhuje'hamiti nirdhArayet / tatazca jagataH svarUpaM kiM tatrApi kimupAdeyaM heyaM vetyapi yathArthopAdAnAdibhiH nirNatavyam / jagajjIvAnAM bhautikAbhautikapadArthAnAM bhogyaviSayANAM paryavalokanena svIyAnubhavena ca jJAyate yadrAgadveSapravRttireva duHkhasya vibhISikA vartate mUlakAraNatveneti / jAyate tayaiva mamatvapariNAmo moho nAma / tenaiva mohAndho bhavanprANI nipatatyApUritaduHkhajaladhau. / nivasannapi saH tatra svaparavivekadvArA moharAgadveSAdeH mUlamunmUlayitu samartho bhavati tatkRte padArthAnAM sannirNayo vidhAtavya eva; yato hi rAgadveSamUlakAraNAbhAve duHkhAdInAmabhAvaH sukaraH sambhAvyate / padArthAnubhUtaye nirato janaH sarvaprathamamadholikhitamanugacchet :(1) sarvathA sarvavidhAndhavizvAsAdi gAlayet / (2) sadevaguruzAstraviSayakasannirNayaM vidhAya dharmAbhilASayava teSAM zaraNaM svIkRtya niralasatayA ca pAlayettadAjJAdikam / kudevAdInAJca sarvathaiva varjanaM kuryAt / (3) dharmAcaraNAyava gRhItamanuSyajanmAhamiti saMsmRtya tadanukUlamevAcaret / / (4) sarvathaivAnIterabhakSyAcaraNAcca viramyAhiMsAvibhAvanayA yathocitameva kuryAd yena ___ nAnyeSAM svalpA'pi hAnirbhavet / For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 * jambUdvIpa (5) svakoyalAbhaprayojanAdibhiH kadApi satyaM nAcchAdayet / (6) pApAcaraNaM parihAya puNyAdikarmasu saJcarannapi dharmadRSTayA puNyaM heyameveti matvA dharmAbhilASI san dharmamAcaret / (7) sukhasyAzrayabhUtaprayojanena svIkRto dharmo dharma eva na karmeti nishcinotu| / (8) dharmakSetre tatsAdhanAdikriyAkalApeSu vA viSayabhogAbhilASayA yazaskAmanayA ca na kimapi kurvot| (e) nindyakarmaNi kadApi na pravartata / kasyacicchaithilyaM ninditakarma vA parijJAya sat bhAvanayA tathaiva satyamudghATayet yathA syAtpareSAM kRte'vaboSanaM na pIDanamiti / (10) svaatntrymevorriikurviit|| (11) parAdhInavRtti vihAya kadApi nAbhimanyeta tAM sukhakarImiti / (12) jIvAjIvAtravabandhasaMvaranirjarAmokSAdi-prayojanamUtatattvAnAM svaprayojanapoSaNAyava sUkSmatamaM pragADhacintanaM vidhAya tattvacintane sotsAho bhavet / (13) svAtmanaH jJAnaM zraddhAnamAcaraNaM ca yathA syAttathaivAcaret / iti kRtvA sugRhItaprayatnasya bandhanirvRttiH jAyate / bandhanirvRtti prati jIvAnAM jijJAsA mokSaprAptyabhilASataH saJjAyate / mokSAbhilASastu mokSasya mahimasvarUpAdi: cintanena pravardhata eva / prAyaH sarveSu bhAratIyasaMskRtisamalaGa kRteSu darzaneSu AkulatArUpaduHkhanivRttiH muktiriti tAtparyam / kazcAsau tanmArgaH kathaM vA pratiprANi tadAruDhaM bhavitumarhati kiJcAdaH tatphalamiti jijJAsA vartata eva / jainadarzanAnusAreNa jJAnAvaraNAdyaSTavidhakarmarahitasya vigalitarAgadvaSavikArasyAvAptajJAnotkarSasyAkSINanirAkulasukhalabdhasyAtmanaH paripUrNazuddhAvasthA mokSo bhavati / tadavAptaye vItarAgasarvajJahitopadezibhiH RSabhAdimahAvIraparyantacaturviMzatitIrthakarAdibhiH gaNadharAdibhirAcAryaizca jJAnanikaSasaMvalito yuktyAgamAnubhavasammato muktimArga udghATitaH sa cAdyApi RSiparamparAta upalabhyata ev| tathA hi-gRdhrapicchAcAryeNomAsvAmimunIndreNa suragiryAdau jainasUtragranthe tattvArthasUtranAmadheye'paranAmamokSazAstre vA prathamaM sUtraM likhitaM yena mokSamArgaH prasphuTIbhavati / yathA "samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH" / ' aparaJca kundakundAnusAraM paJcAstikAye 1. tattvArthasUtram 1/1 For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adel nAbhimatamuktimArgaH 1 "sammattaNANajuttaM cAritraM rAgadosaparihINaM / mokkhasya havadi maggo bhavvANaM laddhabuddhINaM // "" api ca samayapAhuDe "jIvAvIsadaharaNaM sammattaM tesimadhigamo NANaM / rAgAdipariharaNaM caraNaM eso du mokkhapaho // 3 "raNa vi esa mokkhamaggo pAsaMDIriNahimayAriNa liMgANi / dasaNaNANacarittAriNa mokkhamaggaM jiNA beMti // "4 atra munInAM gehinAM vA dravyaliGgaH zarIrAzritatvAnnaivAbhimato mokSamArgatvena kintu samyagdarzanajJAnacAritrANyeva muktimArgo'bhivyajitaH / niyamapAhuDe ca "maggo mokkhaDavAno" ityanenApi ratnatrayameva mokSasyopAyabhUto muktimArgo nigaditaH zrImakundakundamaharSibhiH / ___ niSkalaGkamuktipathaprasthAyinA''cAryAmitagatinA'pi samyaktvAditriratnasamavetasya vigalitarAgasya visRSTavikArasyAtmana eva muktimArgatvaM prasthApitaM yogasAraprAbhRte "samyaktvajJAnacAritrasvabhAvaH prmaarthtH| prAtmA rAgavinirmukto muktimArgo vinirmalaH // " ... kiJcAcAryAmRtacandro'pi likhitavAneva puruSArthasiddhya pAye "samyakttvabodhacAritralakSaNo mokSamArga ityeSaH / mukhyopacArarUpaH prApayati paraM padaM puruSam / / "" anyaccAptaparIkSAyAM vidyAnandisvAminA pratipAditameva "mArgo mokSasya vai samyagdarzanAditrayAtmakaH / vizeSeNa prapattavyo nAnyathA tdvirodhtH||" sarvatredaM vaiziSTayauM vartate yatsamyagdarzanajJAnacAritrANi trINi samuditAnyeva mokSamArgaH na vyastAni; tathaiva sambhavAt bAdhakapramANAbhAvAdArSapraNItAgamasamarthitattvAcceti / tadyathA vidyAnandyanusAreNa tvidam - "samyagdarzanAditrayAtmako mokSamArgaH sAkSAnmokSamArgatvAt / yastu na samyagdarzanAditrayAtmakaH sa na sAkSAnmokSamArgaH yathA jJAnamAtrAdi, sAkSAnmokSamArgazca vivAdAdhyAsitaH 2. paJcAstikAyasaMgrahaH, gAthA 106, 3. samayasAraH, gAthA 155, 4. tatraiva gAthA 410, 5. niyamasAraH, gAthA 2, 6. yogasAraprAmRtam 1/42, 7. puruSArthasiddhaya pAyaH, zloka: 222 8. prAptaparIkSA, kArikA 118 / For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jambUdvIpa tasmAtsamyagdarzanAditrayAtmaka iti / atra nAprasiddho dharmI mokSamArgamAtrasya sakalamokSavAdinAmavivAdAspadasya dharmitvAt / tata eva nAprasiddha vizeSyaH pakSaH nATyaprasiddhavizeSaNaH samyagdarzanAditrayAtmakatvasya vyAdhimokSamArge rasAyanAdau prasiddhattvAt / na hi rasAyanazraddhAnamAtraM samyagjJAnAcaraNarahitaM sakalAbhayavinAzanAyAlam / nApi rasAyanajJAnamAtraM zraddhAnAcaraNarahitam / na ca rasAyanAcaraNamAtraM zraddhAnajJAnazUnyam / teSAmanyatamApAye sakalavyAdhivipramokSalakSaNasya rasAyanaphalasyAsambhavAt / tadvatsakalakarmamahAvyAdhivipramokSo'pi tattvajJAnajJAnAcaraNatrayAtmakAdevopAyAdanapAyamupapadyate tadanupapatteH / " tadanyatamApAye yathA kevalaM rasAlaphalasya jJAnena zraddhAnena kriyAnukaraNamAtreNa vA rasAsvAdAbhAvaH tathaiva kevalaM mokSamArgasya jJAnena zraddhA nena kriyAnukaraNamAtreNa vA sAkSAnmokSamArgAbhAvaH / yato hi - jJAnabhAve kevalaM zraddhAnAcaraNAbhyAM kimajJAnavaiziSTyAdasamIcInatvameva tayoH / zraddhAnAbhAve ca jJAnAcaraNayoH kimupayogitvamAstikyabuddhayabhAve phalamApsyAmi na veti saMzayatulArohaNAt / dRDhataravizvAsAbhAvAt rathyApuruSavat pittodayAkulitabuddhistasya / kaH vizvaset ? na ko'pItyarthaH / jJAnazraddhAnasadbhAve'pi prayogarUpAcaraNakriyAbhAvAt kimidaM phalam ? nizcIyate'to yattrayANAmanyatamApAye naiva mokSamArgaH; tasya tritayakalpanaiva jyAyasIti trayANAmavinAbhAvitvAdanyatamAbhAve sarveSAM lopaprasaGga ekasya sadbhAve sarvasadbhAva iti niyamaH / tathA ca yatra jJAnazraddhAnakriyANAM samAyogaH tatraiva phalaM dRzyate nAnyatra / nanu "anantAH sAmAyikamAtrasiddhAH" ityAgamavacanAnna muktimArgasya tritayatva - miti cet; tanna sAmAyikasyApi tritayopapattaH / tathAhi - cidacidAtmaka samasta paradravyeSu rAgadveSavyapohanaM nijAtmani vA svIyanivezanaM sAmAyikamucyate 10 / muktimArgAzrayaM grahItuM ca tasya mahattvaM dRzyate / yatastato hyAgacchatAM karmaNAM nirodhaH saMvaro nAma / satyevaJca saMvare yugapadevAtmani sajjJAnazraddhAnacAritropapatteH, ataH "anantAH sAmAyikamAtrasiddhA" ityetasmAdapi prasphuTati mokSamArgasya tritayatvam / zrImadbhaTTAkalaGkadevo'pi sampuSTavAnidameva - 11 " zranantAH sAmAyikamAtra siddhA" ityetadapi tritayameva sAdhayati / kathaM ? jJasvabhAvasyAtmanaH tattvaM zraddadhAnasya sAmAyikaM cAritraM sarvasAvadyanivRttiriti prabhedena saMgrahAditi / uktaJca 9. prAptaparIkSA, TIkA, kArikA 118, 10. yogasAraprAmRtam 5 / 47, 11. tattvArtharAjavAtikam 1 / 1 /49 | For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainAbhimatamuktimArgaH * anyatra15 ca saTIkasamayasArapravacanasArapuruSArthasiddhaya pAyAdiSvapi samavalokanIyaM sAkSAtkartu miti / muktistAvacchuddharatnatrayameva18 tasyaiva kathanaM yadA bhedAbhedadRSTidvayena bhavati tadaiva vyavahAramokSamArgo nizcayamokSamArgazceti yathAsaMkhyamavagantavyam / tatrApi nizcayavyavahAramokSamArganirdezagAthA zrImannemicandrasiddhAntidevaiH viracitA 'dravyasaMgrahe' sA'pi pryvlokniiyaa| yathA "samma saNaNANaM caraNaM mokkhasya kAraNaM jANe / vavahArA Nicchayado tattiyamaiyo Nio appA // "17 tadanusAraM bravImyahaM "bho bhavyapuruSa ! tvaM vyavahAranayAdezAt samyagdarzanajJAnacAritratrikaM nizcayanayAMdezAttu sadjJAna-zraddhAnAnucaraNayutamAtmAnameva muktimArgatvena jAnIhi / tatra vyavahAranayAdeze bhedo mukhyo'bhedazca gauNatvenAbhimato nizcayanayAdeze tvabhedo mukhyo bhedazca gauNatveneti jJeyam dravyArthikanaye'bhedo mukhyaH paryAyAthikanaye ca bhedaH / tadanusRtya dviprakArakamArgabodhako nimnazloko'valokanIyo na ca mArgadvayabodhakaH - "syAtsamyaktvajJAnacAritrarUpaH paryAyArthAdezato muktimaargH| . eko jJAtA sarvadevAdvitIyaH syAd dravyArthAdezato muktimArgaH // "18 ___ tathA ca zrImadbrahmadevaviracitabRhadravyasaMgrahanAmikAyAM vyAkhyAyAM nizcayavyavahArapratipAdakamastyevAdhastanAnusAram - "vItarAgasarvajJapraNItaSaDdravyapaJcAstikAyasaptatattvanavapadArthasamyakzraddhAna-jJAnavatAdyanuSThAnavikalparUpo vyavahAramokSamArgaH / nijaniraJjanazuddhAtmatattvasamyakzraddhAnajJAnAnucaraNakAgryapariNatirUpo nizcayamokSamArgaH / svasaMvittisamutpannarAgAdivikalpopAdhirahitasukhAnubhUtirUpo nizcayamokSamArgaH / athavA dhAtupASANe'gnivatsAdhako vyavahAramokSamArgaH svarNasthAnIyanirvikArasvopalabdhisAdhyarUpo nizcayamokSamArgaH / "19 muktimuktimArgayoH kAryakAraNasambandhaH nijazuddhAtmopalabdhiH muktiH nijAtmajJAnazraddhAnAnucaraNAtmakazca prayAso muktimArgaH / dvAvapyekenaivAtmanA saha samvaddhau, akhaNDaikavastutvAt / ekasyaivAtmanaH prAguttaravattinyoravasthayoH muktimArgamuktyorabhinnatvamekatvaM vA svIkartuM zakyate guNaguNinoravasthA'vasthAyinorabhinnatvAdekatvAcca / ubhayozcAtra paramparayA kAraNakAryasambandhaH svIkRtaH / 15. (ka) samayasArasya puNyAdhikAraH, (kha) pravacanasArasya jJAnatattvaprajJApanAdhikAraH, 16. niyamasAra: TIkA gAthA 2, 17. dravyasaMgrahaH, gAthA 39, 18. tattvArthasAraH, gAthA 39, 19. bRhaddravyasaMgrahaTIkA gAthA 39 / For Personal & Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jambUdvIpa . : hataM zAnaM kriyAhIna hatA cAjJAninA kiyaa| dhAvana kilAndhako dagdhaH pazyannapi ca pngglH|| saMyogameveha vadanti tajjJA na hya kacakraNa rathaH prayAti / andhazca paGga zca vane praviSTau tau samprayuktau nagaraM praviSTau ||iti // .. vastutaH samyagdarzanajJAnacAritratrayANAM yugapadvartanameva muktimArga iti niSkarSaH / mokSamArga eka eva janamAnyatAnusAraM tu sarveSAM kRte mokSamArga eka eva vartate / "eko mokSapatho ya eSa niyato dRgjJaptivRttyAtmaka''12 ityArpokteH / sarva eva tIrthakarAH mumukSavazca kevalamekazuddhAtmatattvavRttilakSaNAtmakaM vidhimevAzritya muktimupagatAH, sAmpratamapi * samupagacchanti gamiSyanti cApyane- ityato'pi jJAyate yanmuktimArga eka eva bhavet / muktimArgAdhirUDho'dhyAtmavettA''cAryAmRtacandro'pi pratipAditavAnidaM kundakundapraNIta- pavayaNapAhuDasya tAtparyavRttiTIkAyAM yathA-"yataH sarva eva sAmAnyacaramazarIrAstIrthakarA acaramazarIrAH mumukSavazcAmunaiva yathoditena zuddhAtmatattvapravRttilakSaNena vidhinA pravRttamokSasya mArgamadhigamya siddhA babhUvuH na punaranyathA'pi / tato'vadhAryate kevalamayameka eva mokSasya mArgo na dvitIya iti / "13 tathA ca yena vidhinotpAdavyayadhrauvyatrayANAmekatvameva dravyaM tadvadeva samyagdarzanajJAnacAritratrilakSaNAnAmekatvameva muktimArgo jJAtavyaH / saMjJAlakSaNaprayojanAdibhede'pi teSAM sadRSTijJAnavRttAnAmekasminnevAtmanyabhedatayA'vasthitatvAt / nizcayavyavahAramokSamArgaviSayaH prarUpaNApekSayA mokSamArgo dvividhaH prarUpitaH / vastutastu sa eka eva / nizcayamokSamArgo vyavahAramokSamArgazceti bhedakaraNena muktimArgadvayamiti naiva mantavyaM spaSTapratipattaya eva tadidaM bhedakaraNamiti / sarvadA sarvatra ca muktimArgaH samyagdarzanajJAnacAritratrayAtmaka eva tatra zubhapravRtteH gaNanA muktimArgatvena nAsti tathApi sahacAritvAttadAkalanaM yadvihitaM paramAgame tad bandhahetukamevetyasakRnnirUpitam / zrI Ailladhavalaviracita-'dravyasvabhAvaprakAzakanayacakre' caturazItyadhikadvizatatamagAthotthAnikAyAM vaNitameva yad"vyavahAraparamArthAbhyAM tattvatrayameva mokSamArgo na zubhAzubhAvityAha / " gAthA ceyam "dasaNaNANacarittaM maggaM mokkhasya maNiya duvihaM pi / raNaH hu suhamasuhaM hodi hu taM pi ya baMdho have riNayamA // 1 // 12. samayasArasya prAtmakhyAtiTIkAyAM kalaza: 240 13. pravacanasArasya tAtparyavRttiTIkA gAthA 199 14. dravyasvabhAvaprakAzakanayacakraM, gAthA 285 For Personal & Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janAbhimatamuktimArgaH * vastutastu sukteH kAraNaM kAryaJca muktiH svayameva / yato hi kAraNakAryayorabhinnatvamekatvaM vA svIkRtameva jainAcAryaH / tathA hi tadeva kAraNaM kAryaJcApItyanayA paddhatyA kAraNakAryayorekatvaM prasAdhagratyeva RjusUtranayo vartamAnaparyAyamAtraviSayatvAt / vastutaH kAraNaM dvividhaM nimittamupAdAnaJceti / tatra nimittakAraNaM tu kAryasampAdane svAstitvasUcakameva svayameva kArye sajAte sati yaduparyAropaNaM tannimittamiti lakSaNAt upAdAnakAraNaM traikAlikakSaNikabhedAd dvividhmaaste| tatra traikAlikopAdAnamapi kAryotpanno na mUlahetuH tadasadbhAve'pi kAryasyAdarzanAt, yathA samyaktvaparyAyotpAde cet zraddhAguNatrakAlikopAdAnaM mUlahetuH tarhi tasya sarvadA sattvAt prAgeva kathaM na saJjAtaH samyaktvaparyAyotpAdaH / kArye sajAte satyeva kAraNamidamasyeti vyavahArAt naivamAzaGkanIyaM yatkAraNasadbhAve kArya bhavenna vA bhavediti / anantarapUrvakSaNavartiparyAyaH tadabhAvo vA na kAryasya niyAmakaM kAraNaM syAt 'kAraNAnuviSAyoni kAryANi' ityanatikramaNAbhAvAt / pUrvakSaNavartiparyAyazceduttaraparyAyasya kAraNaM tarhi pUrvavadevottaraparyAya utpadyeta, na caivaM bhavati mithyAparyAyAnantaraM samyakvatparyAyotpAdadarzanAdanyathA muktimArgasya lope sati mukterabhAvaprasaGgaH / pUrvaparyAyasya cAbhAvakAraNatve tu bauddhamatAnuSaGgaH mithyAmatavAdazcAyAti / mithyAmatavAdastvevam-pUrvavartimithyAtvaparyAyasyAbhAvaH taduttaravartisamyaktvaparyAyasya kAraNaM mithyAparyAyasya vaa| prathamastAvanmithyAtvaparyAyAbhAve sati samyaktvaparyAyotpAdo bhavedeva; na caivaM bhavati tadanantaraM mithyAtvaparyAyotpAdadarzanAdanyathA sarveSAM jIvAnAM samyagdRSTitvaM tatazca saMsArocchedaprasaGgaH / sa cAgamavirodhAdupekSyaH dvitIyapakSe tu samyaktvaparyAyotpAdAbhAva eva siddhagrati pratyakSata Agamato vA tadvirudhyata evAnyathA sarveSAmeva mithyAdRSTitvaM prasajyate tatazca mukterevocchedaprasaGgaH samAyAti na cAyaM nyAyocitaH panthAH kuto na mithyAmatavAdaH / AtmA eva mokSamArgaH _dharmazarmadRSTayA khalu sarvasminnapi loke AtmA eva varaH jJasvabhAvatvAt sukhaduHkhasaMvedanAcca / taM vihAya nAnyatra sukhasya lezo'pi vartate / sukhamayazcAtmanaH svabhAva eva / muktau tu paripUrNatayA sukhasadbhAvAt jJAyate yanmukterAzrayo'pi kevalamAtmaivAstu tatra ca nigadantyeva jinAH jainAzca nirdvandva nirAkulaM sukhamiti / bhavatyeva paripUrNatayA sukhAvAptistatra muktajIvAnAm / muktestu sarvathA sukhasampannatvAt pratIyate yattatsAdhanamapi sukhamayaM bhavet sAdhyAvinAbhAnitvAtsAdhanasya / nAnyathA sAdhyasiddhirbhavet / - sarvatra sarvadA ca nijAtmA hi zreyaskaraH / ahamAtmaiva na cAnyanmametyanubhUtijanyapratItilakSaNena