Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ hariyANavI jaina kathAye -sa
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 00.00 H.nae00000 hariyANavI jaina kathAye -agara muni 11 SEMENUEW HSSAR AMELAM SEME Sham WEmail PREM EMENT VIEl NEW zala AMAVIOL
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ zruta/jJAna-sevA zrImAn lA. manoharalAla Izvara prakAza jaina ema. DI. - 14, pItamapurA dillI-110034 pustaka : hariyANavI jaina kathAyeM (hariyANavI bhASA meM prathama bAra prastuta jainakathAyeM) lekhaka: jaina dharma prabhAvaka zrI subhadra muni jI mahArAja sampAdana : DA0 vinaya 'vizvAsa' (dillI) citrAMkana : anuja ke0bhaTanAgara avataraNa : mAgha zukla-6, (saMyama-divasa) 24.janavarI 1996 prakAzana : muni mAyArAma sambodhi prakAzana ke.DI. blAka, pItama purA, dillI-110034 mUlya : cAlIsa rupaye mudraka : vardhamAna kampyUTarsa eNDa priMTarsa (7415287)
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ D 0 D 0 151 samarpaNa tIrthaMkara zramaNa bhagavAn mahAvIra ko ! jinake dharma saMgha kA maiM eka adanA sA sevaka hU~ ! devoM aura manuSyoM dvArA arcita gurudeva zrI mAyArAma jI mahArAja ko ! jinhoMne hariyANA pradeza meM jina dharma ko gAMva-gAMva meM pahu~cAyA thA / merI zraddhA ke AdhAra, jinakI ananta kRpA se maiMne dharma-saMyama-sanyAsa - vidyA evaM jIvana-patha ko pAyA, una gurumaha parama zraddheya gurudeva yogirAja zrI rAmajIlAla jI mahArAja ko ! jana-jana ke ArAdhya, jaina-zAsana ke sUrya, dharma saMgha - zAstA, mere parama ArAdhya gurudeva muni zrI rAmakRSNa jI mahArAja ko! jinake varadahasta kI sumaMgala chAyA meM, maiM sAdhanA-patha para cala rahA hU~ ! ananta AsthA ke sAtha sAdara samarpita ! - subhadra muni
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA svakathya bhUmikA 1. parabhU ke darasana 2. AnaMda kA khujjAnA krama 3. dayAllu rAjjA 4. anAtha kUNa se 5. chimA kI mUrata 6. rohiNiyA cora 7. sutharAI kA ghamaNDa 8. sAdhU kA satasaMga anukrama 9. bhagavAn kA dhyAna 10. eka dana maiM mukatI 11. mAmana seTa ke balada 12. karaNI ara bharaNI 13. megha kuvAra munI 14. dayA ke samundara 15. subha bhaunA 16. jo mauta pai bhI nA DigyA 17. mantara kA cimatkAra 18. bhagavAna mahAvIra ara caNDakosiyA sAMpa 19. sAcA bhagata kAmadeva sarAvaga 20. jo karai sai oe bharai sai 21. akkala ApaNI ApaNI 22. sAcce garu yogirAja sirI rAmajIlAla jI mhArAja pariziSTa pRSTha (i) (ix) 1 7 14 19 23 29 37 43 49 53 59 64 69 76 80 85 89 93 100 105 109 113 121
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ svakathya kathA-kahAnI mAnava-jIvana kI praticchavi athavA pratibimba hai| yaha pratibimba yadi jIvana ke praNetA-sUtradhAra arihanta bhagavantoM dvArA bimbita/citrita ho to use dekha-samajha kara mAnava apanA jIvana saphala-sArthaka kara sakatA hai| isameM kiMcit bhI saMdeha nahIM haiN| tIrthaMkaroM/ mahApuruSoM dvArA kathita kathAe~ hameM na kevala jIvana rasa hI detI hai, apitu jIvana meM sudhArasa ghola detI haiN| ye kathAyeM jIvana-saMdeza tathA jIne kI kalA kA mahAn bodha bhI detI haiN| jIvana-darzana ko jitanI saralatA se kathA-kahAniyoM ke mAdhyama se AtmasAt kiyA jA sakatA hai, utanI saralatA se upadezoM yA anya vidyAoM ke mAdhyama se nhiiN| yahI kAraNa hai ki bhagavAna mahAvIra ne apanI dharma-dezanA meM kathA-kahAnI aura dRSTAntoM ko apane saMdeza/upadeza kA saphala mAdhyama yA sAdhana bnaayaa| isase yahI siddha hotA hai ki kahAnI kI zakti-kSamatA asaMdigdha hai| viSAda se bhare rIte-sUne dinoM meM bhI kahAnI kA pAtheya bar3I rAhata detA hai| vanavAsa ke sUne jIvana meM maryAdA puruSottama zrI rAma, lakSmaNa aura sItA ko kathA-kahAniyAM sunAkara dharmapatha para dRr3ha rahane kA saMbala dete the : kahahiM purAtana kathA khaanii| sunahiM lakhana siya ati sukhu maanii|| yaha saba hone para bhI kahAnI kI sahaja grAhyatA, sva meM racA-pacA lene kI sahajatA, apanI-svakIya bhASA-bolI meM adhika saMbhava hai| yaha bhI kaha sakate haiM ki kathA yadi svarNa hai to svabhASA yA bolI usa svarNa meM basI sugandha hai / bhagavAna mahAvIra dvArA kathita kahAniyoM ke prasAra-pracAra kA mukhya kAraNa yaha bhI thA ki unakA prastutIkaraNa usa yuga kI jana-bhASA 'prAkRta' meM huA thaa| jaina kathA-sAhitya kA praNayana rASTra-bhASA hindI meM pracura parimANa meM huA tathA ho rahA haiN| isase jaina kathA-sAhitya prabhUta loka priya banA hai, phira bhI sva aMcala kI bhASA meM kathita kahAnI kI apanI viziSTatA aura bhItara kI pahacAna hotI hai| isIlie gujarAtI, kannar3a, rAjasthAnI Adi bhASAoM ke jaina lekhakoM/saMtoM ne apanI bhASA-bolI meM jaina-kathA-sAhitya kA
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ sRjana kiyaa| yaha saba soca kara maiMne bhI apanI mAtRbhASA 'hariyANavI' meM jaina kathAoM kI racanA hariyANavI bhASA bhASI pAThakoM ke lie kI haiM / yaha bhASA bhArata ke jisa kSetra/pradeza meM bolI jAtI hai, usa pradeza ke gaurava aura vahA~ kI saMskRti meM bhIge logoM ke bAre meM kucha na kahanA anucita hogaa| ataH kucha zabda hariyANA kSetra usakI garimA ke sambandha meM kahanA cAhU~gA / hariyANA eka aisA prAnta hai, jahA~ hari-zrIkRSNa ne pArtha ko gItA kA upadeza diyA thA / vedavyAsa ne isa bhUbhAga ko 'dharmakSetra' kahA hai| isa pradeza kI eka mahatI vizeSatA yaha hai jo ullekhanIya hai ki yahA~ vaidika-jaina aura bauddha bhArata kI tInoM saMskRtiyoM kA smaraNIya saMgama huA hai / vaidika dharma ke gItodbhava ke sAtha yahA~ bauddhoM ke vihAramaTha bhI baneM / purAtattva vidoM ke anusAra vartamAna kA abohara nagara pUrva meM bauddhagRhI nagarI ke nAma se jAnA jAtA thA / yahA~ ke utkhanana-khudAI meM buddha aura mahAvIra kI bahumUlya pratimAeM milI haiN| bauddha dharma ke sAmAntara jaina dharma bhI hariyANA meM prabhUta phalA-phUlA hai| kahA jAtA hai ki bhagavAna ke pAvana caraNa bhI yahA~ kI dharatI para par3e the| kucha vidvAnoM kI mAnyatA hai ki hariyANA pradeza kA prasiddha nagara hisAra hI jaina nagara iSukAra thA / hariyANA kRSi evaM RSi kI paramparA se dhanI aura saMpanna pradeza hai| yahA~ ke loga bhole, sarala, niSkapaTa, nizchala aura vizuddha zAkAhArI haiN| dUdha-dahI kI yahA~ kI pracuratA isa lokokti se spaSTa ho jAtI hai: desAM meM desa hariyANA / jahA~ dUdha-dahI kA khANA / / yahA~ ke loga svastha, balavAna, hRSTa-puSTa aura sAdA jIvana jIne vAle hote haiM / strI-puruSa kI barAbarI athavA kaMdhe-se-kaMdhA-milAkara calane kI gati hariyANA meM dekhI jA sakatI hai| puruSoM kI taraha striyA~ bhI parizramI aura puruSoM ke sAtha khetI meM kAma karatI haiN| aisI kRSNa-buddha aura mahAvIramayI puNya dharA para merA janma huaa| yadyapi saMta-zramaNa kA apanA koI prAnta nahIM hotaa| santa sabakA hotA hai aura saba usake apane hote haiN| phira bhI paricaya kI prAsaMgikatA ke kAraNa yaha batAnA par3A hai ki merI mAtRbhASA-svakIya-apanI bolI hariyANavI hai| paricaya ke prasaMga meM yaha bhI ullekhanIya hai ki hariyANavI hindI kI hI upabhASA hai / vaise bhI hariyANA hindI bhASI kSetra hai / bhASA-zAstriyoM ne hindI kA hI eka prakAra hariyANavI hindI ko kahA hai| isa bhASA meM pyAra kA itanA khulApana hai ki 'Apa' aura 'tuma' jaise zabda dUrI ke AvaraNa meM Dhake ADambarI mAne jAte haiM / ataH yahA~ choTe-bar3e-pUjya saba ke sAtha tU-terA
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ hI sahajatA/nizchalatA ke sAtha bolA aura sunA jAtA hai| kitanI saralatA hai, yahA~ ke jIvana me! parama AtmIyatA, khulepana aura sahajatA kI yaha hariyANavI bhASA-saMskRti hai|ngroN meM yaha ADambarI sabhyatA bana jAtI hai aura taba bhASA ADambara kA AvaraNa oDha kara tU se 'tuma' aura tuma se 'Apa' AtmIyatA ke sahaja svarUpa ko cAroM ora se Dhaka letI hai| 'Apa' kI nakalI banAvaTI camakIlI cAdara se Dhake loga 'tU' ko asabhyatA aura ga~vArapana kahakara hRdaya kI dhavalatA/nirmalatA kA makhaula ur3Ate haiN| makhaula ur3Ate samaya aise loga yaha bhUla jAte haiM ki bhakta jaba vihvala hokara apane ArAdhya bhagavAna ko 'tU' kahakara pukAratA hai, taba kyA vaha sacamuca gavAra yA asabhya bana jAtA hai yA bhagavAna ke sAtha sahaja AtmIyatA se jur3A hotA hai ? bhakta kahatA hai-"bhagavAna tU kahA~ hai? tU merI pukAra kyoM nahIM sunatA? merI bArI meM tU kahA calA gayA? mere lie tU kahA~ so gayA hai? yadyapi prabhu ina saba bhAvoM se (AnA-jAnA) mukta hai parantu bhakta kI ye pukAra hai| tulasI ne to apane rAma se spaSTa kahA hai : tohi mohi nAte aneka, mAnie jo bhaavai| hI prasiddha pAtakI, tU pApa puMja hArI / tU dAni hauM bhikhaarii|| arthAt bhagavan ! tere-mere aneka sambandha haiN| unameM tujhe jo acchA lage, use hI mAna / jaise maiM to prasiddha pApI hU~ ora tU pApa puMjoM ko naSTa karane vAlA (hari) haiN| tU agara dAtA-dAnI hai to maiM tere dvAra para khar3A bhikSuka-yAcaka huuN| 'Apa' ke isa ADambara kI Aja to sthiti yaha ho calI hai ki mAtA-pitA bhUla se apane bacce ko 'tU-yA tuma' kA vAtsalya bharA, apane bar3e hone kA pyAra nahIM de paate| baccA mAtA-pitA ke lAr3a-dulAra kA bhUkhA rahatA hai| jo lAr3a pitA yA mAtA ke 'tU' meM hI mila sakatA hai, vahI lAr3a-dulAra 'Apa' meM kaise sambhava hai? kRSNa aura yazodA kI bAtacIta meM 'tU tere' ke sambodhana meM mA~ kI mamatA aura putra kI AtmIyatA nimna paMktiyoM meM dekhate hI banatI hai| kRSNa mAtA yazodAse kahate haiM- mA~ tU to bahuta bholI hai, jo ina gvAla-bAloM ke bahakAyeM meM Akara inakA vizvAsa kara letI haiM, yathA . tU jananI mana kI ati bhorI, inake kahe patiyAyo ! isI taraha yazodA kRSNa se kahatI haiM: sUra-syAma mohi godhana kI sauM hauM mAtA tU pUta /
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthAt, lAlA, maiM godhana kI saugaMdha khAkara kahatI hU~ maiM hI terI mAtA hU~ ora tU merA beTA hai| lekina Aja kI sthiti yaha hai ki mAtA ke mu~ha se bhUla se bhI zizu ke lie 'tU' nikala gayA to mAno bar3A bhArI aparAdha ho gyaa| bacce ko pAlane meM liTAkara usake hAtha meM khilaunA dekara Aja kI mAtA usase kahatI hai-"Apa isa khilaune se khelie, ronA nahIM, maiM abhI A rahI hU~" phira lauTakara kahatI hai- "are-are ! Apa to rone lage ho? Apa jaldI bar3e ho jAie / taba Apa bAhara jAkara khelA karegeM, ronA chor3a deNge|" isI saMdarbha meM eka vinoda hai| janma lene ke bAda pitA apane navajAta zizu se kahatA hai- Apane janma le liyA, Apa paidA ho gae? yahA~ lagatA hai jaisA zizu nahIM 'Apa' kA janma huA hai, kauna jAnatA hai ki isa ADambara kI sImA kahA~ rukeMgI? sammAna sUcaka 'Apa' sambodhana kA meM kiMcit bhI virodhI nahIM huuN| merA abhiprAya yahI hai ki 'tU' aura 'Apa' kA sthAna | mata bdlie| jisa taraha 'Apa' vAloM ke lie 'tU' anucita hai, usI taraha se jahA~ 'tU' ke pyAra dulAra, lAr3a aura vAtsalya kI jarUrata hai, vahA~ 'Apa kA sammAna usI taraha bemela lagegA, jaise khIra meM namaka kI milAvaTa kara dI gaI ho / merA abhiprAya mAtra itanA hI hai ki jo sajjana hariyANavI ke sahaja-sarala khulepana, AtmIyatA aura prema se paripUrNa 'tU' kA makhaula ur3Akara janma lete hue zizu ko bhI Apa kahakara yaha saMskAra DAlanA cAhate haiM ki hRdaya kI sahajatA ko DhakA hI rahanA caahie| yaha to viDambanA hI kahI jaaegii| jaisA ki maiMne pUrva meM kahA, mAtRbhASA hariyANavI hone ke kAraNa maiMne prastuta kahAniyoM kA sRjana usa bhASA meM kiyA hai| bhASA aura jAti ke prati bhagavAna mahAvIra kI udAra dRSTi bhI merI preraNA rahI hai| rASTrabhASA hindI meM vividha viSayoM para merI tIsa pustakeM pAThakoM ke hAthoM meM pahu~ca cukI haiM, para hariyANavI bhASA meM racita aura prakAzita yaha merI prathama kRti hai| isake sAtha maiMne 'uttarAdhyayana-sUtra' ko bhI hariyANavI bhASA meM prastuta kiyA hai| aba kucha jAnakArI prastuta kRti ke viSaya meM bhii| isa pustaka meM saMkalita/saMyojita kahAniyA~ jaina kathA-sAhitya ke vipula bhaNDAra se cunI gaI hai| inameM sahaja saralatA/rocakatA ke sAtha-sAtha jIvana-saMdeza, jIvana-rasa aura mAnava ko vastutaH mAnava banAne kI preraNA chipI hai| sabhI kahAniyoM meM jIvana ke vividha pahaluoM ko chuA gayA hai| ina kathAoM meM kucha (iv)
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna mahAvIra kI svamukhI kathAeM haiM, kucha jainAcAryoM dvArA kathita kathAyeM haiM / yaha vizvAsa bhI Apako denA cAhU~ ki inakI upAdeyatA/upayogitA asaMdigdha hai / kathAoM kI hariyANavI prastuti kaisI hai, isakA nirNaya to hariyANavI bhASA ke vidvAn hI kreNge| merA uddezya to itanA hI thA kI hariyANavI kSetra kA Ama AdamI bhI apanepana kI anubhUti ke sAtha ise par3he aura lAbha utthaayeN| phira bhI pustaka kI bhASA ke hariyANavI svarUpa para kucha kahanA prAsaMgika hogaa| hariyANavI ke bhASAvid aura racanAkAroM ko bhASA sambandhI sujhAva dene aura bhASAgata doSoM ko iMgita karane meM kadAcita kucha suvidhA ho, isI vicAra se pustaka kI bhASA ke sambandha meM kucha kaha rahA hU~ / brajabhASA, avadhI, bhojapurI kI hI taraha hI hariyANavI bhI bolI aura bhASA ( DAyalekTa eNDa laigveja) donoM hai / jaisA ki pUrva meM kahA hai, yaha hindI kI upabhASA hai, pUrNataH hindI se alaga bhASA nahIM hai| koI bhI bhASA cAra aMgoM ke alagAva se alaga aura bhinna hotI hai / ve cAra aMga haiM- sarvanAma, avyaya, kriyA aura vibhktiyaaN| jisa bhASA kI ye cAroM cIjeM bhinna nahIM hoMgI, usakI lipi badalane para bhI bhASA bhinna nahIM hotii| yahI kAraNa hai ki bhinna lipi hone para bhI vidvAn loga urdU ko hindI hI mAnate haiM 1, kyoMki isake sarvanAma, avyaya, kriyA aura vibhaktiyA~ vahIM haiM, jo hindI kI haiN| jaise, maiM jAtA hU~, vAkya kA urdU meM anuvAda nahIM ho sakatA, lekina aMgrejI aura saMskRta meM isake anuvAda kramazaH 'AI go' aura 'ahaM gacchAmi' ho jAeMge / ataH aMgrejI aura saMskRta kA bhASA-astitva hindI se alaga hai, urdU kA nahIM / yaha bAta alaga hai ki jisa hindI ko hama urdU kahate haiM, usameM kucha bhinnatA isalie bhAsatI hai ki usameM arabI-phArasI ke parakIya zabdoM kI bahulatA / adhikatA hai| bhASA ke isI alagAva kI dRSTi se hariyANavI para bhI vicAra kreN| hindI kA uttama puruSa sarvanAma 'maiM' hai / brajabhASA meM yaha sarvanAma yadyapi 'hU' yA 'hauM' hai, para 'maiM' kA bhI prayoga hotA hai, jaise- 'hU~ toi batAU~' aura 'maiM toi batAU~'- donoM prayoga haiN| lekina vibhaktiyA~ badalI haiM- tujhe yA tujhako kI jagaha toi kA prayoga huA hai| yahA~ yaha bhI dRSTavya hai ki 'toi' bolI gata prayoga hai, sAhityika lekhana racanA meM bhASAgata prayoga 'tohi' hogA, jaisA ki vinayapatrikA meM tulasI ne kiyA hai- mohi tohi nAte aneka mAnie jo bhAvai / isI taraha sUra ne 'hauM-maiM' donoM sarvanAmoM kA prayoga kiyA hai, yathA prabhu hauM saba patitana ko TIko / aura patita saba dyausa cAri ke hauM janmAntara hI kau|| (v)
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ gopAla, mahAmoha ko pahari colanA kaMTha viSaya kI mAla / tathA- aba maiM nAcyo bahuta -sUra tulasI ne bhI "hauM prasiddha pAtakI tU pApa puMja hArI" prayoga likhA hai / hindI ke 'jAtA hai' ko hariyANavI meM 'jAvai sai' kaheMge / yahA~ 'hai' kriyA kA parivartana 'sai' meM huA hai, para jAtA kA jAvai meM rUpAntaraNa bhara huA hai| donoM bhASAoM kI kriyAoM meM alagAva aura samAnatA donoM hI haiN| vibhakti parivartana para vicAra kareM to bhinnatA hai / vaha yaha ki 'ghara ko hariyANavI meM 'gharAM' kahA jAegA isI taraha avyaya zabdoM meM bhI bheda hai- aMgrejI ke 'hIyara' saMskRta ke 'yatra' aura hindI ke 'yahA~' avyaya kI taraha hariyANavI kA avyaya 'Ar3e' hai / niSkarSa yaha ki hindI ke nikaTa aura usakI upabhASA hote hue bhI hariyANavI kA apanA bhASA-astitva bhI hai / hariyANavI kA kSetra yadyapi sImita hai, phira bhI yahA~ thor3e-thor3e antara se uccAraNa aura zabdagata rUpoM meM bhinnatA hai jo uccAraNa rohataka ke Asa-pAsa hai, vahIM zabda jIMda aura hisAra ke Asa-pAsa nahIM bole jaate| mere sAmane bhI samasyA thI ki kisa eka rUpa ko apanAne se bhASA kA mAnaka aura TakasAlI svarUpa sthira hogaa| kahIM seTha bolA jAtA hai to kahIM 'seTa' / isI taraha Tema, Taima, suba, subha, zubha aura bI, bhI ke zabda bheda tathA uccAraNa bheda ne bhI mujhe duvidhA meM DAla diyaa| isI saMdarbha meM bhASAvijJAna ke mukha-sukha aura prayatna lAghava ( zorTakaTa) siddhAntoM ne isa samasyA kA hala karane meM mujhe bahuta madada dI / bhASA-vijJAna kA prabhAva kabhI bolI para par3atA hai to likhita bhASA para nahIM par3atA aura kabhI donoM para par3atA hai| ina donoM kA prabhAva hindI para hI dekheN| dInadayAlu ko dInadayAla hI likhA aura bolA jAtA hai- dInadayAla virada sNbhaarii| isI taraha caMdravaMzIya, raghuvaMzIya aura yaduvaMzIya ko kramazaH candravaMzI, raghuvaMzI aura yaduvaMzI bolane-likhane kI paripATI bana gaI hai yA eka mAnaka sthApita ho gayA hai / mukhasukha aura prayatnalAghava kA aisA hI prabhAva bolI para to huA hai, para likhita bhASA meM usako sthApita nahIM kiyA gyaa| kucha udAharaNa isa saMdarbha meM bhI / natha aura ratha meM 'tha' hI bolA aura likhA jAtA hai, kyoMki spaSTa zruta hai / lekina kahIM-kahIM dekhane meM AtA hai, hAthI kA 'tha' bolane meM lupta ho jAtA hai| choTe-bar3e cillAte haiM-hAtI AyA, hAtI AyA / (vi)
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ para likhane meM hAthI hI sthApita hai / isI taraha calate-calate aura galatI ko calate-calate aura galtI bolate haiM / hariyANavI bolI adhika jAtI hai, usakA gadya sAhitya bahuta kama hai / isIlie maiMne kucha zabdoM ke bolI gata uccAraNoM ko haTA kara unakA bhASAyI rUpa sthira karane kA prayAsa kiyA hai| yahI prakriyA maiMne una zabdoM meM bhI apanAI hai, jinake do rUpa pracalita haiM / braja bhASA ke bolane vAle 'toi' bolate haiM, para likhita sAhityika bhASA meM 'tohi' likhA jAtA hai, isI taraha bolA hAta jAtA hai, para likhA hAtha jAtA hai / yaha saba Upara batAyA jA cukA hai / isI siddhAnta ko dRSTi meM rakhakara maiMne AMkhya ko AMkha, dyana ko dana, zAMti, syAMti ko sAMti, Tema ko Taima aura bI ko bhI, cyAra ko cAra, unnai ko usane ke rUpa meM apanAyA hai / syAMti meM maiMne sAMti ko hI liyA hai| brajI, avadhI meM bhI za kA bahiSkAra haiM usake sthAna para 'sa' kA prayoga hai / hariyANavI meM bhI za kA prayoga maiMne mAnaka na samajhakara zubha ko subha hI likhA hai / do rUpoM meM maiMne jo eka rUpa apanAyA hai, usakA kAraNa yaha bhI hai ki eka to dUsare pradezoM ke logoM ko hariyANavI samajhane meM adhika suvidhA hogI aura jo likha-par3hakara hariyANavI ke nikaTa AnA cAhate haiM, unako yaha eka rUpatA samajhane meM sugamatA degii| Tema-Taima meM dekheM to zuddhatva kI dRSTi se bhI Taima ko varIyatA dI jAegI, kyoMki mUla zabda TAima se Taima banegA, Tema nahIMH Ai =ai / brajI meM bhI Taima hI bolA jAtA hai- kA Taima hai gayau ? isI taraha maiMne kUkUkara, kyUkara meM kyUkara rUpa ko hI apanAyA hai, kyoMki yaha uccAraNa aura bhASA donoM kI zuddhatA kA dyotaka hai| isa taraha do taraha se uccArita zabdoM kI samasyA ko hala kiyA gyaa| jaisA ki maiMne pahale bhI kahA hai, hariyANavI merI mAtRbhASA avazya hai, para hariyANavI ke lekhaka ke rUpa meM merA yaha pahalA prayAsa hai / yaha prayAsa saphalatA ke kitane nikaTa hai aura ise kitanI dUrI taya karanI hai, isakA nirdhAraNa to bhASAvid aura bhASAzAstrI hI kreNge| yaha svAbhAvika hai ki mujhe unake / Apake nirNaya/ nirdhAraNa kI pratIkSA rhegii| isake sAtha hI eka bAta aura kaha dU~ ki mere dAdA guru pUjya zrI muni mAyArAmajI mahArAja ne hariyANavI bhASA meM jaina gIta race the / merA yaha socanA anyathA na hogA- zraddheya guruvarya ne hariyANavI bhASA meM jaina sAhitya racane kA sarvaprathama jo upakrama kiyA thA, jina bIjoM kA vapana jo unhoMne kiyA thA yaha prayAsa una bIjoM kA hI pallavana hai / (vii)
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASA ke prasaMga ko lekara kucha adhika kaha gyaa| pustaka ke viSaya meM aba aura adhika na kahakara unake bAre meM batAnA Avazyaka hai, jinakI kRpA, AzISa aura sahayoga se yaha pustaka likhakara Apa taka pahu~cA sakA / apane viSaya meM itanA kahanA Avazyaka samajhatA hU~ ki maiM to mAtra kaThaputalI hU~ / isa kRti ke sAtha anya sabhI kRtiyoM ke likhane vAle sUtradhAra mere pUjya guruvara hI hai / unake viSaya meM kucha na kahanA kRtaghnatA hogii| maiM parama zraddheya, cAritra cUr3AmaNi, tapa tyAga-saMyama kI mUrti gurudeva muni zrI mAyArAma jI mahArAja kA kRtajJa bhAva se vaMndana-smaraNa karatA hU~ ki jinakA adRzya AzIrvAda sadA hI merA sambala banA hai / prAtaH vaMdanIya parama zraddheya gurudeva yogirAja zrI rAmajIlAla jI mahArAja mere gurumaha the, arthAt dAdA guru / batAnA cAhU~gA ki mere jIvana kA nirmANa unakI ahaitukI kRpA ke kAraNa ho sakA hai| jaba maiM abodha aura ayAnA thA, taba ye kathAe~ maiMne unhIM ke zrI mukha se sunI thii| saca to yaha hai ki yaha saba unhIM kA hai, merA nahIM / parama ArAdhya gurudeva, jaina saMgha ke zAstA AcArya kalpa, zAsana-sUrya gurudeva muni zrI rAmakRSNa jI mahArAja jinhoMne mujha abodha ko bodha, mUka ko vANI aura lekhanI pradAna kI hai / gurudeva zrI ke prati merA roma-roma kRtajJa hai, unakI kRpA kA AbhArI hai aura rahegA / anta meM apane sahayogI muniyoM aura zraddhAzIla zrAvakoM ke sahayoga kA ullekha karanA bhI cAhU~gA / gurudeva zrI ke ye sabhI santa ratna, zrI rameza muni jI, zrI aruNa muni jI, zrI narendra muni jI, zrI amita muni jI aura zrI vinIta muni jI zrI hari muni jI merI sevA sahakAra kA sadA dhyAna rakhate hai / isake sAtha hI snehAdhAra sambodhi (mAsika) ke yazasvI sampAdaka priya DA0 vinaya 'vizvAsa' jise pyAra se maiM 'binU kahatA AyA hU~, unakI zraddhA ke motI bhI isa kRti meM jur3e haiM / harigandhA mAsikI (hariyANA sarakAra ) ke pUrva sampAdaka paramagurubhakta DA0 somadatta jI baMsala (caNDIgar3ha) tathA hindI ke prasiddha vidvAna zrI satya prakAza jI gosvAmI, ina donoM ne isa kRti ke liye apane amUlya sujhAva prastuta kiye haiN| ye sabhI mere AzIrvAda ke suyogya pAtra haiM ? pAThaka lAbha uThAe~, isI AzA zubhAzaMsA ke sAtha jaina sthAnaka, pI. pI. blAka, pItamapurA, dillI- 34 (viii) subhadra muni
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA - hariyANavI jaina kathAyeM suprasiddha evam svanAmadhanya sarjaka gurudeva zrI subhadra muni jI mahArAja dvArA sRjita prastuta kRti kA aitihAsika mahattva hai| kevala isa kAraNa nahIM ki yaha vartamAna samaya kI mAMga hai, apitu isa kAraNa bhI ki yaha itihAsa ke nirantara likhe jA rahe graMtha meM maulikatA evam navInatA kA aisA adhyAya jor3ane vAlI racanA hai, jo ekAdhika dRSTiyoM se abhUtapUrva mahattva se sampanna hai| dUsare zabdoM meM, itihAsa ke lie anivArya bana jAne vAlI virala racanAoM meM se eka hai-'hariyANavI jaina kthaayeN| Arambha se hI jaina sAhitya kI vizeSatA rahI hai ki vaha sadaiva AbhijAtya bhASA ke sthAna para jana-bhASA ke hI rUpa meM abhivyakta huaa| bhagavAn mahAvIra kI dezanA apane samaya kI abhijAta athavA kulIna bhASA-saMskRta meM nahIM apitu usa samaya kI jana-bhASA-prAkRta meM milatI hai| ise kevala bhASA-viSayaka cunAva hI kahakara TAlA nahIM jA sakatA / vAstava meM yaha usa dRSTikoNa kA pariNAma hai, jise na to kabhI starIya kahalAne kA moha rahA aura na hI kabhI puraskAra Adi pAkara pratiSThita hone kaa| usakA uddezya yadi koI rahA to kevala adhika se adhika logoM taka apanA maMgalakArI maMtavya pahuMcA kara unheM adhika se adhika lAbhAnvita karanA / yaha uddezya jana-bhASA ko mAdhyama banA kara hI siddha ho sakatA thA, jo huA bhI / itihAsa sAkSI hai ki jaina sAhitya kA mahattvapUrNa adhikAMza prAkRta, zaurasenI, rAjasthAnI, gujarAtI, kannar3a Adi jana-bhASAoM tathA boliyoM meM racA gayA / hariyANavI bhASA meM jaina sAhitya kA sRjana aura prakAzana lagabhaga nahIM huA / jaina dharma kI hariyANA meM bhI paryApta upasthiti ke bAvajUda yadi jaina sAhitya kA sRjana-prakAzana hariyANavI meM nahIM huA to isakA eka kAraNa yaha bhI hai ki yahAM kA zikSita varga isa ora se prAyaH udAsIna rhaa| hariyANavI meM jaina kathAoM kA yaha pahalA saMkalana hai aura yaha isake aitihAsika mahattva kA eka AyAma hai / isa AyAma kI sahaja vizeSatA hai- jaina sahitya ko racanAtmaka rUpa pradAna karate hue usake pracAra-prasAra meM vRddhi karanA aura use akSara (jisa kA kSaraNa na ho) banAnA / isake aitihAsika mahattva kA dUsarA AyAma hai- hariyANavI sAhitya ke lie abhUtapUrva yogadAna karanA / hariyANavI meM aba taka padya-gItoM (rAgaNiyoM) aura svAMgoM (sAMga) ke rUpa meM hI thor3A bahuta sAhitya upalabdha rahA hai| vaha bhI maukhika rUpa meM adhika aura likhita rUpa meM kama / pariNAmataH hariyANavI sAhitya kI aneka racanAyeM mAtra smRti para AdhArita hone ke kAraNa dhuMdhalI par3ate hue lupta hotI jA rahI haiM / jo haiM ve yA to padya rUpa meM haiM aura yA phira