svaparabhedavijJAnamUlanijAtmanaH parijJAnena svAtmanyeva saGa gupya svarUpe caraNa For Personal & Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jambUdvIpa miti cAritreNa ca tasyaiva zraddhAnaM jJAnamAcaraNaM vidhAya muktimArgAdhirUDho bhavan jIvo muktimavApnoti / tatrApi saH samyagdarzanajJAnacAritramayamAtmAnamevAbhedena jAnAti zraddadhAtyanubhavati ca tameva / kiJcAsmAdeva pratibhAti mukteH muktimArgasya cAtmanA saha saMsthitiH khyAtirvA yato hya bhayatrApi ekasyaiva nijAtmanaH prAdhAnyaM varIvati / ..... ___ muktimuktimArgayorAtmatvaM pratiSThApayantyeva jainAcAryAH bahulatayA / tanmuktistAvat zuddhAtmatvamastyeva, muktimArgazcApi tadvadeva bhavedavasthA'vasthAyinorabhedAditi / yathA drAkSAdadhiguDakarpUracAturjAtakAdibhiH samudbhavaM pAnakarasabhedavivakSayaikameva siddhayati tathaiva zuddhAtmAnubhUtilakSaNakanizcayasamyagdarzanajJAnacAritraH saJjAto'yaM muktimArgo'bhedavivakSAvazAdekAtmatvenaiva prasiddhayati / bAhyAbhyantaraparigraheNa mukto bhUtvA nijAtmanyeva nissaMgaparamAtmabhAvanotpannasaundarAnandasyandi-nirAkulasudhArasAsvAdena bharitAvasthaH puruSaH svakIyacaitanyacamatkAreNava nijAtmAnaM jAnAti pazyatyanucarati ca, tata eva siddha bhavati yat zuddhacaitanyasvarUpe vizuddhazraddhAnajJAnacAritrasukhAdilakSaNe muktimArgo bhavedeva / munirAjayogIndudevenApi samudghoSitameva yaddarzanaM jJAnaM cAritraM caitattrayamapi tvamAtmAnaM manyasva muktimArgatvena / yathA "jIvaha mokkhaha~ heu varU baMsaNu NANu carittu / - te puNu tiNNi vi appU muNi riNacchaeM ehau vRttu // 30 api ca, siddhAntidevazrInemicandraH mokSasya kAraNaM vyavahAreNa samyagdarzanajJAnacAritratrayaM paramArthatayA ca tatritayamayo nijAtmavetyuktvA'bhedanayena sadRSTijJAnavRttAni svazuddhAtmaiveti pratipAditaM, yato hi, nAtmAnaM vihAya ratnatrayamanyadravyeSu vartitumalamiti / prasphuTatitarAM cAnenaiva muktimArgasyAtmatvam / tadyathA "rayaNattayaM Na vaTTai appAraNaM muittu annnndviyhni| tamhA tattiyamahau hodi hu mukkhassa kAraNaM prAdA / / 1 tathA ca "nicchayaNayeNa bhariNado tihi tehiM samAhido hu jo appA"" ityasya bhAvAnusAreNa pratiphalati yad yathArthato muktimArgaH samyagdarzanajJAnacAritraiH tribhiH samAhita Atmaiva bhavati / 20. paramAtmaprakAza: 2/12, 21. dravyasaMgrahaH, gAthA 39, 22. paJcAstikAyasaMgrahaH, gAthA 161 For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janAbhimatamuktimArgaH * samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSasya kAraNamiti tacca nizcayanayena caitanyameva jJeyam / yato hyakhaNDekavastuni nAstyavakAzo bhedAnAmiti padmaprabhamaladhAridevAnAM sammatirapi vartata evam / teSAmeva zabdavinyAseSvavalokanIyametatpadyaM nandipaJcaviMzatikAyAm "darzanaM nizcayaH pusi bodhastadbodha iSyate / sthitiratraiva cAritramiti yogaH zivAzrayaH / / ekameva hi caitanyaM shuddhnishcyto'thvaa| ko'vakAzo vikalpAnAM tatrAkhaNDakavastuni // 3 niSkarSato moharAgadvaSavigalanAdvinirmalaH sadarzanajJAnacAritrasvabhAva prAtmA eva mokSamArgo mantavya iti paramArthanayasyAzayaH / muktimArgasya sphuTAbhivyaktaye pratipattaye ca samyagdarzanAditrayANAM parijJAnamapi vidhAtavyameva paramAgamopAsanayA / iti / NANAMAVT. 14 ANAM . 23. padmanandipaMcaviMzatikA 4/14-15, 24. draSTavyaH 'janadarzane muktimArga',etannAmako laghuzodhaprabandhaH, (pustakAlaya: zrI di. jaina prAcArya saMskRta kAleja, jayapuram) / For Personal & Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina- jyautiSe sUryadvaya - siddhAntasya navyajyautiSapariprekSye vyavasthA, saura varSa - mAna- saMzodhanaM ca Consistency of double-sun-theory of Jain-Astronomy in the frame work of modern Astronomy & Correction in the Solar year. E DA0 zaktidharazarmA bhautikI - vibhAgAdhyakSaH, paMjAbI vizvavidyAlayaH, paTiyAlA bhAratIye jyautiSa zAstre prAcInatamaH jyotiSa-grantha : RSi- lagagha - kRtaM "vedAGgajyautiSam" iti manyante vidvAMsaH / zrasya kAla: 1400 B. C. svIkriyate, yato hi tadA uttarAyaNa prArambhaH ghaniSThAnakSatrasya prAdau prajAyata iti' / vedAGga - jyautiSAt paJcasiddhAntikA -saGkalita - jyautiSa-siddhAntapaJcakAbhyudayAt pUrvaM tathA ca AryabhaTIya - grathanAt pUrva 2000 varSAvadhikaH kAlaH bhAratIye jyautiSetihAse andhakAramayaH eva / bhAratIyasaMskRtyAH kRte jyautiSa-siddhAntAnAm udbhavasya zreyaH kiyat ? iti jJAtum andhakAramayajyautiSetihAsa-yugasya granthAnAM sUrya prajJapti - jyotiSkaraNDakAdi-granthAnAM vaijJAnika vizleSaNam AvazyakaM kartavyam / ete prAkRtagranthAH adyAvadhi na vizliSTAH siddhAnta jyautiSajJaH, apitu upekSyanta eva / atra grathitAH vedha - vidhayaH prAcInatamAH iti nAtra sandehaH / nakSatracakrasya prArambhaH abhijitaH ajAyata ityataH bhagavanmahAvIrAvatArAsannaH kAla eva yati / paraM pustakAkAra - grathanaM tu katipaya - zatAbdyanantaram eva sampAditam / zrabhiji - dAdi-gaNanA nakSatrANAm, asya prAcInatvaM draDhayati iti bodhyam / vedAGga - jyautiSa- kAlAnantaraM paJcasiddhAntikAdi- paThitAGka -jAlasya upapAdanam katham ajAyata ? ityetasya praznasya samAdhAnaM tu jaina - jyautiSa-grantha vizleSaNena eva sambhavati / bhAratIya jyautiSetihAsAndhakAra-maya-yugAntargatakAla - samRddhAnAM baibilona ( Baby fon )-grIka - ( Greece ) - prabhRti - sabhyatAnAM jyotiHzAstre yoga-dAnAni vaidezikAH DA0 nyUgevAra - piMgarI - prabhRtayaH vidvAMsaH vyazleSayan vyavAsthApayaMzca yat ete eva dezAH samudanayan jyautiSa-siddhantAn / bhAratIyAzca tebhya eva gRhItavantaH " iti / kintu vastutaH prAkRta-granthAnAM sUrya-prajJapti - jyotiSka raNDakAdInAM parizIlane upekSAbhyaH eva hetubhya etAdRzya: vaidezikopajJa - dhAraNAH para-pratyaya-neya buddhibhiH tathA kathita - navyabhAratIyaiH prAmANi - For Personal & Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-jyotiSe sUryadvaya".* katvena svIkriyante / jaina-jyotiSe vedAGgajyautiSa-siddhAntApekSayA dRzyate bhRzam unnatiH ityasti katipayAn tadgata-viSayAn avalambya zodha-kAryaM kRtavato me dhAraNA / adhunA sUrya-prajJapti-viSaye pUjyacaraNa-panyAsa-zrImadabhaya-sAgara-gariNa-preraNayA ahamadAbAdastha-vardhamAna-kendra-sAhAyyena zodha-kArya pracalati / atra nibandhe sUrya-prajJapti-vizleSaNe sUrya-dvaya-siddhAntasya vyavasthA darzyate / atra vizleSaNe sUrya-prajJaptyAH mUla-pATha eva prAmANikatvena svIkRtaH mayA / anyAni vyAkhyAnAni TIkAH vA kadAcana bhrAntIH na janayeyuH ataH mUla-pATha eva prAmANika iti svIkRtam / etattu spaSTameva yat sUrya-prajJaptyAH prAbhRtasya prathame prAbhRta- prAbhRte ekenaiva sUryeNa nirvAhaH uttarAyaNa-dakSiNAyana-gati-vivecanAyAM dRzyate iti / dvitIyasmin prAbhRta-prAbhRte api ardha-maNDala-saMsthitivivecanAyAM spaSTa-rUpeNa sUryadvayasya ullekho na vidyte| paraM tRtIyasmin prAbhRta-prAbhRte sUryadvayasya ullekhaH / tatra cIrNa-kSetra-vicAraNA upsthaapitaa| caturthe tayoH dvayoH sUryayoH antarasya viSaye vicAraH / paJcame prAbhRta-prAbhRte dvIpAdiSu gatayaH viviktAH / tatra upasthApitA vivecanA sUrya-dvaya-nirapekSava / tadanantaraM cApi SaSThAdyaSTamAnta-prAbhRta-prAbhRteSu (prathama-prAbhRtAntaM yAvat ) vikampa-gatyAdi-vicAraNAsu ekenaiva sUryeNa nirvAhaH mUla-pAThe dRzyate iti / dvitIyasmin prAbhRte ca kevalaM prathame eva prAbhRtaprAbhRte sUryadvayasiddhAntasya upayogaH na tu dvitIya-tRtIyayoH prAbhRta-prAbhRtayoH / evaM ce dvayoH sUryayoH upayogaH sarvatra na dRzyate ityavadheyam / / .. kimiti vastutaH dvau sUryo vidyate ? uta anyadabhipreyate sUryadvaya-siddhAntAnusyUtaiH sthalaiH ? ityatra vivekSyate / vivecanArambhAt pUrvametat pratijAnImahe yat naiSA dhAraNA khalu avyAvahAriko api tu bhRzaM mahattva-pUrNA, vedAGgajyautiSAt siddhAntajyautiSAvadhi ca jyotiH-zAstrIya-siddhAntAnAm udbhavaM darzayati iti / na kevalaM jainAnAm AgamopAGga etasmin etAdRkSI dhAraNA / api tu purANeSvapyasti dvAdazAditya-viSayiNI dhAraNA, tathA ca dvAdazAdityAdi-dhAraNAnAM vyavasthAH vartante eva / tat kathaM syAt sUryadvayasiddhAntasya vyavasthA / etadarthaM sUryaprajJaptyAH mUla-pAThasya AmUlacUlaM vizleSaNam Avazyakam / atra prArambhika-vizleSaNe katipaye navInAH pariNAmAH labdhAH, te cAtra vivecyante / sarva-prathamam ardha-maNDala-viSayiNI vicAraNA nikaSyA iti tadarthameva prayasyate / prathama-prAbhRtasya dvitIyasmin prAbhRta-prAbhRte ardhamaNDala-saMsthitivicAritA / vastutaH For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jambUdvIpa kiM nAma maNDalam ardhamaNDalaM vA ? ityetad vizakalayitu tatra upayuktA vedha-paddhatiH spaSTIkriyate- . ___prAtaH sUryasya pratyahaM beghena apakramagatiH spaSTIbhavati / kalpyate samIkRtabhUmau ekavRttam abhISTayA bRhatyA trijyayA nirmitam iti / tasya kendrataH paridhyavadhi nalikyA. daNDela. vA) . prAtaH sUryodaye pratyahaM vedhaH kAryaH / jIvA-(pratyaJcAdavarikA)-sAhAyyena vibhAgAn vidhAya- etAdRkSa eva vedha' vidhiH sUryaprajJaptyAM jambUdvIpasya bahusama-ramaNIye bhUmi-bhAge nirdiSTa iti bodhyam / vilokyatAm / adhastAt atra 233 tulya-cApakhaNDe jambUdvIpasya bahusama-ramaNIye bhUmi-bhAge sUryaprajJaptyam ullikhitaM vedha-gamyaM maNDalAGkanaM darzitam / vaiSuva-dinAsanneSu maNDalAni sama-rUpANi (svalpAntareNa) bhavanti / tadA sUryaH krAnti-gatyA dinadvayena maNDala-tulyaM krAnti-dikkamantaram pratikrAmati / dinena ekena ca ardhamaNDalam iti / yadi prAtaH sUryabimba-prArambhe nalikA sthApyeta, tadA dvitIyasmin dine prAsaH bimba-kendram pAyAyAt, tRtIyasmin dine ca prAtaH pUrNameva bimbam nalikA-vizaH dRSTipathAt prapeyAditi / ---- For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-jyotiSa sUryadvaya""* 13 kinnAma maNDalam ? vedhena lakSyIkRtaM sUrya-bimbameva sarvaprathamaM maNDalatvena prApadyate iti / param sUryasya ahorAtra-gatyA pratyahaM sUrya-bimba-vyAsa-tulya-piNDaM cakramekaM janyate, tadeva lakSaNAvRttyA maNDalam iti prathamo vivekaH / ardhamaNDalaM sUryeNa triMzadbhiH muhUrteH ( ekena dinena) laGa ghyate / sampUrNa ca maNDalaM SaSTyA muhUrtAnAm (dinadvayena), iti pratipAditaM sUryaprajJaptyAm / vedhaM kRtavantaH, jAnantyeva yat-sUryabimbasya vyAsaH=32' asya trijyA=16' etat arghamaNDala-mAnam / paracApakramaH yadi jinAMza-tulyaH gRhyata tadA etat tu spaSTameva yat-sUryeNa apakrama ( krAntiH )-gatyA 48deg aMzAH 183 dinaiH saGghAtyante ataH madhyamamAnena pratyaham 15 = 15 sUryabimbArdham / (ardha-maNDalaM ) laGghayate / evaM ca dinadvayena sampUrNa maNDalam ( prathamakoTitaH prArabhya dvitIyakoTiM yAvat ) lavitaM syAditi tu spssttmev| vedha-nalikAyAM sUryasya arghamaNDalameva madhyamamAnena ekena ahnA laGkitaM bhavediti pratyakSaM labhyate / evaM ca etatspaSTam yat ardha-maNDalazabdena piNDa-mAna-saMvalitasya ahorAtreNa ekena sUrya-dvArA janitasya cakrasya piNDa-kRttyA ( Thickness-wise Cross. Section ).ardhAkRtam / mUla-piNDArSatulya-piNDam Avahat cakradvayameva vRttAkRtikam (na tu vRttArdhAkArameM iMti) abhipreyate / yathA khalvatra dvayoH citrayoH dazitam ardhamaNDalarUpam / anyaTIkAkRtaH prAcArya zrImalayagiri-prabhRtayaH citre ( 2 ) darzitam madhamaNDalarUpaM svIkurvate / atra ca citre ( 3)-darzitam rUpam urarIkRtam / tatropapattizca pUrva dshitaa| THEMANTRWSAN AnusuTCH MAHATMAITHILI SURIITHIBHIT MILNAVRATOPATI HAMITTIN SAATMITRINTIMA RAMHITARAM HTIKAMITA ... M prAcAryaH adhamaNDala-zabdasvArthaH vRttArUpaH gRhItaH / yathA (2) citre| ardhamaNDalazabdena sUryavyAsApatulyapiNDam (adhita-piNDam) cakrameva abhinna tam / yato hi-krAnti-(Declination) gatyA sUryaH madhyamamAnena argha maNDamatikAmati / citram 3 For Personal & Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jambUdvIpa yadi sUryakrAntiH = s tadA dainikI krAntigatiH ( = 4) ekasmin ayane ekasmin golArdhe mAsatrayamadhye kevalaM sArdhakamAsAya eva' AsannA bhvti.| sUryaprajJaptyA paThitAH vedhAH tasmin eva samaye kRtAH syuriti pratIyate / athavA viSuvadinAsannadineSveva maNDala-mAnAni tadantara-mAnAni ca vedhaiH asAdhyanta iti nizcapracam / . uttarAyaNa-bindutaH dakSiNAyana-bindu prati gacchantaM vA dakSiNAyana-bindutaH uttarAyaNa-bindu prati gacchantaM sUrya katipayAni dinAni yAvat prAtaH udaya-samaye pratyahaM vedhena vilokya vRtte maNDalAni aGkitAni / citram ( 1 ) / tAni khalu bhAratairAvatanAmabhyAM nirdiSTAni / SaNmAsAnantaraM ( vastutaH 183 dinAnantaraM ) sUryasya kendraM vedhasamaye tatraiva aGkita-bindau na labhyeta iti tu spaSTameva / ekasmin pade prAyaH sarveSu maNDaleSu airAvatAsyeSu anyasmizca pade bhAratAkhyeSu maNDaleSu caret iti / evaM cIrNa-praticIrNamaNDala-cAra-vicAraNAyAm ( prathama-prAbhRtasya dvitIyasmin prAbhRta-prAbhRteM ) ullikhitAnA tathyAnAM satyApanaM jAyate iti / atra gaNita-siddhAntadRSTyA adhikaM na vivicya etadeva pratipipAdayiSurasmi yat yadi katipayAni varSANi yAvat vedhaH kriyeta tavA sUrya: kalAntarAt ( Phase difference ) hetoH kadAcana airAvata-maNDaleSu kadAcana ca bhArata-maNDaleSu caran dRzyate iti sphuTaM jAyeta / maNDalAnAm airAvata-bhArata-nAmanI eva lakSaNAtvRttyA sUryasya airAvata-bhAratanAmabhyAm abhidhAne kAraNe vidyate iti manye / evaM ca dakSiNAyanottarAyaNa-gati-kalAntara-bhedena sUryadvaya-siddhAntasya vyavasthA darzayitu zakyate iti / tathA ca cIrNa-praticIrNArdhamaNDala-cAravicAraNAyAM yat uktam "taM satamegaM cItAlam" ( zatamekaM catuzcatvAriMzat = 144 bhAgAH ) iti ataH sUryaH ayanAntimadinayoH pUrNAnyamaNDalAt adhikAn 20 bhAgAn laGghate iti / evaM ca varSamAnaM 365 + 2 = 365 5 = 365 1 dinAni = 365 di0 / 1050 (svalpAntareNa) siddhyati iti vicAraNIyo'yaM viSayaH / varSamAna-saMzodhanArthamete vedha-viSayAH prAyujyanta iti tu nAtra sandehaH / AcArya-zrI-malayagiri-mahodayaH atra sthale vyAkhyAne sandehaH prakaTitaH / tathA hi yadatra kurvatA TIkA viruddha bhASitaM mayA / . kSantavyaM tatra tattvajJaiH zodhyaM tacca prayatnataH / / atra upasthApitayA zodha-vicAraNayA tu varSamAnasya zuddhataraM vedha-prAptaM mAnaM jJAtaM tacca nitarAM mahattvapUrNam iti bodhyam / yaducyate vaidezikaH vidvadbhiH yat " bhAra For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina - jyotiSe sUryadaya * tIyAH AryabhaTakAlataH pUrvaM zuddha varSamAnaM nAjJAsiSuriti " tannirastaM bhavati / asya varSamAnasya upayogaH ajAyata api na vA iti vicAraNIyo'yaM viSayaH / paJca - siddhAntikAyAM pitAmahAdi -- siddhAntIya varSamAnaiH tulanAyAM kRtAyAm etat spaSTIbhavati yat krameNa zuddhatara - zuddhatama - varSamAnAni prAyujyanta iti / kiJcaitadavadheyam yat etat varSamAnaM sAyanameva / vedAGga - jyautiSAt siddhAntAbhyudayAt pUrvam atra vizliSTaM varSamAnaM bhRzaM mahattvapUrNam iti jyautiSetihAsajJAH jAnIyuH / enaM viSayam avalambya pATaraNanagare ( uttara-gurjarasthe ) gatasya varSasya ( khrIstAbdasya 1978 ) antime dine upAsthApayam etAn vicArAn paura-jana-sabhAyAM pUjya - pAdazrImadabhaya sAgara-mahodayAnAM samakSam / sAdhAraNa - janabodhArthameva eSa nibandha: likhita: / prastUyamAnanAyAM sUryaprajJapti TIkAyAM vizeSarUpeNa upabRMhitaH gariNata - siddhAntaiH vizliSTaH eSa viSayaH tatraiva draSTavyaH / sUryadvayAntarAdi - vyavasthA cApi tatraiva darzitA / asmin zodhakArye ahamadAbAdastha - vardhamAna - peDhI artha - sAhAyyaM karoti zrataH dhanyavAdAn nivedayAmaH -pUjyacaraNAH zrImantaH prabhayasAgara - mahodayAH utsAhanAya tathA ca preraNAya, paMjAbI vizvavidyAlaya phijiksa vibhAgAdhyakSAH DA0 sUdamahodayAzca sauvidhyapradAnAya dhanyavAdArhAH / 15 sandarbha-granthAH prapadyate zraviSThAdau sUryAcandrasAvudak / sArpArdha dakSiNAstu nAthazrAvaraNayoH sadA // " sUrya prajJaptiH " AcAryazrImalayagirikRta - saMskRta - TIkA - sahitaH mUlapAThaH / zrIamolakaRSi - kRtA hindI TIkA, tathA ca zrIghAsIlAla - kRtA TIkA api labhyate / lekhaka: " jaina- siddhAnta - jyautiSa-viSaye " videzeSu iMglaiNDa- skATalaiNDa - phinalaiNDAdiSu tathA ca bhArate bahutra vizva vidyAlayeSu, sabhAsu ca prabhASiSTa / eteSu bhASaNeSu etAH dhAraNAH upAtiSThapad iti / For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kartavya-bodhaH * sAmprataM vijJAna-jagati dhArmika-jagati ca prAtyantiko virodhastathA saMgharSazca dRzyate / * upAsanA-adhyAtmavicAra-dharmakarmAdInAM vArtAH asmin ANavike yuge purAtanyaH sArahInAH granthAgAre ca rakSaNIyAH manyante / adharmasya vyavahAraH samprati mAnavasya dharmatvena svIkriyate / dharma vinA mAnavasya jIvane kAmavAda-kAmacAra-kAmabhakSa-prabhRtayaH vyAptAH santaH svachandavAdaM vizadayanti / * "vijJAnaM pUrNatayA AtmavismRtamasti" iti sArva-bhaume satyam / gabhIrayA piyA vicAryate cet vijJAnameva prazAnteH kAraNaM vidyate / Atmatattvasya jJAtA samastAni duHkhAni saMkSayya ciraM sukhaM vRNute / AtmanaH prajJAnaM maraNam / pAtmanaH jJAnaJca amRtattvamiti / prAtmacintanaM zAstramanthanaJca satyAsatyaparIkSaNe sAhAyyaM kurutaH / * AtmajJAnAt paramAtmajJAnaM saralaM bhavati / saMskArasya sadAcArasya ca niSThayA sevanam mAnavajIvanasya paramaM sAdhanam / * prakRteH vAstavikasya rahasyasya jJAnameva mokssH| vAsanAnigrahaH khalu pAMNitya phalam / vicArANAM brahmacarya prAcAragata brahmacaryApekSayA jIvanazuddhaye viziSya hitakaraM vrtte| -zrImadabhayasAgaragaNi-vicAramaNimAlAtaH For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnveSaNa kI cArvAkIya dRSTi 0 DaoN0 gadAdhara tripAThI maurAnIpura (jhAMsI) vizva ke vistAra, agamyatA aura vinazyatA kA vizvAsa kucha logoM ko thA, vahIM kucha vicAne saSTi ke prArambha se hI na kevala manuSya ke mana rakoM ke mana meM yaha vizvAsa bhI thA ki mRtyu ke meM kautUhala aura jijJAsA utpanna kI hai, apitu pazcAt prANI kA astitva zeSa nahIM rahatAuse yaha bhI socane para vivaza kiyA hai ki isa 'yeyaM prete vicikitsA manuSye'stItyeke nAyamastIti vizAla vizva ke bIca usakA apanA svarUpa kyA caike' (kaTha0, 111020) / itanA hI nahIM, prajAhai, usakI niyati kyA hai, usake astitva kA pati ne virocana ko mAtmA kA upadeza dete samaya AdhAra kyA hai ? aura taba rahasya-romAJca ke kahA ki netroM se dikhAI dene vAlA pratibimba hI prArambhika vicAra meM use aisA lagA ki sUrya isa AtmA hai- 'ya eSo'kSiNI puruSo dRzyata eSa jagat kI mAtmA hai, indra pRthvI ko sthira rakhatA prAtmeti' (chAndo0, 818 / 4) / yAjJavalya bhI hai, agni isa sRSTi kA upAdAna kAraNa hai AtmA ke anveSaNa meM hotA, prANa, vAku, ghrANAdi ( R0 2 / 12 / 2) / para bAda meM use aisA anubhava meM prAtmA dekhate haiM, aura bAda meM usakA niSedha hone lagA ki nahIM; indra kA vaisA astitva nahIM karate haiM, aura isa taraha mAtma-svIkAra kI zAzvatahai (R0 8 / 10013), prajApati prAtmA kA prAvi- vAdI mAnyatA ke niSedha kA eka prAdhAra dete haiN| rbhAvaka hai, para vaha kauna hai, hama kise havi pradAna bAda meM aise hI sphuTa vicAroM kA AdhAra lekara kareM (R0, 10112112) ! kisI ne kahA, Apa cArvAka darzana bhAratIya darzana-paramparA meM eka RSi haiM, kRpayA yaha batAveM ki sRSTi ke nirmANa mahattvapUrNa darzana ke rUpa meM vikasita huA / prAja kA prAdhAra kyA hai, manuSya kA nirmANa kaise humA yadyapi anya darzana-sAhityoM kI bhAMti isa darzana(R0, 108114) / kisI ne pUchA ki puruSa ke dRSTi kA sAhitya upalabdha nahIM hai, tathApi prAcIna . hAthoM kA praNa liyoM kA, pairoM kA, jaMghAoM kA vicAra-paramparA meM prAstika tathA nAstika darzana nirmANa kisane kiyA hai aura bAda meM kahA-puruSa ke prAcAryoM dvArA sthAna-sthAna para cArvAkoM ke brahmarUpa hokara yaha saba karane kA sAmarthya pA letA siddhAnta ke khaNDana kA prayatna hI yaha siddha karane hai (atharva0 10 // 2) / ke liye paryApta hai ki vaidika tathA vedottara paramparA . vicAroM kA yaha krama upaniSadoM meM adhika ke niSedhaparaka dRSTikoNa se prabhAvita cArvAka spaSTatA ke sAtha phalita humA, aura prAtmA ke nitya dRSTi nitAnta rUpa se prabhAvI thI, jise dehAtirikta kUTastha aura caitanya svarUpa kI avadhAraNA kA prAtmA ke anya svarUpa meM vizvAsa nahIM thaa| nizcita prAdhAra bhI taiyAra huA / parantu yaha lokAyata, aihikavAdI aura cArvAka ke nAma se dhAraNA bhI niHzeSa nahIM huI ki mRtyu ke pazcAt jJeya isa dRSTi ke samarthaka vicArakoM kA yaha pAbhiprANI kA koI astitva zeSa nahIM rhtaa| jahA~ mata hai ki pRthvI, jala, teja aura vAyu hI pratyakSataH mRtyu ke bAda prAtmA ke astitva ke zeSa raha jAne jJeya padArtha haiM / ina mahAbhUtoM se nirmita zarIra meM For Personal & Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 * jambUdvIpa cetanA usI prakAra prAvibhUta hotI hai jaise loka meM daihikavAdiyoM kI dRSTi se sRSTi ke padArthoM cUnA, katthA, supArI aura tAmbUla ke yoga se lAla kA svabhAva nizcita hai / svabhAvabhUta kriyAzIlatA raMga kA prAvirbhAva hotA hai, yadyapi tAmbUla, cUnA se prAbaddha hokara hI caturmahAbhUtoM kI bhinna-bhinna aura supArI meM se kisI bhI dravya kA svabhAvataH pariNati hotI hai| sRSTi apane hI krama se apane lAla raMga nahIM hotA / isI taraha pRthvI, jala, hI svabhAva ke vazIbhUta hokara sRjita hotI hai aura teja aura vAyu caitanya-svabhAvI nahIM hai tathApi vinaSTa bhI hotI rahatI hai| isa jagat ke nirmANa inake yoga se nirmita zarIra meM cetanA kA udbhava kA, ina svabhAvabhUta padArthoM ke atirikta koI hotA hai| apanI isa dhAraNA ke samarthana meM ve nirmAtA kalpita karanA samIcIna nahIM hai / yahA~ jo anya udAharaNa dekara kahate haiM ki aura bhI anya zubha dekhA jAtA hai vaha padArthoM kI svabhAvazIlatA aneka aise mAdaka dravya haiM, jinameM vividha padArthoM se ghaTita hotA hai| yahA~ jo azubha dekhA jAtA hai ke mizraNa se mAdakatA utpanna hotI hai jabaki una vaha bhI padArthoM kI svabhAvavazyatA se ghaTita hotA mAdaka dravyoM meM mizrita pRthak-pRthak padArtha kA hai| jagat kI utpatti aura anutpatti ke lie svabhAva mAdaka nahIM hotA kisI kAraNabhUta tattva kI na to apekSA hotI hai jar3abhUtavikAreSu caitanyaM yatta dRzyate / aura na kisI tarka se aisA siddha kiyA jA sakatA tAmbala-pUga-cUrNAnAM yogAvAga ivotthitH|| hai, ki koI pRthak kAraNa jo mahAbhUta svabhAvI na ho (sa0si0saM0, 2/7) isa jagat ke nirmANa-vinAza meM kAraNa ho sakatA mAdhvAcArya ne lokavyavahAra meM pracalita 'prahaM hai| yaha pRthvI jala tejAdi kI svabhAvazyatA hI sUkhI', 'ahaM duHkhI' jaise vAka-vyavahAroM kI saMgati hai ki jala meM zItalatA kI anubhUti hotI hai aura para vicAra karate hue kahA ki aise vAkyoM se bhI agni meM uSNatA kii| jala-pAna se tRpti aura 'ahaM' pada se zarIra kA hI bodha hotA hai, kyoMki santoSa kI anubhUti hotI hai, jaba ki agni ke sukha aura duHkha zarIra dharma haiN| ina vAka-vyavahAroM sparza se kaSTa tathA dAha kI pratIti hotI hai| kI prAtmavAdiyoM ke prAtmatattva se susaMgati isalie etadartha aisA koI mahAbhUtArikta kartA nahIM hai nahIM ho sakatI, kyoMki sat-cit aura AnandarUpa jo jala meM zItalatA aura agni meM dAhakatA kA prAtmA meM sukha aura dukha kI vyApti kA vyavahAra sRjana karatA ho / padArthoM kI yaha vicitratA ki asambhava hogA ( sa0 da0 saM0, pR0 10) / yahI agni se jala sUkhatA hai aura jala se agni zAnta Agna sa jala sUkhatA hA kAraNa hai ki 'rAho ziraH' jaise vAkya rAha ke hotI hai, jo unake svabhAva vaicitrya ko aura una ziramAtra hone para bhI kevala isalie saMgata haiM kI svabhAvavazyatA ko hI pragaTa karatI hai / isI kA svabhAvavazyatA kA hA kyoMki aise vAkyoM meM lokavyavahAra calatA hai| lie va yaha svAkAra nahA isI taraha cArvAka 'devadatto mRtaH', 'mamadehI' jaise kI sRjana-paramparA meM athavA isakI vinazyatA meM kathanoM meM devadatta aura mama pada se deha artha hI koI Adi kAraNa vidyamAna ho sakatA hai| samajhate haiM, dehAtirikta prAtmA Adi nahIM--prathaiSAM (bu0ca0, 6 / 48-51) / kAyAkArapariNatau caitanyAbhivyaktI satyAM tavaM yahI kAraNa hai ki cArvAkoM kI dRSTi se na teSAmanyatamasya vinAze apagame vAyostejazco- to kisI kA punarjanma hotA hai aura na hI deha ke bhayorvA dehino devavattAkhyasya "vinAzaH' apagamo atirikta koI aisA kriyAkAraka hai, jise apane bhavati, tatazca mRta iti vyapadezaH pravartate, na punaH dvArA kiye gaye kuzala-akuzala karmoM kA bhoga isa jIvApagama iti / .. (sU0zI0, 1 / 1 / 17) janma meM athavA aparajanma meM karanA par3atA ho| For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnveSaNa kI... unakI dRSTi se to pRthvI, jala, teja aura vAyu ke prapara jIvana meM prApta hone vAle sukhoM kI kalpanA sammizraNa se nirmita deha meM utpanna huA caitanya vyartha hai, kyoMki na to apara jIvana kA astitva tabhI taka rahatA hai, jaba taka zarIra sthita rahatA hai aura na hI kisI aise bhoktA kA astitva hai hai| zarIra ke vinaSTa hote hI caitanya bhI vinaSTa jo isa jIvana meM kiye gaye karmoM kA bhoga apara ho jAtA hai| yahI kAraNa hai ki punarjanma kI jIvana meM karatA ho| jIvana kA uddezya yena kena dhAraNA kI puSTi meM koI samartha tarka upasthita prakAreNa sukha kI kAmanA karanA aura usake lie nahIM kiyA jA sakatA, kyoMki eka deha se Upara sabhI prakAra ke prayatna hone caahie| isa deha ke deha meM caitanya ke pratisaraNa kI kalpanA kevala nAza hone para kucha bhI zeSa nahIM rhtaa| bAda meM kalpanA hI hai| AtmA kI asattA meM jJAna athavA na koI prAtA hai aura na koI kahIM jAtA hai| deha caitanya kA AdhAra deha hI ho sakatI hai| taba, deha naSTa hote hI eka hI kSaNa meM saba kucha naSTa ho kI nivRtti honA svAbhAvika aura tarka sammata hai| jAtA hai / dehatyAga ke pazcAt punarjanma tathA mukti yadi aisA na mAnA jAegA to caitanya kA deha ke prApti kI kalpanA kevala ayathArtha dhAraNA hI ho atirikta anya AdhAra khojanA hogA, jabaki deha sakatI hai-'bhasmIbhUtasya dehasya punarAgamanaM kutaH' ke atirikta caitanya kA anya koI AdhAra nahIM (saM080saM0, pR0 24; sU0 zI0, 11111 / 12) / vaidika aura vedottarakAlika sphuTa vicAroM kA jJAnAdhArAtmano'satve beha. eva tadAzrayaH / prAdhAra pAkara vikasita yaha darzanadRSTi yadyapi ante dehanivRttau ca jnyaanvRttikimaashryH|| bhAratIya AdarzoM aura kalpanA ke anurUpa nahIM (ta0 saM0 2, pR0 636 ) ThaharatI, sAtha hI isa dRSTi kI yathArthatA se sAmAjika mUlyoM kI sthApanA meM visaMgati kI bhI __anya sabhI bhAratIya darzana dRSTiyoM se cArvAka AzaGkA kI jA sakatI hai, tathApi inhIM kAraNoM dRSTi isa artha meM bhI yathArtha ke dharAtala para khar3I se isa dArzanika cintana ke mahattva ko kama karake pratIta ho sakatI hai ki isa dRSTi se laukika sukha nahIM prA~kA jA sktaa| yahA~ jagat vyavahAra evaM ke atirikta anya koI puruSArthaM hI nahIM hai| jAgatika padArthoM kI pratyakSa asatatA kA svarUpa indriyajanita sukhoM kI prApti hI jIvana kA lakSya aisA yathArtha aura nirmama hai ki manuSyamana jaba-jaba hai aura isameM bhI strI-saMsarga paramapuruSArtha tathA bhI mAtmamohI bhAvanAoM se eka kSaNa ke lie prAnanda hai| yadyapi isa saMsAra meM aisA koI sukha bhI vilaga hotA hai taba-taba use dehAtirikta nahIM hai jo duHkha se sarvathA bhinna ho, kintu AtmA ke astitva ke vizvAsa meM avizvAsa karane manuSya ko apanI pravRtti aura icchA ke anurUpa kA AdhAra mila jAtA hai| saMbhavataH cArvAkadRSTi sukha kI prApti kI hI ceSTA karanI caahie| se yahI sAmAjikatA aura sandarbhayuktikA hai ki aGganAdyAliGganAdijanyaM sukhameva purussaarthH| na vaha yathArtha ke bhautika AdhAra para khar3A hokara ca 'asya duHkhasambhinnatayA puruSArthatvameva nAsti' manuSya ke astitva kI vyAkhyA meM vizvAsa karatA iti mantavyam / pravarjanIyatA prAptasya duHkhasya hai, jahA~ deha kI AtmA, usakA sukha hI puruSArtha parihAreNa sukhamAtrasyaiva bhoktavyAt / ' aura usI kA kartRtva bhoktRtva manuSya jIvana kA ' (saM0 sa0 pR05.) atha aura iti hai| isa jIvana meM prAptavya sUkhoM ko tyAgakara For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrya tathA pRthvI sambandhI kucha prAcIna tathya bahudhA prAcIna vAGmaya meM pRthvI ko sthira, capaTI tathA cakravat gola batAyA gayA hai / tathA anya grahoM ke samAna sUrya ko bhI pRthvI kI parikramA karate hue batAyA gayA hai| isIlie kahA jAtA hai - uditaH sUryaH / zrastaMgataH dharkaH / ina yA aise vAkyoM se hI spaSTa hai ki calatA sUrya hI hai / aura hameM dIkhatA bhI vaisA hI hai ki sUrya AkAzayAtrA kara antataH kSitija meM lupta ho jAtA hai / hameM sUrya bhI bhautika rUpa se vaise hI udita hote, AkAzayAtrA karate tathA grasta hote dikhAI detA hai jisa prakAra candra / ataH anya grahoM ke samAna candra gatizIla hai / aura candra ke samAna sUrya bhI gatizIla pratIta hotA hai / samUcA bhAratIya jyotiS isI mUla AdhAra para pallavita huA hai ki sUryasahita sabhI graha-nakSatra aura pUrA bhUgola athavA sauramaMDala gatizIla hai tathA pRthvI sthira hai / ye sabhI isa sthira pRthvI kI parikramA karate haiM / parantu Aja vijJAna samUce antarikSa kA hastAmalakavat parIkSaNa karatA jA rahA hai / Aja tIvragAmI yAna candra tathA anya grahoM kI yAtrA para jAte haiM / ve pRthvI kI lagabhaga Der3ha ghaMTe meM parikramA kara lete haiM / zrataH zraba vaijJAnikoM ke sAmane pRthvI kA AkAra, usakI gati, sUrya kI sthiratA ityAdi spaSTa aura sarvajJAta haiN| tadanusAra pRthvI nAraMgI sI gola hai aura usakI doharI gati hai / vaha apanI dhurI para bhI ghUmatI hai aura nizcita krama meM sthira sUrya kI pradakSiNA bhI karatI hai / apanI dhurI para ghUmane se [D] DA0 bhagavatIlAla rAjapurohita 12- vIra durgAdAsa mArga, ujjaina dinarAta kA krama calatA hai tathA sUrya kI pradakSiNA karane se Rtu parivartana hotA hai| sUrya ke uttarAyaNa hone para uttarI dhruva para prakAza rahatA hai tathA dakSiNI dhruva para andhakAra evaM sUrya ke dakSiNAyana hone para dakSiNa dhruva para prakAza rahatA hai tathA uttarI dhruva para andhakAra / ye sabha vaijJAnika tathya haiM / aura isIlie sUrya ke dakSiraNAyana hone para hI navambara se janavarI taka hamAre vaijJAnika dakSiNI dhruva kI yAtrA karate haiM jabaki vahAM dina aura garmI rahatI hai| eka dhruva para satat chaH mAha taka dina rahatA hai taba dUsare dhruva para satat chaH mAha taka rAta rahatI hai / ye tathya bhI siddha haiM / inameM se bahudhA tathyoM ko hamAre prAcIna RSiyoM aura vidvAnoM ne bhI jAna liyA thA / isa sambandha meM unhoMne apane granthoM meM saMketa bhI kiyA hai / viSNu, vAyu tathA kUrma purANa meM bhaugolika carcA kI gayI hai / sarvatra sUrya ko gatizIla batAyA gayA hai / viSNu purANa meM bhI use gatizIla batAyA gayA hai / parantu vahAM ke bhaugolika sandarbhoM meM kucha aise bhI sandarbha prApta hote haiM jo sUrya ko gatizIla nahIM batAte hue use sthira hI vyakta karate haiM / tathA yaha bhI spaSTa kiyA gayA hai ki candramA sUrya ke prakAza se hI prakAzita hotA hai / vahAM kahA gayA hai- samasta dizAoM meM jahAM ke loga rAtri ke anta hone para sUrya ko jahA~ dekhate haiM, unake liye vahAM usakA udaya hotA hai aura For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrya tathA pRthvI sambandhI"* . 