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ loka nATya ke rUpa meN| gadya ke rUpa meM hariyANavI sAhitya lagabhaga nahIM hai / kathAkAra gurudeva zrI subhadra muni jI mahArAja ne isa abhAva ko racanAtmaka DhaMga se anubhava kiyA, jisakA pariNAma hai yaha kahAnI saMkalana / vAstava meM yaha aisA prathama saMkalana hai, jisa meM hariyANavI ko hI sabhI kahAniyoM kI abhivyakti kA mAdhyama banAyA gayA hai| isa dRSTi se ina kA aitihAsika mahattva nirvivAda rUpa se svataH siddha hai / yaha racanA isa bAta kA jItA-jAgatA pramANa bhI hai ki hariyANavI hindI kI eka aisI bolI hai, jisameM svataMtra bhASA ke lie apekSita kSamatAeM aura sambhAvanAeM paryApta mAtrA meM maujUda haiM / hariyANavI kA yaha durbhAgya hai ki aba taka use vividha gadya vidhAoM kI samartha racanAyeM lipibaddha rUpa meM prApta nahIM ho skiiN| hariyANavI ke bolI mAtra raha jAne ke pramukha kAraNoM meM se yaha bhI eka hai| anyathA samartha sahitya saMpadA ke kAraNa hariyANavI ko bhI usI taraha 'bhASA' kI mAnyatA prApta hotI, jisa taraha madhya kAla meM avadhI aura braja ko prApta huii| 'hariyANavI jaina kathAyeM' isa dRSTi se bhI aitihAsika mahattva kI sahaja adhikAriNI kRti hai / yadi isI prakAra hariyANavI kI sAhitya - zrI samRddha hotI rahI to vaha dina dUra nahIM jaba hariyANavI ko bhI eka samartha bhASA mAnA jAne lagegA / yadi aisA huA to 'hariyANavI jaina kathAyeM jaisI kRtiyAM hariyANavI sAhitya bhavana kI majabUta aura gauravazAlI nIMva siddha hoMgI / aneka hariyANavI viddhAn aura sAdhAraNa pAThaka Azcarya cakita raha jAyeMge yaha dekha kara ki hariyANavI meM aisI kahAniyAM bhI racI aura likhI jA sakatI haiM / hariyANavI sAhitya ke lie gurudeva kA yaha maulika aura vRddhikArI yogadAna avismaraNIya rahegA / dharma isa pustaka kI AtmA hai aura hariyANavI isakA zarIra / sAhitya-samIkSA kI zabdAvalI kA prayoga kiyA jAye to dharma isakI aMtarvastu hai aura hariyANavI isakA rUpa / yahAM abhivyaMjita dharma kI vizeSatA hai ki durUhatA isameM lezamAtra bhI nahIM / hariyANA ke logoM kI taraha sIdhe-sIdhe sApha sApha DhaMga se apanI bAta ye kahAniyAM kahatI haiM / yahI kAraNa hai ki inheM par3hane vAloM ko yaha kahIM nahIM lagatA ki ve jaina dharma ke uccatama mUlyoM ko par3ha rahe haiM jabaki vAstavikatA yahI hai / yaha ina kahAniyoM kI sahajatA kA sUcaka hai| mahAn uddezyoM ko itane sahaja-sarala DhaMga se abhivyakta karanA sabhI racanAoM ke lie eka duHsAdhya cunautI rahI hai, jise ye kahAniyAM bakhUbI sAdha letI haiN| vyApaka pAThaka varga kI utsukatA nirantara jagAye rakhate hue ye jaina dharma kI aneka mAnyatAoM se usakA sahaja paricaya karA dene meM pUrNataH samartha haiM / inakI sAmarthya kA eka pakSa yaha hai ki jIvana ke jaTila se jaTila prasaMgoM ko bhI usa hariyANavI meM ye AsAnI se piro detI haiM, jisake astitva kA AdhAra hI rahA hai -sahajatA / jaise 'AtmAlocanA' jIvana kA eka jaTila prasaMga hai, 'AnaMda kA khujjAnA' zIrSaka kahAnI meM 'kappila' corI kA saMdeha hone ke kAraNa rAjA ke paharedAroM dvArA pakar3A jAtA hai| nyAya ke lie rAjadarabAra meM use peza kiyA jAtA hai to vaha apane nirdoSa hone se jur3I bAteM batAtA (x)
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai| rAjA ko na kevala usake nirdoSa hone kA vizvAsa ho jAtA hai apitu usa se vaha isa sImA taka prabhAvita bhI ho jAtA hai ki use kucha bhI mAMga lene ke lie kahatA hai / taba 'kappila' socatA hai ki Akhira vaha kyA mAMge jo jIvana-bhara use Ananda detA rhe| vicAra karate-karate vaha isa natIje para pahuMcatA hai ki use rAjA kA samUcA rAjya hI mAMga lenA caahie| vaha rAjya mAMgane vAlA hI hotA hai ki "usake damAga maiM bIjalI-sI cimakI! eka naI e bAta usake jI maiM AI-kappila! tannai dhikkAra sai! tU itaNA gira gyA, jo rAjjA tanneM inAma deNA cAvai sai tU ussai naiM barabAda karaNa kI soccaNa lAga rayA sai! dhikkAra sai mannai ara dhikkAra sai mere jI kI tirisnA naiM!" yahAM dhyAna dene yogya vizeSatA isa kahAnI-kalA kI yaha hai ki 'kappila' ke mana meM jo bhAva A-jA rahe haiM, unakA gatizIla citra ubharakara sAmane A jAtA hai| isa prakAra AtmAlocanA jaisI adRzya prakriyA ko bhI dRzya rUpa milatA hai| hariyANavI bhASI loga yaha acchI taraha jAnate haiM ki mana meM ghaTita hone vAlI prakriyAoM ko ThIka-ThIka zabda denA kitanA kaThina kArya hai! ina kahAniyoM meM aneka sthaloM para yaha kaThina kArya AsAnI se sampanna hotA hai jo gurudeva-zrI kI UrjasvI lekhana-kSamatA kA sUcaka hai| isI prakAra 'dyAlu rAjjA' zIrSaka kahAnI meM rAjA kA aMtardvadva dekhane lAyaka hai jo bahuta kama zabdoM meM sAkAra ho uThA hai- "rAjjA naiM soccI- maiM tai baDDe dharama-saMkaTa maiM pha~sa gyA / kabUttara naiM nA bacAUM tai yo bicArA jAna tai jyAgA / kabUttara naiM nA choDDU tai bAja bhUkkhA mara jyAgA / mAr3I vAra ve soca-bicAra karade rahe / phera ve bhittara-e-bhittara hA~sse / " yahA~ itane kama zabdoM meM rAjA ke mana meM calane vAlI duvidhA ko AkAra de diyA gayA hai ki bihArI kI kAvya-kalA yAda AtI hai / rAjA jaba "bhittara-ai bhittara hA~sse" to spaSTa ho gayA ki duvidhA samApta ho cukI hai aura ve eka nizcita kartavya kA pAlana karane ke lie kaTibaddha ho cuke haiN| avasara rAjA ke jIvana kI kaThina se kaThina parIkSA kA hai paranta rAjA ko vaha eka khela jaisA pratIta ho rahA hai| isIlie aisI kaThina paristhiti meM bhI ve bhItara hI bhItara ha~sa sakate haiN| yaha ha~sI dharma ke AdhAra para kaThinAI kA upahAsa karane vAlI ha~sI hai| paristhitiyoM ko svayaM para hAvI na hone dene kI dRr3hatA se paidA hone vAlI ha~sI hai yaha / kahAnI kA yaha choTA-sA vAkya artha kI aneka parateM apane meM sameTe hue hai| eka ora yaha rAjA ke jIvaTa ko to dUsarI ora parIkSA ke baunepana ko ubhAratA hai| donoM ke bIca kA tanAva isa akele vAkya se udghATita ho jAtA hai| ullekhanIya hai ki aise vAkya usa hariyANavI meM likhe gae haiM, jisameM likhita kahAniyoM va gadya ke anya rUpoM kI koI paramparA nahIM hai| spaSTa hai ki aise vyaMjaka vAkya kahAniyoM ke gaThana tathA vinyAsa meM apanI artha-samRddha bhUmikA to nibhAte hI haiM, hariyANavI ke AgAmI sAhitya ko atyaMta UrjasvI paramparA kI virAsata bhI sauMpate haiM / sugaThita kathA-vinyAsa isa virAsata kI vizeSatA hai| sabhI kahAniyAM manuSya-mAtra ke lie (xi)
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUlyavAn vicAra abhivyakta karatI haiN| ye vicAra pUrI kahAnI ke mAdhyama se bhI vyaMjita hote haiM aura kahAnI ke bIca-bIca meM bhI prasaMgAnusAra ubharate haiM / kahAnI ke bIca meM Ane vAle vicAra prAyaH kathA-pravAha meM bAdhA upasthita karate rahe haiM parantu prastuta kahAniyAM vicAroM ko isa kuzalatA se vyakta karatI haiM ki na kathA-pravAha bAdhita hotA hai aura na hI vicAra makhamala meM paibaMda kI taraha alaga se AkarSita karate haiN| kahIM ye vicAra saMvAdoM ke rUpa meM vyakta hue haiM to kahIM varNana ke rUpa meN| saMvAda zailI jaina AgamoM meM jJAna prApti ke pramukha sAdhana ke rUpa meM prayukta hotI rahI hai aura isa sudRr3ha paramparA kA dakSa upayoga ina kahAniyoM meM kiyA gayA hai / 'parabhU ke darasana' zIrSaka kahAnI meM bhagavAn mahAvIra ne pharamAyA hai, "he gottama! nyUM-e hoyA karai / jo bhuMDe karama AdamI nai paihalyAM kara rAkkhe hoM, jiba tAIM unakA phala nA bhoga le, ve kaTate konyAM ara ApaNe Taima pai paragaTa hoyA kareM / naMdana maniyAra bemArI tai chUTyA-e konyAM / " yahAM jaina darzana ke karma siddhAnta ko batAyA gayA hai| naMdana maniyAra ke viSaya meM batAte hue bhagavAn mahAvIra isa siddhAMta ko kaha dete haiM / sampUrNa kathA - vinyAsa ke bIca meM AyA yaha siddhAnta aura vicAra kathA pravAha ko bAdhita karane ke sthAna para gati pradAna karatA haiN| 'naMdana' nAmaka mukhya pAtra kI kahAnI isa se aura adhika ujAgara hotI hai / yahI hai 'vicAra' ko bhI kahAnI kalA kA aMga banAkara upayoga karane kA sAmarthya, jisa se ye kahAniyAM sampanna haiN| 'sutharAI kA ghamaNDa' zIrSaka kahAnI meM sanatkumAra ke triloka-vikhyAta rUpa-sauMdarya ko dekhane do devatA unake pAsa Ate haiN| rAjadarabAra meM ve sanatkumAra ke sauMdarya ke sAtha-sAtha usake sauMdarya-viSayaka ahaMkAra ko bhI dekhate haiN| tabhI use kor3ha ho jAtA hai / vaha vairAgya bhAva meM nimajjita hokara muni dIkSA aMgIkAra kara letA hai| vahIM donoM deva tapasvI munivara sanatkumAra ke pAsa vaidya banakara Ate haiM aura unake sammukha unheM nIroga banA dene kA prastAva rakhate haiN| munivara apanI uMgalI para thor3A sA thUka lekara apane rogI zarIra para lagAte haiN| jahAM thUka lagatA hai, vahIM zarIra pUrNa svastha ho jAtA hai| taba muni sanatkumAra kahate haiM, "sarIra ke roga meTTaNa khAttara tai mere dhorai ghaNI-e siddhI saiN| para sarIra tai merA koye bI matalaba konyA / yo bemAra hai aka ThIka hai, manrne ke / maiM tai AtamA paiM caDDhyA hoyA karamAM kA maila dhoNA cAhUM sUM / yA tai merI kamaakalI thI ak Iba tAI meM sarIra ke rUpa naiM-e dekhadA rahUyA / " spaSTa hai ki yahAM eka dArzanika vicAra rUpAyita kiyA gayA hai| dhyAna dene yogya bAta yaha hai ki kahAnI dArzanikatA kA saMvahana karate hue bhI bojhilatA se pUrNataH dUra va surakSita banI rahI / vaicArikatA ubharI to kathAnaka kI ghaTanAoM ke kuzala tAne-bAne se svayameva ubharI, kahAnI para use Aropita nahIM kiyA gyaa| yahI kAraNa hai ki eka dArzanika vicAra bhI pAThaka ke lie hRdayagrAhI bana gayA / vicAra yadi anubhUti bana jAye to vaha sAhityika upalabdhi kA carama zikhara hotA hai, jise uparokta uddharaNa meM lekhakIya kSamatA ne sahajatA se sparza kiyA hai / anubhUti bana jAne vAlA eka aura vicAra 'mAmana seTa ke balada' zIrSaka kahAnI meM bhagavAn 1 (xii)
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra ke mukhAraviMda se vyakta huA hai. "jisa dhana tai AdamI kA jI Acche kAma karaNa maiM lAggai o dhana punna kA ara jisa tai jI maiM koe AcchA kAma karaNa kA khyAla nA Avai o dhana pApa kA ho sai / " yahAM pApa aura puNya ke dhana ke bIca aMtara kitanI sAdagI se batA diyA gayA hai! anubhava se Alokita ho uThane vAle vicAra ke rUpa meM yaha pUrI kahAnI ubharI hai| isI prakAra 'karaNI ara bharaNI' zIrSaka kahAnI meM bhI ghaTanA- saMkulatA ke bIcoM-bIca calane vAle saMvAdoM meM se eka vicAra AyA hai-"yA rAja-pATa kI bhUkha ghaNI mAr3I ho sai / " yahAM 'mAr3I' zabda kI artha-vyaMjakatA dekhate hI banatI hai| hariyANavI kA TheTha zabda hai yaha, jo tRSNA kI hInatA se lekara lobhI vyakti ke saMtApa aura usakI nIcatA taka aneka artha vyakta kara rahA hai| uparokta sabhI tathA aise hI anya vicAra manuSyatA kI rakSA evam vRddhi ke lie kitane mUlyavAn haiM, yaha alaga se batAne kI AvazyakatA nahIM / AvazyakatA isa bAta kI hai ki vibhinna pAtroM ke jIvana-saMdarbho se kahAnI meM ugate ina vicAroM ko AcaraNa se sArthaka kiyA jaae| AcaraNa bhAvAtmaka sakriyatA ke bIja se ugatA hai aura aise bIja Ate haiM ina kahAniyoM ke prabhAva se / vicAra, anubhava aura saMvedanAyeM ina racanAoM meM paraspara isa sImA taka saMgumphita haiM ki unheM eka-dUsare se alaga karanA unake sAtha anyAya karane jaisA lagatA hai| yaha inake kathAnaka kA sugaThita vinyAsa bhI hai aura samartha mUlyoM kA 'kahAnI' ke rUpa meM samartha saMvahana bhii| ina kahAniyoM meM kathA-racanA kI ekAdhika paddhatiyoM ke UrjasvI prayoga se vaividhya kI paryApta sRSTi prApta hotI hai| varNana kathA-racanA kI sarvAdhika upayoga kI gaI paddhati hai / kAraNa yaha ki varNana se kathA-rasa kI sRSTi bhI hotI hai aura kahAnI isa se Age bhI bar3hatI hai| AvazyakatAnusAra kabhI teja gati se to kabhI maMda gati se / varNana se eka hI bAta ko rocaka DhaMga se vistAra bhI diyA jA sakatA hai aura vistRta kriyA-vyApAra ko saMkSipta bhI kiyA jA sakatA hai| jo bAteM kisI bhI anya paddhati va mAdhyama se vyakta nahIM kI jA sakatIM unake lie varNana eka sakSama paddhati hai| prastuta pustaka meM isa paddhati kA samartha prayoga sthAna-sthAna para kiyA gayA hai| 'dyAlu rAjjA' zIrSaka kahAnI ke isa uddharaNa meM varNana kI kalA draSTavya hai-"jibbai-e rAjjA naiM sevakAM ke hAtha eka tarAjjU maMgAyA / un naiM eka pAlar3e maiM kabUttara biThAyA ara dUsare pAlar3e maiM cakkU te ApaNI dehI kA mAMsa kATa-kATa ke kADhaNa ara dharaNa lAgge / para yo ke? rAjjA naiM ApaNe sarIra kA AddhA mAMsa kADha ke pAlar3e pai dhara diyA / phera bI kabUttara AlA pAlar3A-e bhArI rayA / rAjjA megharatha kI dehI jANuM lahU maiM nhAI hoI beTThI thI / tAkkata ghaTatI jA thI / phera bhI una nai dhIraja nA choDyA / Akkhara meM rAjjA himmata karakai pAlar3e kAnnIM gae ara ve ApaNe-Apa pAlar3e maiM jA kai baiThage / bhittara-e-bhittara un maiM saMtosa thA ak unakA sarIra eka kabUttara kI jAna bacANa meM kAma ANa lAga rayA se / " isa varNana se dhArA pravAha kathA-rasa kI sRSTi huI hai| kahAnI tejI se Age bar3hI hai / vistRta (xiii)
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyA- vyApAra saMkSepa meM isa prakAra vyakta ho gayA hai ki isake eka bhI aMza ko kATa diyA jAye to kahAnI lar3akhar3A jaayegii| eka-eka zabda apane hone kI sArthakatA aura anivAryatA svayaM siddha karatA hai / yahI hai varNana kA samartha prayoga, jo lagabhaga sabhI kahAniyoM kI vizeSatA hai / inakI eka aura vizeSatA hai-citrAtmaka bhASA kI jIvaMtatA / hariyANavI yoM bhI isa mAmale meM kAphI samRddha hai|' AnaMda kA khujjAnA' meM isa dRSTi se ye vAkya dhyAtavya haiM- "kapila soca maiM DUba gayA / usake mUM pai eka raMga AMdA ara calyA jAMdA / dUsarA raMga AMdA, phera tIsarA / cANacaka khusI tai usakA mUM khila gayA / " sApha-sApha ghaTita hotI dikhAI detI hai kahAnI / kappila kI khuzI dikhAI detI hai- usakA mu~ha khilane ke rUpa meM / isI prakAra 'bhagavAna mahAvIra ara caNDakosiyA sAMpa' kI ye paMktiyAM bhI ullekhanIya haiM- "gusse meM bhare phaphakArate hoe sAMpa maiM dhyAna meM khar3e mahAbIra ke pAyAM maiM DaMka mAryA / Iba ke usake jaihUrIle dAMda mahAbIra ke pAM ke gUMThe maiM gaDage / unake gUMThe tai khUna kI jaMgA dUdha baihUNa lAgyA / " bhASA kA yaha prayoga usa kauzala kA puSTa pramANa hai, jo aneka kahAniyoM meM sthAna-sthAna para zabda-rekhAoM se nirmita hote citroM meM mukhara hotA hai| ye citra kahAniyoM ko jIvanta rUpa dene ke sAtha-sAtha pAThaka kI kalpanA - zakti ko jAgrata bhI karate haiN| yaha kArya aneka upamAoM ne bhI bAkhUbI sampanna kiyA hai / jaise 'chimA kI mUrata' kahAnI kA yaha aMza- "phera sudarasana jamIna pai palothI lA kai baiTha gyA / usaneM or3e tai-e bhagavAn mahAvIra kI baMdanA karI ara bhittara-e-bhittara namokkAra maMtara paDDhaNa lAgyA / usake bhittara pahAr3a baragI sAntI thI / " yadi mana kI zAnti ko yahAM pahAr3a jaisI na kahA gayA hotA to pAThaka use dekha nahIM sakatA thA / isa upamA ne zAnti kI virATatA aura aDigatA ko eka sAtha vyaMjita kara diyA / ina kahAniyoM ke mAdhyama se vyaMjita hone vAle kathA - kauzala kI sabase mahattvapUrNa vizeSatA hai- TheTha hariyANavI kA ThATha / hariyANavI loka-jIvana kI samRddhi kahIM muhAvaroM ke rUpa meM AI hai to kahIM kahAvatoM ke rUpa meM / ' Ananda kA khujjAnA' meM kappila jaba rAjA ke sAmane aparAdhI bana kara peza huA to "usakI AMkha dharatI maiM gaDDana naiM ho rahI thI / " sAtha hI 'dayAlu rAjjA' meM rAjA apane uttarAdhikArI ke viSaya meM jAnane para kahatA hai, "thama solA Anne ThIka rAya dI sai / " isI prakAra 'anAtha kuNa sai' meM sAdhu ne jaise hI rAjA zreNika ko anAtha kahA to, "yA bAta suNa ke rAjjA ke pataMge lar3age / " isake atirikta 'sAddhU ke satsaMga' meM dharma se dUra rahane vAle rAjA ko AcArya kessI svAmI jaba dharma ke viSaya meM jJAna dekara Azvasta kara dete haiM to kahAnI kahatI hai, "ghaNI bAta ke rAjjA kA peTTA bhara gayA / " sasura ne bahuoM kI samajhadArI parakhane ke lie jaba dhAna ke pAMca-pAMca dAne sabhI ko saMbhAlane ke lie die to bar3I bahU ne 'akkala ApaNI ApaNI' zIrSaka kahAnI meM socA- "merA susarA tai buDDhAppe maiM akkala ke pAcchai laTha lie hAMDai sai / " ina sabhI uddharaNoM meM TheTha hariyANavI muhAvaroM ne bhASA (xiv)
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ ko jo vyaMjaka kSamatA pradAna kI hai, vaha niHsandeha ina kahAniyoM ko hariyANavI kI pUrI taraha apanI kahAniyAM pramANita karatI hai / bhASA ke sAtha-sAtha yaha anubhava kI prAmANikatA evam paripakvatA kA sUcaka bhI hai / pUrNataH ucita bAta ke lie 'solA Anne ThIka' tilamilA uThane ke lie 'pataMge lar3anA', acchI taraha santuSTa hone ke lie 'peTTA bharanA' aura niraMtara mUrkhatA ke lie 'akkala ke pAcchai laTha liye hAMDaNA' jaise muhAvaroM ke prayoga ne ina kahAniyoM kI bhASA ko loka-jIvana kA jo raMga diyA hai, vaha isa kAraNa se bhI atyaMta mahattvapUrNa hai ki hariyANavI ke pahale kahAnI-saMgraha se isa sImA taka paripakva bhASA kI apekSA sahajatA se nahIM hotI / isIlie bhASA kA yaha paripakva rUpa pahalI hI pustaka meM pA kara pAThakoM ko sukhada Azcarya hogA / 'rohiNiyA cora' meM nagara ke vyApArI jaba bar3hatI coriyoM kI zikAyata rAjA se karate haiM to rAjA ke sAmane apane darabAriyoM kI jhUThI rAjya prazaMsA benakAba ho uThatI hai| taba rAjA socatA hai- "koe tai IsA hoMdA jo sAccI batAMdA / Ar3e te sAre kueM maiM-e bhAMga par3a rahI sai / " cora kI atyaMta caturAI ko isI kahAnI meM yaha kaha kara vyakta kiyA gayA hai ki vaha "gADDI kI gADDI akala le rUhUyA thA / " bhagavAn mahAvIra kI dezanA ke viSaya meM likhA gayA hai, "sUkkhe dhAnnAM pai dharama kA pANI eka sAMsa barasai thA / " hariyANA kI ina kahAvatoM ne ina kahAniyoM kI bhASA ko aura adhika garimA pradAna kI hai| bharapUra duHkha meM jaba bharapUra sukha mila jAye to kahA jAtA hai ki "sUkkhe dhAnnAM maiM pANI A gyA / " dUsarI ora dhArApravAha bAriza ke lie yaha muhAvarA pracalita hai ki "rAma eka sAMsa barase se / " kahAvata ke sAtha muhAvare kA bhI eka choTe-se vAkya meM prayoga (sUkkhe dhAnnAM pai dharama kA pANI eka sAMsa barasai thA / ) yaha batAne ke lie paryApta hai ki lekhaka ko eka ora hariyANavI para pUrA adhikAra prApta hai tathA dUsarI ora lekhaka kI sAhityika kSamatAyeM bhI asaMdigdha haiN| ina donoM ke maNi- kaMcana saMyoga ke binA itanA samartha vAkya nahIM gar3hA jA sakatA thaa| ina kahAniyoM meM aise vAkya aneka haiM / hariyANavI ke aneka aise TheTha prayogoM se ye racanAyeM susajjita haiM, jinakA kisI anya bhASA meM pUrNataH ThIka-ThIka anuvAda honA lagabhaga asaMbhava hai| aise prayoga pratyeka bhASA ke pUrI taraha apane aura apanI svataMtra pahacAna banAne vAle prayoga hote haiM / 'sAccA bhagata kAmadeva sarAvaga' meM kAmadeva nAmaka zrAvaka kI sAdhanA kI parIkSA lene Ane vAlA deva hAthI banakara kAmadeva ko pAMvoM tale rauMdate hue kahatA hai- "tere hADa-hADa darar3a dUMgA / " isa prayoga kI vyAkhyA to kI jA sakatI hai parantu ThIka-ThIka yahI abhivyakti itane hI zabdoM meM saMbhavataH vizva kI kisI bhASA meM nahIM ho sakatI / hariyANavI ke ukta vAkya meM hI saMpUrNa UrjasvitA ke sAtha isa sthiti kA samasta tIkhApana va artha- gaurava vyakta ho sakatA hai| 'rohiNiyA cora' meM coriyoM kI zikAyata rAjA se vyApArI ina zabdoM meM karate haiM-"mhArAja! hama tai coriyAM naiM khA lie / " (xv)
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Azaya yaha ki coriyoM se hameM itanI pIr3A ho rahI haiM jitanI kisI jAnavara dvArA khA lene para hotI hai / ghanIbhUta pIr3A kI yaha abhivyakti hariyANavI kI apanI vizeSatA (jo zeSa meM nahIM ) hai / 'chimA kI mUrata' kA arjuna mAlI jaba pratidina nyUnatama chaha puruSoM aura eka strI ko mArane lagA to " sArI nagarI maiM rohA-rATa mAca gyA / " tulanA karake dekhA jA sakatA hai ki hindI ke 'hAhAkAra' se hariyANavI kA 'rohA rATa' zabda kitanA adhika kAruNika va mArmika hai! 'anAtha kuNa sai' meM rAjA kI garvokti hai- "maiM te ApaNI parajA kA nAtha sUM ara katI loha-lATha / " yahAM 'loha - lATha' bhI hariyANavI kA pUrI taraha apanA prayoga hai / itanA sazakta aura prabhAvazAlI prayoga hai yaha ki "kattI loha-lATha!" ina sabhI prayogoM ke viSaya meM yaha kahanA kadAcit Avazyaka hai ki inameM se eka bhI 'prayoga ke lie prayoga nahIM kiyA gayA hai aura na hI apanA hariyANavI pAMDitya padarzita karane ke lie kahAniyoM meM inhe balAt dU~sA gayA hai| kathA-pravAha meM ye sabhI prayoga isa prakAra Aye haiM ki inake Ane kA alaga se AbhAsa taka nahIM hotaa| kahAniyoM ke rUpa-vidhAna hetu ye prayoga unake lie itane anivArya bana par3e haiM ki kahAniyoM ke sAtha anyAya kie binA inheM una se alaga nahIM kiyA jA sktaa| yahI hai TeTa hariyANavI kA ThATha / zabda cayana se lekara vAkya gaThana taka, sthiti varNana se lekara saMvAda-yojanA taka, kathAnaka se lekara caritra-nirmANa taka aura vAtAvaraNa-citraNa se lekara vyaMjaka bhASA takakathA-racanA kA eka bhI pakSa aisA nahIM, jisakI dRSTi se ina kahAniyoM ko kamajora kahA jA sake / aisA bahuta kama hotA hai ki kisI bhASA meM pahale-pahala (gadya-rUpa) kahAniyoM kI racanA ho aura vaha bhI atyadhika sajaga nipuNatA ke sAtha! yaha durlabha upalabdhi isa pustaka kI bhI hai aura hariyANavI gadya sAhitya kI bhii| jaina dharma prabhAvaka vatsala-nidhi gurudeva zrI subhadra muni jI mahArAja kA ina kahAniyoM ke mAdhyama se rUpAyita hone vAlA kathAkAra rUpa zreyaskara bhI hai aura preraka bhii| isa utkRSTa, advitIya evam aitihAsika mahattva kI kRti prastuta karane ke lie unakI sRjana kSamatA ko bArambAra vaMdana / - vinayA vizvAsa (xut)
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ hariyANavI jaina-kathAyeM
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ parabhU ke darasana eka bara rAjagIra ke guNazIla bAga maiM bhagavAna mahAvIra ke darasana karaNa rAjjA sareNika ThATha-bATa gelyAM AyA / darasana karakai o ApaNe mahalAM maiM cAlyA gayA / usake jAeM pAchai, mAr3I e vAra hoI thI, aka eka ora ajanabI-sA rAjjA unake darasana karaNa aayaa| o sareNika tai ghaNA-e sutharA thaa| usakI gelyAM sareNika tai so guNe sevaka ara loga-lugAI the| usake aratha, hAtthI, ghor3e ara dAsa-dAssI bhI ghaNe-e suthare ara saba tai nyAre cimakaNa Ale the| indarabhUtI gottama (jo mahAvIra ke celle the) ke dekhate-e-dekhtyAM ve sAre nyUM gaiba ho ge jANuM asamAna meM bijalI cimakI ho, ara jibbai-e gaiba ho gI ho / yo dekha kai gottama svAmI naiM ghaNA tAjjaba hoyaa| una naiM bhagavAna mahAvIra svAmI kI baMdanA karI ara suAla bUjjhyA "he parabhU! man- ApaNI AMkhyAM tai IsA koe darasana karaNa AlA nahIM dIkhyA jo AMdhI-bijalI kI tariyAM AyA ho ara cANacaka havA kI tariyAM gaiba ho gayA ho / he bhagavAna! yo kuNa se mulaka kA rAjjA thA, mere tai batANa kI kirapA karo / " bhagavAna bolle, "he gottama! yo kise mulaka kA rAjjA nA thaa| yo tai dardura nAM kA deva thA / tama naiM ThIka bUjhI, aka yo bijalI kI tariyAM AyA ara AMdhI kI tariyAM cAlyA kyUM gayA?" "hAM bhagavAna! maiM yo he jANanA cAhUM sUM / "
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ - "tai suNo gottama! yo durdura deva isse sahara maiM rayA karatA / isake tIsare pUraba janama kA nAM thA- seTa naMdana maniyAra / eka bara yo mere samosaraNa maiM AyA thA / merI bANI suNa ke isanai sarAvaga ke barata le lie the| isa ke jI maiM pUrI saradhA hogI thii| nema-barata pAlatI hANAM isanaiM duniyA ke bhale ke ghaNe-e kAma kare the / usa Taima isanaiM naMdA nAM kI eka baur3I bhI baNavAI thii| rAjjA sareNika tai isane isa kAma kI ijAjata mAMgI thii| sareNika nai baur3I baNAna kA kAma AcchA simajha ke ijAjata de dI thii| baur3I baNa ke tyAra ho gI te rAjagIra kI jantA naiM phaidA hoyA / baur3I| kA pANI khasabU AlA thaa| usameM loga nhAte / ANa-jANa Ale musAphara arAma karate / duniyA naMdana maniyAra kI bar3AI karadI, ara usa te dhanna-dhanna khtii| naMdana nai ApaNI bar3AI AcchI lAgatI / baur3I baNavAeM pAche isanaiM loggAM kI bhalAI khAttara bAga, dharamasAlA, hosadhAlaya, dAnasAlA, alaMkAra sAlA, ara cittarasAlA bnnvaaiiN| sAre loga unakA phaidA ThANa lAggai / maniyAra kI ghaNI-e baDAI hoNa lAga gI / ____ jiba tai naMdana naiM barata liye the, usanai sAdhuAM kI bANI suNana kA mokkA nahIM milyA thA / jAeM tai o ApaNe baratAM naiM bhUla gyA ara duniyA | kI baDAI maiM-e bicala gayA / samai kade eka jIsA konyAM rahaMdA / samai kharAba aayaa| usake sarIra maiM kaI bemArI lAga gii| usanai ghaNe-e ilAja karAe para koe phaidA nA hoyaa| ilAja karaNa khAttara dUra-dUra tai baida bhAjje aae| saba naiM ApaNA-ApaNA gyAna ara tajarabA ajamAyA, para koe-sA bhI kAmayAba konyAM hoyA / " hariyANavI jaina kathAyeM/2
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ "he parabhU! Ise Acche-Acche kAma karaNa AlA kA bhI bemArI tai pAMDA nA chUTatA?" gottama naiM bIca maiM-e hAtha jor3a ke bUjjhyA / "hAM gottama! nyU e hoyA karai / jo mUMDe karama AdamI naiM pahalyAM kara rAkkhe hoM, jiba tAIM unakA phala nA bhoga le, ve kaTate konyaaN| oM ApaNe Taima pai paragaTa hoyA kareM / udai maiM AyA kareM / karamAM kI duAI baida dhorai nA hotii| he gottama! naMdana maniyAra bemArI te chUTyA konyAM / Aggai suNo- naMdana maniyAra ghaNA-e nAumeda ho gayA / Akkhara maiM usane eka bemArI khatama karaNa khAttara bhArI inAma ara pIze deNa kI DUMDI piTavAI, para vA bhI bekAra gii| usakA kisse bhI tariyAM ilAja nA hoyA / usakI umeda TUTa gii| maraNa kA Taima najadIka AtA rahUyA / usakA jI usakI baNavAI hoI baur3I maiM lAgyA raiyA / dharama-dhyAna usakA chUTa gayA / Taima AyA, ara o mara gyaa| ... o naMdana maniyAra seTa mareM pAchai ApaNI baur3I maiM mIMDaka ke rUpa maiM paidA ho yA / baur3I pai Ande-jAnde, nahAnde, arAma karaNa Ale, bemAriyAM tai chUTTaNa Ale, sAre loga dAna lette, alaMkAra lette ara sadAbarata kI roTI khAnde hoe loga naMdana maniyAra kI dina-rAta baDAI kara-kara ke chikyA nA karate / mIMDaka baur3I maiM rahdai thaa| o bAra-bAra naMdana maniyAra kA nAM suNadA rayA, suNadA rahyA / o bhittara-e bhittara soccaNa lAgyA, 'yo naMdana maniyAra kuNa thA? yo nAma tai IsA lAggai sai jANuM suNa rAkhyA ho!' dana-rAta usake kAnnAM maiM par3atI hoI bAta eka dana usake damAga maiM A gii| usa ke ApaNA pAchalA janama yAda A gyaa| o samajha gyA, aka parabhU ke darasana/3
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ hariyANavI jaina kathAyeM / 4 chinaia STREWARK IC Welc
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ meM-e seTa naMdana maNihAra thA / yA baur3I manneM baNavAI thii| mannaM ApaNe lie hoe barata tor3a die the| baur3I maiM merA moha maraNa tAIM bhI kama nahIM - hoyA thA / usa moha kA phala mannai milyA / mareM pAcchai manneM ADai baur3I meM mIMDaka baNa ke paidA hoNA paDyA / _mIMDaka ke rUpa meM paidA hoNa Ale naMdana maniyAra nai ApaNA pAchalA janama ApaNI AMkhyAM ke sAmI hAtha kI lakIrAM kI tariyAM kattI sApha dIkkhaNa lAgyA / " "mIMDaka baNe naMdana maniyAra kA phera ke hoyA bhaMte (bhagavAna)! maiM nyUM ora jANanA cAhUM sUM / " bhagavAna nai Aggai batAI "mIMDaka baur3I maiM-e rahatA rayA / eka bara kaI sAla pAchai ,rAjagIra maiM dubArai merA ANA hoyA / samosaraNa racyA gyaa| sareNika phera darasana karaNa Avai thaa| o baur3I pai ThaharyA / duniyA bAra-bAra merI bhagatI tai baDAI karaNa lAga rahI thii| mIMDaka naiM suNI tai usake jI maiM mere samosaraNa maiM A kai, darasana karaNa kI bhAvanA baNa gii| o mere darasana karaNa nai cAla paDyA / para karamAM ke lekha tai kucha ora-e the / ApaNe choTe se sarIra tai, phudaka-phudaka ke cAlatI hANAM o eka ghor3e ke pAM talai A gyA / o ragaDyA gayA / sarIra se khUna cAla paDyA / o ApaNe ghAyala sarIra nai le ke, rAha maiM tai eka kAnnI haTa liyA / sarIra maiM bedanA lAga rahI thii| usa Taima usake mana maiM tIrthaMkara ke darasana karaNa ke bhAva the / jAeM tai usakA mana pAchale janama maiM lie hoe parabhU ke darasana/5
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ baratAM meM jama gyA / usanaiM ApaNA sarIra choDatI hANAM merI baMdanA krii| namokkAra maMtara paDhyA, ara sarIra choDa diyA / " "bhaMte! phera ke hoyA? yo batANa kI bhI kirapA karo / " "he gottama! mIMDaka devaloka maiM deva baNa gyaa| deva baNa ke bhI mIMDaka | ke janama maiM kare hoe punna tai usakA dhyAna dharama maiM lAgyA rahyA / jAeM tai yo tIrthaMkara kI baMdanA karaNa khAttara vaikrIya sarIra (eka sarIra tai kaI rupa baNAna kI bidyA) dhAraNa kara ke Ar3e AyA thA / vaikrIya sarIra jiba gaiba hovai sai tai usakA koe kAnuna konyAM hoMdA / o asamAna meM cimakI hoI bijalI kI tariyAM gaiba ho jyA sai / " ____ "bhagavAna! yA sAccI kahANI suNa kai Aja maiM hairAna sUM / isa kathA tai mannaiM berA pATyA aka kisse bhI AdamI maiM yA cIja maiM moha kA ke natIjjA ho sai!" "gottama! lie hoe barata tor3aNa tai saradhA bhI jhUTThI ho jyA sai / " | "bhagavAna! Apa nai jo bAta batAI, usa pai merI pUrI saradhA sai / " nyU | kaha kai gottama bhagavAna ke caraNAM maiM jhuka ge / hariyANavI jaina kathAyeM/6
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ y'aar aphaa sntu "mAM .... tU kyUM rovai sai?" choTTe-se bAlaka kapila naiM ApaNI mAM kI AMkkhAM maiM AMssU dekhe tai bUjjhyA / "hAM beTTA .... ke karUM ? bAta IsI-e sai / o dekha, nae purohUta kA jalUsa likar3ana lAga rayA sai| koe Taima thA jiba mhArAja jitasatarU mhArA ghaNA-e khyAla rAkhyA karate, para jiba tai tere bAbbU gae, mhAre kAnnI lakhANA bhI bhUla ge / " mAM nai khii| "Iba mere bAbbU kita gae ?" bAlaka naiM phira bUjjhyA / mAM naiM dhottI te ApaNI AMkha pUMjhI / bollI, "beTTA ..... ke batAUM tannai? tere bAbbU rAjjA ke purohta the / rAjjA koe kAma una tai bUjjhe binA kar2yA-e nA karai thA / parajA maiM unakA pUrA-e mAna thA / unake mareM pAchai tai mhArA saba kimai khU gyaa| jai Aja tere bAbbU hoMde tai yo jalUsa unakA hoMdA | unake binA hama kitaNe garIba ho ge... " bAlaka pai mAM kA dukha baradAsa konyAM hoyA / bolyA, "mAM ! ke maiM bhI par3ha-likha ke ApaNe bAbbU kI padavI hAssala kara sakU sUM?" "kara kyUM nA sakadA, jai tU maihanata tai paDDhegA tai rAjapurohata baNa sakai sai / " mAM naiM khii| "mAM! Iba tU roNA choDa de / maiM paDha-likha kai rAjapurohata baNUMgA / " beTe naiM mAM kI AMkha pUMjhate hoe khii| AnaMda kA khujjAnA/7
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 kucha dana bIta ge / bAlaka kapila paDUDhaNa kI jida karaNa lAgyA / mAM ne soccI, 'isa nagarI maiM mere beTe tai jalaNa Ale ghaNe-e saiN| loggAM nai mere beTTe ke jI kI bAta simajha lI tai ve usane paDUDhaNa-e nA deM / ulaTA-sIdhA bhakA deNge| usake paDUDhaNa- likkhaNa kA eMtajAma tai sarAvastI maiM kara deNA chie| or3e ke acArya indara datta isake bAbbU ke Acche DhabbI saiM / unakI dekha-rekha maiM chorA AcchI tariyAM par3ha-likha sakai sai|' nyUM soca kai eka dana mAM nai kapila sarAvastI bheja diyA / or3ai chorA acArya jI tai milA / acArya jI naiM bAlaka kI paDhAI kI jummedArI ApaNe sira le lI / usake raihUNa kA eMtajAma aur3e ke nagara seTa naiM kara diyA / dhIre-dhIre kapila baDDA ho gayA / hoNI naiM tai kucha aura-e maMjUra thA / nagara seTa kai raihaNa AlI eka dAssI tai kapila kI mohabata ho gI / ApaNA - AppA kapila pai siMbhalA konyAM / parema kI AMdhI maiM baihUkai usanaiM paDhaNA-likhanA chor3a diyaa| acArya indara datta naiM o ghaNA-e simajhAyA / dhamakAyA- dhamakUyA bhI para kapila kai nA lAggI eka bhii| o tai parema maiM baulA ho rUhUyA thA / eka bara nagarI maiM banaDyAM kA baDDA e tyuhAra mannai thA / juAna chorI-chore saja-dhaja ke or3e jANa lAga re the| dAssI naiM bhI kapila tai bar3hiyA kapar3e-latte ara gahaNe maaNge| miTThA-sA ulAhanA deMdI hoI bollI, "Iba tannai merA pallA pakaDUyA sai tai mere jI kI bAta bhI tai tUhe pUrI karaigA / Iba tannai choDa kai maiM kisake gharAM jAM / ora kisa tai kahUM ApaNe jI kI bAta?" kapila soca meM par3a gyaa| o Iba kita jAvai, ke karai, kisate kahUvai hariyANavI jaina kathAyeM /8
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ ara ke kadai? o Appai-e orAM ke rahdai thaa| usakI soca dekha ke dAssI nai salAha dI aka "tU bAhmaNa kA sai / Ar3e kA rAjjA roja tar3akai-tar3aka do mAsse sonnA dAna kar2yA karai / jo bAhmaNa saba tai pahalAM jA ke asIravAda de ussai tai o sonnA diyA karai sai / tU taulA-sA rAjjA tai asIravAda deNa pahauMca jaie, sonnA tere hAtha lAga jyaagaa| Iba hAla tai maiM ussai tai gujArA kara lyUMgI / " yA rAya kapila ke kattI a~ca gI / sArI rAta o yAhe socadA rayA / rAta ke tIsare paihara UThyA ara sonnA leNa khAttara cAla paDyA / aMdhere maiM eka AdamI naiM jAMdA dekha ke paharedAra cillAe, "rai kuNa sai ....... kuNa sai! jo itaNI rAta nai bhI hAMDai sai / lAggai hai- koe cora sai| pakar3o . .... pakar3a lyo ....." kapila cANacaka hoe sora tai Dara gyA / bolyA, "maiM cora konyAM / maiM | to bAhmaNa kA chorA sUM / bhiksA leNa khAttara rAjjA kai jAM thA / " paharedArAM naiM soccI-aka, pakaDyA gayA tai bhAnne milAvai sai| unanaiM o pAkar3a ke kaida maiM DhUMsa diyA / ApaNe Apa naiM corAM, DAkuAM ara badamAssAM ke bIca maiM dekha ke kapila naiM ApaNe Upara ghaNI-e sarama aaii| usaneM haTa-haTa ke mAM yAda ANa lAggI / soccaNa lAgyA,-jiba loggAM tai usanai berA pATaigA, aka usakA chorA kaidakhAnne maiM sai tai usapai ke bittaigI? bhittara ai bhittara usane ApaNe Apa tai napharata-sI hoNa lAggI / tar3akA hoyaa| rAjjA parasenajita siMghAsana pai baiThe the| mujirama pesa hoNa lAgge / kapila kA bhI naMbara AyA / sarama ke mAre usakI AMkha AnaMda kA khujAnA/9
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharatI maiM gaDDana naiM ho rahI thii| rAjjA naiM o dekhyA tai soccI, yo tai UMcce ghara kA chorA lAggai sai / para, berA na kyUM yo pakaDyA gyaa| nyUM lAggai sai jANuM galatI tai yo pAkar3a liyA ho / usaneM bUjjhyA , "rai kuNa sai tU? rAta naiM ke karai thA?" ___"mhArAja! maiM bAhmaNa kA sUM / mannai suNI thI, Apa sonnA dAna kar2yA kro| ussai khAttara maiM rAta nai likaDyA thaa| Apake paharedArAM nai maiM cora simajha ke pAkar3a liyA / " kapila naiM naramAI tai juAba diyaa| rAjjA naiM phera bUjjhI, "sAccI batA, tU kuNa sai? sAccI bollaigA tai chUTa bhI sakai sai| jhUTha bollaigA tai karar3I sajA millaigii|" kapila bolyA,"mhArAja / U tai maiM cora konyAM para cora sUM bhii|" "ke matalaba? nyUM kUkkara?" rAjA nai phera bUjjhI / "mhArAja! maiM suragIya rAjapurohUta kassapa kA chorA sUM / ADai paDUDhaNa AyA thaa| para Iba mannai paDhaNA choDa diyA / mannai ApaNI mAM ara nagara seTa tai agyA lIe binA usakI dAssI tai byAha kara liyaa| yA corI sai| isa nAtte maiM cora hoyA / ara manneM kisse kI koe cIja nahIM ThAI, isa nAtte maiM cora konyAM hoyA / maiM jo kucha kahUM tUM o rAI-rattI sAca sai / " rAjjA ke kapila kI bAttAM kA yakIna A gyaa| o bolyA, "kapila! mAMga le jo kucha mAMgaNA ho| jo tU mAMgegA, maiM tannai o he yUMgA / yo merA bacana sai / " bAhmaNa kA soccaNa lAgyA- rAjjA tai ke mAMgUM? jo mAMgUMgA o he rAjjA jarUra degA / yo bacana se rAjjA kA / kapila naiM hisAba lANA sarU kar2yA hariyANavI jaina kathAyeM/10
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ PO BATT OOON 111 AXO UNICEULUU Mig gut/11
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ do mAsse sonnA tai thor3A rhegaa| do tole mAMgUM / yo bhI thor3A par3egA, jibbai-e usake damAga meM aaii| phera te do sera sonnA mAMgaNA cahie,jukara ghaNe dana tAI ThATa tai gujArA cAlleM jA / eka dana tai yo bhI khatama ho jyAgA, jAeM tai do maNa sonnA mAMgaNA ThIka rhegaa| ____ kapila nyU e socceM gayA / Akkhara maiM o isa natIjje pai pahoMcyA , mannai rAjjA tai pUrA-e rAja mAMga leNA cahie / rAjjA Aggai o ApaNI bAta kahNa AlA-e thA, aka usake damAga meM bIjalI-sI cimakI! eka naI bAta usake jI maiM AI-kapila tannai dhikkAra sai! tU itaNA gira gyA, jo rAjjA tannaiM inAma deNA cAhUvai sai, tU ussai naiM barabAda karaNa kI soccaNa lAga yA sai| dhikkAra sai mannai, ara dhikkAra se mere jI kI tirisnA phera maiM ke mAMgU? kapila soca meM DUba gyA / usake mUM pai eka raMga AMdA | ara calyA jaaNdaa| dUsarA raMga AMdA phera tIsarA / cANacaka khusI tai usakA mUM khila gyA / unnai soccI-umeda ara tirisnA tai akAsa kI tariyAM anaMta saiM / inakA kittai bhI aMta konyAM / mAMgaNa tai kade jholI konyAM bhrtii| AdamI kI tai AtamA maiM e saba kime sai| kapila cupa rahayA / rAjA ne TokyA, "jo cahie o mAMga le / bolabAlA kyUM khaDyA sai?" phera kapila kaNa lAgyA- "mhArAja ! jo manne cahie thA, Aja o mila gyA / mannaiM ApaNA AppA Ar3e A kai pichANa liyA / manneM kade bhI jo nA sapar3e, AnaMda kA IsA khujjAnA mila gayA / o khujjAnA sai hariyANavI jaina kathAyeM/12
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Atama-gyAna kA / saMsArika dhana le kai Iba maiM ke karUMgA?" nyUM kaha ke kapila naiM ussai Taima ApaNe hAtthAM te ApaNe bAlA kA loca kara liyA / saba kime choDa diyA / munI-dharama kI diksA le lii| kaI barasAM tAMIM, karar3A tapa kar2yA / ApaNI AtamA suddha baNA lI ara hamessA khAttara, tirisnA ara moha ke kaidakhAnne tai chUTa gyaa| usanai kevala gyAna ho gyA, ara Akkhara maiM mukatI maiM gyaa| AnaMda kA khujjAnA/13
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ hyAllu rAjjA bhota parANI bAta sai | puNDarIkaNI nAM kI eka nagarI thI / or3e ke rAjjA the- dharamaratha / ve nyAM karaNa Ale, dayA karaNa Ale ara bahAdara rAjjA the / rAjjA ke do chore the| eka kA nAM thA- megharatha, dUsare kA thAdRr3haratha / donnU chorAM maiM bApa ke guNa the| eka dana rAjjA naiM bhare darabAra meM ghosaNA karI- Iba maiM bUDDhA ho liyA / rAja-kAja tai Iba maiM chUTaNA cAhUM sUM / nyUM socUM sUM aka, bace hoe Taima meM dharama-karama karaNa kI kosisa karUM / saMjama (sinnyAsa) kI rAhI cAllUM / donnUM rAjakamAra lAyaka saiM / thama jisanai kaho, usse nai rAjjA baNA deN|" rAjjA kI bAta suNa ke darabArI rAjjI ho ge| sAre kaTTe bolle, "mhArAja ! dhanna sai ApanaiM / Acche rAjjA kI yA he pichANa hoyA karai / ApaNe bAlakAM naiM kAbbala baNA de ara bacI hoI jindagI dharama-karama maiM bitAvai / donnUM-e rAjakuMvAra tArIpha ke lAyaka saiM / gaddI deNa kI bAta AI te gaddI kA pahalA haka tai baDDe rAjakuMvAra kA e hoyA karai sai / yA he rIta sai / Aggai jIsI thArI marajI / " "thamanaiM solA Anne ThIka rAya dI sai | Iba gaddI pai merI jaMgA megharatha maiM e baiThaNA chie|" rAjjA naiM megharatha tAhI rAjjA baNA diyA / parajA megharatha barage lAyaka nyAM karaNa Ale ara mana ke mutAbaka rAjjA naiM pA kai nihAla ho gI / hariyANavI jaina kathAyeM/14
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ megharatha dana-rAta parajA kI bhalAI soccaNa maiM lAgyA rahaMdA / usakA jI ghaNA narama thaa| rAjakAja maiM o lAgyA raihtA para phera bhI barata-burata, posA ara nitta / nema pAlaNa meM pAchai konyAM rahyA krtaa| parajA usakI tArIpha maiM kahyA karatI- "yo kIsA rAjjA sai ! sAre ThATha-bATa saiM phera bhI sAdhuAM baragA sAddA ara sarala jIvana bitAvai sai / " eka bara kI bAta sai| rAjjA megharatha darabAra meM baiThe kise bAta pai soca-bicAra kareM the| cANacaka unakI godI maiM eka kabUttara A paDyA / kabUttara naiM bebasI tai rAjjA kAnnI dekhyA / rAjjA naiM soccI aka kabUttara meM ApaNI jAna kA Dara sai / bacatA hoyA mere dhorai AyA sai / mannai cahie meM isanaiM bacAUM, abhaidAna yUM / rAjjA naiM usatai pyAra kA / __kabUttara naiM jiba dekha liyA aka ADai koe khatarA nAM sai tai o mANasAM kI DhAla bolyA, "mere pAcchai eka khataranAka bAja lAga rayA sai / o mannai mAra ke khANA cAvai sai / mere barage kamajora parANI meM bacAo / merI rikzA kro|" rAjjA bolyA- maiM tannai saraNa yUM sUM / tauM bekhaTakai ho kai ho / jibbai-e rAjjA naiM dekhyA- eka bAja ur3adA hoyA AyA ara syAmmI bhIMta pai baiTha gyA / bAja naiM kahI, "merA sikAra chor3a dyo / maiM kaI dinAM te bhUkkhA sUM / maiM inna~ khANA cAhUM sUM / " rAjjA naiM syAMtI tai juAba diyA, "ApaNA peTa bharaNa khAttara kisse kamajora parANI kI jAna leNA tai pApa sai| tamanaiM hamessAM pApa te dUra raiNA chie| UM bhI yo kabUttara merI saraNa maiM AyA sai / maiM tai isa saraNa maiM Ae hoe naiM bcaauuNgaa| yo merA dharama sai|" yAslu rAjjA/15
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAja naiM juAba diyA, "rAjjA ! mannai thArI baDDI - 2 bAttAM tai ke leNA sai ? mannaiM tai bhUkha lAga rahI sai| Apa merA khANA mere tai soMpa yo / jai maiM bhUkha tai mara gayA tai isa hatyA kA pApa bhI Apa ke e lAggaigA / "thama ibbai merI rasoI maiM caallo| or3ai tarAM tarAM ke pakavAna baNa rahe saiM, ve khA kai ApaNI bhUkha miTA liyo / " bAja naiM kahI, "maiM te mAMsa khANa AlA jIva suuN| thArI gellAM or3e jA kai ke karUMgA ? mannaiM te kabUttara ulaTA de yo| isaneM khA kai e maiM ApaNI bhUkha miTAUMgA / " rAjjA naiM soccI- maiM tai bar3e dharama saMkaTa maiM pha~sa gyaa| kabUttara naiM nA bacAUM tai yo bicArA jAna tai jyaagaa| kabUttara naiM nA choDDUM tai bAja bhUkkhA mara jyAgA / " mAr3I vAra ve soca bicAra karade rahe / phera ve bhittara-e-bhittara hAMse / una naiM bAja tai kahIM, "thama kabUttara kI jaMgA merA mAMsa le lyo / " jibbai e rAjjA naiM sevakAM ke hAtha eka tarAjjU maMgAI / una naiM eka palar3e maiM kabUttara biThAyA ara dUsare palar3e maiM cakkU te ApaNI dehI kA mAMsa kATa-kATa kai dharaNa lAgge / para yo ke ? rAjjA naiM ApaNe sarIra kA AdhA mAMsa kAr3ha ke pAlar3e pai dhara diyaa| phera bhI kabUttara AlA palar3A e bhArI rahUyA / rAjjA megharatha kI dehI jANuM lahU maiM nhAI hoI baiTThI thii| tAkkata ghaTatI jA thii| phera bhI una naiM dhIraja nA choDyA | Akkhara maiM rAjjA himmata karakai palar3e kAnnIM ge| ara ve ApaNe Apa pAlar3e maiM jA ke baiTha ge / bhittara-e-bhittara unanaiM saMtosa thA aka unakA sarIra eka kabUttara kI jAna bacANa maiM kAma ANa lAga rahUyA sai / hariyANavI jaina kathAyeM / 16
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ NOSIN NURONOUN 110 DOW Leses kN maaNgl enerererer 22LELO S ordeoner Trelles mood 390000 be NEX 54168 Tott/17
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ darabAra ke loga yo sIna dekha ke hAhAkAra karaNa lAgge / saba maiM mila ke rAjjA Aggai hAtha jor3e aka yo kAma matanyA karo / sabane kahI"mhArAja! yo bAja duSTa sai / hama isanaiM ibbai e mAra ke bhajA deMge ...... para Apa ApaNe Apa naiM kurabAna mata nyA kro| rAjjA ApaNI bAta tai kattI e nA Digge / una naiM ApaNe maraNa kA Dara nA thaa| ve tai bhittara -e-bhittara rAjjI the, aka ApaNI kurabAnI kara ke ve eka parANI kI jAna bacAvai saiN| cANacaka oDai eka devatA paragaTa hoyaa| o rAjjA tai mAphI mAMgaNa lAgyA / palaka jhapakateM e sArA sIna badala gayA / rAjjA naiM ara sAre darabAriyAM naiM dekhyA, oDai nA tai kabUttara se ara nA bAja / phera rAjjA naiM ApaNA sarIra dekhyA tai berA nA kyUkara unakA sarIra bhI pahalAM baragA ho gayA thA / devatA naiM jhukate hoe kahI- 'mhArAja ! maiM devAM kI sabhA meM baiThyA thA / mhAre rAjjA iMdara naiM Apake dayA-bhAva kI ghaNI e tArIpha karI thii| nyUM kahI aka sArI dharatI pai megharatha baragA dayA karaNa AlA ora koe rAjjA konyAM / mannaiM yakIna-e nA aayaa| maiM thArA hiMtAna leNa khAtara cAla paDyA / bAja kA rUpa dhara kai, maiM Ar3e AyA thaa| o kabUttara bhI merI mAyA thii| man- thArA hiMtAna liyaa| hiMtAna maiM Apa kattI khare likar3e / sAceM-e Apa jIssA dayA karaNa AlA isa duniyA meM dUsarA konyAM / nyUM kahU kai o bhI gaiba ho gyaa| isa bAta se rAjjA kI bar3AI cArUM kAnnI dUra-dUra tAIM hoNa lAggI / ___bAda maiM rAjjA megharatha jaina dharama ke solahameM tIrathaMkara bhagavAn zAMtinAtha bnne| 00 hariyANavI jaina kathAyeM/18
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ anAtha kUNa sai parANe jamAnne kI bAta sai| magadha desa kA rAjjA thA-sareNika / dUra-dUra tAIM o ghaNA mashUra thaa| cArUM kAnnI usakI jai-jaikAra hoyA krtii| usakai ghamaNDa ho gayA thaa| unnai bANa par3a gI, aka ApaNe Aggai kisse kI bAta konyAM suNanI / usa rAjjA nai hAMDaNa maiM suAda AyA krtaa| eka bara sareNika hAMDatA-hAMDatA eka bAga maiM pahauMca gayA / bAga ghaNA sutharA ara har2yA-bhar2yA thaa| rAjjA oDai mAr3I vAra Thaira kai, arAma karaNA cAhavai thaa| cANacaka bAga ke eka kUNe tai mahaka AI, ara rAjjA naiM khIMca ke legii| o mahaka kAnhIM cAllaNa lAgyA / mAr3I dUra jA kai naiM uttI dIkhyA-aka eka sAdhU AMkha mIca kai dhyAna karaNa lAga rayA sai / usakI umara pUrI TheTha juAnI kI thii| usakai mUM teM dharama kA teja cimakai thaa| Ise bhole, nIDara ara cimakate hoe mUM Ale sAdhU naiM dekha ke, rAjjA pai ghaNA-e asara hoyA / o usake dhorai Digara gyA, ara oDai-e baiTha gyaa| _mAr3A-hA Taima bItyA / juvAna sAdhU nai ApaNI mITThI hAMsI tai rAjjA kA dila jIta liyA / rAjjA naiM bUjjhI, "munI jI..... thArI umara tai sAdhuAM baragI karar3I jyaMdagI bitANa ke lAyaka konyAM / phera thama naiM isa bharI juvAnI maiM sAdhU baNana kI kyAM khAtara soccI?" sAdhU bolyA, "rAjjA.... maiM ke karatA / maiM anAtha thA ara merA isa duniyA maiM koe bhI konyAM thA / sAdhU baNana ke alAvA ora maiM kara bhI ke sakU thA?" anAtha kUNa sai/19
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ sareNika naiM sAdhU kA juAba jaMcyA konyAM / bhittara-e-bhittara darada bhI hoyaa| soccaNa lAgyA-maiM te ApaNe Apa naiM ghaNA he baDDA rAjjA jANUM thaa| mere rAja meM Ise-Ise mANasa lAcAra ho ke, sAdhU baNe saiM / dhikkAra sai mannai ara mere rAja-pATa naiM / sareNika nai kahI-"munI jI! maiM thArA nAtha baNUM sUM / maiM thamaneM lAcAra konyAM raihaNa yUM / thama yo sAdhU kA bANA choDa dyo, ara merI gellAM mahalAM maiM cAllo / maiM thama naiM mAllA-mAla kara yUMgA / " sAdhU naiM juAba diyA, "jo Appai anAtha hovai, o dUsarAM kA nAtha kyUkara ho sakai sai?" yA bAta suNa kai rAjjA kai pataMge lar3age / bolyA, "Iba tAIM tannai maiM| pichANA konyAM / maiM sArI duniyA maiM mashUra rAjjA sareNika sUM / " ___"maiM thama naiM AcchI tariyAM jANUM sUM / IsI bAta konyAM aka maiM thama nai gaulatA konyAM / " sAdhU naiM khii| rAjjA naiM bUjjhyA , aka "jANai sai tai phera meM anAtha kyUkara lA liyA? maiM te ApaNI parajA kA nAtha sUM ara katI loha-lATa | koe halA nahIM sakadA merI gaddI naiM / " | rai rAjjA! jisa gaddI ke ghamaNDa meM tU caur3A ho rahyA sai vA maraNa ke dukha naiM dUra kara sakai sai? terI dhana-dolata tannai buDhApe tai bacA sakai sai? terA kuNabA ara terI parajA tanneM bemAra hoNa tai bacA sakai sai?" sAdhU nai bUjjhyA / ' rAjjA dhorai isa bAta kA koe juAba nA thaa| o bola-bAllA baiThyA rayA / hariyANavI jaina kathAyeM /20
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ kh bn [URL 1 AM mlyh rh (m - m skh Realno w y z mhm Vestardian 3ata Fe 8/21 AWN