21 jahAM dinake anta meM sUrya kA tirobhAva hotA hai krameNa yena pIto'sau devastena nizAkaram / vahIM usakA asta kahA jAtA hai| sarvadA eka rUpa apyAyatyanudinaM bhAskaro vaaritskrH|| se sthita sUrya deva kA vAstava meM na udaya hotA hai viSNupurANa 2 / 12 / 4-5 aura na asta / basa, usakA dIkhanA aura na jyotiSa ke prAcIna evaM prAmANika grantha sUryadIkhanA hI usake udaya aura asta haiN| siddhAnta meM spaSTa hI batAyA gayA hai ki pRthvI vidizAsu tvazeSAsu tathA brahman dizAsu ca / AkAza meM brahma kI dhAraNAtmikA zakti se TikI yairyatra dRzyate bhAsvAnsa teSAmudayaH smRtaH / / tirobhAvaM ca yati tatraivAstamanaM raveH / madhye samantAdaNDasya bhUgolo vyomni tiSThati / nevAstamanarghasya nodayaH sarvadA sataH / / bibhrANaH paramAM zakti brahmaNo dhAraNAtmikAm / / udayAstamAnAkhyaM hi darzanAdarzanaM raveH / / 12 / 32 viSNupurANa, 2 / 8 / 15-17 yaha vaijJAnika tathya usa pAramparika vivaraNa viSNu purANa meM hI Aditya ke dvAdaza rUpoM se bhinna hai jisake anusAra pRthvI jala para TikI kI carcA karate hue kahA gayA hai ki ye sabhI huI hai| viSNu ke hI rUpa haiN| aura viSNu kA na kabhI udaya hotA hai aura na asta / stambha meM lage darpaNa sUrya siddhAnta ke anusAra pRthvI gola hai| isa ke samAna jo koI unake nikaTa jAtA hai usI ko gola pRthvI para saba prANI svayaM ko upari sthita apanI chAyA dikhAI dene lagatI hai| yahAM spaSTa mAnate haiM / para vAstava meM AkAza meM laTake gola saMketa na hone para bhI yaha tabhI sambhava hai jaba pRthvI meM na to Upara hotA hai aura na niice| isa bhrama ke kAraNa hI samasUtra para jo bhI sthita hai, ve bhramaNazIla ho / jaba sUrya sthira hai aura dinarAta paraspara eka dUsare ko nIce sthita mAnate haiM / yathA bhI hotA hai| ise hI purANakAra kahatA hai ki sUrya to stambha meM lage darpaNa ke samAna sthira hai| bhadrAzva aura ketumAla athavA laMkA aura siddhapura vaasii| vAstava meM loga laghukAya hone se yaha pRthvI kA jo bhAga isake sAmane pahaca jAtA hai, vahI prakAzita ho jAtA hai| taba pRthvI ke usa dharatI unheM apane sthAna se cAroM ora cakra sI capaTI dikhAI detI hai / vAstava meM yaha hai gola hii| bhAga meM dina ho jAtA hai| yahI kAraNa hai ki jaba bhadrAzva para madhyAhna hotA nodetA nAstametA ca kadAcicchaktirUpadhRk / hai taba bhArata meM sUryodaya hotA hai| tabhI ketumAla viSNoH pRthak tasya gaNassaptAvadhA'pyayam // meM AdhIrAta hotI hai aura kuru meM saryAsta hotA stambhasyadarpaNasyeva yoyamAsannatAM gtH| chAyAdarzanasaMyoge sa taM prApnotyathAtmanaH / / sarvatraiva mahIgole svasthAnamupari sthitam / viSNupurANa 2 / 11 / 15-16 manyante khe yato golastasya kvovaM vApyadhaH // ... isa vivaraNa se spaSTa hai ki vAstava meM sUrya alpakAyatayA lokAH svasthAnAtsarvatomukham / sthira hai, usakA na udaya hotA hai aura na asta / pazyanti vRttAmapyetAM cakrAkArAM vasundharAm / / vahAM yaha bhI kahA gayA hai ki sUrya se jyoti prApta / anyepi samasUtrasthA manyante'dhaH parasparam / kara candramA prakAzita hotA hai / bhadrAzvoparigaH kuryAda bhArate tUdayaM raviH / / kSINaM potaM suraiH somamApyAyati dIptimAn / rAtryadhaM kutumAle tu kurAvastamayaM tadA // maitreyakakalaM santaM razminakena bhAskaraH / / sUryasiddhAnta, 12 // 53-54,5270 For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jambUdvIpa ___ yaha tabhI sambhava hai jaba pRthvI gola ho / Aja bhUbhagolasya racanA kuryAdAzcaryakAriNIm / bhI ye tathya bahuta spaSTa haiM ki jaba bhArata meM sUryo- abhISTaM pRthivIgolaM kArayitvA tu dAravam / / daya hotA hai taba amerikA meM sUryAsta hotA hai / daNDaM tanmadhyagaM merorubhayatra vinirgatam / pUrvokta viSNupurANa meM spaSTa kahA gayA hai ki sUrya sthira hai aura pRthvI kA jo bhAga sUrya ke sAmane mAdhArakakSAdvitayaM kakSA vaiSuvatI tathA // pA jAtA hai vahI prakAzita hokara dina kahalAne sUryasiddhAnta, 13 // 3-4 lagatA hai| isase spaSTa hai ki pRthvI ghUmatI hai / Aja bhI bambaI se roma jAne meM 8 ghaMTe lagate haiN| isa eka merU yA dhrava para jaba sUrya camakatA para roma se bambaI Ane meM 6 ghaMTe hI lagate haiN| hai to dUsare para rAtri rahatI hai tathA dUsare para jaba yaha samaya-bheda pRthvI kI anukUla aura pratikUla dina rahatA hai to pahale para rAtri rahatI hai / yaha gati ke kAraNa hI hotA hai| tathya Aja bhI spaSTa hai| saryasiddhAntakAra lakar3I kA pRthvI kA golA isa vivaraNa se spaSTa hai ki bhAratIya prAcIna banAne kI salAha detA hai| usake madhya donoM ora prAmANika granthoM meM bhI sarya tathA pRthvI ke viSaya nikalA daNDa DAlA jaae| daNDa ke ye donoM sire meM jo dhAraNAeM vyakta kI gayI haiM, ve bahudhA prAja hI meru haiM / arthAt jo Aja uttarI tathA dakSiNI ke vijJAna se bhI puSTa hotI haiN| dhrava haiM, ve hI meka haiN| For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khagolIya cintana ke pariprekSya meMbha-bhamaNa ke vijJAnavAda-sammata tarkoM kI samIkSA 0 DA0 rudradeva tripAThI jayapura [Adhunika vijJAnavAdiyoM kI mAnyatA ke 'saptarSi ke tAre hI dhruva ke tAre kI cAroM ora anusAra pRthvI kI gatizIlatA ko siddha karane ke ghUmate haiM / sambandha meM ve jina udAharaNoM aura pramANoM ko saptarSi ke sAta tArAoM meM se Age ke do prastuta karate haiM, unameM khagolIya tArAmaNDala ke tAre dhrava ke tAre ke sammukha samAntara sIdhI rekhA sadasya-saptaSi-tAraka-ko bhI prAdhAra banAyA jAtA rakhakara ghUmate haiM tathA zeSa anya tAre unakI ora hai| kintu unake dvArA prastuta kiye gaye tarkoM kA pUMcha ke samAna Age ke do tAroM ke pIche ghUmate haiN| hI punaH parIkSaNa karane para ve nirarthaka pratIta hote haiM aura unakI mAnyatA kI bhitti mUla se hI Age ke do tAroM meM se pahale eka tAre kA DagamagAne lagatI hai| isa dRSTi se prastuta lekha meM bhramaNakSetra saba se choTA hai, dUsare tAre kA bhramaNakatipaya mananIya tarka pAThakoM ke liye upasthita kiye kSetra pahale tAre kI apekSA bar3A hai aura zeSa saba jA rahe haiN|] tAroM kA bhramaNakSetra eka-eka kI apekSA kramazaH saptarSi ke tAre bar3hatA jAtA hai| antima tAre kA bhramaNakSetra saba yaha kahA jAtA hai ki saptarSi ke tArAnoM kI se bar3A hai| gati bhI candra ke samAna vartulAkAra hai| saptarSi saptarSi ke tAre apane bhramaNakAla ke madhya ma ke tAre dhrava ke tAre ke AsapAsa ghUmate haiN| inameM eka hI rAtri meM dizAe~ bhI badalate haiN| udAharaNa 'pahale ke do tAre dhrava ke sammukha sIdhI rekhA meM raheM ke liye phAlgUna zukla 15 ko lagabhaga saptarSi kA isa prakAra bhramaNa karate haiM / candra kI gati vatulA- pahalA tArA rAtri ke prArambhakAla meM dhrava ke tAre kAra hone para bhI sakSma nirIkSaNa kiye binA kI pUrva dizA meM ( lagabhaga pUrva dizA meM ) dikhAI usakA pUrNataH jJAna nahIM hotA hai| parantu saptarSi detA hai| dUsarA tArA bhI dhrava ke tAre aura pahale kA tArA kucha dhyAna dekara dekhA jAya to zIghra tAre kI samAntara rekhA meM prAyaH pUrva dizA kI ora hI jJAta ho jAtA hai ki usakI gati dhruva tAre ke rahatA hai, tathA zeSa anya uttaradizA kI ora AsapAsa vartulAkAra hai| Dhalate rahate haiN| madhyarAtri meM ye dizAeM palaTa kara - rAtri ke prArambha ke samaya meM pUrvAkAza meM saptarSi kA prathama tArA dhruvatAre kI dakSiNa dizA dikhAI dene vAle tAre candra Adi kA rAtri pUrNa meM prAtA hai / saptarSi kA dUsarA tArA bhI dhrava ke hone ke samaya prAtaH kAla meM pazcimAkAza meM tAre aura saptarSi ke prathama tAre kI samAntara rekhA dikhAI dene kA kAraNa 'pRthvI ghUmatI hai' aisA jo meM dakSiNadizA kI ora dikhAI detA hai aura anya batAyA jAtA hai vaha kAraNa yahAM Tika nahIM sktaa| tAre pUrva dizA kI ora Dhalate hue rahate haiN| rAtri kyoMki yaha spaSTa rUpa se dekhA jA sakatA hai ki pUrI hone ke samaya prAta: saptarSi kA pahalA tArA For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jambUdvIpa dhrava ke tAre kI pazcima dizA kI ora DhalatA vartalAkAra hai aura ve dhrava ke prAsapAsa hamA dRSTigocara hotA hai| dUsarA tArA bhI dhruva ghUmate haiN| ke tAre aura saptarSi ke prathama tAre kI samAntara rekhA meM pazcima kI ora DhalatA huA dikhAI detA saptarSi ke tAroM kI gati pRthvI ke AsapAsa hai jaba ki zeSa tAre dakSiNa dizA kI ora Dhalate nahIM, apitu pRthvI ke Upara hI Upara dhruva ke tAre ke hue dikhAI dete haiN| isa prakAra eka rAtri ke bIca AsapAsa hai, yaha bhI uparyukta vivecana se nizcita saptarSi ke tAre dhra va tAre ke AsapAsa tIna dizA ho jAtA hai| meM samAntara rekhA meM prathama do tAroM ko sammukha rakha kara kIla para bAMdhI gaI gola-gola ghUmatI sUrya pRthvI se choTA hai, bar3A nhiiN| huI sAMkala ke samAna ghUmate haiM / kucha vaijJAnikoM kA kahanA hai ki-pRthvI para __'rAtri ke prArambhakAla meM pUrvAkAza meM dikhAI rAta aura dina hote haiM isase jJAta hotA hai ki dene vAle tAre pRthvI ke ghUmane ke kAraNa prAtaH 'pRthvI apanI dhurI para ghUmatI hai / ' .. pazcimAkAza meM dikhAI dete haiM'-aisA jo 'pRthvI ke ghUmane' kA kAraNa batAyA jAtA hai vaha kAraNa kintu yaha kahanA ucita nahIM hai / kyoMki yadi saptarSi ke tAroM kI bhramaNagati kI paristhiti meM pRthvI apanI dhurI para ghUmatI ho taba rAta aura Tika nahIM sktaa| saptarSi ke tAroM ke bhramaNa dina hote haiM usI prakAra sUrya bhI ghUmatA ho aura kAla ke madhya dizA parivartana aura bhramaNakSetra kI pRthvI sthira ho, taba bhI rAta aura dina ho asamAnatA pRthvI ke ghUmane ke kAraNa nahIM ho sakate haiM / sktii| parantu saptarSi ke tAroM kI gati svayaM dainika sAtha hI 'sUrya pRthvI kI apekSA 13 lAkha vartulAkAra ho tabhI isa prakAra dizA parivartana gunA bar3A hone se ghUma sake aisI sambhAvanA kama tathA bhramaNakSetra kI asamAnatA bana sakatI hai| hai' aisI kalpanA karanA bhI anucita hai / kyoMki yaha pratyakSa pramANa se samajhA jA sakatA hai sUrya pRthvI kI apekSA 13 lAkha gunA bar3A nahIM hai, ki-saptarSi ke tAroM kI gati svayaM dainika tathA apitu sUrya pRthvI se bhI choTA hai| For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jambadvIpa : jaina dhArmika dRSTi se 0 DA0 dAmodara zAstrI prAcIna bhAratIya saMskRti kI ubhaya-dhArAmoM- jmbudviip| ina donoM meM bhI jambUdvIpa kI apanI hindU va zramaNa meM bhAratabhUmi tathA jambUdvIpa ke vizeSatA hai| jambUdvIpa meM aneka pavitra jina prati zraddhA kA bhAva rahA hai| pratyeka hindU apane caityAlaya haiN| jambUdvIpa ke aMgabhUta kSetra videha meM mAMgalika kAryoM ke prArambha meM saMkalpa-mantra par3hatA Aja bhI tIrthaMkara vihAra kara rahe haiN| jambUdvIpa ke hai, 'usameM vaha jambUdvIpa tathA bharatakSetra, pAryakhaNDa bharata-airAvata ke prAryakhaNDa ko yaha gaurava prApta hai Adi meM apane astitva ko garimAmayaM zabdoM meM ki yahAM tIrthaMkara Adi mahApuruSoM kI pavitra janmasvIkAratA hai| jaina paramparA meM bhI jambUdvIpa, bhUmi, tapobhUmi va nirvANa-bhUmi vidyamAna haiN| yahIM Adi kI pUjyatA ko svIkArA gayA hai| manuSya bhava meM janma lene vAle prANI tapazcaryA dvArA yahAM taka ki devatA bhI bhArata-bhUmi meM janma karma-mukta ho sakate haiN| lene vAle hama bhAratIyoM ke bhAgya ko cAha bharI mokSa kI prApti ke lie samyagdarzana, samyagjJAna daSTi se dekhate haiN| yaha bhArata-bhUmi jambUdvIpa kA tathA samyaka cAritra-ina tIna ratnoM kI samanvita eka bhAga hai, ataH jambUdvIpa kI pUjyatA bhI svataH sAdhanA Avazyaka mAnI gaI hai| inameM darzanavizuddhi siddha ho jAtI hai| kI dRSTi se jambUdvIpa ke svarUpAdi kA jJAna jaina, bauddha va vaidika-ye tInoM paramparAe prAvazyaka sAdhana haiM-aisA jaina AcAryoM kA mata jambUdvIpa ke astitva ko svIkAra karatI haiM aura hai| jambadrIpa nAma kI sArthakatA kA prAdhAra isake madhya prAcArya vidyAnandi ( jaina nyAya ke apratima meM sthita 'jambU' nAmaka akRtrima 'jambUvRkSa' ko vidvAn ) ne apane tatvArthazlokavArtika meM yaha prazna mAnatI haiN| ina paramparAoM meM isa para bhI sahamati uThAyA hai ki mokSa-prApti kI dRSTi se to jIva hai ki jambUdvIpa ke madhya sumeru parvata sthita hai, yA prAtmA ke svarUpa kA jJAna paryApta hai, jambUjambUdvIpa ko cAroM ora se samudra ne veSThita kara dvIpAdi tathA triloka ke jJAna kA kyA prayojana rakhA hai, jambUdvIpa-sthita kulaparvatoM se hI nadiyoM hai? isakA uttara dete hue kahate haiM ki cUMki kA udgama hai, prAdi mAdi / jambUdvIpAdi ke svarUpa ko jAna lene se manuSyAdi jaina dharma meM do dvIpa atyanta zraddhA kI dRSTi ke AdhAra-sthala kA nizcaya hotA hai| kSetrAdi se dekhe jAte haiM-(1) nandIzvara dvIpa, aura (2) ke nirUpaNa ke binA jIvatatva kA zraddhAna va samyaka 1. jambUdvIpe bharatakSetre AryakhaNDe ......."pradeze ...... ngre| 2. aho amISAM kimakAri zobhanaM prasanna eSAM sviduta svayaM hriH| yairjanma labdhaM nRSu bhAratAjire, mukundasevIpayikaM spRhA hi naH / / (bhAgavata-5119121) For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jambUdvIpa jJAna sambhava nahIM hai| manuSyoM ke AdhAra-sthala zatI I. ), trilokasAra (10vIM zatI I.), jambUjambadvIpAdi kA nirUpaNa nahIM kiyA jAegA, usI dvIvapaNNattisaMgraha ( 10vIM zatI ), lokavibhAgataraha naraka va svarga Adi kA bhI varNana nahIM kiyA saMskRta ( 11-16 vIM zatI), jambUdvIpa prajJapti jAegA-aisI sthiti meM jIva tatva kA nirUpaNa (500 I. pU. se 5 vIM zatI I.), bahatkSetrasamAsa hI apUrNa tthhregaa| (609 I, lagabhaga), vRhatsaMgrahaNI ( 609 I.), __yahI kAraNa hai ki jaina-bauddha va vaidika-ina tInoM pravacanasAroddhAra (13 vIM zatI), jambUdvIpasaMghAparamparAoM ke sAhitya meM jambUdvIpAdi kA nirUpaNa yaNA (8 vIM zatI), jambUdvIpa samAsa ( 2-3 zatI vistRta rUpa meM prApta hotA hai| hindUdharma ke hai| hindadharma ke I.), laghukSetra samAsa Adi aneka granthoM meM jambUrAmAyaNa, mahAbhArata tathA vAyupurANa, bhAgavata- dvApa-sambandhI sAmagrI nihita hai| purANa, brahmANDapurANa, garuDapurANa, matsyapurANa, uparyukta dRSTi ke pariprekSya meM pUjya paMnyAsa zrI viSNapurANa prAdi purANoM se jambUdvIpa kA paricaya abhayasAgarajI gagi jI samAja abhayasAgarajI gaNi jI mahArAja kI satpreraNA se . prApta kiyA jA sakatA hai| bauddha dharma ke abhi- 'jambUdvIpa' nAmaka pANmAsika jarnala prakAzita dharmakoSa, evaM dIghanikAya, majjhimanikAya, visuddhi- kiyA jA rahA hai| isake mAdhyama se jambUdvIpa magga, mahAvagga, aTThasAlinI Adi grantha jambU- tathA jaina bhUgola ke sambandha meM cintana-manana tathA dvIpAdi sambandhI jAnakArI ke mukhya srota haiN| isa vaijJAnika yuga meM jaina mAnyatAoM kA parIkSaNa jaina paramparA meM bhI prAgamoM ke atirikta loka tathA dRDhIkaraNa sambhava ho skegaa| vibhAga ( 458 I. ) tiloyapaNNatti ( 2-7vIM 1. na ca dvIpasamudrAdivizeSANAM prarUpaNam / niSprayojanamAzaMkyaM manuSyAdhAranizcayAt / (tatvArtha zlokavArtika, khaNDa-5, pR. 398, ta. sU. 3/40 para zloka 4) tadaprarUpaNe jIvatattvaM na syAt prarUpitam / vizeSeNeti tajjJAnazraddhAne na prasiddhayataH / / tannibandhanamakSuNNaM cAritraM ca tathA kva nu / muktimArgopadezo no zeSatatvavizeSavAk / / (tatvArthazlokavArtika, khaNDa-5, pR. 399,ta. sa. 3/40 para zloka saM. 6-7) . 