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ "koe Taima thA, jiba maiM bhI saMsAra kI cimaka maiM baulA ho rahUyA thaa| merai bhI dhana dolata thI, nokara-cAkkara the, kise bhI cIja kI kamI nA thI para eka dana.... sAdhU nai bAta Addhama choDa dI / " "" pUrI bAta batAo jii|" rAjjA nai benatI karI / "eka dana merI AMkhyAM maiM takalIpha ho gI / dUra-dUra tai baida balAe / rapiyA - pIsA ghaNA-e laayaa| mere mAM-bApa, bhAI- bAhUNa, riste-nAtte merI takalIpha tai dukhI the para koe mannaiM ThIka nahIM kara sake / mannai maisUsa karUyA, aka maiM anAtha sUM merI takalIpha to kisse ke bhI basa kI konyAM thI / mannai nyU lAgyA, aka isa darada naiM koe ora ThIka konyAM kara sakadA / UsI hAlata maiM, maiM katI anAtha baragA thaa| mere ghara ke bhI anAtha the| mere jI maiM AI- eka yo sarIra tai khatama hoNA sai| saba kucha sai tai basa AtamA-e sai / mannai sarIra kA dhyAna choDa kai nai, AtamA kA dhyAna karaNA cahie / nyUM- e soccaNa lAga rahUyA thA aka mannaiM nIMda A gii| maiM tar3akeM uTyA / merI AMkhyAM kI bemArI ThIka ho gI thii| phera maiM AtamA kI saccAI TohUNa khAtara ghara tai likar3a AyA / ara sAdhU baNa gyA / Iba mannaiM saccAI kA berA kAr3ha liyA sai / AtamA-e nAtha sai| oe sAccA sAthI sai| dhana-daulata ara mashUrI kade kisse ke bhI sAcce hamadarada konyAM hoe| jai merI bAtAM tai thama naiM takalIpha hoI ho tai mannai chimA kariyo / " nyUM kaha ke sAdhU cuppa ho ge / rAjjA sareNika kA sArA nasA jhar3a liyA thaa| o hAtha jor3a kai bolyA, "Aja tai maiM ApaNe-Apa naiM ghaNI kisamata AlA jANUM sUM / thama naiM merI AMkha khola dI ?" nyU kaha ke rAjjA sAdhU ke pAyAM maiM par3a gayA / sAdhU tai gyAna le ke sareNika ulaTA aayaa| usa dana tai o dharama naiM mAnnaNa AlA ara dayA karaNa AlA baNa gyA / gyAna deNa Ale usa sAdhU kA nAM anAthI muni thA / hariyANavI jaina kathAyeM / 22
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ chimA kI mUrata rAjagIra maiM eka mAlI rahyA karadA / usakA nAM arajana thaa| nagarI tai bAhara usakA eka sutharA-sA bAga thA / usameM bhAMta-bhAMta ke ghaNe-e phUla khilyA karade | mAlI una phUlAM nai bajAra maiM beca ke ApaNA gujArA karyA krtaa| bAga maiM eka devatai kA maMdara bhI thA / mAlI nitta nema usakI pUjjA kar2yA karatA / devatai kA nAM thA- mudgarapANI / usake hAtha meM hara Taima modagara raDyA krtaa| jAeM tai usakA nAM mudgarapANI pAka gyA thA / sarU tai e mAlI usa nai ApaNA dAddAlAhI deva mAnyA karadA, ara pUjyA karatA / eka bara kI bAta sai / chai dusaTa AdamI usake bAga maiM bdd'ge| mAlI ApaNI gharaAlI gellAM phUla kaTTe karai thaa| mAlI kI gharaAlI kA rUpa dekha kai duSTAM ke jI maiM pApa A gyaa| unakA jI kar2yA, aka isakI ghara AlI naiM kitai le cAllaiM / ___mAr3I vAra pAchai mAlI devatai kI pUjjA karaNa khAttara maMdara maiM gayA / duSTAM nai o oDai-e pAkar3a liyA, ara jevar3I gelyAM jUr3a diyaa| phera usakI ghara AlI te mUMDA byohAra karaNa lAga ge / nyUM dekhakai mAlI kA khUna ubAlA khA gyA / usanaiM jevar3I tai chUTTaNa kI ghaNI-e kosisa karI para o chUTa nA sakyA / jiba mAlI kI koe pAra nA basAI to usanai devatA yAda kar2yA / bhittara-e-bhittara kahI, aka, "terI AMkkhAM Aggai merI ghara AlI gelA dusaTa chimA kI mUrata/23
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ yo mUMDA byauhAra karaNa lAga rahe saiM, ara tU bolabAlA lakhAvai sai? kai sAla tai maiM tanneM pUjjaNa lAga yA sUM / phera bhI tU merI ghara AlI kA pAMDA ina dusaTAM tai nahIM chuTavA sakadA / tere devatA hoNa kA, ara kaI barasa tai tannai pUjjaNa kA, manneM ke phaidA hoyA? jai tere bhittara saktI sai tai tU man. sakatI de jisa" maiM ApaNI ghara AlI naiM bacyA sakU~, ara ina duSTAM nai inakI karaNI kA suAda cakhA yUM / " nyU kahate-e o devatA mAlI ke sarIra maiM bar3a gyaa| bar3ateM-e usake sarIra maiM betadAda tAkata A gI / aMgar3AI leMde-e jevar3I TUTa gii| mAlI chUTa gayA / gusse maiM bhara ke usanaiM ,de modgara ara de modgara, ve chaiUM dusaTa ara ApaNI ghara AlI mAra gare / gussA itaNA ThADDA thA aka mAlI hamessAM khAttara baihaka gyA / usake sAmI jo koe AttA ussai naiM o mAra deMdA / Iba yo usakA roja kA-e kAma hogyA / usanaiM kasama khA lI-Ae dana maiM chaha maradAM naiM ara eka lugAI naiM jarUra maaruuNgaa| sArI nagara maiM rohA-rATa mAca gyA / rAjjA naiM cintA hoI / rAjjA sareNika naiM ApaNe karamacAriyAM te yA simasyA hala karaNa kI kahI,para koe bhI kAmayAba konyAM hoyA / phera yo phaisalA hoyA-nagara ke kuAr3a dana-rAta baMda rAkkho, jisa" arajana mAlI naiM nagarI maiM bar3aNa kA e mokkA nA millai / rAjjA ke hukama teM nagara ke kuAr3a mAra die / ara nyU karade- karade chaha mahIne bIta ge / karama kara ke, eka dana bhagavAna mahAvIra oDai padhAra ge| nagara ke bAhara ve bAga maiM Thaira ge| o bAga rAjjA kA thA / nagarI ke loggAM naiM berA pATyA to sabaneM baMdanA karaNa kI soccI para arajana mAlI ke bhai tai kisse kI bhI nagarI ke bAhara jANa kI himmata konyAM pdd'ii| sabaneM gharAM hariyANavI jaina kathAyeM/24
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ CARATUI Vicet 50 o malmal f/25
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ baiTThe-baiThe, bhittara-e-bhittara bhagavAna mahAvIra Aggai hAtha jor3a lie| usa nagarI maiM bhagavAna kA eka bhagata rahUyA karadA / usakA nAM thAsudarasana / usane mAM-bApa tai kahI, "maiM bhagavAna mahAvIra ke darasana karaNa jAUM sUM / mannaiM AgyA dUyo / " nyUM suNa kai mAM-bApa naiM usatai arajana mAlI ke khataranAka kAranAmme batAe, ara usa te gharAM-e baiTai raihUNa kI rai dI / sudarasana naiM kahI, "bhagavAna mahAvIra padhAreM ara maiM unake darasana nA kara kaiM, gharAM-e paDyA rahUM, yA mere basa kI bAta konyAM / cAhe mannaiM maraNA par3ai para maiM bhagavAna ke darasana karaNa jarUra jAMgA / " nyUM kahU kai o bAga kAnnIM cAla paDyA / arajana mAlI naiM sudarasana AtA dIkhyA / usanai modgarA taNA liyA / soccA- ghaNe dana pAche yo sikAra hAtha AyA sai / o Aggai cAlyA / sudarasana naiM arajana AMdA dIkhyA / o simajha gyA, Iba musIbata ANa AlI sai| isa Taima bhagavAna kA sumaraNa karaNA cahie / phera sudarasana jamIna pai palothI lA kai baiTha gayA / usaneM or3e tai- e bhagavAna mahAvIra kI baMdanA karI/ara bhittara-e-bhittara namokkAra maMtara paDUDhaNa lAgyA / usake bhittara pahAr3a baragI zAntI thI / gusse maiM bhara ke hAtha maiM modgara taNAeM arajana taulA - sA or3e-e pahoMca liyA / usane sudarasana pai modgara khaica ke mAraNa kI kosisa karI, para dekkho tAjjaba kI bAta.... arajana kA hAtha havA maiM-e thama gyaa| pahalyAM taiM nyUM kade nA hoI thI / usaneM ApaNI pUrI tAkkata ajamA lI para sudarasana kai modgara lAgyA konyAM / Akkhara maiM arajana mAlI ke sarIra maiM jo devatA bar3a rahUyA thA, usakI tAkkata dharama kI mUrata baNe hoe sudarasana ke Aggai hINI hariyANavI jaina kathAyeM / 26
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ par3agI / devatA arajana mAlI naiM choDa ke cAlyA gayA / mAlI behosa ho ke Dhe paDyA / sudarasana nai dhyAna kholyaa|jmiin pai paDyA hoyA arajana ThAyA / arajana naiM jiba hoMsa AI te ApaNI AMkkhAM Aggai sudarasana ke rUpa meM dharama-e khaDyA dIkhyA / usaneM sudarasana tai bUjhI, "thama kuNa so? kita raho so?" sudarasana naiM juAba dIyA, "maiM eka jaina sarAvaka sUM / rAjagIra maiM rayA karUM sUM / Iba bhagavAna mahAvIra ke darasana karaNa jAM sUM / " arajana ke mana maiM khyAla AyA- jina kA bhagata itaNA pahoMcyA hoyA sai, ara usa tai devatA kI tAkkata bhI hAra gI, tai usake garU kitaNe pahoMcce hoe hoNge| humAye maiM bhara ke usanaiM bUjjhyA -"maiM bhI bhagavAna mahAvIra ke darasana kara sakU tUM ke ?" "hAM....hAM! kara kyUM nA sakai! cAla merI gellAM / " sudarasana bolyA, "bhagavAna mahAvIra saba naiM saraNa diyA kareM saiM / ve terA bhI killANa kareMge / " phera arajana naiM le kai sudarasana bhagavAna mahAvIra ke caraNAM maiM gyaa| dUra-dUra ke loggAM naiM yo cimatkAra dekhyaa| sudarasana ke byohAra tai arajana kyUkara badala gyA, sAre yA bAta jANanA cAhvai the| ve bhI sAre-ke-sAre bhagavAna mahAvIra ke caraNAM maiM pahauMca ge| bhagavAna naiM arajana mAlI teM ara oDai kaTThe hoe sAre loggAM teM dharama kI bANI suNAI / bhIr3a-e-bhIr3a "bhagavAna mahAvIra kI.........jai' ke nAre lANa lAggI ara jai-jaikAra tai cArUM disA guMjA dI / Ae hoe loga Apa-ApaNe gharAM naiM cAle gae / arajana naiM bhagavAna tai bujjhyA , "bhaMte! mere chimA kI mUrata/27
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ barage pAppI ara hatyAre kA bhI kade killANa ho sakai se? mannai tai chaha mhInAM maiM hajArAM mANasa ara lugAI mAre saiM / " "hAM! ho kyUM nA sakadA / " parabhU naiM samajhAyA, "dekha arajana, jo bIta gyA usakA pacchAtApa karyA ara Age tU ApaNI agata naiM simbhAla le / ApaNe mana maiM raihUNa Ale kirodha rAksasa naiM haTA kai, usakI jaMgA dharama naiM bhittara basA le / terA killANa jarUra ho jyAgA / " arajana naiM bhagavAna ke caraNAM maiM munI - dIksA le lii| Iba o naramAI, dayA ara ahiMsA kI khAna baNa gyA / chaha mahIne tAIM arajana munI naiM karar3I tipasyA karI / tipasyA ke Taima ghaNe-e mANasAM naiM usa tai bhAMta bhAMta ke dukha dIye para arajana munI ApaNI rAhI te haTe konyAM / ve dharama ara chimA kI mUrata baNa gye / eka dana una naiM kevala gyAna bhI hAssala ho gayA / unakI AtamA saMsAra ke janama-maraNa tai gii| chUTa hariyANavI jaina kathAyeM / 28 fret
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ rohiNiyA cora magadha desa kI rAjadhAnnI rAjagIra maiM roja-roja corI hoyA karatI / kadde kise kai, kadde kise kai / or3e ke loga ghaNe dukhI ho re the| saba tai ghaNe dukhI the-byopArI / byopArI jiba chika kai dukhI ho lie to una naiM eka dana rAjjA sareNika Aggai pukAra karI-"mhArAja! hama tai coriyAM nai khA lie| pahalAM tai IsI corI nA hoyA krtii| cora sArA mAla ThA kai Ise bhAjjai saiM, aka Tohe konyAM pAte / itaNe Uta saiM, aka ApaNA eka bhI nisAna konyAM choDade, kade koe mAr3A-moTTA berA-e kAr3ha le / jai ye corI nyUM-e hotI rahI, to eka dana hama sAre ke sAre maMgatAM kI tariyAM, gAllAM maiM bhIkha mAMgade haaNddeNge|" yA bAta suNakai rAjjA nai tAjjaba hoyaa| bhitara-e-bhittara o socaNa lAgyA- mere darabArI te gAte-gAte konyAM chikate, aka parajA moja le rahI sai| kissai naiM sUI joDa dukha bhI konyAM / koe tai IsA hoMdA jo sAccI batAMdA / ADai tai sAre kueM meM ai bhAMga par3a hI sai| rAjjA naiM byopArI samajhAe / una tai corAM naiM pakar3aNa kI tasallI dI | byopArI cale ge| byopAriyAM ke jAte haiM rAjjA naiM sahara kA kotavAla balANa khAtara, ApaNe eka nokara hAtha hukama bhejyA / hAloM-hAla darabAra meM hAjjara hoNa kA hukama suNa kai kotavAla kI phUMka saraka gI / latte-kapar3e pahara kai naiM o jibbai ai bhAjyA / rAjjA dhorai pahoMcyA / rAjjA naiM usa tai byopAriyAM kI corI bAbata suAla bUjhe / rohiNiyA cora/29
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ kotavAla bolyA, "mhArAja! corI rokaNa khAtara mannaiM to ApaNI or3a tai pUrA-e hAMgA lA liyaa| o cora itaNA Uta ara cAttara sai aka thyAMdA - e konyAM / Iba mere maiM itaNI lyAkata konyAM rahI maiM usa naiM pAkar3a lyUM / merI te yA rai sai aka kise ora jaNe tai merA kAma soMpa yo / Aggai thArI rAjjI sai / " nyU suNa kai rAjjA soccaNa lAgyA / kotavAla te usane ora bAta bhI buujjhii| unnai batAyA aka "lauhakhura kA potA rohiNiyA (rohiNeya) e sai jo yo karama karai sai| ghaNI kosasa kara lI mhArAja para kisse tariyAM bhI o thyAtA konyAM / " rAjjA ApaNe darabAra kAnnIM dekhaNa lAgyA / jANuM bUjhatA ho- sai koe jo usa naiM pAkar3a le / saba kI sikala dekhate-dekhate rAjjA kI najara ApaNe maMtarI abhai kuvAra paiTika gI / o bolyA, "re abhaikuvAMra! mannai ummeda sai, tU usa naiM pakar3aNa maiM kAmayAba ho sakai sai| tU-e ApaNI akala ara husyArI dikhaa| Iba yA terI jummevArI sai aka tU rohiNiya naiM pkdd'e| " abhaikuvAMra rAjjA ke hukama tai cora nai pakar3aNa kI naI-naI tarakIba soccaNa lAgyA / kosasa karaNa lyAgyA / rohiNiyA bhI usa tai ghATya konyA thA / gADDI kI gADDI akala le rahUyA thaa| o maMtarI naiM bhI konyAM dhyAyA / karaNa khAtara likaDyA / or3ai rAkkhe the / ve rohiNiye kai pAchai sAryAM tai AMkha-micAI detA hoyA eka bara rohiNiyA rAjagIra meM corI abhaikuvAMra naiM pahalyAM taiM paharedAra biThyA kai lAga lie, para o tai unakA bhI garU thaa| hariyANavI jaina kathAyeM / 30
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ ww llh Ved Arrow rohiNiyA cora/31
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ o bhAja liyaa| rAjagIra kI gAllAM maiM kai likar3atA hoyA o jaMgala kAnnI bhAjyA jANa lAga rayA thaa| rAha meM bhagavAna mahAvIra kI vANI duniyA baiTThI suNai thii| sUkkhe dhAnnAM pai dharama kA pANI eka sAMsa barasai thA / - rohiNiye nai dUra tai-e bhagavAna dekkhe / cANacaka usa ke eka bIttI hoI parANI bAta yAda A gii| usake dAdA lauhakhura naiM maratI hANAM kahI thI aka "dakhe tU kadde bhI sAdhU-mahAtmAM dhorai satsaMga meM mata nyA jAiye / ara unakI bAta kadde supane meM bhI mata nyA suNa lie / mhArA dAdA-lAhI kAma corI sai ara yeM corI karaNa tai haTAveM saiM / " usakai ora bhI yAda AI- usane dAA Aggai kadde bhI satsaMga nA suNana kA bacana bhara liyA thaa| ye sArI bAta yAda karakai rohiNiye naiM ApaNe kAnnAM maiM AMgalI TraMsa lI ara ApaNA mUM uMghe te phera liyA jita bhagavAna kI bANI hoNa lAga rI thii| paharedAra pAchai lAga rahe the jAeM tai Iba bhI o bhAjyA jA thA / cANacaka usake pAM maiM eka kAMDA cAla gyA / kAMDA IsA cAlyA , usa tai Aggai nA bhAjyA gayA / kAMDA kADhaNa khAttara usanai kAnnAM maiM tai AMgalI kaaddddh'ii| jibbai-e usake kAnnAM maiM bhagavAna mahAvIra kI bANI pdd'gii| usanai suNI- "devAM kI chAMha konyAM pdd'tii| unakI AMkha konyAM jhipktii| unake gale meM par3I mAlA kadde nA murajhAMdI ara unake pAM bhI dharatI pai konyAM par3ate / " rohiNiye naiM kAMDA kADhyA ara bhAjaNa maiM kAmayAba ho gyA / sahara maiM corI konyAM thammI / hoMdI-e rhii| rohiNiye naiM pakar3aNa khAttara maMtarI abhaikuvAMra nai eka naI sakIma baNAI / unnaiM berA pATyA aka rohiNiyA rAjagIra kI saba tai sutharI pessA karaNa AlI, raNDI dhorai jAyA hariyANavI jaina kathAyeM/32
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ IN AMAVAN KWANIOVIEAM AMMADIRALA rohiNiyA cora/33
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ karai sai / oDai abhaikuvAMra naiM ApaNA jAla bichyA diyaa| usa lugAI te sArI bAta samajhA kai cora pakar3AvaNa kI kahI / AdhI rAta naiM rohiNiyA raNDI ke gharAM pahoMcyA / or3e usakI ghaNI* e khAtara hoii| usa tai ghaNI e sarAba pyA dii| karar3A nasA ho gayA usake / abhai kuvAMra kI sakIma ke mutAbaka raNDI ara usake nokara-cAkarAM naiM devAM baragA bhesa baNA ke,rohiNiyA ghera liyaa| usanai jiba mAr3A-sA hosa AyA to sAre usakI jai-jai kAra karaNa lAga ge / unameM se eka naukara jo deva baNa yA thA, usa tai bolyA "he devatA ! thama naiM Ar3e devaloka maiM dekha ke hama ghaNe-e rAjjI hoe| thama nai ghaNe-e punna kara rAkkhe the jo mareM pAchai devatA baNa ge| Ar3e kA rivAja sai aka jo koe devatA baNai sai, o ApaNe pAchale janama kA kissA suNAyA karai sai / thama bhI tAvale se suNA dyo / iMdara mhArAja bhI Ar3e ANa Ale saiM / rohiNiye kI AMkha khullii| o hairAna raha gyaa| bar3abar3ANa lAgyA, "maiM suraga maiM kita tai A gayA ? kade yo supanA dIkhatA ho !" nyUM suNa kai devI-devatA baNe hoe naukara-cAkara bolle, "he deva ! thArA janama isa suraga maiM hoyA sai| thama mhAre mAlaka baNe so| hama sAre thArA pAchalA janama suNanA cAhUveM saiM / " nyU suNa ke rohiNiyA cArUM kAnnI lakhAyA / jibbai-e usakai vA bAta yAda A gI jo usa naiM bhagavAna mahAvIra tai nyUM-e suNa lI thiiN| o yAda karaNa lAgyA, aka bhagavAna mahAvIra batA the- devI ara devAM kI mAlA kadde bhI murajhAtI konyA / unakI AMkha bhI konyAM jhpktii| unake hariyANavI jaina kathAyeM/34
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarIra kI parachAIM bhI konyAM hotI / unake pAM bhI dharatI pai konyAM Tikate / Ar3e te sAre e kAma hoNa lAga rahe saiN| nyUM lAge se ye sAre mannai phaMsANA cAhUvai saiN| nyUM soca kai o khar3A ho liyA, talavAra siMbhAla lI / kar3aka kai bolyA, "maiM thArI sakIma AcchI tariyAM jANa gyA / thama ke merA kucha bigAr3a sako so / " nyUM kahate-eM rohiNiyA or3e tai likkar3a liyA / maMtarI becArA lakhAMdA rai gyaa| unheM soca rAkkhI thI - pAchale janama kA kissA kaitI hANA o jiba kaigA aka maiM cora thA tai hama usane pAkar3a leNge| usakI sakIma pai pANI phira gyA / thor3e dana pAchai eka dana eka juAna rAjjA sareNika ke darabAra maiM AyA / rAjjA tai jairAma jI kI karI / bolyA, "mhArAja ! maiM o cora sUM jisa tai duniyA Darai sai ara Aja tAIM jisaneM koe pAkar3a ai nA sakyA / mannai corI kara-kara kai ghaNA-e dhana kaTThA kara rAkhyA sai| o maiM ApaNe dhorai konyAM rAkhaNA cAhUtA / vaibhAra nAM ke pahAr3a kI guphA maiM tai thama usanai maMgA lyo / rAjjA suNa kai acambhe maiM par3a gyA bolyA - rai juAna nyUM kUkkara ? ke nAM sai terA ? juAna bolyA- merA nAM rohiNiyA sai / maratI hANAM mere dAdA naiM mere tai kahI thI aka sAdhuAM tai dUra rahiye para eka dana maiM corI karake bhAjyA jANa lAga rahUyA thaa| cANacaka mere pAM maiM kAMDA cAla gyA / maiM usane kADhaNa lAgyA / jibbai e mere kAnnAM maiM bhagavAna mahAvIra kI bANI par3agI aka devAM kI mAlA murajhAtI konyAM nA unakI AMkha jhipakatI, nA parachAIM pdd'tii| unakai pasInA bhI nahIM AtA / dharatI tai ve Upara rahUyA rohiNiyA cora / 35
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ kareM / mannai ina bAttAM pai kimme nA dhyAna diyA / Aggai cAla paDyA / usa dana thAre maMtarI abhaikuvAMra nai ApaNI sakIma baNA kai mere tai phaMsANa kI kosisa karI para bhagavAna mahAvIra kI usa bAta nai maiM bacA liyA / jiba unakI eka bAta mere barage puAr3e karaNa Ale naiM bacA sakai sai, tai unakI bANI te AdamI kI sArI-e jiMdagI kA ber3A pAra lA sakai sai / maiM ApaNe puAr3AM kI sajA leNa khAttara thAre darabAra maiM Apai-e-Apa A gyaa| Iba thama naiM ikhtyAra se / mannai mere karamAM kI pUrI-e sajA dyo / " rohiNiye kI ina bAttAM pai sahajjai-sI kise nai yakIna konyAM AyA / para, o Appai- e sArI batANa lAga rahA thA / jAeM tai yA jhUThI bhI nA ho sakai thii| sAre usa cora kI tArIpha karaNa lAga ge| rAjjA bolyA, "tU cora konyAM / pahalyAM kade cora rahyA hogaa| Iba tai tannaiM ApaNI galtI mAna kai naiM ApaNe sAre pApa dho die| yo tannaiM tArIpha jogA kAma karyA / jA ......... maiM tanneM ajAda karUM sUM / " usa dina teM rohiNiyA katI badala gyA / phera o bhagavAna mahAvIra ke caraNAM maiM pahoMcyA ara sAdhU baNa 'gyA / hariyANavI jaina kathAyeM/36
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ sutharAI kA ghamaNDa eka bara iMdara mhArAja naiM devatyAM kI paMcyAta maiM eka bAta kahI-"isa Taima dharatI pai sanatkumAra cakkaravaratI baragA rAjjA koe dUsarA konyAM / usakI himmata kA, dhana-daulata kA, dhIraja kA ara akalamaMdI kA mukAbalA koe kara nahIM sktaa| saba taiM baDDI bAta yA sai aka o jitaNA sutharA juAna sai, utaNA tai devatyAM maiM bhI koe sutharA konyAM / " nyUM suNa ke sAre devatA sanatkumAra kI ghaNI-e bar3AI karaNa lAga ge| oDai do devatA ise the, jina pai sanatkumAra kI itaNI baDAI baradAsa konyAM hoii| unake nAM the vijaya ara vaijayanta / donUM UTha ke khar3e ho ge / bolle,"mhArAja ! thArI bAta pai hAma nai saka sai| dharatI tai ghaNI-e lAmbI-caur3I sai| phera thAmanai ekale sanatkumAra kI tArIpha maiM oDa baDDI-baDDI bAta kyUkara kaha dI ? ara o devatyAM tai bhI ghaNA sutharA sai yA bAta mhArI simajha maiM konyAM aaii| jo thArI ijAjata ho to hama sanatkumAra kA hiMtAna le ke dekheM?" indara nai hoTThAM bhittara hAMsate hoe una donuAM tai sanatkumAra kA hiMtAna leNa kI chUTa de dii| donnUM devAM nai buDDhe bAhmaNAM kA bhesa bhar2yA ara cakkaravaratI sanatkumAra kI rAjadhAnI hathanApura maiM pahoMca ge| mahala meM bar3ana lAgge tai paharedAra naiM Tokke, "mahala maiM thama kyUM bar3o so? kisa tai ke kAma sai?" bAhmaNa bolye - "hama cakkaravaratI sanatkumAra ke darasana karaNA cAhaveM seM / " "thama naiM mAr3I vAra Ar3e-e DaTaNA pdd'egaa| mhArAja to ibbai nhANa sutharAI kA ghamaNDa/37
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAga re saiN|" paharedArAM nai juAba diyA / "re bhAI! dakhe hama tai bUDhe bAhramaNa saiM / mhArA Taima bhI lavai-e A rahUyA sai| ke berA kada girar3a jyAM! maraNa tai pahalyAM rAjjA nai dekha laiNa de / terA ke bigar3e se ?" paharedAra naiM ve or3e-e thAma die ara Apa rAjjA dhorai gayA / bUDDhe bAhUmaNAM kI bAta batAI / rAjjA maTaNA lA kai nhANa AlA thA / bolyA, "donUM bAhUmaNAM nai ijjata te Ar3e e lIA / " paharedAra naiM donnUM mahala maiM bheja die| rAjjA nai bUjhI aka kyAM khAttara Ae? bAhUmaNa bolle, "mhArAja! jisa rUpa kI bar3AI hAma naiM suNI thI, duniyA ke loga lugAI jisa kI bar3AI karade hoe konyAM chikade, Aja o rUpa dekha ke hama dhanna ho ge / " nyU suNa kai santkumAra maiM ghamaNDa A gyA / o ghamaNDa maiM bhara kai bolyA - "Ibbai thama naiM ke dekhyA sai, jiba maiM gahaNe-kapar3e pahara kai.. dAUM jaMca kai darabAra maiM jAUMgA, jiba merI sutharAI dekhiyo / dekhate-e rai jyAoge / " bAhUmaNa ulaTe cale ge| donnuAM naiM phaisalA karyA aka rAjjA naiM darabAra maiM dekheMge / mAr3I vAra pAchai bAhUmaNa darabAra maiM pahoMca ge / rAjjA sanatkumAra gahaNAM-kapar3AM tai sajyA-dhajyA itanA sutharA lAggai thA jANuM kAmadeva kI mUratI dharI ho / o rUpa dekha kai AMkha sahajai -sI chikkaiM-e nA thIM / bAhUmaNAM tai rAjjA nai kahI aka "kyUM paMDajjI! jIsA mannaiM batAyA thA, UsA-e sai nA merA rUpa ?" hariyANavI jaina kathAyeM / 38
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ (cere chA sutharAI kA ghamaNDa / 39
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyU suNa kai bAhUmaNa rAjjI konyAM hoe / bolle, "mhArAja! pahalyAM jo rUpa dekhyA thA usameM narogatA thI ara banAvaTa bhI nA thii| para Iba tai yo rUpa banAvaTa nai ghera rAkhyA sai / Iba o rUpa konyAM jo pahalyAM thA / " rAjjA isa juAba naiM suNa kai hairAna hoyA / bolyA, "para merA sarIra tai o-e sai / phera thama IsI bAta kyUkara kaho so ?" "Iba thArA sarIra bemAriyAM kA ghara ho liyA sai| jai akIna nA AtA ho tai thama mAr3I vAra pAchai Apa-e dekha liyo / saccAI kA berA pATa jyAgA / " rAjjA naiM bAhUmaNAM kI bAttAM pai katI itabAra konyAM AyA / phera bhI bhittara-e-bhittara soccI-mAr3I vAra dekha lyUM / isameM merA ke jA sai ? rAjjA bola-bAlA baiTha gayA / mAr3I vAra pAchai rAjA naiM Apane hAtha pAM dekhe tai sarama kI mArI usakA sira tale naiM ho gyaa| sArA sarIra kAlA par3a liyA thA / sutharAI berA nA kita cAllI gaI thii| rAjjA ke kor3ha phUTUyAyA thaa| kisse naiM bhI rAjjA ke sarIra kI isa hAlata pai yakIna konyAM hovai thA para saccAI tai saccAI -e thI / rAjjA nai ApaNA sarIra AcchI tariyAM dekhyA / yo o he sarIra thA jisakI bar3AI karate-karate duniyA baulI ho liyA karai thii| Aja usse sarIra maiM kai bAMsa ANa lAga rI thI / koe bar3AI karaNa tai dUra, usake kAnnI lakhAvai bhI nA thA / bAhUmaNa cale gaye / sanatkumAra nai jibbai- e gyAna hoyA aka, jisa sutharAI pai mannai ghamaNDa thA, Aja vA he bdlgii| jukara yo sarIra bhI merA konyAM hoyA nyUM-e yA duniyA bhI kade kisse kI nA hotI / usakA bhittaralA usaneM bAra-bAra birAgI baNana nai kaihU thA / hariyANavI jaina kathAyeM / 40
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjjA naiM hAllo-hAla phaisalA karyA- "Iba mannaiM rAja-pATa chor3a kai sAdhU baNanA sai"| usa naiM jibbai-e rAja choDyA ara jaMgala kI rAhI pakar3a lI / Iba o sAddU baNa gyA / usake zarIra maiM roga phailatA - e calyA gayA / kaSTa bhI bar3hatA - e calyA gayA para tipasyA kI rAhI tai o mAr3A sA bhI konyAM DigyA / ApaNe dharama-dhyAna maiM lAgyA rahUyA / usa naiM ghaNI - e siddhI mila gI / ghamaNDa usa tai ghaNA dUra thA / nA kadde usanai bemAriyAM kI cintA karI ara nA kadde ApaNI siddhiyAM pai ghamaNDa karyA / usakai to basa eka -e dhuna thI - kevala gyAna hAsila karaNA sai / devAM ke rAjjA indara naiM dekhyA - sanatkumAra muni karar3I tipasyA karaNa maiM lAga re saiM / indara nai phera ApaNI sabhA maiM sanatkumAra kI tipasyA kI ghaNI-e bar3AI karI / vijaya ara vaijayanta nAma ke devAM naiM phera saka karyA ara phera sanatkumAra kA hiMtAna leNa likar3a lie| donnUM devAM naiM Iba kai baida kA bhesa bnnaayaa| sanatkumAra munI dhorai pahoMce / una tai roga kA ilAja karaNa kI kahaNa lAgge / munI sanatkumAra to samatA dhAre baiTThe the / sarIra kI una naiM mAr3I sI bhI paravA nA thI / baida bAra-bAra kahaNa lAgge tai ve bolle, "sarIra ke roga duAiyAM tai ThIka ho sakaiM saiM para karamAM ke rogAM naiM duAI ke ThIka kara sakai sai ?" baida cupa ho ge / unake dhorai karamAM ke roggA kI duAI thor3e e dharI thI jo munI jI tai de deMde ? baidAM kI simajha maiM kucha bhI nA AyA / munI jI ne ApaNe mUM maiM AMgalI dI / AMgalI pai lAgyA thUka sanatkumAra munI naiM ApaNe sarIra pai lAyA tai jAdU sA ho gyaa| Iba sarIra sonne baragA ho liyA thA / baida hairAna rhuuge| unake mana ke suAlAM kA juAba deMde hoe, munI jI kahaNa sutharAI kA ghamaNDa / 41