3. teSAM hI dvIpasamudravizeSANAm aprarUpaNe manuSyAdhArANAM nAraka-tiryagdevAdhArANAmapi aprarUpaNaprasaMgAt na vizeSeNa jIvatatvaM nirUpitaM syAt tannirUpaNAbhAve ca na tadvijJAnaM ca siddhayet, tadasiddhau zraddhAnajJAna-nibandhanamakSuNNaM cAritraM ca kva nu sambhAvyate ? muktimArgazca kvaivam ? ( tattvAryazlokavArtika, vahI, pR. 399 ) For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ WATER IS FLAT EARTH IS FLAT (Below is a research-paper of a noted scientist published in a foreign Quarterly Magazine 'Flat Earth News' (Sept. 1978 Issue) published by The International Flat Earth Research Society, Box 2533, Lanaster, California-93534 --Editor) Water is Level I mentioned in the last issue that we would include a new experiment or two but have decided to further pursue the Bedford affair instead. First, because I don't want us to lose track of, nor hold back credit to, some of our Original Zetetic Flat Earth Experiments, and second, because the Father Church of Christian Science, known also as Smithsonian Institute in Washington, D.C., chose to print, in the April 78 issue, a twisted, distorted talo about the Bedford Experiment. Dr. Samuel B. Rowebothan, M.O., may his tribe increase and his Name live forever, did so much of the work of the UNIVERSAL ZETETIC SOCIETY OF AMERICA AND CREAT BRITIAN before we changed, and added the name INTERNATIONAL FLAT EARTH RESEARCH SOCIETY. This is our shortest experiment, but it is "classic" in its perfection...and all by ITSELF...FOREVER ended the Crazed Drivel, the Greasy Spoon Scientific Superstition, claiming "earth a ball"! The term ZETETIC as defined and used by us for to these many years is: Zetetik, derived from the Greek verb ZETO which means to Search, to trace out, to examine, to "prove things". This term we use in contradistinction to the work "theoretic" which means IMAGINARY, GUESSING, HOPING, SUPPOSING, but NOT proving. For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JAMBOODWEEP We've used this type of experiment in FLAT EARTH NEWS in past years, but not since we started using the present format. Let me say before we go any further, the present generation has had their brains so addled by drugs and by systematic scientific Pavlov programmng, not only the "ability", but the very "will" or "desire" to know the truth of things is gone. In this place is a sick, depraved, warped little beast brain...who knows nothing and cares even less...one thing he "desires" is to "be just like all the other beasts, and hates for any body to cast any doubt on any of his mad, crazed delusions...the spaced out...dream world of "more drugs, more sex, more money and he thinks as his Priests of Science tell him, in just a few days...he will be able to put on a plastic body and live forever and "go to Heaven in a Rocket Ship". So this kind cannot and WILL NOT...Understand that this experiment... ENDS that spaced out delusion and ENDS forever and entirely the VERY FOUNDATION of that Two-Bit Carnie Razzle Dazzle Jibberish called Science. Dr Samuel B. Rowe bothan's Bedford Proof, Earth Flat. Water Level 2 If the sea-earth be a Globe, or the oblate spheroid of scientific belief, the curvature of its surface would be seen from suitable elevations, in long distance, with the naked eye, and it could not fail to be detected in short distances by the aid of a telescope. As therefore the surface of water is experimentally found to be level, and as it would be impossible to have level water on or around a sphere, it follows that the whole fabric of the Globular theory is shewn to be false. Water everywhere level destroys all assumptions respecting ROTUNDITY, AXIAL or ORBITAL motions, and even the assumption of GRAVITATION itself. "In the county of Cambridge, there is an artificial river or canal called the "Old Bedford". It is upwards of twenty miles in length, and passes in straight line through that part of the Fens called the "Bedford Level." The water is nearly stationary even completely so, and throughout its entire length it has no interruption from locks or water-gates of any kind; so that it is, in every respect, well adapted for ascertaining, whether any, amount of convexity really exists. Experiment 1 "A boat, with a flag-staff, the top of the flag being five feet above the surface of the water, was directed to sail from a place called Welche's Dam (a well-known ferry passage) to another called Welney Bridge. These two points are six statute miles apart. Dr. Rowebothan, with a good telescope, went into the water, and with the eye about eight inches above the surface, observed the receding boat during the whole period required to sail to Welney Bridge. The flag and the whole of the boat were distinctly visible throughout the entire distance. There could be no mistake as to the distance passed over, as the man in charge of the boat had instructions to lift one of his oars to the top of the arch the moment he reached the bridge. The experiment commenced about three o'clock in the afternoon of a summer's day, and the sun was shining brightly and nearly behind or against the boat during the whole of its passage. Every necessary condition had been fulfilled, and the result was to the last degree definite and satisfactory. The conclusion was unavoidable that the surface of the water for a length of six miles did not to any appreciabte extent decline or curvate downwards from the line of sight. But if For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ WATER IS FLAT: EARTH IS FLAT the earth is a globe, the surface of the six miles length of water would have been six feet higher in the centre than at the two extremities, as shown in diagram (Fig. 1), but as the telescope was only eight inches above the water, the highest point of the surface would have been at one mile from the place of observation; and below this point the surface of the water at the end of the remaining five miles would have been sixteen feet." Seat Fio. 1. Let A. B. represent the arc of water six miles long, and A.G. the line of sight. The point of contact with the arc would be a D, a distance of one mile from the observer at A. From D. to the bridge at B. would be five miles, ond the curvative from D. to B. would be sixteen feet eight inches. The top of the flag was five feet high and it would have been eleven feet eight inches below the horizon at D., and altogether out of sight. Such a condition was not observed; but the following diagram (Fig. 2) exhibits the true state of the case A.B. the line of sight, equi-distant from and parallel with surface of the water throughout the whole distance of six miles, "From which it is concluded that the surface of standing water is NOT CONVEX, but absolutely HORIZONTAL". mits Fig. 2. Experiment 2 "Along the edge of the water, in the same canal, six flags were placed, one statute mile from each other, and so arranged that the top of each flag was five feet above the surface of the water. Close to the last flag of the series a longer staff was fixed, bearing a flag three feet square, the top of which was eight feet above the surface of the water and the bottom in a line with the tops of the other intervening flags". "On looking with a good telescops over and along the flags from A to B the line of sight fell on the lower part of the larger flag at B. The altitude of the bottom of B above the water at D, was five feet, and the altitude of the telescope at A above the water at C was five feet, and each intervening fiag had the same altitude. Hence the surface of the water C. D. was equi-distant from the line of sight A. B. and as A, B, was a right line, C, D being parallel, was also a right line, or, in other words, the surface of the water. C. D. for six miles was absolutely horizontal. For Personal & Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JAMBOODWEEP If the earth is a globe, the series of flags in the last experiment would have had the form and shewn results as represented in the diagram (Fig. 4). The water curvating from C to D, each flag would have been a given amount below the line, A, B. The first and second flags would have determined the direction of the line of sight from A to B, and the third flag would have been eight inches below the second; the fourth flag, thirty-two inches; the fifth six feet and the seventh, sixteen feet eight inches; but the top of the last and largest flag, being three feet higher than the smaller ones, would have been thirteen feet eight inches below the line of sight at the point B. The rotundity of the earth would necessitate the above conditions; but as they connot be found to exist, the doctrine must be pronounced as only simply a theory, having no foundation in fact, but a pure invention of miscurrected genius; splendid in its comprehensiveness and bearing upon natural phenomina, nevertheless, mathematical and logical necessities compel its demonstration as as an absolute falsehood." The total amount of curvature for six miles would be twentyfour feet. Plo The experiments quoted above are only two out of a series of experiments conducted by Samuel B. Rowebothan, M.D. This consistent investigator lived for nine successive months on the banks of the canal referred to and all his observations, he states, led him to the same unvarying conclusion, namely, that THE SURFACE OF STILL WATER IS ABSOLUTELY LEVEL. Enough Already The December issue of FLAT EARTH NEWS will include a late experiment conducted by Marjory and I. But you know and I know, once you think about it, really there is. no need to endlessly conduct "experiments", once is enough, water is the same everywhere Before I was 12 years old I had sighted and termined that both Lake Nasworthy in San Angeleo Texas, and the Concho River were flat. This is in 1936. Later, in 43 at Lake Worth at Ft. Worth-Dallas,att . 9:11 od 2 (1.), weil i 26.An . 10 901 9: mot) . 10.6. Anyway, Each of you KNOW right now neither Marjory, nor I, nor Dr. Rowebothan would waste our or your time telling you we'd proven earth flat hy proving, water flat, if it m otorl' aloils. 2 were not so! In the First Place, we and ALL Zetetic Flat Earthers before us, have had one For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ WATER IS FLAT : EARTH IS FLAT thing in common-We HATE all liars, pretenders, all Humbug. We desire to "hear the truth" and to tell the truth". What a pity, what a commentary of the "world", that when someone just using plain common sense, also called "sanity", disproves the Liars and Humbugs and tells the truth...then the "Party" and all "party liners", also the Religion of the Land...goes berserk and filled with anger and hatred at ANYONE who Dares...to tell the simple Truth, Earth is Flat. CON Science and Philosophy The real form of things can be known only when our thoughts and emotions concentrate on the fense of sight; but even this perception is not subtle. The right sort of perception takes place when our thoughts as well as emotions become pure and holy and reach a certein stage of spiritual progress. The sort of perception made at this level is philosophy-tatvagnyan or the knowledge of the essence. The representation of certain portions of that philosophy with the help of certain practical experiments can be named 'Science'. Thus science is a part and parcel of 'Philosophy'. Science, without the help of philosophy, shows imaginative or unreal or fanciful forms of things. This line of demarcation between philosophy and science has been effaced during the last hundred years. Not only this but science has crossed its legitimate boundary lines and defamed philosophy. Infact, this is a very sad state of things. Philosophy is a vision or an insight. Science is hands and feet, If there is no control of insight over the activities of hands and feet, there arises some calamity. It is, therefore, said that: WITHOUT SCIENCE, PHILOSOPHY IS LAME. WITHOUT PHILOSOPY, SCIENCE IS BLIND. In the present age we see much progress of education, knowledge and intellect; and yet the standard of life of the people.. is! going down in all respects. The root cause of this state, as shown impartially by wise thinkers is that we human beings have been fascinated by science. People have no faith in spiritual philosophy. Intellegent and educated persons to-day have no lofty ideals of life before them. We should therefore, start pondering scient ifically and impartially over things around us wiih the help of great: 1 philosophers. For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Did the Spaceship Appollo Land on the Moon ? Publisher's Note : This is a brief report of the public speeches delivered scientifically, by the research scholar, Rev. Muni Sri Abhaysagarji Maharaj Gani, on the subject ; -"The Spaceship Appollo did not land on the Moon", with penetrating intellect, at the Jain Monastery of Indore (42, Peepali Bazar) on the first February 1970 for the benefit of the eager souls.] The people at large are prone to raise a question out of curiocity when they find no accord with their trust and faith nurtured by religion or scriptures, but are not permitted to enter into any sort of wrangling. The so-called advocates of modern science has made loud proclamation of their landing on the moon and bringing from there some soil and pieces of rocks as are found from our earthly crust. This has unfolded a new horizon of thought for a thinking man, which has impeded him from varifying the varacity of science. Though the scientists are far remote from the things as they are, they are able to retain their hold on the strength of their net-work of imaginary words. The classical meaning of the word science is technology or scriptures. The aim of technology is to add to material wealth and that of science is to promote spiritual welfare. With the aid of technology the scholars of the west went on amassing material wealth, where as the great sages of India went on ruminating on science only with a view to fulfil their spiritual mission. This does not mean at all that Indians dissociated themselves from the material flow of science, but rather they did not allow their intellect to be confused in the pros and cons of science. As a matter of fact, philosophy unfolds before us the total perception of an object where as Science reveals only the partial perception on experimental basis only, which can be pithily equated as under Philosophy is an eye ; science is a lens, Philosophy is a soul ; science is a body, Philosophy is an eye ; science is hands and legs, Philosophy is a right leg ; science is a left leg. For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DID THE SPACESHIP APPOLLO LAND ON THE MOON Therefore science becomes a part of philosophy because philosophy is all-pervasive while science is only one-sided, Still however, being garbed with propaganda, dissemination, many sided presentation, experiment and test etc. it looks like being true. So the great Muni Sri Abhaysagarji Gani thought it worthy of the saintly life to bring the modern man, roaming far in the realms devoid of whole truth, closer and enable him to visualize it as it is. Since the last three years he has started to lay before the people his thoughtful views derived after his research of 19 years. "Just as he exposed the fallacy of the roundness and rotation of the earth, he refuted the mysterious claim about the journey of Appollo 11 to the moon and won popular applause. He has ventilated his views on the subject in various ways. He has discussed with many old as well as present-day scientists on the topic, "The Appollo 11 did not land on the moon". To substantiate his statement, the great Muni has propouned his findings which is worth contemplating for a thinking man to probe into. For honest consideration, the great Muni has managed to lay his views before NASA (Cape Kennedy, U.S.A.) in