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAgge, "sarIra ke roga meTTaNa khAttara tai mere dhorai ghaNI-e siddhI saiM / para sarIra tai merA koe bhI matabala konyAM / yo bemAra hai aka ThIka hai, mannaiM ke! maiM AtmA pai caDDhA hoyA karamAM kA maila dhoNA cAhUM sUM / yA to merI kamaakalI thI aka Iba tAIM maiM sarIra ke rUpa naiM -e dekhadA rahUyA / " munI jI kI yA bAta suNa kai baida simajha ge-yo munI ApaNe baratAM tai Diggai konyAM / ve devaloka meM phoNce| indara tai mAphI mAMgate hoe bolle, "mhArAja ! thamanaiM sanatkumAra munI kI bAbata jo kahUyA thA, o hama ApaNI AMkhyAM tai dekha Ae / sAcceM -e unakI jinagI dhanna sai| Iba hai unameM sarIra ke rUpa kI icchA bhI konyAM / ve tai AtamA kI sutharAI hAsala karaNA cAhUvaiM jai IsI-e tipasyA ve karate rahe tai jarUra kAmayAba hoveMge / " or3ai jo ora deva baiThe the, una naiM bhI bhittara-e-bhittara munI sanatkumAra ke sAcce ara majabUta baratAM kI baDAI karI ara or3e tai- e unakI baMdanA karI / saiM / hariyANavI jaina kathAyeM / 42
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAddhU kA satasaMga rAjjA thA kekaya desa kA rAjjA thA- paradesI / usake par3osI desa kuNAla kA jitasatarU | donUM rAjjA Apasa meM gre ara karar3e DhabbI the| donnuAM kI soca - simajha maiM ara unake bicArAM maiM ghaNA-e pharaka thA / rAjjA paradesI jiddI ara ghamaNDI thA / dharama-karama naiM jANyA nA karadA aka yo bhI kimmai cIja ho sai / jitasatarU sarala subhA kA ara sUdhA mANasa thA / dharama ke kAmmAM maiM usakI pUrI dilacaspI thI / - jo koe ina donuAM ke mittara- parema kI bAta suNatA ussai naiM acambhA hoMdA / eka bara rAjjA paradesI ApaNe maMtarI citta tai bolyA, "maiM nyUM cAhUM sUM aka tU mhArI or3a tai mhArAja jitasatarU tai koe cIja bheMTa karyA / usake rAja maiM eka tai eka gyAnI dhyAnI rahaiM saiN| unake dhore thor3e dana Taira kai rAjanItI par3ha le / " rAjjA kA hukama suNa ke maMtarI kuNAla desa kAnnI cAla paDUyA / or3e pahauMca ke o rAjjA tai milyA / usa tai rAjjA paradesI kA saMdeza sunaayaa| kImatI cIja bheMTa karI / rAjjA naiM maMtarI ke ThaharaNa kA iMtajAma karA diyA / eka dana citta naiM berA pATyA, bhagavAna pArasa nAtha kI paramparA ke jJAnI acArya saramaNa kessI or3e ANa Ale saiN| unake ANa kA Taima bhI A gyaa| jisaneM bhI khabara suNI, o-e acArya kessI ke darasanAM sAdhU kA satasaMga / 43
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ khAttara becaina ho gyaa| citta bhI unake darasana karaNa cAla paDyA / unakai dhorai pahoMcyA / hajjArAM kI tadAda meM loga kaTTe ho rahe the| unakI mITThI bANI suNa ke maMtarI citta pai ghaNA-e asara hoyA / basa! ussai Taima citta nai acArya kessI tai gharesata (sarAvaga) dharama ke bArAM barata le lie | o nitta-nema unakI bANI suNatA / gyAna kI bAta bUjhatA / acArya jI kI bANI tai usake jINa kA tarIkA badala gayA / eka dana citta naiM acArya kessI tai kahI - kade mhAre kekaya desa kI rAjadhAnI svetAmbakA nagarI meM bhI padhAraNa kI kirapA kro| acArya jI cupa rahe / citta naiM kaI bara binatI krii| acArya jI phera bhI bola-bAle usake kAnnI dekhade rahe / citta samajha gyA, acArya kessI rAjjA paradesI ke bure baratAva nai jANe saiM / ve konyAM cAhte aka ghamaNDa meM cUra paradesI dharama kI ara saMgha kI besatI karai / citta svetAmbikA nagarI maiM ulaTA AgyA / o cAhadai thA -- rAjjA paradesI eka bara........basa eka bara acArya kessI ke darasana kara le / ke berA usakI jyaMdagI badala jyA / saMjoga isA hoyA, eka bara ghUmate-Tahalate acArya kessI svetAmbakA nagarI maiM A ge| maMtarI naiM berA pATyA, o jibbai unakI sevA maiM hAjjara ho gayA / usa naiM muniyAM ke ThairaNa kA AcchA eMtajAma karA diyA / Apa bhI unakI sevA maiM lAgyA rhNdaa| unake darasanAM khAttara loggAM kI bhIr3a nAggI rhNdii| maMtarI citta naiM soccI, kisse tariyAM rAjjA paradesI nai bhI acArya jI porai le cAlaNA chie| phera usanaiM eka tarakIba soccI / yANavI jaina kathAyeM/44
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ yN hy tw N khy Cartea Makan VI Ea M RTIST E Hin/45 m bht active u sdh rh khry Hsn hy llh cafu nmsh sh mhs 200 sawsan W
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ RA AWA N 1UJY BUSICAN MPARAN yari VIARPAN Mond TORI MOUN MARRISMmmashma macchaNana hariyANavI jaina kathAyeM/46 UPARIVARTA
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka dana citta naiM rAjjA tai kahI, "mhArAja! thor3e dana pahalyAM ghaNe-e baDhiyA ghor3e mola lie the / thama una naiM dekha lyo tai baDhiyA rahai / " rAjjA ghor3e dekhaNa maiM rAjjI ho gayA / jibbai- e maMtarI gelyAM cAla paDyA / maMtarI usa nai miraga bana kAnnIM le gayA / or3e acArya kessI kA dharama-bakhANa hoNa lAga rUhUyA thA / yo dekha ke rAjjA cauMkyA / bolyA, "Ar3e kita lI AyA mannaiM ? tAvalA cAla Ar3e tai / " cAla.. rAjjA ara maMtarI cAla pdd'e| mAr3I-sI dUra jA kai rAjjA naiM ghor3A roka diyA / kahaNa lAgyA, "merA Agge jANa naiM jI-e konyAM karadA / mannai te isake miTThe bola yAda AvaiM saiN| berA nA isa sAdhU naiM mere pai ke jAdU kara diyA ! isa tai millaNa kA jI karaNa lAgyA / mannai tai yo pahoMcyA hoyA sAdhU lAggai sai| " maMtarI nyU suNa kai rAjjI ho gayA / soccI, rAjjA ke bicAra Iba badalaNa Ale seM / o ApaNI sakIma kI kAmayAbI pai bhittara-e-bhittara rAjjI hoNa lAga rahUyA thA / donnUM acArya kessI kI sabhA maiM ge| rAjjA kI nighA acArya kessI kAnnIM cumbaka kI tariyAM khiMca gI / rAjjA naiM suNI- 'yo saMsAra tai jhUTThA dikhAvA sai| asalI tai AtamA sai jisakA gyAna leNA jarUrI sai / ' bakhANa pUrA hoyA / rAjjA paradesI nAstaka thaa| usake jI maiM AtamA-paramAtamA, loka-paraloka, punara janama, pApa-punna, dharama ke bAre maiM ghaNe-e suAla the / usane acArya kessI tai unakA juAba bUjjhyA / acArya kessI sAmI ne rAjjA taiM sArI bAta khola-khola kai simjhaaii| sAdhU kA satasaMga / 47
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghaNI bAta ke, rAjjA kA peTTA bhara gayA / phera bhAvanA maiM bhara kai rAjjA bolyA, "bhaMte! mannaiM ApaNI saraNa maiM le lyo / " acArya kessI tai rAjjA naiM bArA barata lie / o mahalAM maiM ulaTA A gyA / rANI naiM dekhyA to hairAna raha gii| usanaiM yo saba kimai AcchA konnIM lAgyA / paradesI naiM cAhI aka usakI rANI bhI acArya jI dhorai cAllai ara dharama kI diksA le para vA nA mAnnI / sarAba pINA ara mAMsa khANA unheM ghaNA bhAvai thaa| vA cAhUvai thI, rAjjA bhI nyUM- e krai| paradesI ke dharamAtamA baNana tai vA bhittara-e-bhittara ghaNI jalai thI / eka dana usaneM rAjjA tai mAraNa kI soccI / dhoke tai usane rAjjA tai jahara de diyA / rAjjA nai rANI pai choha konyAM karUyA / isa bAta hai usakA birAga aura bhI ghaNA ho gayA / o pausadhasAlA maiM calyA gyaa| rAga-dvesa tai chUTa kai or3e-e dharama- dhyAna maiM lAga gyA / mareM pAchai o deva baNyA / bhUMDe ara karar3e bicArAM AlA rAjjA bhI sAddha ke satasaMga tai kitaNI sahana karaNa AlA ara kitanI dayA karaNa AlA baNa gyA thA! hariyANavI jaina kathAyeM / 48
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna kA dhyAna campA nagarI maiM eka seTa rahUyA karatA / usakA nAM thA- arahantaka / arahannaka ApaNA pIsA samAja kI bhalAI maiM kharaca karUyA karai thA / o jaina dharama maiM saradhA rAkkhai thA / nita-nema karUyA karai thA / nagarI kA dhannA seTa ho kai bhI, usamaiM rattI bhara bhI ghamaNDa nA thA / eka bara arahannaka seTa byopAra karaNa khAttara cAla paDyA / usakI gelyAM ghaNe-e mittara-pyAre ara DhabbI bhI cAla pdd'e| dUra kA jANA thA ara samaMdara kA saphara thaa| kaI dina saphara maiM lAgaNe the| saphara sarU ho gayA / do-cAra dana tai sutharI DhAla bIta ge| koe bighana konyA paDUyA / phera eka dana tuphAna A gayA / nAva UMcI-UMcI khataranAka laharAM pai Upara-talai hoNa lAga gI / cArU kAnnIM gADDhA aMdherA ho gayA / saba nai lAgyA aka Iba tai maraNa-ghATa pahoMca lie| sAre ApaNeApaNe devAM naiM yAda karaNa lAga ge / nAva maiM eka AdamI IsA thA jinaiM maraNa kA mAr3A-moTA bhI Dara bhai nA thaa| o sAntI tai baiThyA thA / iMgghai-uMgghai nA lakhAvai thA / o thAseTa arahannaka! usa naiM mana maiM yo saMkalapa kara liyA aka yA musIbata TalaigI tai maiM roTTI pANI lyUMgA ara nahIM tai cArUM ahArAM kA tyAga sai / nyU soca kai o bhagavAna kA dhyAna karaNa lAga gyA / mAr3I vAra pAche usane eka avAja suNAI par3I- 'tU isa dharama naiM choDa de| nahIM tai terI nAva ibbai- e samaMdara maiM DUba jyAgI / tU ara tere sAre bhagavAna kA dhyAna /49
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ mittara-pyAre DUba ke mara jyAMge / ' arahannaka bola-bAlA dharama-dhyAna maiM lAgyA rahyA / phera avAja AI- ' maiM tannai ghaNA-e dhana yUMgA | basa, eka bara tU dharama naiM jhUTThA kaha de / mAllA-mAla ho jyAgA / ' mAllA-mAla hoNa kI khabara suNa ke bhI arahannaka ApaNe dharama tai mAr3A-sA bhI konyAM ddigyaa| dharama-dhyAna meM lAgyA rayA / nAva meM baiThe hoe ora loga jo Dara kI mArI thara-thara kAMpeM the, bolle, "rai seTThAM ke seTa arahannaka! tU hAtthAM tai yo mokkA mata nyA likar3aNa de | dakhe jAna bhI baccaigI ara dhana bhI millaigaa| isa dharama naiM choDa de|" arahannaka Iba bhI cupa thaa| nA usanai Dara lAggai thA ara nA-e dhana ke lobha maiM o mar2yA jA thaa| o tai basa, dhyAna-e karatA rahyA / ghaNI bAra tAIM nyUM-e hoMdI rhii| nAva maiM suAra Dare hoe loggAM kI simajha maiM yA bAta AI-e konyAM aka arahannaka mhArI cintA kyUM nA karadA / mAr3I vAra ora bIta gii| sabanai dekhyA aka eka deva arahannaka ke sAmI hAtha jor3e khaDyA sai | arahannaka naiM AMkha khollI / hoTThAM bhittara haaNsyaa| bUjjhI, "he deva! thama kuNa so? Ar3e ANa kA kasaTa kyUMkara kar2yA?" deva kahI aka "indara mhArAja nai devAM kI sabhA maiM thArI ghaNI baDAI karI thii| para, merA jI konyAM tthukyaa| thArA hiMtAna leNa maiM Ar3e AyA thaa| samaMdarI tUphAna kucha nA thA, vA tai merI-e mAyA thii| iMdara hariyANavI jaina kathAyeM/50
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Keypada Oppre bhagavAna kA dhyAna /51
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ mhArAja tai thAre bAre maiM jo suNyA thA, mannaiM o nyUM kA nyUM pAyA / " "bar3I kirapA karI thamanai aka maiM isa ke kAbbala samajhayA / " arahannaka nai kahI / deva ne eka sutharI ara ghaNI kImatI kuMDalAM kI jor3I kADUDhI / vA arahannaka tai de dii| bolyA, "yA merI or3a tai eka choTI-sI bheMTa sai / isa nai kabUla kara lyo / " deva nai kaI bara kahI te arahannaka nai vA bheMTa le lI / deva gaiba ho gayA / isa bAta tai sAre sAtthI ghaNe hairAna raha ge / ApaNI AMkhyAM pai una nai akIna nA Avai thA / sAr2yAM naiM soccI- jai isa jhAja maiM arahannaka seTa nA hoMdA tai mhArA bacaNA tai muskila - e thA / sAccI bAta sai aka dharama ke sAmIM tai devatA bhI sara jhukAyA kareM saiM / hariyANavI jaina kathAyeM /52
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka dana maiM mukatI dvArakA nagarI meM sirI kirasana jI rAja kar2yA karate / unake choTe bhAI kA nAM thA-gajasukumAla / sirI kirasana ApaNe bhAI kA ghaNA-e lADa kar2yA karate / bAlaka gajasukumAla ke binA mAM devakI ara bAbbU vasudeva pai mAr3I vAra bhI nA rayA jA thA / mAM-bAbbU ara bhAI kirasana usaneM pUre dhyAna tai pAlaNa lAga rahe the| gajasukumAla juAna hoe| par3ha-likha ke ve kAbbala baNa ge / dvArakA maiM una kA nA ho gyaa| cArUM kAnnI ve masahUra ho ge| bAta-e IsI thii| gajasukumAla ghaNe suthare the ara akalamaMda bhI the| ve sarIra tai nAjuka bhI the| jAeM tai unakA nAM gajasukumAla dhar2yA thA / una jIsA sutharA juAna usa Taima maiM koe dUsarA nA thaa| sirI kirasana kai gajasukumAla nai dekhade-e eka bAta yAda A jAMdI / jiba gajasukumAla paidA bhI nA hoe the, jiba eka devatA naiM A kai una tai kahI thI- "thAre gharAM eka choTA bhAI paidA hovaigA para o juAnI kI umara maiM munI (sAdhU) baNa jyAgA / " sirI kirasana isa bAta kA karar3A yAna rAkhyA karate, aka IsI koe bAta nA hovai, jisa tai gajasukumAla ke birAga ho jyaa| eka bara bhagavAn nemInAtha dvArakA nagarI ke bAhara sahasara-Amara nAM ke baNa maiM birAjje / loggAM naiM berA pATyA | unake darasanAM khAttara sabakai humAyA car3ha gyA / bhIr3a kI bhIr3a oDai jANa lAggI / devakI ara vAsudeva eka dana maiM mukatI/53
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhI sirI kirasana gellAM darasana karaNa jANa kI cupacApa tyArI karaNa lAgge / phera bhI gajasukumAla nai ve jAnde dekha lie| una tai Apa bhI gellAM jANa kI bAta khii| ve usake jANa ke bAre maiM TAlamaTola karade rahe para usakI jida ke Aggai una naiM jhukaNA paDyA / ve sAre ke sAre kaTTe ho ke cAla pdd'e| rAha maiM kirasana jI naiM pAMca-sAta chorI Apasa meM khelatI dekkhI / unakI nigAha meM eka sutharI chorI aaii| una naiM gajasukumAla kA byAha usa chorI tai karaNa kI soccI / bUjjhyA tai berA lAgyA aka usa chorI kA nAM somA sai / vA somila bAhmaNa kI chorI sai / kirasana jI nai somila dhorai gajasukumAla ke byAha kI bAta bhijavA dii| usa bAta naiM suNa ke somila ke sUkhe dhAnnAM maiM pANI A gyaa| ____ sAre bhagavAn nemInAtha ke samosaraNa maiM pahoMce / sabaneM bhagavAna tai dharama kI bANI suNI ara gharAM A ge / bhagavAn nemInAtha kI desaNA suNa kai gajasukumAla ke bicAra badala ge| una naiM dIksA leNa kA pakkA phaisalA kara liyaa| mAM-bAbbU naiM berA pATyA / una naiM bhota duHkha hoyaa| ve gajasukumAla naiM simajhANa laagge| para gajasukumAla konyAM mAnne / jibbai-e oDai sirI kirasana A ge| una naiM bhI ApaNA choTTA bhAI tarAM-tarAM kI bAttAM tai simjhaayaa| DhAla-DhAla ke lAlaca die| gajasukumAla konyAM mAnne / Akkhara maiM sirI kirasana naiM kahI, "rai bhAI! tU rAja-gharANe maiM paidA hoyA sai | jAeM tai tU eka bara hamanaiM rAja karake dikhA de / " isa bAta pai gajasukumAla cupa ho ge / dUsare-e dina sirI kirasana jI naiM o dvArakA ke rAjjA baNA die| hariyANavI jaina kathAyeM/54
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ saba nai ummeda ho gI aka Iba gajasukumAla kittai nA jAvai / para, rAjjA baNate-eM una naiM hukama de diyA- maiM dIksA lyUMgA ara sAdhU bnnuuNgaa| merI dIksA kI tyArI Aja-e ara ibbai-e karo / yo hukama suNa ke sAre cupa ho ge| rAjjA ke syAMmI koe ke boldaa| rAjjA baNe hoe gajasukumAla naiM ussai dana bhagavAn nemInAtha ke caraNAM maiM sAdhU baNana kI dIksA le lii| sAdhU baNe pAcchai gajasukumAla naiM bhagavAna tai bajjhyA- "muktI kyUkara milyA karai?" parabhU naiM batAyA aka sUM-sAM jaMgA maiM, kai cyANiyAM maiM raih kai dhyAna kro| nyUM suNa kai gajasukumAla meM samasANa meM jA kai dhyAna karaNa kI soccI / sAMjha kA Taima thaa| bhagavAna kI agyA le kai ve samasANa maiM dhyAna: karaNa cAlle gae / samasANa maiM munI gajasukumAla dhyAna kI sAdhanA maiM DUba ge| saMsAra kI soddhI bhI konyAM rhii| cANacaka or3e tai somila likaDai thaa| usanaiM ApaNA hoNa AlA ! jamAI sADhU baNyA dekhyA tai usanaiM itaNA choha AyA aka o baulA ho gyA / choha maiM bhara ke usanaiM dhore ke johar3a maiM tai mATTI kADDhI ara dhyAna meM khar3e hoe gajasukumAla ke sira pai cArUM kAnnI pAla bAMdha dI / phera usameM lAla surakha aMgAre dhara die| phera o gharAM A gayA / gajasukumAla ApaNI sAdhanA tai konyAM Digge / unakA sira jalai thaa| mAMsa-majjA bhI jalaNa lAggI para gajasukumAla munI sAntI te dhyAna maiM khar3e rahe / una naiM soccI- "isake khAttara kisse tai dosa deNA ThIka nahIM / yo tai ApaNe-ApaNe karamAM kA phala sai | AcchA hoyA! Iba ye karama bhI Ajjai hamesAM ke lie bhasama ho jyAMge / " eka dana maiM mukatI/551
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ mma * ki * * hariyANavI jaina kathAyeM/56
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ gajasukumAla naiM mAr3A-sA bhI chohU nA AyA / ve ApaNe dhyAna maiM kattI aTala khar3e rahe / phera una naiM kevala gyAna ho gyaa| yo gyAna hoteeM AdamI paramAtamA baNa jyA sai / sarIra choDa kai gajasukumAla munI moksa maiM cale ge| ve bhagavAn baNa ge / dUsare dana sirI kirasana jI bhagavAn neminAtha dhorai phoNce| unnaiM gajasukumAla munI ke bAre maiM bUjjhayA / bhagavAn neminAtha naiM batA dI aka ve samasANa maiM jA kai dhyAna karaNa lAgge / gellAM- e or3ai jo kucha hoyA, o bhI saba kime batA diyA / sirI kirasana naiM ye sArI bAta suNa ke acaMbhA hoyA / una naiM bUjjhyA"ekkai dana maiM gajasukumAla naiM itanA baDDA gyAna kyUkara ho gayA?" bhagavAn nemInAtha naiM unake sira pai dhare hoe surakha aMgArAM kI bAta batA kai kahI- jo kisse pai chohU nA karai, dusmana ara dosata kA pharaka miTUyA de, o bhagavAn baNajyA sai / sirI kirasana nai jibbai-e chohU A gyaa| una naiM bUjjhyA, "IsA bhUMDA byohAra kisa karyA? maiM usane jindA nA choDDUM / " bhagavAn nemInAtha naiM kahI, "nagarI maiM bar3ateM-eM tamanaiM berA pATa jyAgA / eka AdamI thAre syAMmIM AvaigA / tama naiM dekhate - e o Dara kai jamIna pai hai par3egA ara mara jyAgA / tama samajha liyo aka yo he o AdamI sai| " sirI kirasana jI dvArakA kAnnIM ulaTe Ae / nyunnai somila naiM kirasana ke chohU kA berA lAgyA / parANa bacANa khAttara o bhAjyA | bhAjadA hoyA kirasana jI ke syAMnIM A gyA / kirasana naiM dekha kai Dara gyA ara bhAjadA hoyA or3e-e jamIna pai hai paDyA / par3ate-eM usake parANa likar3a eka dana meM mukatI / 57
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ ge| sirI kirasana jI simajha ge - yo he o AdamI sai / jIsA isanaiM kar2yA, UsA-e phala bhI isa mila gyaa| gajasukumAla munI ke tapa kI bAta dUra-dUra tAIM masahUra ho gI / Aja hajjArAM sAla bIta ge para Aja bhI gajasukumAla munI ara unakI tipasyA naiM saradhA te loga yAda kareM saiM / Ae sAla pajjusaNa ke tyohAra pai unakI kahANI hara bhagata saradhA bhare mana tai jarUra paDhyA/suNyA karai sai / hariyANavI jaina kathAyeM/58
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAmana seTa ke balada barasAta ke dana the| rAta ke gyArA-bArA bAja rahe the| cArU kAnnI ghuppa aMdherA ho yA thaa| ghaNe jora kI bArisa hoNa lAga hIM thii| jora kI bijalI cimakI / mahallAM maiM sUtI hoI mahArANI celanA kI nIMda TUTa gii| bAhara ke hoNa lAga yA sai, yo dekSaNa khAttara vA rAja maihala kI jhAMkI dhorai aaii| cANacaka phera jora kI bijalI cimkii| bijalI ke cAMdaNe maiM unnaiM dIkhyA aka eka AdamI naddI maiM khaDyA sai / AI bara bijalI cimakatI rahI ara rANI dekhadI rahI / rANI naiM dekhyA- o AdamI mAr3I-mAr3I vAra maiM kanAre pai Avai sai, kimai dharai sai ara phera naddI mai utara jyA sai / rANI naiM soccI koe garIba AdamI sai| nadI maiM baihattI hoI lAkar3I kaTThI karai sai / o ho! mhAre rAja mai bhI kitaNe garIba loga haiM saiM ? kitaNI karar3I mehanata kara kai Taima kAD. saiM! nyUM-e socadI-socadI rANI ApaNe pilaMga pai ulaTI A gii|| rANI naiM soNa kI kosisa karI para AMkha nA lAgI / vA rAjjA dhorai phoNcii| rAjjA Agai sArI bAta btaaii| rAjjA naiM soccI- maiM tai isa dhokhe maiM thA aka mere rAja maiM sAre moja kareM saiM / kisse nai bhI koe dukha konyAM, phera yo garIba itaNI rAta naiM IsI karar3I mehanata kyUM karaNa lAga yA sai ? rAjjA naiM naukarAM tai kahI aka jAo! naddI pai koe AdamI lAkar3I kaTThI karai sai / usake ghara kA berA kADDho / tar3ake-e usanaiM mere syAMmI mAmana seTa ke balada/58
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ blaannaa| Agale dana jiba darabAra lAgyA tai nokkara usa AdamI naiM pAkar3a kai lyaae| rAjjA naiM bUjhI- tU kuNa sai ? o bolyA- he mhArAja! merA nAM mAmana sai| maiM-e lAkar3I kaTThI karUM thaa| rAjjA naiM phera bUjhI- jADDe kI AddhI rAta maiM tU kyA khAttara dukhI ho yA thA? mAmana bolyA- mere dhorai ekkai balada sai| maiM UsA-e dUsarA balada bhI kharIdaNA cAhUM sUM / jAeM tai itaNI maihanata karUM rAjjA naiM soccI- yo tai ghaNA-e garIba sai | rAja-khujjAnne tai isakI imadAda karaNI cahie / khujjAnne kA dhana inhai loggAM kA sai / rAjjA naiM gaUsAlA kA paradhAna balAyA ara usa tai hukama diyA"isanai ApaNI gellA gaUsAlA maiM lai jyA / isakai jo balada pasaMda Avai, o-e isaphorana de de|" mammana gaUsAlA maiM gayA para usakai eka bhI balada pasaMda konyAM AyA / o ulaTA-e rAjjA dhorai A gyA, "mhArAja ! mannai te ApaNe balada baragA-e balada chie| UsA balada thAre dhorai konyAM / " "AcchA! kisA balada se terA ? hama bhI tai dekkheM / " rAjjA naiM khii| "mai usa nai ADai konyA lA sakadA mhArAja ! jai thama usane dekhaNA cAho so tai mere gharAM caallo|" rAjjA mAmana ke gharAM bala da dekkhaNa pahoMcyA / mAmana kA ghara tai pUrA maihUla thA / o rAjjA nai ApaNe tahakhAnne maiM le gyaa| oDai aMdherA thA / rAjjA naiM kucha nA dikkhai thaa| jibbai-e mAmana nai kise cIja pai DhaMkyA hoyA hariyANavI jaina kathAyeM/60
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ | || | || | | vai Deex hro mAmana seTa ke balada / 61
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ kapar3A tAya / tahakhAnne maiM rosanI-e-rosanI ho gI / yo he mAmana kA balada thA, jisa pai te usaneM kapar3A tAryA thA / balada ke thA, pUrA - e sonne kA baNa rUhUyA thaa| Uppara tai tale tAIM hIre-juhArAta jar3a rahe the / rAjjA naiM soccI- IsA balada mere dhorai thA-e kita jo yo le AttA / mAmana bolyA- mhArAja ! mere dhorai yo ekkai balada saiN| isakI joTa kA maiM dUsarA bhI baNavAna lAga rUhUyA sUM / o bhI dekkho / " rAjjA naiM dekhyA- dUsarA balada bhI paihale baragA-e thaa| basa usake sara pai sIMga nA the / Aggai mAmana naiM batAI aka Iba merA dhana sapar3a gyaa| jAeM tai maiM dana maiM bhI kAma karUM sUM ara rAta maiM bhI lAkar3I cuggUM sUM / dana-rAta maihUnata karake maiM dhana kaTThA karaNa lAga rUhUyA sUM jukara isa dUsare balada ke sIMga bhI pUre ho jyAM / " rAjjA naiM yo dekha kai ghaNA acambhA hoyA / eka suAla usa nai ora bUjjhyA- " balada baNa jAMge tai ke karaigA ?" "phera maiM hIre jaDyA hoyA eka sonne kA ratha ora baNavAUMgA / usa ratha maiM ye balada jota ke maiM rAjagIra ke bajAra maiM hAMDyA karUMgA / mhArAja ! IsA ratha ara Ise balada ora kisse dhorai konyAM pAvaiM, basa ! yA he merI timannA saiM" mAmana kI bAta suNa kai rAjjA bola-bAlA ApaNe maihUla maiM ulaTA A gayA / usa naiM rANI tai batAyA aka maiM Apane rAja kA jai sArA khujjAnnA bhI usane de yUM tai phera bhI usa kI tirasanA konyAM miTai / eka bara rAjjA sareNika bhagavAna mahAvIra ke darasana karaNa ge| una naiM bhagavAna tai bUjjhyA, "bhagavAna ! mAmana dhorai ghaNA-e dhana se / phera bhI usake mUM pai udAssI rahai sai| isakA ke kAraNa sai?" hariyANavI jaina kathAyeM / 62
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna bolle- "rAjjA ! mAmana dhorai pApa kA dhana sai| jAeM tai o dukhI sai / jisa dhana tai AdamI kA jI Acche kAma karaNa maiM lAggai, o dhana punna kA ara jisa tai jI maiM koe AcchA kAma karaNa kA khyAla nA Avai o dhana pApa kA ho sai / " rAjjA ke sArI bAta simajha meM A gii| bhagavAna dhore tai ulaTA A ke rAjjA naiM sArI bAta rANI Aggai btaaii| rANI naiM saccAI kA berA pATyA taiM vA bollI, "dhana tai girastI kI khAttara sAddhana sai / loggAM naiM o he makasada baNA lIyA, jAeM tai dukhI haiM saiM / maiM tai nyUM socUM thI aka mhAre rAja maiM kitaNe garIba ara dukhI loga saiM para Iba simajha meM AI aka mAmana barage loga tai tirisanA ara lobha kI mArI mare jAM saiM / " 00 mAmana seTa ke balada/63
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ karaNI ara bharaNI jitasatarU sarAvastI nagarI kA rAjjA thaa| o bhagavAn mahAvIra kA karar3A bhagata thA / usakA eka chorA thA, sakaMdaka ara chorI thI, puraMdarayasA / jitasatarU naiM ApaNI chorI kA byAha daMDaka tai kara diyaa| o kumbhakArakaTaka kA rAjjA thaa| dharama usanaiM bhAvai e nA thA / puraMdarayasA dharamakarama maiM lAggI raihuuNdii| daMDaka usakA makhaula ur3AeM jAMdA / jitasataru kI umara ho lI thii| usanaiM sakaMdaka ApaNA bArasa baNA diyA thA / sakaMdaka ke bicAra dhAramika the / o darabAra maiM dharama kI caracA bhI karavAyA karatA / eka bara kI bAta sai| rAjjA daMDaka kA pirohUta thA, pAllaka / o sarAvastI nagarI dekkhaNa aayaa| o darabAra dekhaNA cAhUvai thA / Agale dana o darabAra maiM pahoMcyA / usane or3ai dekhyA- sakaMdaka dharama-caracA karaNa lAga rahUyA thaa| o tai dharama naiM cAhUvai - e nA thA / usanai sakaMdaka tai sAsatarAratha karaNa kI kahI / sakaMdaka naiM naramAI tai manA kara diyA para o ghaNA jiddI thA / konyAM mAnnA / Akkhara maiM sakaMdaka nai sAsatarAratha kI hAM bhara dI / sAsatarAratha sarU ho gyaa| mAr3I bAra tAIM tai daMDaka kA pirohUta pAllaka sakaMdaka ke suAlAM kA juAba deMdA rahUyA para sakaMdaka ke gyAna Agge usakI pAra konyA basAI / usaneM nIcA dekhaNA paDUyA / o sAsatarAratha maiM hAra hariyANavI jaina kathAyeM / 64
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ gyA / besatI karA ke pAllaka ApaNe rAja maiM ulaTA cAlyA gayA / ApaNe Upara usanaiM sarama ANa lAga rahI thI / bhittara - e - bhittara usanaiM sakaMdaka tai isa besatI kA badalA leNa kI pakkI soca lii| Taima likar3atA rahUyA / eka dana sakaMdaka ApaNe pAMca sai DhabbiyAM gellAM bIsameM tIrathaMkara munI suvrata svAmI ke caraNAM maiM pahoMcyA / usanaiM tIrathaMkara kI bANI suNI / bhagavAna kI desanA suNa ke usakA jI birAgI ho gyA / bolyA, "bhagavAna! mannai bhI munI- dharama kI dIksA de yo| mere DhabbI bhI Apake upadesa suNa kai dIksA leNA cAhUvaiM saiN|" EYn bhagavAna naiM una tai munI- dIksA de dii| thor3e dana or3e raheM pAcchai eka dana sakaMdaka naiM kahI, "bhagavAna ! maiM ApaNI bAhUNa ara bhiNoiye naiM dharama kA upadesa deNA cAhUM sUM / " munI suvrata svAmI bolle, "bAta tai yA bhota bar3hiyA sai para or3e thamanaiM kaSTa hovaigA / thAre sAre sAtthI mAra die jAMge / " "prabho ! hamaneM maraNa kA Dara konyA / hama tai Apake vicAra cArUM kAnnIM phalANA cAhUvaiM saiM" sAre kaTThe ho kai bolle / bhagavAna naiM AgyA de dii| sakaMdaka ApaNe sAtthiyAM gellAM rAjjA daMDaka ke rAja kAnnIM cAla paDUyA / pAllaka naiM isakA berA pATyA / o rAjjI ho gayA / soccI aka yo mokkA - saiN| Iba maiM ApaNI besatI kA badalA lyUMgA / ghaNI vAra tAI o socadA rahUyA / sakaMdaka munI ara usa ke sAtthI sAdhU nagarI ke dhorai eka bAga maiM ThahUra ge / rAta naiM pAllaka or3e pahoMcyA / usaneM khaDDhe khoda kai unameM karaNI ara bharaNI/ 65
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ hathiyAra lhako die / phera o rAjjA daMDaka tai millaNa gyaa| rAta naiM pAllaka dIkhyA tai daMDaka cauMkyA / pAllaka bolyA, "mhArAja / bhUMDI khabara saiN| sakaMdaka thArA rastedAra sai ara o munI baNa rahUyA sai| lekyana o munI kA bhesa bhara ke ApaNe pA~ca se munI ke bhesa Ale phaujiyAM gallAM bAga maiM Thaihara ihUyA sai| mannaiM berA lAgyA sai aka o isa rAja naiM har3apaNA cAhUvai sai| rAjjA bolyA aka, nyUM kyUkara ? - pAllaka naiM kahUyA - mhArAja nyUM- e sai| yA rAja-pATa kI bhUkha ghaNI mAr3I ho sai / isa bhUkha taiM mANasa rastedArI ne bhI golyA nA karadA / thAma merI gellAM caallo| sAMca-jhUTha kA berA ibbe lAga jyAgA / " nyUM suNa kai rAjjA pAllaka gellAM bAga maiM pahoMcyA / pAllaka naiM khaDDhe khode / hathiyAra rAjjA tai dikhAe ara bolyA, "dekha liyA mhArAja! ApaNI AkkhAM taiM dekha lyo / isa munI kA bhesa bhare hoe sakaMdaka ara isake sAtthiyAM tai vA sajA milaNI cahie aka ora dusmana bhI yAda rAkkha !" rAjjA naiM pAllaka tai kahI, re ! tannaiM tai mhArA rAja bacA diyaa| nA taiM ye dusaTa tai hamaneM khatama kara deNde| Iba jIsI tere jI maiM Avai, UsI-e sajA ina tai de de / " daMDaka naiM nyUM kahI tai pAllaka rAjjI ho kai nAccaNa lAgyA / tar3akA hoyA / pAllaka naiM thor3e-se phojI gellAM lie ara bAga cArUM kAnnIM tai ghera liyaa| jallAdAM tai hukama de diyA, "dekkho ke so ? ina pakhaMDiyAM naiM kolhU maiM gera ke pIsa dyo / " nyUM dekha kai sAre sAdhU hairAna raihuuge| para kisse naiM kucha nA kahI / hariyANavI jaina kathAyeM / 66
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAllaka sakaMdaka munI tai bolyA, "Iba yAda kara le ApaNe dharama naiM / yAda sai- tanneM merI besatI karI thii| Iba bhoggo ApaNI karaNI kA phala / " sakaMdaka munI hoTThAM bhittara hAMse / unakai yAda AI aka bhagavAna naiM ThIka-e kahI thI- oDai tama sAre ke sAre mAre jA sako so| ve bolle"pAllaka ! tU ghamaNDa maiM paDyA sai| yAda rAkhie aka mUMDe karamAM kA natIjA bhota muMDA likaDyA karai sai / " pAllaka pai unakI bAttAM kA koe asara nA hoyA / sAdhuAM naiM dekha liyA- Iba Taima AgyA sai / unattI bhagavAn yAda kare ara ApaNe nemAM baratAM meM hoI bhUla-cUka kI mAphphI mAMgI / phera, garu tai AgyA le kai saMtArA (sArI-e umara kA khANA-pINA choDya) kai, bhagavAn ke dhyAna maiM beTha gye| jallAdAM naiM munI kolhU maiM perane sarU kara die| khUnnAM kI dhAra cAla pdd'ii| dharatI lAla hoNa lAggI / daradanAka mahaula baNa gyaa| eka-eka karade-karade cAra sau nyanANuvai sAdhU kolhU maiM pIr3a diye / Akhyara meM sakaMdaka munI kA eka cellA baca gayA thaa| o bAlaka munI thaa| usakI umara dekha kai sakaMdaka munI bolle, "pAllaka! itaNe bekasUra sAdhU mAra kai tannai ThIka nahIM kar2yA / maiM kahUM sUM aka tU isanaiM chor3a ke pailhAM manai pIr3a de| pAllaka naiM soccI- isa celle tai sakaMdaka naiM ghaNA pyAra sai| o bolyA, "bola-bAlA khaDyA raih / terI AMkhyA ke syAMmI-e yo maraigA / terI bArI bhI ANa AlI sai / " karaNI ara bharaNI/67
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ jibbai-e jallAdAM naiM o bAlaka munI bhI kolhU maiM pheMka diyA / sakaMdaka munI te nA rahyA gyaa| ve bolle- "rai pApI! terA nAsa hoNa AlA sai / maiM sAre saihara nai jalA ke rAkha kara yuuNgaa|" pAllaka nai sakaMdaka kI bAta konyAM suNI / ara, hukama de diyA aka - isanaiM bhI kolhU maiM phaiMka dyo / sakaMdaka munI bhI kolhU meM pIr3a diye gye| haryA-bhar2yA bAga khUna maiM sana gyA / cIla ara gIdha maMDarANa lAgge / eka gIdha naiM sakaMdaka munI kA khUna maiM bhar2yA rajoharaNa (ogyA) mAMsa kA Tukar3A simajha ke ThAyA ara ApaNI coMca meM dAba liyaa| o ur3a ke rAjamaila pai jA beThyA / o oghA maila ke coMka maiM lai paDyA / yo dekha kai puraMdarayasA ke khaTaka lAga gii| bUjjhyA te sArI bAta kA berA lAgyA / - yA daradanAka bAta suNa kai vA cillI mAra kai lai pdd'ii| usakA jI saMsAra 1 ke riste-nAttAM tai Uba gyA / usanaiM sAdhvI dIksA le lii| thor3A Taima bItyA / saMkalapa ke mutAbaka sakaMdaka munI agnIkuvAra devatA baNe / ApaNe sAtthiyAM gellAM bhayAnaka rUpa baNA ke bAga ke Upara maMDarANa lAgge / akAsabANI karI, "pAllaka ! husyAra ho le / Iba Taima A gyA sai / ApaNe pApa kA phala bhoggaNa naiM tyAra ho jyA / " nyUM suNateM-e akAsa te Aga barasaNa lAggI | mAr3I vAra maiM-e sArA saihara bhasama ho gayA / rAjjA, usakA ghara-kuNabA, pAllaka ara usake sAre sAtthI jala ke mara ge| nyUM suNI sai aka kaI sAla tAIM oDai Aga balatI rhii| usa jamIna maiM Iba "daMDakAraNya" kahyA kareM saiM / 00 hariyANavI jaina kathAyeM/68
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ megha kuvAra munI magadha desa maiM rAjagIra nAma kA eka sahara thaa| oDai rAjjA sareNika rAja kA karadA / usakI eka rANI kA nAM thA dhAraNI ara dUsarI kA thA nNdaa| naMdA ke eka chorA hoyA / usakA nAM thA- abhai kuvAra | dhAraNI ke koe bAlaka nA thaa| usanai isakI karar3I phikara rahyA karatI / rAjjA nai vA ghaNI-e samajhAI para usakI soca konyAM mittttii| eka bara rAta naiM dhAraNI naiM supane maiM eka dhaulA hAthI dIkhyA / usanaiM yo supanA rAjjA tai batAyA / rAjjA naiM paMDatAM tai supane kA matalaba bUjhyA / paMData bolle, "mhArAja! rANI nai bhota sutharA supanA dekhyA sai / usakai eka IsA chorA hovaigA jo ghaNA-e nAma kamAvaigA / " paMDatAM kI yA bAta sAre sahara meM havA kI tariyAM phailgii| jantA suNa-suNa kai ghaNI-e rAjjI hoii| tIna mhIne bIta gye / eka bai rANI kA IsA jI kA aka vA akAsa maiM kAle-kAle bAdala dekkhai / hAthI pai caDha ke vaibhAra garI nAma ke pahAr3a pai hAMDai / para rANI ke jI kI kUkkara pUrI ho sake thii| bArisa kA Taima tai likar3a liyA thA / phera kAle bAddala akAsa maiM kita te AMde? rANI phera dukhI-dukhI-sI rahaNa laaggii| rAjjA naiM bUjjhI tai rANI naiM ApaNe jI kI batAI / rAjjA bhI isameM ke kara sakai thA! yA simasyA tai usake basa kI thI nhiiN| o bhI bola-bAlA rahaNa laagyaa| rAjjA ke chore ara rAjagIra ke maMtarI abhai kuvAra nai rAjjA tai bUjjhI aka bAta ke sai? rAjjA nai rANI ke jI kI bAta megha kuvAra munI/69
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ batA dii| abhai kuvAra bolyA aka "pitAjI... katI phikara nA karo | vA merI mAM sai / maiM rANI ke jI kI bAta sAccI kara ke dikhAUMgA / " nyUM kaha kai o posA karaNa kI jaMgA maiM cAlyA gyaa| khANA-pINA choDa ke tIna dana kI tipasyA karaNa lAgyA / do dana bIta ge| tIsare dana devaloka maiM eka deva baiThyA thaa| usakA nAM thA- riddhI kumAra / usanai abhaikuvAra kI tipasyA kA berA pATyA / o usake dhorai aayaa| usa tai bara mAMgaNa kI khii| abhaikuvAra nai ApaNI rANI mAM ke jI kI bAta sAccI karaNa khAtara binatI krii| deva 'tathAstu' kaha kai cAlyA gyaa| bArisa hoNa kA DhaMga dIkhaNa lAgyA / akAsa maiM kAle-kAle bAddala A gaye / bAddalAM nai dekha kai rANI ghaNI-e rAjjI hoii| hAthI pai baiTha kai vA vaibhAra garI ke pahAr3a pai hAMDaNa gii| usa ke jI kI bAta sAccI hoii| Acche mhUrata maiM rANI kai chorA hoyaa| usakA nAM dhara diyA- megha kuvAra / jukara eka-eka dina caMdaramA kI kalA baDhyA karai sai, nyUM-e o bhI baDhaNa lAgyA / rAjjA naiM o paDDhaNa khAtara acArya jI dhorai ghAla diyA / thor3e-e dinAM maiM usa naiM ghaNI-e bidyA sIkha lii| o or3e tai bidavAna baNa kai gharAM ulaTA A liyA / rAjjA nai sutharI ara kAbala chorI gelAM meghakuvAra kA byAha kara diyA / ____eka bai bihAra karade-karade mhAvIra bhagavAna use sahara ke bAhara A gye / loga unakI bANI suNana khAtara tarasaiM the| duniyA unakI bANI suNana ANa lAga gii| loga unake bakhANa kI tArIpha sAre sahara maiM karaNa lAga ge| cugarade ke yA-e bAta cAla pdd'ii| cAlate-cAlate yA bAta rAjjA hariyANavI jaina kathAyeM/70
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke kAnnAM maiM bhI pdd'ii| o bhI ApaNe ghara-kuNabe gelA bANI-suNana pahauMca gyA / sabanai jisI bAta suNI thI, usa tai bhI battI bAta pAI / sAre ke sAre mhAvIra bhagavAna nai mAnnaNa lAga ge / saba tai ghaNA asara paDyA rAjjA ke chore megha kuvAra pai| bakhANa jiba pUrA ho liyA tai o bhagavAna ke caraNAM maiM jA pahauMcyA ara dIksA de kai sAdhU baNAna khAtara binatI karaNa lAgyA / bhagavAna bolle- pahalAM apaNe mAM-bApa tai bUjha, dIksA kI ajJA le le, jibbai dIksA le sakai sai / megha kuvAra mahalAM maiM ulaTA AyA / rAjjA-rANI Agai ApaNe mana kI bAta kahI / rAjjA naiM o ghaNA-e smjhaayaa| usakI mAM tai roNa lAga gI / ApaNe bhItara kI sArI mAmatA usanai chore pai barasA dI / phera bhI meghakuvAra ApaNe phaisale tai jau bhara bhI konyAM ddigyaa| mAM-bApa naiM jiba dekha liyA aka chore pai tai unakI bAtAM kA koe asara nA par3e tai ve kahaNa lAgge, "beTTA! hamanaiM jo kucha samajhANA-samajhUNA thA o tai hamaneM sArA kara liyA / tU cAhe mAna cAhe matanyA mAna / mhArA Iba eka aramAna sai| hama nyUM cAhavai saiM aka dIksA leNa tai pahalAM tu eka bara rAja-siMghAsana pai baiTha jyA / mhArA yo AkharI aramAna sai / basa! tU isa naiM pUrA kara de / phera jukara terA jI karai nyUM-e kara lie|" _megha kuvAra naiM unakI yA bAta mAna lI / usakA rAja tilaka ho gayA / eka dina khAtara o gaddI pai baiThyA / Agale dina o rAja-pATa choDa ke jANa lAgyA / cAlate-cAlate usakI mAM bollI aka, "dakhe! tU sAdhU baNana khAtara te jA sai para pUre saMjama tai jinagI bitAiye / khUba UMcA sAdhU bnniye| kisse bhI tariyAM kI koe kamajorI ApaNe bhItara matanyA ANa megha kuvAra munI/71
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ die / " rAjjA naiM bhI usa tai nyUM he kahI / meghakuvAra mahAvIra bhagavAna ke caraNAM maiM pahauMca gyaa| bhagavAna naiM usa tai dIksA deNa kI kirapA kara dii| iba o munI megha kuvAra baNa ge / megha munI sAre muniyAM maiM saba tai choTTe the| rAta hoI tai soNa khAtara una nai saba tai pAchai dehaliyAM dhorai jaMgA millii| rAta nai jiba bhI koe munI or3e tai AtA-jAtA tai megha munI nai ApaNe pAM sakor3ane par3ate / ekAdhI bara dUsarAM ke pAM unakai lAga bhI jaate| isa bAta tai ve dukhI ho lie / sArI rAta nIMda konyAM AI sAddhU baNana ke apane tAvalepaNa pai sArI rAta jhIkhate se rahe / mAr3I-mAr3I vAra maiM mAM-bApa ke lADDAM kI yAda ANa lAga gii| nyUM socate rahe aka mannaiM ghaNI-e mUMDI karI / jai mAM-bApa kI bAta mAna leMdA tai yo dukkha thor3A-e dekhaNA pdd'taa| maiM rAjjA kA chorA ara ye sAhU mannaiM Ate-jAte Thokara mAraiM / yA bhI koe jinagI sai ? isa tai tai AcchA maiM pahalyAM-e nA thA ! ApaNe ghamaNDa maiM usanaiM phaisalA kara liyA aka munI kA bANA choDa kai mAM-bApa ke dhorai jaauuNgaa| ve mannaiM ghara maiM ulTA AyA dekha ke ghaNe-e rAjjI hoveNge| nyUM- e socate-socate tar3akA ho gyaa| usanaiM socI aka bhagavAna Age kaha ke ara phera jANA chie| ve bhagavAna ke caraNAM maiM pahauMca ge / sArI batA dii| bhagavAna samajhANa lAgge, "isameM dukhI hoNa kI kuNa-sI bAta se? tama ApaNe Apa naiM bhUla ge| yo tai kucha bhI dukkha konyA / pAchale janamAM maiM tai tamane ghaNA kasaTa ThAyA thA / " yA bAta suNa kai megha munI nai bhagavAna te ApaNe pAchale janamAM kI bAta suNAna kI benatI karI / hariyANavI jaina kathAyeM / 72
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Drn NASANA megha kuvAra munI/7397 MATALAM
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra bhagavAna bolle- "thAre tIsare janama kA jikara sai| tama hAthiyAM ke paradhAna the / eka bara garamiyAM ke dina the / jaMgala ke jIva-jantu garamI ke mAre ghaNe-e dukhI ho re the / pANI TohUNa khAtara aura jAnavarAM gellAM tama bhI bhAje phiro the / phera tama eka johar3a nai dekha ke usa maiM pANI pINa nai bar3age / or3ai ghaNI-e daladala thii| tama usa johar3a kI daladala meM phaMsa ge / cANacaka eka hAthI ora or3eM pahauMca gayA / usakI ara thArI dusamanAI thii| usaneM ApaNe painne dAMtAM tai thArA sArA sarIra or3ai bIMdha diyA / tama nai bola-bAle raha kai sArA kaSTa oTa liyA / Akhira maiM thAre parANa likar3a ge / " " dUsare janama kI kathA bhI suNAo bhagavAna! " megha munI nai benatI karI / bhagavAna suNAna lAgge, "dUsare janama maiM bhI tama hAthI baNe / thAre yAre-pyArAM nai phera tama ApaNe paradhAna banA lie| eka bara jaMgala maiM Aga lAga gI / sAre jIva-jaMtuoM maiM bhagadar3a mAca gii| jAna bacANa khAtara koe kiMghe naiM bhAjatA, koe kiMghe naiM / vA Aga ghaNI nA thI / taulI-e bujha gI / para yA dekha kai tamanaiM ghaNA Dara lAgyA / tamaneM ApaNI ara ApaNI gela raihaNa AlAM kI jAna bacANa khAtara eka gola madAna baNAyA, jisa maiM ghAsa-phUsa kA eka tuNakA bhI nA thA / per3a-pAr3a or3e taiM sAre pAr3a ke haTA die the / madAna katI sApha likar3a AyA thA / garamI phera ghaNI ho gI / Iba ke jaMgala maiM dhaNI khataranAka Aga lAggI / tama ApaNe sAthiyAM naiM le ke usa madAna meM A ge / thArI jAna bacatI dekha ke ApaNI jAna bacANa khAtara jaMgala ke choTe-baDDe sAre-e jIva-jaMtu usa madAna meM kaTThe hoNa lAga ge / tamanaiM saba taiM jaMgA de dI / hariyANavI jaina kathAyeM /74
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ madAna ThADDA bhara gyaa| jibbai-e eka kharagosa or3e aayaa| usanai kitai bhI jaMgA konyAM pAI / o jaMgA TohUtA phirai thA / use Taima tamanaiM khAja karaNa khAtara ApaNA pAM tthaayaa| kharagosa naiM jaMgA diikhii| o or3e-e baiTha gayA / tamanai pAM dharaNA cAhUyA para kharagosa kI jAna pai tarasa khA ke jamIna pai pAM dharyA konyA / tama naiM kitaNA kasaTa ThAyA thA usa Taima ? tIna dina tAIM Aga balatI rhii| phera bujhI / sAre jIva-jaMtu or3e tai jANa lAgge / o kharagosa bhI cAlyA gayA / phera jaba tama naiM dharatI pe pAM TekaNA cAhUyA tai TikyA-e konyA UMce pai dhare-dhare pAM katI sunna ho liyA thA / tama naiM cAlaNa kI kosisa karI para pAM tai katI sunna thA / tama dharatI pai dhar3Ama daNe- sI Dhai par3e ara mara ge / tama naiM kharagosa pai dayA karI thI isakA phala tamanaiM milyA ara rAjjA sareNika ke ghara maiM janama liyaa| hAthI kI jUna maiM dUsare khAtara itaNA dukkha ThA kai tai tama AdamI baNe / Iba tama mAr3e he kasaTa tai-e dukhI ho lie?" bhagavAna kI bANI suNa kai megha munI naiM pAchale janamAM kA gyAna ho gyA / sArI bAta usakI simajha maiM A gii| bhagavAna tai ve mAphI mAMgaNa lAgge ara kasama khA lI aka Iba maiM sArI jyaMdagI dUsarAM ke bhale maiM ara dUsarAM kI sevA maiM- e lA yUMgA / kaI sAla megha munI naiM karar3I tipasyA karI / ApaNA bhI bhalA karyA ara aurAM kA bhI bhalA karyA / ghaNe-e loggAM tai sacAI kI rAhI dikhAI / 'Akhira maiM tipasyA karate hoe sarIra choDyA ara devaloka maiM jA kai janama liyA / meSa kuvAra munI / 75
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ dayA ke samundara ___ eka bara kI bAta sai / acArya dharamaghosa apaNe cellAM ke sAtha ghUmadehoe campAnagarI phoNce| unakA eka tapassI cellA thA- dharamarUcI aNagAra / dupaharI kA Taima thaa| acArya jI te agyA le ke dharamarUcI bhiksA leNa khAttara nagarI maiM ge| campA nagarI meM eka lugAI rahyA karatI jisakA nAM thA- nAgasirI / roTiyAM gelyAM usaneM ghIyA kA sAga baNA rAkhyA thA / cAkha ke dekhyA tai berA pATyA aka ghIyA kaDuvI sai| usanai socI aka yo sAga tai kitte dUra-e bAhara phaiMkaNA ThIka rhegaa| jai ghara AlA nai kar3ave sAga kA berA pATya gyA tai oM mannai phUhar3a btaaveNge| nyUM soca ke usane o sAga lhako ke dhara diyA / phera usane dUsarA sAga bnnaayaa| ghara ke loggAM tai roTTI khuA dii| Apa bhI roTTI khA ke arAma karaNa lAggI / nAgasirI loTI- e thI aka bhiksA leNa khAttara dharamarUcI ghara maiM Ae / usanaiM unakI pUrI ijjata karI ara ghara maiM bhittarAM naiM balA lie| nAgasirI ke ghara meM roTTI-pANI tai saba nimaTa liyA thA / usanaiM soccI aka kaDuo ghIyA kA sAga sai| isatai de yUM / yo cAkkhaigA tai kaDuA lAggaiyA / phera yo sAre sAga naiM bagA degaa| man- sAga bagANa khAttara iMgdai-uMgyai konI jANA pdd'e| jibbai-e usanaiM ghIyA kA sAga unake pAtare (bAssaNa) maiM ghAla diyaa| sAga ghaNA-e thA / dharamarUcI naiM soccI aka yo tai bhaterA sai / kise hariyANavI jaina kathAyeM/76
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ dayA ke samundara eka bara kI bAta sai| acArya dharamaghosa apaNe cellAM ke sAtha ghUmadehoe campAnagarI phoNce| unakA eka tapassI cellA thA- dharamarUcI aNagAra / dupaharI kA Taima thaa| acArya jI tai agyA le ke dharamarUcI bhiksA leNa khAttara nagarI maiM gae / campA nagarI maiM eka lugAI rahUyA karatI jisakA nAM thA- nAgasirI / roTiyAM gelyAM usanaiM ghIyA kA sAga baNA rAkhyA thA / cAkha kai dekhyA tai berA pATyA aka ghIyA kaDuvI se / usanai socI aka yo sAga tai kitte dUra-e bAhUra phaiMkaNA ThIka rahegA / jai ghara AlAM nai kar3ave sAga kA berA pATya gyA tai oM mannai phUhar3a btaaveNge| nyUM soca ke usane o sAga lUhako kai dhara diyaa| phera usane dUsarA sAga bnnaayaa| ghara ke loggAM tai roTTI khuA dI / Apa bhI roTI khA kai arAma karaNa lAggI / nAgasirI loTI- e thI aka bhiksA leNa khAttara dharamarUcI ghara maiM aae| usaneM unakI pUrI ijjata karI ara ghara maiM bhittarAM naiM balA lie / nAgasirI ke ghara maiM roTTI-pANI tai saba nimaTa liyA thaa| usanaiM soccI aka kaDuo ghIyA kA sAga sai| isatai de yUM / yo cAkkhaigA tai kaDuA lAggaigA / phera yo sAre sAga naiM bagA degA / mannaiM sAga bagANa khAttara iMgdhai- uMgdhai konI jANA pdd'e| jibbe-e usaneM ghIyA kA sAga unake pAtare (bAssaNa) maiM ghAla diyA / sAga ghaNA-e thA / dharamarUcI naiM soccI aka yo tai bhaterA sai / kise hariyANavI jaina kathAyeM /76
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ ora ghara tai aura bhiksA mAMgaNa kI ke jarUrata se | una naiM pAtare ThAye ara sIdhe acArya jI ke caraNAM maiM ulaTe A lIe / pAtare acArya dharamaghosa ke syAMmI dhara die / acArya jI naiM sAga dekhyA / kucha soca ke o cAkhyA / bolle, "yo sAga tai jaharIlA sai / kise nai dhoke tai diyA sai| Iba isanaiM IsI jaMgA gera jita koe jI-jantU isa sAga naiM nA khA ske|" dharamarUcI IsI jaMgA TohaNa khAttara cAla pdd'e| udhara nAgasirI arAma karai thii| ApaNI catarAI tai bhare kAma pai vA ghaNI-e rAjjI hoNa lAga rahI thii| soccai thI aka AcchA hoyA man- kittai nA jANA paDyA / kUr3Aghara mere gharAM Apai-e A gayA / ina muMDe bicArAM tai usanai mhApApa ke karama bAMdha liie| dharamarUcI baNa maiM khAlI-sI jaMgA pahoMce / unanai mAr3A-sA sAga dharatI pai dhar2yA tai mAr3I vAra maiM-e sAga kI khasabU te oDai ghaNI sArI kIr3I A gii| sAga cAkhateM eM kIr3I maraNI sarU ho gii| ___dharamarUcI naiM dekhyA aka kIr3I te tar3apa-tar3apa ke maraNa lAga hI saiM / unake mana maiM ghaNI-e dayA aaii| una naiM soccI aka IsI jaMgA tai isa duniyA meM TohI bhI nA pAvai jita koe jI-jantU nA rahaindA ho / cANacaka munI jI ke khyAla maiM eka bAta aayii| ve bhittara-e-bhittara hAMse / ApaNe Apa tai bolle, "sai, IsI eka jaMgA sai, jita kisse jI-jantU kai khAmakhA koe takalIpha nA ho ara vA jaMgA sai, merA peTa | jai isa sAga naiM mere peTa meM jaMgA pA gI tai ekalA maiM-e marUMgA / kama se kama ora jI-jantuoM kI jAna tai baca-e jaagii| ara phera, garU jI ke hukama ke dayA ke samundara/77
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ RI112 O ANS hariyANavI jaina kathAyeM/78
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ mutAbaka bhI kAma ho jyAgA / " nyUM soca ke una naiM 'siddhe saraNaM pavajjAmi' kahI ara khUba rAjjI ho kai o sAga khA lIyA / ara saMtArA ( maraNa barata) le liyaa| jahara kA jibbai-e asara hoyA / unakA sarIra lIlA par3a gyaa| mAr3I vAra pAchai munI jI ye jAM ara vo jjAM! ve mara kai suraga meM paidA hoe / sAMjha ho gI / acArya dharamaghosa naiM dekhyA aka cellA nA AyA tai cintA - sI ho gI / ora cellAM tai kahI aka dharamarUci naiM Toho ara usakA berA kADUDho / eka cellA una naiM TohUNa cAla paDUyA / o cellA jaMgala maiM pahoMcyA / dekhyA tai hairAna raha gyA, "re! yo tai tapassI dharamarUcI aNagAra kA mayA hoyA sarIra sai !" dukhI jI tai cellA garU jI dhorai ulaTA AyA / usatI garU tai batAIaka aNagAra kA suragavAsa ho gyaa| acArya jI jibbai simajha gye / bUjjhaNa pai ve bole- aka dharamarUcI tai kise naiM jaharIlA sAga de dIyA thA / manaiM usatai kahI thI- aka isa sAga naiM IsI jaMgA choDyA jita koe jI - jantU isa khA kai nA marai / nyUM lAggai sai aka sAre jI-jantuoM pai dayA karake usaneM sArA sAga Apai e khA lIyA / sAre sAdhuAM naiM yA bAta suNI / sAre tapassI munI jI tai dhanna-dhanna kahaNa lAgge / sAcceM-e dharamarUcI aNagAra dayA ke samundara the / campAnagarI ke loggAM naiM jiba isa bAta kA berA lAgyA tai saba nai mana - e | mana meM dharamarUcI aNagAra tai bandanA karthI ara unakI jai-jaikAra bolI / dayA ke samundara / 79