July 1968. Bnt till today, he has received no reply from the Institution that claims to have landed the named spaceship Appollo ll on the moon. . He cites the following-reasons to corroborate his assertion that the Appollo 11 did not land on the moon. 1. The space scientists say that by the propulsion of the rocket saturn 5, the spaceship Appollo went 190 miles vertically up and orbitted twice round the earth. Then at the pressing of the button by the controllers at the space research centre at the Cape Kennedy, the spaceship headed oblique towards the moon to travel 2,30,000 miles in the estern direction. .. Here we have to note that the vertical height is only 190 miles and the distance is 2,30,000 miles. But the height is not more than 190 miles, so the space-ship Appollo had to lower down to land on the moon. As a matter of fact, the moon is a heavenly body; she is 31,68,000 miles above the earth. So the Appollo had to make continuous vertical flight to reach the moon. Hence it is evidently clear that the Appollo went oblique from the earth and not vertically upwards. Bharat Kshetra measures 5,20,96,547 miles from east to west and 18,94,736 miles from north to south. There too, the central region where we live measures 10,80,000 miles from the north to the south. From the centre of this mid land in the south-west direction at a distance of 3,70,000 miles there is a region with the diameter of 8000 miles where we are living at present. From here the spaceship Appollo went towards the east where there are numerous mountains which lend a clear clue that the Appollo landed on one of them. For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JAMBOODWEEP 2. Various belts of atmosphere have been depicted on page No. 108 of the big volume called "The world Atlas", published by the 'American Readers' Digest' Company. The Inosphere belt has been shown there in at 200 miles above the earth. The radio-waves transmitted there can come back to the earth. But beyond the Inosphere there is excosphere pervaded by cosmic rays on account of which radio waves transmitted there can not come back to the earth.. If really the Appollo had gone as far as 21 lac miles away from the earth, how could the scientists of NASA maintain contact with the Astronauts of the spaceship? In such circumstances, how could they relay the pictures of the space journey of the Appollo on the tele screen ? The space scientists of NASA talked with the Astronauts above. Their programme was relayed on the television screen, which is a clear proof that the space ship travelled the vertical height of 190 miles from the earth upto the limit of inosphere. After journeying for 190 miles, it took an oblique turn and went as far as 21 lac miles in the east. Had the Appollo gone 21 lac miles vertical it would have landed in the exosphere belt, next to inosphere. On account of the resistance of the cosmic rays pervading the exosphere it would have been impossible for the scientists to maintain contact with the astronauts. 3. As stated by the space scientists, the astronauts had gone as far as 21 lac miles, How could they blast the rocket where there is no atmosphere? They exploded the rockets to enter the lunar gravitation, to be stationary in its orbit and to extricate from the gravitational forces. How could fuel burn in vaccuum ? Im It may be argued perhaps that just as the astronauts carried with them oxygen cylinders for their breathing purposes, the explosing purposes, the explosion would have been made with the aid of the gas cylinder. But how could smoke or residue of the burning, emitted by the fuel, come out in the absence of the atmosphere? The residue of the fuel or smoke can not come out in the absence of atmosphere. Hence it is evidently clear that they did not go beyond the vertical of 190 miles. They went only 2} lac miles oblique. 4. The astronauts of the space ship Appllo complained to the space scientists of NASA they had not the clear vision due to the accumulation of snow and mist on the window of the Appollo. It is a matter demanding deeper prove that if at all they went 24 lac miles high up, how could there be snow or mist whose formation requires the temperature below zero degree in the absence of atmosphere ? Granted that the snow or mist accumulated on the window, it should be dried up by the sizzling heat of the sun. Any how the astronauts of the space ship Appollo have confirmed that they could see nothing out of the spaceship as their vision was obstructed by snow or fog. published by 5. Even the pictures exhibiting the flight direction of Appollo, as Cape Kennedy, clearly reveals that the spaceship went oblique, Secondly, according to the accepted belief of science the sun is the centre of the solar family, and mercury, venus and the earth are around it. As the moon is the sub-planet of For Personal & Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DID THE SPACESHIP APPOLLO LAND ON THE MOON earth, it rotates along with the earth in the same orbit. The moon is ahead of the earth, as it makes an inclined angle of 5 degrees to the orbit. But those who believe the earth to be the centre of the planets declare that the moon is above the earth, which is not admitted by modern science. Then why should they launch Appollo vertically upward? To send it oblique is quite relevent with the notions of science. when the moon is really at a vertically height from the earth and not at some oblique distance, the deviation of the Appollo itself establishes that it did not land on the moon, but on some mountain 2.5 lac miles away on the area with 5 crore miles diameter in the mid region of Bharat Kshetra. 6. If Appollo had really landed on the moon, as stated by the space scientists, then as the moon appears from here like a circular dish with 9 inch diamenter on the full moon day, the earth as viewed from the moon must appear like a saucer with 36 inches or 3 feet diameter, the earth being four times bigger in dimensions than the moon. But none of the space snaps or photos released by Cape Kennedy Institution reveal so, which is a clear proof that the Appollo did not land on the moon. 7. The place where the space-ship Appollo landed abounds in stones, earth, pebbles and dampness etc. which is a full proof investigation that the area is some mountainous region. 8. U. S. A. and the U. S. S. R. are rivals of each other in matters of space research activities. Rather the U. S. S. R. is two steps ahead of U. S. A. in space research. The American Appollo 11 is the focus of space research activities while Russian Luna 15 had been in space since long. They say that Luna 15 also landed on the moon along with the Appollo, but the U. S. S. R. made no such vital declaration regarding the achievement of Luna 15. Even in the wake of winning global publicity for the achievement of Appollo 11, Russia Kept a mysterious mum which by itself undoubtedly shows that some secret is withheld. 9. The scientists have given no clarification of their assumption regarding of the origin of the moon, the distance between the earth and the moon, the atmosphere and the biological life on the moon, even to this date. 10. Just as Columbus started to find India but reached America, and went on believing America as India. This illusion of his was not cleared till he breathed his last. In the same way, the land, Americans take for the Moon, and where they claim to have landed is in fact no moon but some part of the earth itself. This illusion is being dispelled by Indian Philosophers and will be clarified by some scientists in days to come. Because science has not been able to stand wholly on the stable foundation, it makes vigorous, propaganda like:-"We have landed on the moon, there is nothing but earth on the moon etc." with a view to giving shock to the Indian beliefs. We have beautiful description of the moon in Indian classical books. The peerless Indian poets like Kalidas and Bhav Bhuti have so often depicted the beautiful moon in their poems. 11. The moon has been viewed or considered from different angles of vision in the Indian Vedas, Vedangas and Jain Agamas. The description of the moon as given in the For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JAMBOODWEEP ancient books like Suryapragnapti, Chandrapragnapti as well as the Vedas provides enough evidence that the Appollo did not travel towards the moon. 12. As long as reference to the pictures of the earth and the moon, or of the earth from the surface of the moon is made, let'me candidly say that if the details of these pictures are scrutinised with the aid of photographic art such pictures can not be snapped.. ." . !!! ! ! As the camera, is facing the moon and the horizon of the earth is in between, bigger portion of the earth and smaller portion of the moon is visualised. It clearly appears that the shot has been taken from one side of the earth and the moon is on the other side. Hence, the earth is seen on the horizon of the moon or the moon is seen on the horizon of the earth, what is the real truth? i ! : ) How can pictures be snapped if the astronauts circumambulating the moon happen to come between the earth and the moon. Thus it becomes quite clear that what ever pictures are published in foreign magam zines do not depict the moon. 13. Appollo 8, 9 and 10 were also launched likewise in the space prior to Appollo 11. But on every occasion the astronauts gave differnt versions of what they saw there, Some one said, "There are plains on the surface of the moon: another said, "There are deep valleys on the moon", and some one described the moon as an ocean of sand. Others described it as a dead volcano, which clearly reveals that they did not land on the moon. So whatever knowledge, the Appollo Astronauts gathered was not about the moon but about some unknown region of the earth. 14. Now and again, it has been mentioned in the notes from Cape Kennedy that the composition of the moon is like that of the earth. Hence it is clear that the place where 7 74) TV ? the Astronauts landed was some unknown part of the earth. d was some unknown part of the earth .. 15. On one hand they say that the moon is devoid of atmosphere, there is neither rainfall nor water there. But according to the announcement from Cape Kennedy the astronauts found wet soil at the depth of 5 or 6 inches, which clearly reveals that they did not land on the moon. 16. The scientists assert that there is no atmosphere on the moon. When there is sizzling sunshine on the moon, there is no possibility of wet soil at the depth of 5 or 6 inches. But strange to say that the institution at Cape Kennedy has declared about the wet soil at the depth of 5 or 5 inches. It i s This proves logically that there is atmosphere there, and if there is atmosphere, it is no moon. i7. When the astronauts of Appollo 11 returned to the earth safely, they were kept in quarantine for atleast 15 days lest others should be infected. After launching Appollo 12 they announced that the astronauts had no infection, hence the future astronauts need not be kept in quarantine. This clearly proves that they did not land on the moon but went to some unknown region of the earth. When there is no atmosphere on the moon, how did the dreadful thought of infection arise in their minds ? For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DID THE SPACESHIP APPOLLO LAND ON THE MOON 18. The composition of the rock or soil brought from the moon are stated to be like those of the earth. Hence, it clearly shows that the Appollo did not land on the moon. 19. When the Appollo was launched, it took a flight at 70 with the equator and the moon was viewed at the angle of 27deg from the equator, when the difference between the angles of the earth and the moon was so much, how could the Appollo so launched, land on the moon ? 20. None of the Appollo space ships has till to-day orbitted round the earth from the north to the south. All the Appoloes travelled from the east to the west, which clearly reveals that after reaching the vertical height of 190 miles, the Appollo turned oblique and went as far as 2.5 lac miles towards the east. 21. When the space ship Appollo 12 took the return journey, plenty of dust particles and pebbles began to float inside the Appollo, so much so that the Astronauts began to suffocate. They were therefore instructed to take pills for soothing. The question arises, when there is no air in the vaccuum, how can particles of dust etc. begin to float within ? This clearly indicates that they landed on some place unknown to them. 22. The scientists say---"It is extremely cold on the moon, so no human being can survive there" The presence of cold means that there is air, i. e. atmosphere on the moon which logically leads us to conclude that the place can not be the moon. 23. China, a mighty nation, which has-major part of the global population, does not corroborate with the view, "that the Appollo landed on the Moon", or rather say that more than half of the global population does not support this idea, which clearly reveals that the Appollo did not land on the moon. 24. When there is nothing but soil or dust on the moon, this betrayal of heavy budgetary expense after the wild goose chase on the moon, this manufacture of Astronaut's dresses costing millions of rupees, as well as the display of millions of mechanical spareparts of the spaceship Appollo are nothing short of lavish eccentricity to delude the people. Exhibitting enormous cost America wants to infuse budgetary fear involved in such research in the minds of othor nations so that it can conceal the reality. 