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ subha bhaunA mhAbhArata ke bAda kA jikara sai| kirasana jI isa loka te jA lie the| unake jANa tai balarAma kA dila TUTa lIyA thA / kirasana ke binA yo saMsAra una naiM katI sUnnA lAgyA karadA / eka dana una naiM ghara-bAra choDa-e diyaa| balarAma munI baNa kai AtamA kI sAdhanA maiM lAga ge / eka bara balarAma munI bhiksA leNa khAttara cAla pdd'e| eka nagarI maiM pahoMce / usa nagarI ke bAhara rAha meM eka kuAM paDyA / oDai kucha lugAI khar3I thii| koe bAta ghaDai thii| koe kueM tai pANI kADDhai thii| AstA-AstA kueM pai bhIr3a hoNa lAggI / jibbai-e eka lugAI oDai pANI bharaNa aaii| usakI gelyAM eka bAlaka bhI thaa| usakI nighA balarAma munI pai par3I tai dUsarI lugAiyAM kI tariyAM vA bhI munI nai dekkhaNa lAggI / usanai isa tariyAM ke bhesa Ale sAdhU kade nA dekhe the| usanaiM kucha dhyAna nA rayA / vA kAma bhI karadI rahI ara munI nai dekhadI bhI rahI / usanaiM nejjU (jaur3I) bAlaTI kai bAMdhaNa kI bajAya bAlaka kI ghiTTI maiM bAMdha dI ara kueM maiM geraNa nai tyAra ho gii| kise sAtha AlI nai dekhyA tai TokkI, "tU ke karaNa lAga hI sai?" "kUeM tai pANI kADhUM tUM / " "ara tannai nejjU kA phandA kyA maiM lAyA sai, nyUM te dekha le / " hariyANavI jaina kathAyeM/80
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ Vora/ RAMMAR AAS subha bhaunA/81
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyUM suNa ke vA nejjU kAnnI lakhAI tai hairAna raha gii| usa naiM jibbai-e bAlaka kI nAr3a maiM tai rassI khollI / balarAma munI nai yo sArA sIna dekha liyaa| balarAma munI naiM sauccI aka mere kAraNa yA lugAI ApaNe hoMsa bhUla gI / manne dekha ke tai loga ke berA ke kara sakeM seM / maiM nagarI meM pAM-e nA dharUM tai ThIka rhegaa| nyUM soca ke ve jaMgala kAnnI ulaTe cAla paDye | yA bAta hoeM pAchai ve kadde nagarI meM konyAM Ae / jaMgala maiM-e raihaNa lAga ge| kise AMde-jAMde musAphara tai roTTI mila jAMdI tai le leMde, nA tai / baratI raha kai sAdhanA maiM lAgge rahaMde / eka dana balarAma dhyAna meM baiThe the| or3e tai eka hiraNa kA baccA uchalatA-kUdatA hoyA likaDyA / munI jI ke bhole rUpa naiM dekha kai hiraNa kA baccA oDai-e Taira gyA / munI jI ke caraNAM maiM baiTha gayA / munI jI naiM pyAra tai o dekhyaa| usa dana tai o hiraNa kA baccA oDai-e raihaNa lAgyA / usane bhI kime gyAna ho gayA / hiraNa kA baccA ghaNA syANA baNa gyA thaa| usa jaMgala maiM koe rAhagIra roTTI khAMdA teM hiraNa usanaiM dekha kai bhAjyA hoyA munI jI ke dhorai pahauMcatA ara una nai usa musAphara dhorai le AMdA / rAhagIra bhiksA maiM jo kucha deMdA, munI jI o-e le lete / eka dana kI bAta sai / eka rAjjA naiM ApaNe khAttI tai aratha baNAna kI lAkar3I maMgAI / o khAttI usa jaMgala meM lAkar3I TohatA hoyA eka per3a dhorai pahoMccA / jita balarAma munI sAdhanA kar2yA karate usa tai mAr3I-e dUra o per3a thaa| hariyANavI jaina kathAyeM/82
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ lmdr rqy lbld mr mm rsrh wrkh khh lh dh d 4 w pyr kh I rwnh b m rwy @ Merch AN bh 83/ga art.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ khAttI naiM soccI aka 'roTiyAM kA Taima ho rUhUyA sai| pahalyAM roTTI khA lyUM, phera per3a kATa lyUMgA / ' nyUM soca kai o roTTI khANa baiTha gayA / hiraNa naiM khAttI dekha lIyA / o munI balarAma naiM ApaNI gellAM or3ai lIyAyA / khAttI naiM ijjata karI ara munI tai bhiksA leNa kI parArathanA karI / munI balarAma usa bhiksA leNa lAgge / yo sArA sIna hiraNa kA baccA dekkhaNa lAga rahUyA thaa| yo sIna usake jI naiM ghaNA-e pyArA ara sukha deNa AlA lAgyA / o soccaNa lAgyA - dhanna se munI nai, jo tipasyA kareM maiM ara dhanna se isa khAttI nai jo Ise tipassI sAdhU nai bhiksA devai sai| jai maiM mANasa hondA tai maiM bhI Ise tipassI nai bhiksA de ke ApaNI jinagI nai suphala kara leNdaa| nyU soca-soca ke usakai AMsU A gye / dAna deNa kI subha bhaunA usameM gaMgA-jamunA sI baiNa lAga gI / saMjoga kI bAta! ussai Taima jora kI AMdhI caallii| jisa per3a naiM khAttI kATaNA cAhUvai thA o TUTa kai Dhai paDyA / tInnUM usake talai daba ge ara tInuoM kA sarIra pUrA ho gayA / munI balarAma naiM bahamaloka (suraga) maiM janama liiyaa| ve deva ke rUpa maiM paiddA hoe / khAttI ara hiraNa kA baccA ApaNe Acche karamAM ke mutAbaka ussai devaloka maiM balarAma kI sevA karaNa Ale deva baNe / munI naiM ApaNI tipasyA ara sAdhanA tai yo UMccA pada hAsala karyA, khAttI naiM dAna de kai ara hiraNa ke bacce naiM ApaNI AcchI ara subha bhaunA te bar3hiyA gata pAI / hariyANavI jaina kathAyeM / 84
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo mauta pai bhI. nA DigyA tagarA nAM kI eka nagarI thI / usameM eka AdamI rayA krtaa|uskaa nAM vaNikadatta thA / usakI gharaAlI thI- bhdraa| eka chorA thA- araNaka / eka bara acArya arahanamittara ara unake celle tagarA nagarI maiM phoNce| unakI bANI suNana naiM ghaNe-e loga AyA karade / eka dana vaNikadatta bhI ApaNI ghara AlI ara chore gellAM unakA bakhANa suNana gayA / bakhANa suNa ke sAre ghara AlA kai birAga ho gyaa| sabanaiM diksA le lI ara acArya gellAM raihaNa lAga ge / vaNika datta sAdhU tai baNa gyA thA para Iba tAIM usakA chore tai moha konyA chuTyA thA / bhiksA leNa khAttara likar3atA te beTe naiM bhI gellAM nA le jaataa| socatA aka chore tai kyUM takalIpha dI / usakI bhiksA bhI maiM-e lI AUMgA / ghaNe dana tAIM nyU-e kAma cAladA rayA / Taima badalyA / vaNikadatta munI kA suragabAsa ho gayA / phera araNaka munI Appai-e bhiksA leNa jANa lAgyA / eka bai garamI kA mahInA thaa| lU sAre sarIra naiM phUMka thiiN| dhUpa sira naiM phUMkai thii| jamIna tave kI DhAla tappai thii| Ise mossama maiM araNaka munI becaina ho gayA / becaina ho ke o eka maihala ke chajje talai chAMha maiM khaDyA ho kai sAMsa leNa lAgyA / gella-e IsI jiMdagI bitANa khAttara o bAra-bAra ApaNe Apa . kossaNa lAgyA / usse Taima usa maihala ke jharokhe maiM tai eka lugAI nai jhAMka kai dekhyA / usanai eka dukhI sAdhU araNaka dIkhyA / usanai bUjjhI, "thama kuNa so ? jo mauta pai bhI nA DigyA/85
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ ADai ke karo so ?" araNaka naiM ApaNe bAre maiM saba kime batA dIyA / lugAI naiM usa tai maihUla meM ANa kI khii| munI bhittara A gayA tai vA bollI, "ibbai thArI umara munI baNana ke laika konyAM / " yA suNa ke usanai soccI aka 'yA ThIka-e hai sai| thor3e dana saMsAra ke sukha bhoga lyUM / phera jIsA Taima ho, dekhyA jAgA / ' phera o ussai lugAI dhorai raiNa lAgyA ara saMsAra ke bhoggAM meM par3a gayA / araNaka munI ke sAthiyAM naiM o ghaNA-e ToyA para kucha berA konI lAgyA / beTe kI yAda maiM araNaka kI mAM baulI baragI ho gI / jaMgA-jaMgA vA ApaNe chore naiM TohtI rahaMdI / nyU kaI barasa bIta gaye / eka dana araNaka maihala maiM baiThyA thaa| cANacaka usa naiM jhAMkI maiM kai dekhyA tai eka bAvalI sI lugAI hAMDatI hoI dIkkhI / pahalyAM tai vA usakI pichANa meM konyAM AI / dhyAna lA ke dekhyA tai simajha gyA aka yA tai merI satI mAM sai / merI yAda maiM-e isakA yo hAla ho gayA / o ho......maiM bhI kitaNA pApI sUM / mannai cAla kai mAphI mAMgaNI cahie / ' nyU soca kai o jibbai satI mAM dhorai pahoMca gyaa| hAtha joDya kai bolyA, 'mAM ! mere tai bhota baDDI galatI ho gI / tU mannaiM mApha kara de / satI mAM bolyI- beTTA ! tannai yU ke kar2yA ! to dharama nai choDya ke pApa kai raste ho liyA / araNaka bolyA- tU mannai Iba ke mApha karade / jai maiM terA sAccA beTTA hUMgA tai pUrA dharama karakai saMjama pAla kai dikhAUMgA / mAM kA jI pasIja gyA / usa naiM araNaka te asIravAda dIyA / usakI hariyANavI jaina kathAyeM/86
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ WOM Y Aut 15... jo mauta pai bhI nA DigyA/87
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ AMkkhAM te pANI bahaNa lAgyA / donnUM eka-dUsare naiM dekha rahe / mAM te agyA le ke araNaka phera acArya arahanmittara dhorai pahauM cyA / ApaNI galatI kI mAphI mAMggI / acArya jI naiM usa tai haTa ke munI - diksA de dI / eka dana araNaka munI naiM acArya arahamittara tai kahI, "acArya jI ! Apa mannaiM saba tai UMccI sAdhanA btaao| vA cAhe kitaNI-e muskila ho| maiM usanaiM jarUra kruuNgaa| Iba mere mana maiM koe Dara konI rahUyA EYn phera acArya jI naiM una tai parama samAdhI ( saMthArA) kA tarIkA btaayaa| bolle, "jai samabhAva te koe isa samAdhI kI sAdhanA kara le tai usaneM mukatI mila jyaa|" araNaka munI naiM acArya jI tai asIravAda le kai vA parama samAdhI dhAra lI / ve pahAr3AM maiM kisse sUM- sAM jaMgA maiM eka silA pai jama kai baiThage ara samAdhI maiM khU ge / itaNA berA bhI nA rahUyA aka bAhara ke hoNa lAga rahUyA sai / kada tai sUraja likaDUyA ara kada chipa gyaa| ve pahAr3a kI tariyAM jamme rahe / dhUpa tai unakA sarIra jala gyA para araNaka naiM AMkha bhI konyAM jhapakI / isa samAdhI maiM una naiM eka dana parama gyAna ho gyaa| ve sAre dukkhAM tai chUTa ke mukatI maiM cAlle gae / muniyAM naiM ara girastiyAM naiM jiba berA lAgyA tai sabanaiM yA-e bAta kahI, "araNaka munI kA mana pahalyAM kitanA kamajora thA ara phera o-e mana kitanA ThADDA ho gayA / mota pai bhI o DigyA konyAM / dhanna ho araNaka munI naiM / hariyANavI jaina kathAyeM / 88
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ mantara kA cimatkAra __eka seTa thaa| usakI naukAra maMtara maiM karar3I saradhA thii| o seTa narama subhA kA thA ara usake jI maiM dayA-dharama bhI thaa| o socyA karatA aka byopAra karaNa khAttara jiba maiM paradesa jAUM to saihUra ke ora hINe loggAM nai bhI ApaNI gellAM le jaauuN| nyUM soca ke paradesa jANa tai pahalAM usane eka dana saihUra maiM DUMDI piTavAI- "jo koe byopAra karaNa khAttara paradesa jANA cAvai, o merI gellAM cAllai / kisse dhorai pUMjjI nA ho to maiM usaneM pUMjjI yUMgA | byopAra maiM ghATTA ho gayA to o bhI maiM e bharUMgA / " / yA khabara suNa kai ghaNe-e humAe maiM bhare loga usakI gellAM ho lie| pUre laskara naiM le ke seTa cAla pddyaa| saphara karatI hANAM unakA laskara Ise bhArI jaMgala meM kai likaDyA, jita DAkkU rayA karate / DAkuAM naiM o laskara nigAha liyaa| oM bhI luka-chapa kai usake pAcchai-pAcchai cAla pdd'e| sAMjha hoii| laskara naiM eka jaMgA par3A gera liyA / laskara ke loggAM naiM roTTI-pANI tyAra kar2yA ara khA-pI liyaa| soNa kI tyArI karaNa lAgge tai soccI- aka yo jaMgala sai| sAre so jyAMge to kukkara kAma cAllaigA / thor3e-se loggAM naiM tai paihrA deNA chie| seTa bolyA- tama sAre arAma tai so jaao| rUkhAlI karaNa kI jummedArI merI sai| sAre so ge| nyUM dekha ke seTa naiM ApaNe bhagavAna naukAra maMtara kA pATha karakai laskara ke cArUM kAnnI eka cakkara lAyA / cakkara lA kai o bhI so gyaa| mantara kA cimatkAra/89
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ jiba sAre mANasa so ge to DAkuAM naiM ApaNA kAma karaNa kI soccI / ve hathiyAra le ke hamalA karaNa khAttara Agge naiM sarake / unatI dekhyA- aka laskara ke tai sAre loga soNa lAga rahe saiM ara paiMtIsa phaujI juAna ghor3AM pai baiTThe cArUM kAnnIM ghUma-ghUma ke paihUrA devaiM saiN| phaujI juAnnAM naiM dekha kai DAkuAM kI hamalA karaNa kI himmata konyAM par3I / luke hoe ve bola - bAle dekhade rahe / DAkkU soca maiM par3age aka laskara gellAM tai phaujI nA the / rAtUM-rAta cANacaka ye kita tai Age? gellA-e eka ora cimatakAra hoyA / eka phaujI IsA dIkhyA, jisakai sira nA thA / ara, o bhI paihUrA deNa lAga rahUyA thaa| tar3akA hoyA tai DAkkU mUM-aMdhere dekkhaNa Ae aka phaujI dina maiM kita cAlle jAM saiM / phaujI konyAM dIkkhe / DAkkU dUsare dana phera laskara ke pAchai lAga lie / dUsare dana bhI nyUM-e baNI jo pahalar3e dana bItI thI / DAkuAM naiM ora bhI acambhA hoyA / ve tIsare dana bhI gellAM lAga lie| tIsarI bara bhI unakA kAma konyAM baNyA | cauthe dana DAkkU sUdhe seTa ke dhorai pahoMca ge / seTa naiM unake bAre maiM buujjhyaa| DAkkU bolle- hama tai DAkkU saiM para isa Taima thAre dhorai eka bAta bUjjhaNa Ae saiN| dana maiM jina phaujiyAM kA nAma nasAna bhI konyAM dIkhadA, ve cANacaka rAta naiM kita tai A jyAM saiM ? gellAM - e yA bAta ora batAo aka duniyA maiM hamanai AdamI te ghaNe dekkhe para IsA koe kade nA dekhyA jisakA sira e nA ho / thAre isa mUMDakaTe phaujI kA bhI juAba konyAM / cAllai sai, paiharA de se para usaneM dIkkhai kyUkara sai, yA bAta simajha maiM konyAM AI / hariyANavI jaina kathAyeM / 90
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ seTa naiM DAkuAM kI bAta suNI / o bhI hairAna raha gyaa| mAr3I vAra kucha soca kai bolyA, "isa bAta kA berA rAta nai lAggaigA / Aja rAta naiM tama phaujiyAM nai phera dekhiyo / " seTa kI bAta mAna kai DAkkU cAlle gae / seTa kai bisvAsa ho gyA aka yo sArA naukAra maMtara kA asara sai / ye phaujI bhI naukAra maMtara ke paiMtIsa aksarAM ke hukama pai cAllaNa Ale devatA saiM / eka phaujI ke sira nA hoNa kA matabala sai aka mere maMtara ke pATa maiM koe kamI sai / udana rAta hoI tai seTa nai pUre dhyAna tai naukAra maMtara paDhyA / paDhatI hANA usanaiM berA pATyA aka maMtara ke AkharI sabada kI bindI usapai bollI-e nA jA thI / usa Taima seTa naiM maMtara kA sudha pATha karyA ara so gyaa| DAkkU aae| una naiM dekhyA aka phaujI paihUrA deNa lAga rahe haiM para binA sira kA jo phaujI thA o una maiM konyAM / tar3akai unatI seTa Aggai rAta naiM bIttI hoI sArI bAta kaiha dI / seTa naiM kahI- "bhAiyo! bAta yA sai aka maiM eka maMtara kA jApa karUryA karUM / usakA nAM sai naukAra mNtr| usake pAMca sabada ara paiMtisa aksara saiM / tamanaiM jo phaujI dekkhe, ve phaujI konyAM the / ve tai devatA saiM / ve naukAra maMtara kI pUjA karaNa Ale saiM ara pUjjA karaNa AlAM kI imadAda bhI karyA kareM / eka aksara kI bindI mere pai bollI nA jA thI, jAeM tai tamanaiM binA sira kA phaujI dekhyA thA / usakA sArA rUpa bAda maiM paragaTa hoyA jiba mannaiM maMtara kA sudha pATa karyA / " seTa te naukAra maMtara kI maihUmA suNa ke DAkuAM naiM bUjjhI ke hama naiM bhI isa maMtara kA berA lAga sakai saiM? seTa bolyA, "lAga kyUM nA sakadA? tama mantara kA cimatkAra/91 -
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ ye mUMDe kAma chor3a dyo ara isa maMtara kA pATa karaNa lAga jyAo / thAre sAre pApa bhI yo maMtara dho degA / thArI AtamA maiM lukyA hoyA devatA paragaTa ho jyAgA / jaNA-jaNA thArI ijjata karaNa lAga jyAgA / " ____DAkuAM naiM seTa kI kahI mAna lii| ve bhale mANasa baNage ara maMtarAM ke rAjjA naukAra maMtara kA jApa karaNa Ale baNage / 10 hariyANavI jaina kathAyeM/92
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna mahAvIra ara caNDakosiyA sAMpa bhagavAn mahAvIra jaina dharama ke cobisameM tirathaMkara the| eka bara ve cAlle jAM the| jisa rAhI pai ve Agge naiM cAlate jAM the vA ghaNe DUMge jaMgala kAnnI jA thii| jibbai-e pAcche tai bhAjate hoe do-cAra pAliyAM nai mahAvIra tai bola de ke kayA "bAbbA..... o bAbbA! Thahara jA! iMgghe nai matanyA jaa|" mahAvIra saihara ge| dhorai Ae pAliyAM tai mahAvIra naiM bUjjhyA - "kyUM? ke bAta sai? tama mannai kyA khAttara bola dyo the?" pAlI bolle-"Aggai eka khataranAka sAMpa rahe sai| usakA nAM sai caNDakosiyA / o ghaNA-e jaihrI sai | AdamiyAM kI tai bAta - e ke sai...... jinAvara bhI usakI phaphakAra tai Darai saiN| usanai to mokkA milaNA chie| usakI phaphakAra maiM itaNI jAna sai aka akAsa meM ur3ate hoe paksI bhI khiMca ke talai A par3eM saiM / jaMgala ke per3a-paudhe bhI usake jaihara taiM bhasama ho lie saiM- isA sAMpa isa jaMgala meM rahai sai / jAeM tai iMgghe kai matanyA jaao| hAma thamaneM dUsarI rAhI batA deNge| or3e ke likkar3a jio|" mahAvIra nai caNDakosiyA sAMpa ke khatare ke bAre meM sunnyaa| unake bhittara pyAra umdduuyaayaa| ve bolle, "sAMpa tai merA dosta-DhabbI sai / maiM ussai ke dhorai jAM sUM / " gvAle dekhade raige / mahAvIra Agge naiM cAla pdd'e| cAlate-cAlate mahAvIra sAMpa kI bA~bI dhorai pahoMca ge| oDai pahoMca ke ve dhyAna karaNa lAgge / bhagavAna mahAvIra ara caNDakosiyA sAMpa/93
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ram Ja HINDIN Gobia ROO hariyANavI jaina kathAyeM/94
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ INY JJAIN pomm INRNIRBE TRICCHE bhagavAna mahAvIra ara caNDakosiyA sAMpa/95 EVARANPSARKAHall TAILERA
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ bA~bI ke bhittara par3e sAMpa naiM AdamI kI khasabU aaii| o phaphakAratA hoyA bA~bI se bAhara likddyaayaa| usanaiM bA~bI dhorai eka AdamI khaDyA dekhyA to usa naiM choha A gyaa| saba taiM pahalAM usane mahAvIra pai ApaNI jaiharIlI phaphakAra choddddii| caNDakosiyA kI phaphakAra maiM itaNA jaihara thA aka vA jisakai bhI lAga jAMdI, o he mara jAMdA / para mahAvIra pai usakA mAr3A-sA bhI asara konyAM hoyA / sAMpa nai ApaNI dUsarI tAkkata dikhAI / vA tAkkata thI- AMkhyAM kA jaihara / jaiharIlI AMkkhAM tai o lagAtAra mahAvIra naiM dekhadA rahyA / dekhadA-e ryaa| sAMpa jiba kisse dUra ke parANI naiM bhI isa tariyAM dekhyA karatA te o mAr3I vAra maiM-e behosa ho kai lai paDyA karadA / isA jaihra thA usakI AMkkhAM maiM / para mahAvIra pai usakA bhI koe asara nA hoyaa| Iba tai caNDakosiyA ke jI maiM Aga lAga gI / usaneM pUre chohU maiM bhara ke ApaNI tIsarI tAkkata kA istemAla kar2yA / gusse maiM bhare phaphakArate hoe sAMpa naiM dhyAna meM khar3e mahAvIra ke pAyAM maiM DaMka mAr2yA | Iba ke usake jaiharIle dAMda mahAvIra ke pAM ke gUMThe maiM gaDa ge| mahAvIra ke gUMThe tai khUna kI jaMgA dUdha baihaNa lAgyA / nyUM dekha ke sAMpa naiM ghaNA tAjjaba hoyA / o lakhatA-e raihU gyA aka yo kisA AdamI AyA / yo AdamI sai aka dyautA? khUna te sAre mANasAM maiM kai likaDyA karai sai para yo mahApurasa kuNa sai jisake sarIra tai khUna kI jaMgA dUdha baihaNa lAga rahyA sai? hariyANavI jaina kathAyeM/96
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra naiM dayA-dharama kA imarata barasAte hoe kahUyA rai sAMppAM ke rAjjA! simajha! simajha !! samajha !!! chohU kA natIjA tannaiM dekha liyA / tU ApaNA bItyA hoyA Taima yAda kara / tU isA kyUkara baNa gyA? sarapa kI jUna maiM kyUM AyA? Iba isa hAla naiM choDa de / mahAvIra kI bAta suNa kai caMDakosiyA sAMpa naiM hoMsa aayaa| usa naiM ApaNe pAchale janama kA gyAna ho gayA / isa gyAna maiM caMDakosiyA naiM ApaNe pahalyAM ke janama dekkhe| o dekkhaNa lAgyA parANe Taima ke eka janama maiM o munI thaa| usakA nAM gobhaddara thA / lAparavAhI tai cAlatI hANAM gobhaddara munI ke pAyAM talai eka mIMDaka A gyaa| mIMDaka or3e-e mara gyA / munI nai berA nA pAyA / pAchai-pAchai AMde celle naiM saba kime dekha liyaa| usanaiM garU jI kai yA bAta yAda karAI ara ApaNI AtamA kI saphAI karaNa kI kahI / gobhaddara munI naiM choha A gayA / ve bolle, "tannaiM ghaNA dIkkhai sai? mannaiM tai kitai nA dIkhyA / paDUyA hogA rAha maiM pahalyAM tai- e marUyA hoyA / maiM mIMDaka kyUM mAradA ?" cellA cupa ho gyaa| rAta nai dhyAna ( parati-karamaNa) karadI hANAM celle nai garUjI ke phera vA-e bAta yAda kraaii| kahUyA- "garU jI! AlocanA kara lyo / " gobhaddara munI kai yA baradAsa konyAM hoI / una naiM ApaNA DaNDA ThAyA bhagavAna mahAvIra ara caNDakosiyA sAMpa / 97
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ ara celle ke mAraNa bhAjje / Aggai bhAjate hoe o eka khambhe tai TakarA ge ara oDai-e unakA sarIra pUrA ho gayA / saraparAja caNDakosika naiM Aggai ApaNe gyAna maiM dekhyA- maiM gobhaddara munI kI dehI choDa kai aganIkuvAra devatA baNyA / oDai bhI merA choha ThaNDA konyAM hoyA / devatA kI umara pUrI kara kai maiM phera kosika nAM kA bAhmaNa baNyA / choha kI mArI sAre mannai caNDakosika kaihUNa lAgge / usa janama maiM merI gellAM ora ke ke hoI? merA eka bAga thaa| usameM eka dana jinAvara bar3a ge| una gUMge jinAvarAM nai phala-podhe khA gre| nyU dekha ke mannaiM ghaNA-e choha AyA / man- kuhAr3A ThAyA ara una nai mAraNa bhAjyA / jibbai-e rAha ke eka khaDDe maiM lai paDyA ara merI mota ho gI / ussai choha kA natIjjA sai aka Aja maiM sAMpa kI jUna meM A gayA / ApaNA bItyA hoyA Taima dekha ke, choha kA natIjjA simajha ke, o ThaNDA par3a gyaa| usaneM mahAvIra kI guvAhI te ApaNe bhittara kadde bhI choha nA karaNa kA nema kara liyaa| gellAM-e usane yo saMkalapa bhI kara liyA aka mannaiM jo loga satAveMge ara duHkhI kareMge, jai ve badalA leMge, jiba bhI maiM ThaNDaka rAkha kai unake dIe hoe dukha baradAsa kruuNgaa| jAMe tai usaneM ApaNA mUM bA~bI kai more maiM gera kai, bAkkI dehI bAhara choDa dii| ara, bola-bAlA ho kai par3a gyaa| Agale dana pAliyAM ke jI maiM lalaka UTThI aka jo sAdhU caMDakosie ke jaMgala kAnnI cAlle gae the, una pai ke bIttI hogI? sAre ke sAre jaMgala kAnnI cAla par3e / cAlate-cAlate ve oDai pahoMca ge jita mahAvIra dhyAna kareM the| dhorai-e sAMpa kI bA~bI bhI thii| ve luka-luka ke hariyANavI jaina kathAyeM/98
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ dekkhaNa lAgge- mahAvIra tai cupa khar3e saiM / sAMpa kA pUrA sarIra tai mahAvIra ke sAmIM par3ayA sai ara mUM bila maiM sai| sAre hairAna raige| . mahAvIra caNDakosika taiM gyAna de kai cAlle ge| guAllAM naiM gAma AlA tai jaiharIle sAMpa ke badalaNa kI ara jaihara tai imarata baNe hoe sAMpa kI AMkhyA dekkhI kathA suNAyI / caMDakosiyA bhagavAna mahAvIra ke upadesa taiM katI badala gyaa| Iba o nA te kisse pai phaphakAra choDa kai satAtA ara nA-e choha krtaa| gAma AlA nai jiba yA khabara suNI tai usanaiM sAcce-e nAga devatA simajha ke dUdha dahI ara ghI tai pUjjaNa laagge|| kaI loggAM naiM caNDakosiyA pai choha AyA / pahalyAM jiba caMDakosiyA phaphakArA karadA to Dara ke mArI ve usake lavai nA lAgneM the| Iba jiba usaneM chimA dhAra lI tai loga nyUM kaiha-kaiha ke usake patthara mAraNa lAgge aka isanai mhAre phalANe ristedAra/Dhikar3e yAra-bAsa ke DaMka mAryA thA / una loggAM naiM mAra pattharAM, mAra pattharAM o sArA phor3a garyo / nA tai o patthara mAraNa AlA te dusamanI karadA ara nA pUjjaNa AlA tai pyAra karadA / sAre usake khAttara barAbbara the / choha karaNA usane choDa diyA thaa| dUdha ara ghI kI maiDka tai or3e bhUrI kIr3I A gii| una maiM noca-noca ke sAMpa kI ghAyala dehI khANI sarU kara dI / caNDakosiyA kai mUMDI bedanA lAga gI / para o bola-bAlA paDyA rahyA / usaneM anasana kara liyA / dharama-dhyAna karade hoe usane sAMpa kI dehI choddddii| ara o sahasarAra nAM ke suraga (devaloka) maiM paidA hoyA / isa tariyAM usaneM ApaNA janama sudhAra liyA / 00 bhagavAna mahAvIra ara caNDakosiyA sAMpa/99
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAcA bhagata kAmadeva sarAyaga eka bara suraMga maiM sabhA hoNa lAga rahI thii| or3e sAre devatA baiThe the / indara mahArAja naiM dharatI kA jikara cher3a diyaa| bharI sabhA maiM nyUM kahaNa lAgyA, "isa Taima sArI dharatI pai kAmadeva baragA koye bhI jaina dharama kA bhagata konyAM / " yA bAta suNa kai ghanakhare devatA kAmadeva kI jaya bollaNa lAga ge para eka mithyA deva ne isa bAta kA yakIna konyA AyA / o khar3A ho kai kahaNa lAgyA "he iMdara mahArAja! yA bAta tai mannai jhUTha lAggai sai| jiba tAIM usakI bhagatI kA hiMtAna ( imtihAna ) nA ho le, usa taiM pahalyAM saba tai UMcA bhagata kahaNA koye akkalabaMdI nA sai / " indara mahArAja bolyA, "bhAI! tU usakA hiMtAna le kai dekha le / jai tU usa nai saba taiM UMcA bhagata nA kahatA Avai tai mannai kaha die / " usa mithyA deva naiM iMdara tai hukama le kai kAmadeva kA berA karyA / iMdara taiM usa ke bAre maiM ghaNI-e bAta bUjha lii| usakA hiMtAna leNa khAtara o suraga tai dharatI kAnhIM cAla paDyA / cAlate -cAlate o campA nagarI maiM kAmadeva ke ghara dhorai A liyaa| A ke usane berA pATyA aka kAmadeva ne ApaNA sArA kArabAra apane baDDe chore tai siMbhalavA diyA sai / isa Taima o posadasAlA maiM posA (pauSadha vrata) karake bhagatI karaNa lAga rahUyA sai / mithyA deva nai socI aka yo aina mokkA sai| mai usake dhorai rAksasa kA rUpa baNA kai jAUM ara usane usake dharama tai DigA kai dikhAUMgA / phera ke thA / usa nai jibbai-e rAksasa kA rUpa banA liyaa| rAta kA hariyANavI jaina kathAyeM / 100