25. In the same way, a list of questions sent to NASA, (Cape Kennedy), has not been answered so far, which indicates that the real thing is hidden in their research or they want to camouflage the real fact. If any intelligent person ponders over the aforesaid arguments, he will definitely conclude that the spaceship Appollo did not land on the moon. It shot up 190 miles vertically up and then diverted to travel 2.5 lac miles and landed on some unknown part (a mountainous region) and finally returned. Epilogue : Lastly I can not but say that compared to the scientists working under the avarice of obtaining emoluments worth thousands or rather lacs of doollars, the saints who live a a life of abnegation, self restraint and penance ever and always contemplate selflessly on Jain-Education International For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JAMBOODWEEP the good of the cosmos. Whatever invention or philosophy they have developed aims at saying that "To land on the moon is difficult for a human being, but at the same time the incident can not be untrue". It will be no exaggeration to dub this space research programme of America as a sort of espionage. It can be learnt from the deep, sober probe that this is a planned strategy based on the diplomacy of foreign rulers to destabilise the roots of Indian Culture enbloc, so that the new generation of Indian people trained in the set up of their education system, may begin to look upon their priceless treasure of philosophy as vain wrangling of idle speculation on account of the fascinating conspicuousness of science. Appeal : It is expected of persons with inquisisitive interest that if they desire to know more regarding this subject may please go through nearly 25 books published by Rev. Muni Sri Abhaysagarji Maharaj and communicate for further solution with......... The Earth Rotating Institute Mehsana, P. B. No. 4 (Gujrat) So far as the shape of our earth is concerned, not only Jainism but all religions of the world say in one voice that the earth is ELAT, MOTIONLESS, SUFFICIENTLY THICK and WIDELY SPREAD IN ALL FOUR DIRECTIONS. When a Polish astronomer named Coperrnicus claimed the earth as spherical and moving and the Sun as hanging still, he was called a fool by the then Christian Priests. Later on Galileo, an Italian physicist, was convicted by the Christian authorities for the same offense. Still there is a society named FLAT EARTH SOCIETY in London which warns the people against modern teachings about the earth. For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A Questionnaire As Regards the Modern Geographical Scientific Inferences In the form of Criticism (1) 1. What are the rational proofs that the earth is round ? 2. How is it that the earth is flattened at the both the poles-the north and the south ? How was this determined? Was it determined by going over there ? or by any other experiment ? 3. How was it determined that the earth is 93,000,000 miles away from the sun ? 4. How was it determined that the speed at which the light travels is about 1,86,000 miles per second ? 5. How did science come to such conclusions as (i) the stars are very far off; (i) all these stars shine like the sun; (iii) the light of some of these stars has not yet reached the earth; and (iv) there is also a particular star whose light takes 134 years to reach the earth. What were the experimental processes to come down to the above conclusions ? 6. How does the sun shine ? Why is the moonlight Cool ? Where did it come from ? What do scientists think about it? 7. It is so said that (i) the earth also shines just as the moon does; (ii) it appears shining from the other planets also; (iii) its photographs have been published too. How is all this believed to be possible ? What makes the earth shine ? 8. Why does the digit of the moon increase or wax in the bright half and decrease or wane in the dark one ? 9. How are the seasons of the summer and the winter caused ? For Personal & Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JAMBOODWEEP 10. The sun is 13 lacs of times bigger than the earth; thus the light of the sun must spread all around the earth. If a single grain of mustard is placed before a shining bulb of 1000 candle power, it will be illumined all around. How is it then that the eastern hemisphere is completely dark ? 11. What do you mean to convey by naming one pole as the North Pole and the other as the South One ? Were they determined by going over there ? Is there nothing bey ond them now ? Are they the extremities of the earth ? 12. How was it determined that the moon is 2,50,000 miles away from the earth ? 13. What do you really understand by the term 'The force of gravitation' ? 14. What are the bases for the scientists to make their inferences about nabulae and meteors ? 15. The American scientists have proclaimed the existence of life (organism) on the other planets. Can there be original facts to support their inference ? Greatness of Ancient Indian Scientific System Reference to Indian science will be incomplete, unless we state that the greatness of Indian scientific system lies in the fact that Rishis have introduced them in life ta such a degree that it has become a spontaneous and natural part of life. If on a particular occasion vital force called Ganapati is desired, there is provision for its worship and acquistion. Similarly all other activities required on scientific basis are made a part and parcel of actual practices. It is really amazing to see how subtle scientific principles have been reduced by Indian Rishis in the form of simple practices related to Dharma and culture. Cultural celeberations are also an example of the same phenomenon. Form of Indian science, its basic principles and its innumerable practical applications have been forgotten incurse of last three thousand years due to ignorance of technical, definitions. Along with it spepeculative and meaningless dirt has accumulated on Indian intellect during this period. Tradition based on scientific principles have weakened due to continuous onslaught of foreign invaders. And the "enlightening" western education has completely divorced a vast mass of people from the scientific tradition. We have renounced our traditions because the foreigners considered them to be meaningless customs. It is desirable that we should look into these practices and principles and then we shall find that materiel science is insignificant in comparison to this. Let us dedicate ourselves to them. They will show us the way clearly. * Dr. Anil Taneja For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A Questionnaire About The Rotation of The Earth In the form of deliberations (II) 1. What are the proofs to show that the earth rotates on its axis, and also goes around the ** sun ? 2. If the earth rotates, why, do all the substances on it do not scatter themselves here and there? 3. When the earth turns up side down-why do the small and big buildings, huge mou- ntains, the seawater and various organismis not overturn ? 4. Why does the earth revolve along an oval orbit ? 5. Who determined that the orbit of the earth was ovalshaped ? How was it determined ? 6. What is the position of the earth in the supportless sky? 7. Does the earth really rotate and revolve ? Which forces do this ? 8. The earth rotates on its axis in 24 hours, and takes a year to go round the sun. Who controls and directs this so that there may be no hitch or disturbance in between ? 9. If we go high up in the sky in an aeroplane or in any other such contrivance, can we reach our any destination quite soon even though the earth rotates and revolves ? if this is posible, why should rockets go round the earth ? 10. At what speed per day does the earth rotate on its axis ? 11. How much does the earth travel per year ? In what way does the earth go round the sun ? 12. Does the moon rotate or revolve ? 13. Does the moon go only round the sun ? or does it rotate on its axis too ? For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 14. At what rate of speed does the moon rotate and revolve? 15. The sun with its family of the planets of the solar system revolves very speedily towards one other planet or point. What is that point? At what rate of speed does the sun rotate? JAMBOODWEEP What is the purpose of saying "With its family of the planets of the solar system"? 16. What proofs are there for the rotation or revolving of the sun? 17. What is the proof to support the statement that the earth is inclined at an angle of 23 degrees from its axis when it goes round the sun? 18. How was this angle of 23 degrees formed between the earth and its axis? How is it that it has remained unchanged so far? What are the forces that control it? 19. If the earth rotates so speedily, must not the winds blow so violently? And that too from the West to the East? 20. The moon rotates on its axis, and the earth also rotates on its axis. Then how is it that the same one portion of the moon always appears before us? 21. The orbit of the earth round the sun runs over 57 crores of miles; and that much distance is covered by the earth within 365 days. Then according to the arithmetical rule of the three we have to believe the rate of the earth along its orbit to be 15,61,644 miles per day; 65,069 miles per hour; 1084 miles per minute; and 18 miles per second. Is this to be presumed even in the present times? Jnan and Vijnan Jnan is the base of vijnan. When Jnan is made the base of vijnan, man is saved from the harmful consequences of vijnan, but gets all its benifits. If you relate and integrate all variety with some unity, Jnan will properly regulate vijnan in such a manner that the vijnan which cause mortality, will lead to unitary immortality. Only when vijnan is seperated from Jnan then it becomes harmful. In Other words knowlege must be at the base of science. A science deprived of and bifurcated from knowledge causes disaster, and perhaps the sufferings and anxiety of the world today are due to the fact that there is no "knowlegde" to regulate science. The two have become bifurcated. For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A Questionnaire A Challenge to the Modern Scientists. Is the Earth Round ? (III) 1. If the earth is round Water seeks its own level. It rolls down on uneven surface. Then how is it that the Waters of the seas and oceans remain on all sides? 2. If the earth is round How is that uptill now those who have gone round the earth, have gone from the East to the West ? And even now why do rockets go round the earth from East to the West? 3. If the earth is round Is there any possibility of flying through the equator to the north Pole, and through America to the South Pole. and again back to the equator ? Has any one attempted this so far ? If not, Why ? 4. If the earth is round The solar eclipces that took place on 30th August, 1905 was fully visible in North-West Africa, the North sea, Greenland, Iceland, North Asia, Siberia, and British America, How was it that this solar eclipse was visible simultaneously in America and Asia ? 5. If the earth is round The heights of the glaciers should be the same in the north and the south. But it is not so. In the south America the glaciers are 1600 feet high, but in the North they go down up to 400 feet. Why is it so ? 6. If the earth is round Who does vegetation within the area of 200 miles around the north pole differ from the vegetation 200 miles around the south pole ? For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 JAMBOODWEEP 7. If the earth is round In Greenland, Iceland, Siberia and other regions near the cold arctic zone there.grow potatoes, peas, grams and barley; whereas in the South on 74o latitude not even a single animal is found. Why is it so ? 8, If the earth is round The dawn period on any northern latitude must correspond to the dawn period on any similar latitude in the South. But it is not so. In the north on 80deg latitude the dawn period lasts for 60 minutes; at the same time in the year near the Mediterranean line it lasts for 15 minutes, and in the south on 80deg latitude at Melbourne in Australia it lasts only for 5 minutes. Why does it happen like this? 9. If the earth is round Rev. Father Johnston has written in his account of his explorations in the southern latitudes: "Here the dawn period and the sunset time last for 5 to 6 minutes only. As soon as the sun reaches the horizon, we fully prepare ourselves for the night; because no sooner does the sun set than there is a very dark night." How can this be consistent? There should be dawn and dust at the same time on the northern as well as the southern latitudes. 10. If the earth is round Captain J. Ross and Capt. Froshire travelled as far off as they could towards the south in the Arctic Circle. There they measured the heights of the mountains to vary from 10,000 feet to 13,000 feet. On further search they came across an ice-wall 450 feet to 1000 feet high. The top surface of this ice-wall was quite even. They continued walking straight on this wall constantly for four years, and covered a distance of 40,000 miles. Even then this wall did not end. How can this happen if the earth is round ? On this latitude the circumference of the earth is only 10,700 miles. But those explorers covered 40,000 miles by constantly going on and on for four years. What does this show? That the earth is round !! 11. If the earth is round The distance of one degree fatitude towards the Tropic of Cancer in the north is belived to be 40 miles; but the same towards the Tropic of Capricorn in the south measures about 75 miles. Moreover, as we go forward towards the Atlantic, this distance increases and reaches upto 103 miles. Why does it happen like this? 12. If the earth is ronnd The explorers of the North Pole report that towards the North Pole it is extremely difficult to lift up even 100 lbs of weight. Whereas the South Pole report that towards the south Pole it is extremely easy to lift up a weight of even 300 to 400 lbs. Why is this diflerence ? For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A QUESTIONNAIRE 13. If the earth is round the Red Sea. But The Mediterranean Ocean should be only six inches away from it is not so. Why? 14. If the earth rotates The earth, having a diameter of 25,000 miles, to finish one daily revolution within 24 hours will have to cover about 1000 miles per hour. Thus when the earth runs at a speed of 1000 miles per hour, how does it remain in a good order with the animate and inanimate beings, big mountains with so many things on them, these seas, oceans, and rivers on it ? 15. If the earth rotates Chicago is at a distance of the 1000 miles from New York. Can any person reach Chicago if he raises his aeroplarie and keeps it steady in the sky till he views Chicago below him on the rotating earth? Can a person reach San Francisco in the same way keeping his aeroplane steady in the sky ? 16. If the earth rotates... The earth goes forward at the speed of about 16 miles a minute. Thus every minute the earth changes its position. Now if one shoots a bullet, how is it possible for the bullet to reach its original target ? And yet we see in practice that a clever shot never misses its target. How can this happen? 17. If the earth is round Eric Canal from Loke Post to Rochester is 60 miles long, the circumference of the mouth of this canal ought to be 610 feet; in comparison with both the ends the middle part must be of 56 feet. But the report by the state engineers show that this height is less than even 3 feet. Why so ? 18. If the earth is round How is it that the level of the water is the same though there is sea on both the sides of the Swez Canal ? In comparision with the coast the middle part must be 166 feet high; but why is it not so ? 19. If the earth is round Geographical scientists say that the topmost part of a ship coming from a long distance is seen first; and then gradullay the entire ship becomes visible, But with the help of a binocular, that very part which appeared as the topmost part appears as the entire ship. If a photograph is taken, then the entire ship appears in it. Why so ? Does the binocular or the camera remove the curve of the earth in between ? 20. If the earth is round How can the people going to or residing in the area below the Mediterranean Line view the Polar Star ? How is it that the Polar Star appears upto 300 latitude in the south? For Personal & Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JAMBOODWEEP 21. If the earth is round In the Arctic and the Atlantic Circle correspondingly there should be nights and days of 3 months each; but it is not so. As shown in the Nautical Almanac published by the Jury of Navigation at Washington the longest day in the South is of 16 hours and 56 minutes on the Settled island on 70 latitude; whereas on the same latitude in the North in Norway at Hamerfast the longest day is of full three months. Why is there such a difference ? 22. If the earth is round In the South Arctic regions the ordinary sound of a pistol firing is heard as intense as that of a big cannon. And the noise of a breaking mountain sounds like that of the deluge. It does not happen like this in the North Arctic regions. As reported by Captain Hole--the explorer, the sound of a gun fired is heard even beyond 20 feet, with much difficulty. Why does it so happen? 23. If the earth is round Captain Mill reports in the account of his travels that in the Arctic Regions one can see as far as 40 miles; but the explorers of the North Pole say that one very easily see there as far as 150 to 200 miles, Why and how does this happen? 24. If the earth is round 'Harpers' Weekly-As American periodical in its issue of 20th October, 1864 reports : "In the North from Mount Doncomprego in Cloreda Election people were able to send a message to Mount Allen at a distance of 183 miles; with the help of a heliograph". How did this happen ? Because in the distance of 183 miles in the middle the height of the earth must be 22,306 feet if the earth is round. In fact it was not so: then how was this posible ? 25. If the earth is round From the terrace of a ship standing in the English Channel one cannot simultaneously see distinctly-the light house on the French coast and the British coast. But they can be seen. Why is it so ? *O* For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jaina Jyotisha Vijnana * Dr Sajjan Singh Lishk, Patiala Fyetisa Vijnana means 'Astronmy'. Since the advent of civilization, man has been striving for the mathematical and scientific formulation of the real world around. According to Jaina tradition; Jyotisa Vijnana formed part and parcel of Jaina philosophy. All the 32 Agamas (sacred texts) of Jaina cononical literature are encyclopaedic in contents including abundance of profound knowledge of Jyotisa Vijnana as well, yet Suryaprajnapti and Candraprajnapti are the explicit sources of Jaina Jyotisa Vijnana. They are written in Ardha-Magadhi (half-Magadhi) language. Besides me, scholars like Dr. Shakti Dhar Sharma, Professor Lakshmi Chandra Jain, and Dr. Radha Charan Gupta have, of course, been pursuing their research activities in this direction and have produced some learned research papers also, but the need for an exhaustive analysis of astronomical data embodied in the Jaina canonical texts has so far been encroaching the minds of researchers. The absence of any such venture in this hidden treasure of knowledge has raison d'etre created a big gap in-between Fyotsisa Vedanga and Siddhanta periods in history of ancient Indian astronomy. This gap (about 1200 B. C. to 200 A. D.) is popularly called as the dark period in the history of ancient Indian astronomy. Need it be stressed upon the role of mathematical analysis of Jaina astronomical data in order to evaluate in its true sense the foreign influence upon the continual development of ancient Indian astronomical thought till some early centuries of Christian era. It is to be emphasized upon the pre-requisite that we must develop our frame-work of mind like that of Jainas who lived about 2500 years before; so as to delve deep into the secrets of their astronomical system. Attention may be drawn towards the construction and development of still newer models in fields like nuclear Physics in the modern era. Thus it is not quite unnatural that the ancient man had to take many strange and peculiar steps in the process of emergence of astronomical thought which remained centuries together garbed in the religious lore. Jainas had a peculiar notion about the shape of earth which was regarded as made up of land masses alternately surrounded by a large number of ocean rings. Jambudvipa (Jambu-island) is the central island and Bharatayarsa (India) is situated in its south eastern quarter. The mount Meru is situated at the centre of Jambudvipa. Two suns and two moons etc. are encircling about Meru in their respective mandalas (diurnal orbits). The distance of sun from Meru increases by 2 yojanas per solar mandala for 183 days of southern course of the sun from Summer solstice day upto Winter solstice day and vice versa. One diurnal circle is described by two sums, each desaibing one half Similarly the two moons describe one diurnal circle in one lunar savana day i. e. For Personal & Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JAMBOODWEEP the period from moonrise to moonrise. A mathematical treatment of this data leads us to the view that Jaina astronomers did not orthodoxically believe, in its strictest sense, in the theory of two suns etc., but they had attempted in a scientific manner to develop a tentative astronomical model of the cosmos so as to make out a sensible interpretation of the phenomenon of the cycle of day and night etc. The concept of solar or lunar mandalas spread over 510 yojanas in the north-south direction with respect to Meru, implies a notion of declination. The mount Meru situated at the centre of diurnal circles of two suns etc. possesses some characteristics of the celestial north pole. The Meru has so far been an object of imaginary and fabulous size and shape but according to our treatment of the relevant data available in the Jaina canon, it has de facto meaningful dimensions. The Meru has a height of 99000 yojanas above the flat earth and a depth of 1000 yojanas below into that. It has a diameter of 10000 yojanas on flat earth and 1000 yojanas at its top. As a matter of fact, Jainas had three kinds of measures of length. Thus three kinds of yojanas viz. atma yojana, utsedha yojana and pramana yojana were prevalent in those times. The magnitude of a pramane yojana is equivalent to 500 atma yojanas or 1000 utsedha yojanas. Besides, the yojana of Tiloya Pannatti, a non-canonical Jaina work of Yativrisabha (about 5th/6th century A.D.) is equivalent to oneeighth of a pramana yojana. Keeping in view the diversity of relation between different types of yojanas (or Yojanas), if the dimensions of the Meru, radii of solar mandalas, and radius... of Jambudyipa etc. be converted into one and the same measure of yojana (or Yojana of Tiloya Pannatii it may be scientifically seen that the celestial distances were measured with the help of a gnomon in corresponding distances over earth. Such a notion has not so far been unearthed anywhere else. Consequently, the circumference of Jambud ipa whose diameter is one hundred thousand (100000) yrjanas, is coincident with the parallel of maximum declination of sun. The horizontal plane of an observer situated at 23.5deg North (maximum declination of sun) passes just over the top of Meru. This cannot be a matter of mere chance that the dimensions of the Mern fit into some astronomical constants of the Jaina school of astronomy. Besides, if the distance of sun from the Meru on the Summer solstice day be taken as constant, the axis of the Meru describes an imaginary circular locus corresponding to the sun's motion on ecliptic. The lamina bounded by the aforesaid circular locus of the axis of the Meru has been called as samatala bhumi (plane earth) in Jaina canonical texts. The plane of samatala bhumi is parallel to the plane of ecliptic. It indicates a notion of obliquity of ecliptic. Furthermore, we find that the arcual distances of sun, moon and other Jyotiskas (astral bodies) from samatala bhuni were called as their heights respectively. In accordance with this concept of 'height', the moon was regarded as 80 yojanas higher than the sun. Shankar Balkrishna Dixit ascribes to it the reason that the the moon moves among the stars. Stars being higher than the sun led them believe that the moon also moves higher than the sun. But the concept of height' does not imply, indeed, the sense of vertical height of moon over sun, rather it depicts a notion of latitude of moon. This idea is confirmed from the fact that the notion of latiude of moon is also reflected from their knowledge of the lunar occultations with the 28 Naksatras (asterisms). Some Naksatras always occult the moon from the southern direction, some from the northern direction whereas some occult the moon from both the northern and southern directlons depending upon the position of For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JAINA JYOTISA VIJNANA moon's nodes. In this way, Jainas possessed a unique knowledge of the belt of lunar Zodiac. A crude notion of the motion af lunar nodes, Rahu and Ketu, is also implied therein. It is worth-mentioning here that the well-known American astronomer, Neugebauer, has attempted to show that according to Babylonians, the moon had a zigzag motion. Jainas had also a sound knowledge about the motion of moon. They knew the latitude of moon in no less better a manner than ancient Babyloniana did. Jainas had also studied the phenomenon of eclipse formation. In the context of Jaina texts, the shadow as implied in the concept of parva Rahu (parva means half lunar month and Rahu denotes moon's ascending node these days) covered the sun or the moon at least once in a period of six months and specifically the sun after 48 years and the moon after 42 months. It has been mathematically shown in our research paper presented at the Jaipur session of Jaina Vishva Bharati in October 1975, that Jainas had a unique contribution in expressing the cycles of eclipses in eclipse-years. Consequently, the 336 eclipse-years lunisolar cycle of eclipses is no less better than the Metonic cycle. The Jaina cycle of eclipses compared to other world cycles of eclipses is absolutely distinct in its features. 23 67 Besides, Jainas have a great contribution towards the evolution of graduating the Zodiacal circumference. Firstly, the Zodiacal circumference was graduated into 27 days and subsequently into 819 22 muhurtas of a lunar sidereal revolution, 54900 gagana khandas) (celestial parts) and finally into 360 saura days (a saura day corresponds to the time taken by the sun. to move on 1/360th part of the Zodiacal circle). Later an attempt to divide the Zodiacal circumference into 27 Naksatras (asterisms) of equal amplitude system is also hinted upon. However, we find that in China also, the Zodiacal circumference was graduated in the number of days in an year. But the Jaina theory of graduating the Zodiacal circumference is quite independent of any foreign influence. Jaina texts give an appreciable account of measuring the time. The time of day elapsed at any instant was found out bp measuring shadow length with the help of gnomon. In the second annual seminar of Astronomical Society of India, held at Kodaikanal in March, 1975, I have presented an analytical study of three kinds of gnomon experiments. Firstly, the Atharva Veda gnomon experiment, as elucidated by the grammatical analysis of Dr. Shakti Dhar Sharma, was designed to standardize 'muhurta' (muhurta'=48 minutes) as the fundamental unit of time. Secondly, according to Jaina texts, the time was measured as a function of shadow. Thirdly, Jainas had used gnomonic shadowlengths in determination of seasons. One more interesting point is that the time-units in Atharva Veda are 30-fold, viz. a month is divided into 30 days and a day into 30 muhurtas etc. We have called it as Trigesimal system of time-units. Jainas had used this system and served as a medium for its convertion into Sexagesimal system. It is worth appreciating that kinematical studies of planets like Venus have also been reported in Jaina texts. The velocity of Venus in different parts of lunar Zodiac has been compared with nine conventional velocities like those of elephant, horse, snake and cow etc. Many interesting results like the phenomenon of heliocentric rising of Venus have been obtaiued from the kinemtaical studies of Venus. For Personal & Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 Consequently it is obvious that Jaina canonical texts abound in many mysteries of ancient lore of astronomical thought and many of them are yet to be unravelled through an intensive investigation of some works like Karma Pahuda, Bhadrabahu Samhita, etc. The study of Jaina school of astronomy has initiated the cumbersome task of filling in the big gap in between Jyotisa Vedange and Siddhanta astronomy. It has opened up new horizons for penetration into the coutemporary Buddhist School of astronomy. An intensive project is the need of the hour so as to delve into the secrets of ancient Indian astronomy with the spread of Buddhism abroad. A well-known American scientist, Dr Pingree, seems to haxe overloo ked the achievements of Jaina School of astronomy whilst he ascribes to Mesopotamia the origin of ancient Indian mathematical Astronomy. In fact, such a project has been first undertaken under the supervision of Dr. Shakti Dhar Sharma, Physics Department, Punjabi University, Patiala (India). The period of Post-Vedanga pre-Siddhanta Jaina school of astronomy has suddenly come to lime light. JAMBOODWEEP For Personal & Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khAsa vAMce ! vicAro ! vAMcIne satya jANo ! ! ! | 0 zuM pRthvI goLa che? phare che ? 0 zuM e pele-11 caMdra para utaryuM che kharA ? A aMge tarka zuddha vaijJAnika sAbitIo jANavI hoya to pAlItANA (saurASTra)mAM 50 lAkhanA kharce AkAra laI rahela zrI jabUdvIpa yojanA nihALavA jarUra padhAro ! ! tyAM | (1) vizvano AkAra (2) ApaNI pRthvI (3) divasarAta (4) praha mALA (5) caMdrakaLAnI vadhaghaTa (6) Rtubheda (7) lAMbA TuMkA divasa rAta kema ? (8) bhArata-amerikA vacce 10nA kalAkanuM sUrya prakAzanuM aMtara kema ? AvA aneka kUTa praznonA khulAsAo, aneka vividha moDalo, nakazAo. mazIno AdithI jANavA maLaze ! ! ! jijJAsuo jarUra lAbha le ! ! ! zrI jaina Agama maMdira pAse bhAtAkhAtAnI pAchaLa, taLeTI pAlItANu (saurASTra )-364270 nivedaka zrI vardhamAna jaina peDhI Serving JinShasan IIIIII 077922 gyanmandirakobatirth.org AvaraNa - dIpaka prinTarI : amadAvAda-380 001 For Personal & Private Use Only