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ Taima thaa| o dharama kI jaMgA maiM bar3a gyA / dekhyA tai kAmadeva apaNe dharama-karama meM lAga rahA thA / usane dekha ke rAksasa TADyA, "rai kAmadeva! tU kisakI bhagatI karai sai? ara kisa nai pUjjai sai? tU yA bhagatI ara pUjjA choDa de / nahIM tai yA tIna hAtha kI talavAra dIkhai sai nA? eka sikaMDa maiM terA sira tAra lyUMgA / " kAmadeva usa nai ke golai thA? o to apaNe dharama maiM lAgyA rayA / rAksasa nai ora bhI choha AyA / o kAmadeva ke sarIra naiM jaMgA-jaMgA tai kATTaNa lAgyA / kAmadeva ke darada to ghaNA-e hoyA, para o bhI ghaNA pakkA bhagata thA / lAgyA rayA ApaNe dharama maiM / usa deva naiM socI aka Iba khAlI talavAra tai kAma konyAM cAllai / koye aura tarakIba karaNI pdd'egii| dharama kI jaMgA tai bAhara A kai usane rAksasa kA rUpa tai choDa diyA ara eka baDDe hAthI kA rUpa baNA liyA / hAthI baNa ke o dhAr3atA ara ciMghAr3atA hoyA phera kAmadeva ke dhorai pahauMca liyaa| usa tai phera kahI aka tU dharama chor3a de, nahIM tai terA nisAna bhI ToyA nahIM pAvaigA / o usake Upara jhapaTyA / para, kAmadeva ke tai bAla bhI konyAM kaaNpe| o tai dharama maiM nyU lAgyA rayA jANuM hAthI oDai thA-e naa| yU dekha kai hAthI nai choha maiM baulA hoNA-e thaa| usanai kAmadeva apaNI sUMDa maiM lapeTa liyA ara dhamma deNe-sI jamIna pai de mAr2yA / pAyAM tai usanaiM chettaNa lAgyA / bolyA-tere hADa-hADa darar3a yuuNgaa| Iba ke tai kAmadeva ke pahalAM tai bhI ghaNA darada hoyA para o apaNe dharama tai DigyA konyA / . ____ hAthI phera or3e tai likar3a aayaa| bAhara A ke usanaiM lAmbe ara kAle sAMpa kA rUpa baNAyA / phaphakAratA hoyA o kAmadeva dhorai pahoMccA / ara bolyA, "Iba ke tU kisse DhAlAM nA baccai / dekha le Iba bhI mokkA sAcA bhagata kAmadeva sarAvaga/101
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ SEAN hariyANavI jaina kathAyeM/102
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ sai| merI bAta mAna jyAgA tai maiM tannai kucha nA kahUM / ara, nahIM mAnnaigA tai maiM tannai Dasa lyuuNgaa| mere jaharIle dAMda tannai sAMsa leNA bhulA deNge|" kAmadeva nai Iba kai bhI usakI bAta kAnnAM Upara tai TAla dii| dharama pai usakI pUrI saradhA thI / dharama maiM tai tAkata hoyA-e karai sai / sAMpa nai usakai kaI bara DaMka mAre para usakA nA bigaDyA kucha bhii| o tai pahalAM kI tariyAM apaNe dharama maiM-e lAgyA rayA / o mithyA deva sAre bighana kara-kara ke hAra liyaa| usakA ghamaMDa kAmadeva ke sAmIM cUra-cUra ho liyaa| usane socI aka indara mahArAja sAccI kahai thA / yo tai ghaNA karar3A likddyaa| deva naiM sAMpa kA rUpa choDyA ara apaNe asalI rUpa meM A gayA / devatA ke rUpa meM kAmadeva teM bolyA, "bhAI! tU tai ghaNA-e U~cA ara sAcA bhagata sai | yA sArI mAyA tai mannai terA hiMtAna leNa khAtara baNAI thii| terai takalIpha hoI te bhAI mannai mApha kriye|" kAmadeva yo dekha ke hairAna raha gyaa| kahaNa lAgyA, "devatA! tanaiM tai mere tai sAccI rAhI batA dii| tere hiMtAnAM maiM pAsa ho ke naiM mere bhAga jAga ge| tama tai mere tai baDDe so| mere taiM mAphI mAMga kai mannai saramiMdA nA karo / " usakI miTTI bAta suNa ke deva ghaNA-e rAjjI hoyA / ara bolyA-mAMga le tannai jo kime mAMgaNA ho / tere jI kI Iba tai sArI bAta pUrI kruuNgaa| kAmadeva nai kahyA-mannai duniyA kI kime-bhI timannA konyA / mannai nahIM cAhiye duniyA kI koye bhI cIja / maiM tai bhagavAn kI bhagatI maiM lAgyA rahU~, basa yU he varadAna cAhUM sUM / sAcA bhagata kAmadeva sarAvaga/103
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ yA bAta suNa kai o devatA kAmadeva kI ghaNI tArapha karaNa lAgyA / bolyA- tU dhana sai, tU sAcA jaina sarAvaga sai, terI bhagatI jamA sAcI sai / nyUM kahaindA-kahaindA suraga kAnnI cAlyA gyaa| jAkai usanai indara mahArAja taiM sArI bAta batAI ara, kAmadeva kI ghaNI-e bar3AI krii| usakI bAta suNa ke sAre devatyAM naiM kAmadeva kI jai-jaikAra krii| hariyANavI jaina kathAyeM/104
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo karai sai oe bharai sai rAjagIra maiM eka kasAI rahUyA karatA / usakA nAM thA- kAlasaukarika / o roja pAMcasai jhoTTe mAryA karatA / yo-e usakA dhaMdA thA, jisa tai usake ghara-kuNabe kA gujArA hoyA karatA / eka dana rAjagIra ke rAjjA sareNika nai kAlasaukarika ApaNe darabAra maiM balAyA ara usa te kahUyA, "tU jhoTTe mAraNe chor3a de| jai tU yU bhaMDA kAma chor3a degA tai maiM tannaiM ghaNA-e dhana duuyuuNgaa| terA gujArA pUre ThATa taiM hoyA karaigA / " kasAI bolyA, "he mhArAja! maiM ApaNe dhaMde nai konyAM chor3a sakadA / ora koe sevA mere joggI ho taiM mannai hukama yo| maiM thAre hukama naiM khUba rAjjI ho kai mAnnU~gA / , rAjjA naiM o kasAI ghaNA simajhAyA para o kisse tariyAM bhI konyA mAnnA / rAjjA nai jibbai-e, o eka kUeM maiM rukavA diyaa| kUAM DUMgA thA para usa maiM pANI nA thA / usameM jhAr3a-jhaMkhAr3a jAma re the usa maiM caubisa ghaNTe aMdherA rahUyA karai thA / usake tale kI mATTI mulAma thI / rAjjA sareNika bhagavAna mahAvIra dhorai pahauMcyA / kahaNa lAgyA "he bhagavAna ! mannaiM o kasAI kAlasaukarika kUeM maiM rukavA diyA sai / Iba usanai majabUra ho kai ApaNI jhoTTe mAraNa kI Adata choDaNI par3egI / " bhagavAna bolle, "usakI Adata ke chUTai sai !" jo kare se oe bhare sai/105
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ "he bhagavAna! mannai jisa kUeM maiM o roka rAkhyA sai, oDai o jhoTai kyUkara mAra sakaigA?" rAjjA nai hairAna hokai buujhii| "usa kueM kI mATTI mulAma sai| mAr3I moTTI sIla usa mATTI maiM raha rI sai / o usa mATTI ke jhoTe baNAvaigA ara phera una naiM mAraigA / " bhagavAna mahAvIra naiM rAjjA teM samajhAyA / bhagavAna ke darasana kareM pAchai rAjjA usa kUeM pai gyaa| dekhyA te sAMcce e o mATTI ke jhoTe baNAna lAga rahyA thA ara una nai kATTaNa lAga rayA thaa| rAjjA sareNika nai soccI aka bhagavAna mahAvIra ThIka kaheM the| isakI Adata ke chUTai sai! isa tI kueM maiM rokkaNa kA bhI ke phaidA?" rAjjA nai o choDa diyaa| thor3e dana pAchai kAlasaukarika mara gyaa| Taima nyU-e likaDe gayA / eka dana sAre rista-nAte Ale kAlasaukarika ke chore dhorai Ae / usa chore kA nAM sulasa thaa| saba naiM kahIM aka "ApaNe bApa kA jhoTTe mAraNa kA dhaMdA simbhAla le / ApaNI ghara-girastI basA le / " hAtha jor3a ke sulasa kahaNa lAgyA, "mannai bhagavAna mahAvIra kI bANI suNa rAkkhI sai| maiM tai yo muMDA kAma konyAM kruuN|" sAre yAre-pyAre bolle, "tU soca matanyA karai / tere pApAM maiM hama bhI hisse bNttaaveNge|" nyUM suNatAM-e sulasa nai kuhAr3A tthaayaa| sabanai soccI aka jhoTTe mAraNa naiM katI tyAra ho liyA / para yo ke? usaneM tai kuhAr3A ApaNe pAM hariyANavI jaina kathAyeM/106
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ TRY 30 MAHAM NBA jo kare se oe bhare se/107
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ maiM de mAr2yA / lahuAM kI dhAra cAla pdd'ii| darada ke mAre o doharA ho gyA / behosa ho kai hai paDyA / nyUM dekha kai naiM sabakI AMkha pATa gI ara sAre khar3e ke khar3e rahage / mAr3I vAra pAchai sulasa hoMsa maiM aayaa| kUlhate hoe o mittara-pyArAM tai kahaNa lAgyA, "thama sAre mere pApAM maiM hissA ba~TANa nai tyAra so / bhota AcchI bAta / isa Taima tai merai itaNA darada sai ke, merA jI likar3aNa naiM ho rahyA sai / thAre maiM tai IsA koe ho jo mere isa darada maiM hissA ba~TA sakai?" nyUM suNa ke sAre hairAna rhge| eka-dUsare kA mUM dekhaNa lAgge / jANUM bUjhate hoM aka duniyA meM kade koe kise ke darada kA bhI sAjjhI baNyA sai! sAjjhI baNana nai koe bhI Aggai konyAM aayaa| sAre bola-bAle khar3e darada kI mArI locate hoe sulasa bolyA, "Iba tai thama mere pApAM meM hissA baMTANa kI kahaNa lAga re the, ara Iba mere darada kA sAjjhI baNana nai koe tyAra konyAM / phera maiM nyUM kyUkara mAna lyUM aka duniyA meM kise ke pApAM naiM koai ba~DA sake sai? jo karai sai, oe bhare sai| bhogaNA bhI ussai nai par3e sai| mere bApa ke pApAM naiM o khA liyA, ara Iba maiM bhI oeM pApa karUM! yA bAta konyAM hovai / " yA bAta suNa kai sabake hoMTa sima ge / kisse dhorai usakA koe juAba nA thA / thor3e dinAM maiM sulasa ThIka ho gyaa| bhagavAna mahAvIra kI bANI o pahalyAM tai bhI dhaNe dhyAna tai suNana lAgyA / sArI jindagI o nekkI kI rAhI cAlatA rahyA! 00 hariyANavI jaina kathAyeM/108
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ jl 3g0-got eka seTa thaa| usake dhorai ghaNAe dhana thaa| usake cAra chore the| cArUM byAhe-thyAhe the| ghara AlI ghaNe dana pahalAM gujara lI thii| eka dana seTa socaNa lAgyA-mannai bhaterA dhana kamA rAkhyA sai | ghara maiM saba tariyA~ kI mauja sai / ghara AlI tai pahalAM-e rAma nai pyArI ho lI / ara Iba maiM bhI bUDDhA ho liyA tuuN| kade bhI lur3aka jyAMgA / mannai phikara-sI lAgI rahaigI aka mere mareM pAchai ghara kI jummevArI kuNa-sI bahU AcchI tariyAM siMbhAlegI! cAruAM kA hintAna (imtihAna) le lyUM taiM mAr3I-moTI tasallI rhegii| juNa-sI bahU kAbala hogI ussai nai sArA hisAba-kitAba samajhA ke cAbI soMpa duuNgaa| sakIma baNA ke eka dana seTa naiM cArU~ bahU balAI / cArUA~ tai dhAna ke pAMca-pAMca dANe de die| bolyA-ina nai sutharI DhAla siMbhAla kai rAkhiyo / cArUA~ nai dhAna ke dANe le lie| saba tai baDDI kA nAM thA-ujjhikA / dANe le kai vA socaNa lAggI aka merA susarA tai buDhApe maiM akkala ke pAchai laTha lie hAMDai sai| kadde ho kucha bhI kaha de sai| Iba usanai koe bUjjhaNa AlA ho- ke jarUta sai ye dANe siMbhAlaNa kI? nyU bolyA aka sutharI DhAla siMbhAliyo......jANU ye cAMdI-sonne hoM....ara mhAre dhorai koe ghara kA kAma nA ho! nyUM soca kai ujjhikA nai ve dANe nyUM-e gera die / buhArI lAggI tai kUr3e gelAM ve dANe bhI samhare ge| dUsarI kA nAM thA- bhogvtii| usanai socI aka susarA baDDA AdamI sai| kucha soca ke ye dANe die hoNge| mere khAtara tai yo mere susare kA akkala ApaNI-ApaNI/109
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ diyA hoyA parasAda sai / usane pAMcU~ dANe mu~ha maiM ghAla lie ara hajama krgii| tIsarI kA nAM thA- raksikA / usanai socI - susare nai ye siMbhAla ke dharaNa khAtara die saiM / ye ghaNe-e kImatI hoNge| ye jarUra siMbhAla kai dharaNe caahieN| kade mAMgegA tai kAr3ha ke de yuuNgii| kise bhI tariyAM ye khoye nA jA~ / usanai ve dANe khUba siMbhAla kai caukkasa dhara die| saba tai choTTI kA nAM thA- rohinnii| usane socI aka susarA tajarabekAra AdamI sai ara akalabaMda bhI pUrA-e sai| nyUM lAggai sai aka cArUA~ tai ye dANe usanai cArUA~ kI akkala dekhaNa khAtara die ho / choTTI nai nyUM soca kai dhAna ke ve dANe kheta meM buA diye / thor3e-e dana maiM ve jaamyaae| unakI dekha-bhAla karI / apaNe Taima pai ve hoge| una tai jitaNA bhI dhAna hoyA vo phera nyUM kA nyU buA diyA / nyUM karate-karate kaI sAla gujara ge| ___eka dana phera tar3ake-tar3aka seTa nai cArU~ bahU balAI / balA kai bUjjhA aka mannai thAre tai pAMca-pAMca dANe dhAna ke die the| tamanai ke kar2yA unakA? kita saiM ve dANe?" ___baDDI bahU ujjhikA bollI- mannai tai ve nyU-e gera die| dUsarI bahU bhogavatI bollI- mannai tai ve parasAda samajha ke khA lie / tIsarI bahU rakSikA kA nambara AyA tai vA humAye maiM bharI pahoMcI ara cAMddI kI DabbI khola kai ve he dANe susare ke hAtha pai dhara die / tInuA~ kA DhaMga dekha ke seTa choTTI kAnnI lakhAyA vA, jisakA nA~ rohaNI thA, bollI- jo dANe hariyANavI jaina kathAyeM/110
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ www maimai Gere ARA 64, Er goo Lee Levy aal del gol gy akkala ApaNI ApaNI/111
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ mannai lie the, ve dANe tai iba gADDiyAM maiM A sakeM saiM | kise eka AdamI ke basake ve ThA kai lyANe konyA / " "AcchA.... ve pAMca dANe gADDI maiM AveMge? nyUM kyUkkara?" seTa nai ghaNA-e acambhA hoyA / "nA tai mannai ve dANe gere, nA khAye.... ara nA-e tAle bhItara dhare. ... mannai tai ve kheta maiM buA diye the| jAheM tai Iba ve ghaNe-e dANe ho lie ara gADDI maiM-e A sakaiM saiM / " rohiNI bollI / yA bAta suNa kai seTa kI bUDDhI AMkhyA~ maiM pANI bhara aayaa| usane apaNA phaisalA suNAyA- jo phaiMkaNa maiM mAhira sai vA sAre ghara kI saphAI kA kAma siNbhaalegii| khANa maiM mAhira bahU ghara kI rasoI baNAyA karaigI / juNa-sI siMbhAlaNA jANai sai vA ghara ke khujjAne kI dekha-bhAla karaigI ara saba tai choTTI bahU sAre ghara kI sarapaMca rvaigii| eka vA he sai jo dhAnnA~ kI tariyA~ ghara kI ijjata ara ghara kA dhana-mAna baDhA sakai sai| nyUM kaha kai seTa nai cAbiyAM kA pUrA gucchA saba tai choTTI bahU ke hAtha pai dhara diyA / 00 hariyANavI jaina kathAyeM/112
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAcce garU yogirAja sirI rAmajIlAla jI mhArAja bhArata barasa meM eka mahAna saMta hoe parama saradheya yogirAja sirI rAmajI lAla jI mhArAja / unakA janama hariyANe kai bar3audA gAma maiM sammata 1947 ke bhAdue ke mhIne kI badI naumIM ke dana (agasta 1860I.) hoyA thaa| unake pitA jI codharI sukhadayAla ara mAtA sirImatI lADDo bAI thii| bAlaka ke janama taiM unanaiM mana mAMgI murAda milgii| bAta yA thI caudharI sukhadayAla hara tIna bhAI the| una tInuAM ke yogirAja jI-e ekale chore the / jAeM tai unake hoNa kI khusI cogarade ke ora bhI ghaNI thI / jiba una naiM janama liyA tai sAre kuNabe naiM tyuhAra mnaayaa| bAlaka kA nAM dharyA rAmajIlAla / khela - kUdade hoe bAlaka rAmajIlAla dUja ke candramA kI DhAlAM baDDe hoNa lAgge / saba unattI ghaNA-e lADa pyAra kareM the| rAmajIlAla jI ApaNe baDyAM kI khUba e ijjata kareM the| unakA kahUyA mAneM the / AstA-AstA ve juAna ho gye / juAna ho kai ve pUre e kaddAvara likar3e / jitanI tAkkata unakI dehI maiM thI, unake jI maiM usa tai bhI ghaNI himmata thI / nyUM dekha kai bar3odde ke juAna unake dhorai kaTThe hoNa lAgge / rAmajIlAla jI unake paradhAna baNa ge / sAre gAma maiM unakI juAna pAlTI kA rUkkA par3a gyaa| chorAM kI isa pAlTI te sAre loga DaryA karade / sAcce garU yogirAja sirI rAmajIlAla jI mhArAja / 113
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ sammat 1668 (san 1911) maiM usa jamAnne ke saba te UMcce saMta cArittara cUr3AmaNI sirI mAyArAma jI mahArAja kA camAssA bar3odde maiM hoyA / usa camAsse maiM bar3A dharama dhyAna hoyA / sArA-e gAma jaina dharama kI bhagatI maiM lAgya gyaa| eka dana gAma ke baDDe-baDerAM nai sirI mAyArAma jI mhArAja tai kahUyA garU mahArAja ! thAma naiM sArA gAma dharama maiM lA diyA / cugarade nai thArI jai-jaikAra ho rahI sai| bAkI mhAre jI nai sAMtI jiba Avai, jiba thAma rAmajIlAla nai ara usakI pAlTI ne sudhAra dUyo / yU rAmajIlAla kuNa sai bhAI? sirI mAyArAma jI mhArAja ne bUjjhA! baDerAM ne mhArAja taiM sArI bAta btaaii| suNa kai mhArAja bolye- dekhokosasa karUMgA, juAnAM nai samajhANa kii| usa camAsse maiM sirI mAyArAma jI tai yogirAja jI mille / ara unakA upadesa suNa kai dharama dhyAna meM lAga gye / phera unake jI maiM AyA yU saMsAra jhUTThA sai| sAdhu baNa kai ApaNI AtamA kA killANa karaNA chie| jiba isa bAta kA berA mAM-bAMpAM nai lAgyA tai saba naiM simajhANa khAttara pUrA jora lAyA para rAmajIlAla pai tai mAyArAma jI kA raMga caDha rahUyA thaa| o ke utare thA! do sAla pAcchai usa raMga ke cimakaNa kA Taima A gyaa| para dekho.. karama kI bAta | jiba raMga cimakaNa kA bakhata AyA tai raMga car3hANa Ale mAyArAma jI e nA rahe / phera usaneM ke saba te choTe celle sirI sukhI rAma jI mhArAja garU baNAe / rAmajIlAla jI naiM unake caraNAM maiM dillI ke sadara bajAra maiM sammata 1671 ke maMgasira ke mahIne maiM kirasana paksa kI codasa ke dana (16 navambara, san 1614 ) sAdhU baNana kI dIksA le lii| Iba ve munI rAmajIlAla kuhANa lAgge / garU kI sevA ara dharama kA AcaraNa chor3a kai hariyANavI jaina kathAyeM / 114 -
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ una naiM Apane jIvana meM tIsarI cIja nahIM ANa dii| saihUja-saihUja unake dana rAta basa gyAna kA suberA baNa ge / unake gyAna kA cAMdaNA cArUM kAnnIM bikharaNa lAgyA / ApaNe garu ke caraNAM maiM jaina sAstara paDDhe / paDUDhe ara unakI bAttAM pai cAlle / sAdhU baNeM pAcche ApaNe jI maiM tirisnA kA una naiM nAma-nisAna nahIM choDyA / nA tai unamaiM isa bAta kI tirisnA thI aka mere nAma ke jhaNDe gaDa jyAM ara nA-e isa bAta kI tirisnA thI aka maiM chUTa ke celle kara lyUM / una naiM tai basa ApaNA AppA paDhyA ara gyAna kA parasAda sAr2yAM tai diyA / ApaNI AkharI sAMsa tAIM ve mana tai bhI sAdhU rahe, bacana tai bhI ara karamAM tai bhii| una nai tai ApaNA pUrA dhyAna yoga meM lA rAkhyA thA / bAhUra kI duniyA maiM unakA kucha nA thA / unakA jo kucha thA o bhItara kI duniyA maiM e thA / sArI tirisnA chor3a ke una naiM mana ara AtamA eka baNA rAkhe the / baramaca kI tAkkata tai unakI yoga-sAdhanA Uppara tAIM pahoMca gI thI / jAeM tai san 1633 maiM rAjasthAna ke ajamera saihUra maiM sAdhuAM naiM ara girastiyAM naiM una taiM 'yogirAja' kA pada diyaa| sArI jinagI ve ApaNI yoga-sAdhanA maiM-e lAgge rhe| unakI sAdhanA pai nA tai yogirAja kuhANa kA koe pharaka paDUyA ara nA e sAdhuoM ke saMgha nAyaka baNana kaa| hariyANA ke jIMda saihUra maiM san 1664 maiM ve sAdhuAM ara sarAvagAM naiM 'saMgha nAyaka' baNAe the| unakI nigAha maiM baDDe -choTe ara jAta-pAMta kA koe bhI bheda-bhAva nA thA / yoga-sAdhanA, dharama- dhyAna ara tipasyA taiM unakI AtmA suddha ara pavittara baNagI thI / baDDI-baDDI siddhiyAM una mai paragaTa hogI thI / unakai sAcce garU yogirAja sirI rAmajIlAla jI mhArAja / 116
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUM tai jo bhI bANI likar3a jyAdI, vA nyUM-e pUrI baNai thI ara pUrI ho thI / unakI dayA-dirasTI kade khAlI nA jA thii| jisapai unakI niMghA par3a jyAMdI ho-e nhAla ho jaaNdaa| cArU kAnnIM unake nAM kA rUkkA thA / harayANa kI parajA unatI bhagavAna mAnai thii| unakI dayA-dirasTI ara vacana siddhI kI eka-do bAta Ar3e batAI jA rahI seM 1 eka bara yogirAja jI kA camAssA hariyANA ke purakhAsa gAma maiM thA / yA sammat 1674 kI bAta sai| una dinAM sAre kai kAttaka kI bemArI phaila rahI thI / duniyA usa bemArI maiM galaga hoNa lAga rahI thii| rohA-rATra mAca rUhUyA thA cogarade kai / DAgadarAM dhorai koe ilAja nA thA / purakhAsa ke loga bhI usa bemArI ke kabje meM the| yogirAja jI jAta-pAMta kA bheda-bhAva kare binA gAma ke sAre gharAM maiM hoja nema tai maMgalI suNAna jAyA karate / bhagatAM naiM khUba simajhAe aka yA chUta kI bemArI sai / Apa nyUM maMgalI suNAte mata nyAM hAMDUyA karo para yogirAja jI konyAM mAnne / ve tai eka-e bAta mAnnaiM the aka sAdhU tai orAM khAttara jIyA karai / ve maMgalI suNAte pUre gAma maiM hAMDate rhe| eka dana tar3akaiM-e tar3aka jaMgala ho kai thAnaka tAIM AMde AMde ve bhI bemAra ho ge / sirI amIlAla jI mhArAja una khAtara dUdha leNa likar3e / karama kara ke dUdha tai konyAM milyA para lhAsI milagI / thAnaka maiM vA lhAsI dhara ke phera gae / yogirAja jI naiM tisa lAggI te jI bhara ke chAcha pI lii| sirI amIlAla jI mhArAja garama dUdha le kai Ae tai dekhyA aka yogirAja jI kattI ThIka ho lie saiN| dUdha kI bUjjhI tai ve bolle - mannai tai chAcha pI lI ara maiM ThIka ho gyaa| dUdha kise ora sAdhU tai de dUyo / sAcce garU yogirAja sirI rAmajIlAla jI mhArAja /117
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogirAja jI simajha ge aka kAttaka kI bemArI kA ilAja likaDyAyA sai| ve pahalA kI tariyAM maMgalI suNAna jANa lAgge / loggAM naiM berA pATyA / phera ve bhI lhAsI pINa lAgge / phera ke thaa| yA kAttaka kI bemArI kI duAI baNa gii| chAcha pI-pI ke sAre Ise ho ge- jANuM bemAra par3e-e nA the| sAre gAma maiM rUkkA pATa gyA aka yogirAja jI kI kirapA tai sArA gAma baca gyaa| nA tai berAM nAM ke hoNdii| isa bAta tai sAryoM ke a~ca gI aka yU sAdhU tai paramAtmA kA rUpa se / / eka bara unakA camAssA hariyANe ke kaithala saihUra maiM thaa| eka dana jiba ve tar3ake-e jaMgala gae tai eka AdamI naiM ApaNI jottasa lAI ara thAnaka tAIM unake pAcchai-pAcchai A liyA / rAma-rAma kara ke bolyA, "mhAtamA jI! maiM thArA bhagata konyAM / maiM tai ApaneM juhArAta kA byopArI jANa kai pAcchai lAga liyA thA para Ar3e A kai berA pATyA aka merI jottasa jhUThI sai| maiM jinagI tai hAra liyA sUM / ghara meM koe kAma-dhaMdhA bhI konyAM / ghara tai maiM nyU-e likkar3a liyA thaa| Apa dIkha ge tai jottasa lA kai dekhyA aka Apa juhArAta ke ghaNe baDDe byopArI so| para Apa tai sAdhU likdd'e| mannaiM Apa tai ke phaidA ho sakai sai ?" yogirAja jI maiM bUjjhI aka "tU kuNa-sA kAma jANai sai ara ghara kA kAma-dhaMdhA kita gayA?" usane batAI, "maiM hikamata jANUM sU / pahalyAM issai saihara maiM hikamata kI dukAna kar2yA karatA / bakhata nai IsA dhakkA dIyA aka dukAna baMda karaNI pdd'gii| Aja roTiyAM kA bhI tor3A ho gayA / " yogirAja jI bolle aka "terI jottasa jhUTThI konyAM / hama sAMcce-e juhArAta ke byopArI saiM / maiM tanneM tIna ratana Ise de dUMgA aka nA tai unakI corI hovai sAcce garU yogirAja sirI rAmajIlAla jI mhArAja/118
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ aranA e ve kittai khUrvai / tU hikamata jANai sai nA! ye tInnUM ratana ApaNe bhittarale maiM siMbhAla le ara hikamata kr| paihUlA ratana sai aka kade kise bemAra tai nakalI duAI mata nyAM die| dUsarA ratana sai aka jo bemArI kAbbU kI nA ho usakA ilAja matanyAM karie, ara, tIsarA ratana yo sai aka garIba AdamI tai kade phIsa mata nyAM lie| ye ratana le jyA / hama bhI dekheNge| aka tere ghara kA daladdara kada tAIM nA likdd'e| cAra mhIne maiM Ar3e e TheharUMgA / hoja bakhANa ho sai| Taima kAr3ha kai bakhANa suNana bhI AyA kariye / " tIsare dana te usanaiM hikamata sarU karI / yogirAja jI maiM usakI dukAna pai jA kai maMgalI sunnaaii| cAra mhIne pAcchai jiba yogirAja or3e tai cAllaNa lAgge te usanaiM bharI sabhA maiM kahI, "bhAiyo! bar3e karamAM tai Ise sAdhuoM ke darasana hoM saiN| inakI kirapA tai mannai phera hikamata karI ara ApaNe ghara tai daladdara dhoyA / merI jottasa jhUTThI nA thI / ye tai sAcceM eM juhArAta ke byopArI saiM / " sirI yogirAja jI mhArAja nai bhArata ke gAma-gAma maiM hAMDa-hAMDa kai sAccai dharama kA paracAra karyA / lAkhyAM AdamiyAM taiM ahiMsA-sattai parema kI rAhI batAI / parema-pyAra taiM haiNA sikhAyA ara bhUMDe kAma choDya kai sadAcAra tai jINA sikhAyA / unakai upadesAM tai haz2ArAM AdamiyAM ne jUA khelanA mAMsa - aNDA khANA, sarAba pINA jise jise bhUMDe kAma choDUya die / sAccI bAta te yA sai aka ve sAcce sAdhU the ara sAcce garu the / sAcce sAdhU kI pichANa-e yA ho sai, o kAma, kirodha, moha, lobha, mAna bar3AI kA tyAgI ho sai / jIu mAttara taiM o parema karyA karai / jAtI-pAMttI ara UMca-nIca kA o pharaka konyA krtaa| o saba nai sAcce garU yogirAja sirI rAmajIlAla jI mhArAja/119
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka-sA simajhA karai / yogirAja sirI rAmajIlAla jI mhArAja ise-e sAcce garu the| unakai dhorai hindU, musalamAna, siradAra, bAlmIki matabala sArai dharamAM ke mANasa AveM the ara unatI ApaNA garu mAnnai the / una naiM sAdhanA karate-karate jiba dekhyA aka yo sarIra Iba AtamA kI sAdhanA maiM sAtha konyAM deMdA tai una naiM o choDa diyaa| unakA AkharI camAssA amInagara (meraTha, uttara pradeza) maiM thaa| or3e kI mATTI maiM Assuja mhIne kI aMdherI pAMcama ke dana, sammat 2024 maiM yogirAja sirI rAmajIlAla jI mhArAja naiM ApaNI dehI choddddii| usa Taima oDai desa jur3a gyA / chANiyAM tAIM jai kAre bolatI hoI duniyA gii| yogirAja jI mhArAja caMdana kI tariyAM duniyAM maiM ApaNI maiika choDa ge / yogirAja jI mhArAja kA sarIra bessaka khatama ho gyA para unakA jINA amara ho gyaa| ___ unake celle jaina sAsana sUraja garUdeva sirI rAmakRsana jI mhArAja ara sirI sivacaMda jI mhArAja Iba bhI unake caraNAM ke nissAnnAM pai cAllaNa lAga rahe saiM / yogirAja jI mhArAja kI kirapA tai sirI rAmakRsana jI mhArAja naiM dharama ke ThATha lA rAkkhe saiM / jaMgA-jaMgA yogirAja jI kI kirapA tai haspatAla ara sakUla cAllaNa lAga rahe saiM ara duniyA kA bhalA ho sai| sirI yogirAja jI mhArAja ke caraNAM maiM mhArI hAtha joDya kai baMdanA! Gya sAcce garU yogirAja sirI rAmajIlAla jI mhArAja/120
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ * pariziSTa RAJESH SHARMA