Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ grAma paMcAyatanI gharadIvaDI (saMkSipta mArgadarzikA) lekhako: TI. yu mahetA rameza ma. zAha gujarAta paMcAyatI rAja vikAsa saMgaThana, amadAvAda
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ : * TU Mehta :" . : Ramesh M Shah ::. Gram Panchayat N Ghar divdi prathama AvRtti : 1995 sapTembara punarmudraNa : 1995, DIsembara (aMzataH sudhArelI AvRtti). kula prata. 3000, paDatara kiMmata rU. 6/ prAptisthAna gujarAta paMcAyatI rAja vikAsa saMgaThana vizva vAtsalya kAryAlaya, haThIbhAInI vADI, - dilhI daravAjA bahAra, amadAvAda - 380004. * * ' . . prakAzaka : gujarAta birAdarI, amadAvAda bhAvanaLakAMTho prAyogika sala, gulAla TA. se. akSaranirmANa : bI-35, baMsIdhara vibhAga-2 ' DI. kebina, sAbaramatI, amadAvAda-1 mudraka: zivakRpA ophaseTa, 27, amRta InDasTrIyala esTeTa, dudhezvara, amadAvAda,
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ . ra 3 4 5 7 anukramaNikA Amukha tristarIya mALakhAmAM aMdaroaMdara saMbaMdha paMcAyatomAM anAmata vyavasthA strIo mATe anAmata vyavasthA pachAta/dalita vargo mATe anAmata vyavasthA sabhyapada mATenI lAyakAto ane geralAyakAto grAma paMcAyatanI vahIvaTI sattA ane pha2jo 10 10 11 12 16 17 soMpAyela saMsthAonI vyavasthA 17 10 makAna bAMdhakAma upara niyaMtraNa 17 11 jAhera jagyAo uparanAM dabANo 18 12 anadhikRta bhogavaTA badala bhADuM vasula karavA bAbata 19 13 jagAone naMbara ApavA bAbata 19 14 paMcAyatanI anya sattA, adhikAra ane pharajo 19 15 grAma paMcAyatanI milakata ane phaMDa 21 16 milkatanI tabdIlI karavAnI maryAdA 22 17 gAmaphaMDa 22 18 gAmaphaMDano upayoga 23 19 paMcAyata sAmenA agara paMcAyate karelA dAvA bAbata 23 20 jIllA vikAsa phaMDamAM phALo 23 8 tapAsa rIporTa 2 OM 5
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ re 4 25 vI. 27 7 28. vArSika aMdAjapatra sudhArela pUraka aMdAjapatra 23 tAkIdanA prasaMgano kharca Avaka - kharcanA hisAba vahIvaTI rIporTa oDiTa samitionI racanA sarapaMcanI sattA, adhikAra ane pharajo upasarapaMcanI sattA, adhikAra ane pharajo 30 grAmasabhA 31 DhoraDabbA 3ra paMcAyata sekreTarInAM kAryo ane pharajo 33 paMcAyata sekreTarI upara sarapaMcano aMkuza paMcAyatanI sabhA bolAvavAnI paddhati sabhA saMcAlana Arthika vyavasthA 37 mahilA sarapaMce levA jevA pagalAM svaicchika saMsthAonI bhUmikA paMcAyatI rAjanA vikAsamAM rasa dharAvatI svaicchika saMsthAonI yAdI 40 sarakArane sUcavavAnA pagalAM 41 mULagAmI pheraphAro mATe sarakArane sUcano paMcAyata dhArAnI anusUci - 1 43 Avedanapatrano TUMka sAra 44 levA jevo saMkalpa 37 34 38 che. ja 43 38 44 39 44 48 he ke m I
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Amukha gujarAta paMcAyata adhiniyama, 1961 anvaye gujarAtamAM paMcAyatI rAja sane 1963 thI amalamAM AvyuM. 73mo baMdhAraNIya sudhArA anvaye gujarAtanI paMcAyatI rAja vyavasthAmAM keTalAka mahatvanA pheraphAra karavAnI jarUriyAta upasthita thaI. AthI gujarAtano paMcAyata dhAro navesara ghaDIne tene gujarAta paMcAyata adhiniyama, 1993 tarIke amalamAM mUkavAmAM Avyo. A navA dhArAnI khUba mahatvanI jogavAI pramANe traNeya staranI paMcAyatomAM trIjA bhAganI beThako tathA trIjA bhAganAM adhyakSapado strIo mATe anAmata rAkhavAmAM Avela che. vaLI kUla beThakomAM anusUcita jAti (harijana) ane anusUcita janajAti (AdivAsI) mATe temanI vastInA pramANamAM ane sAmAjika ane zaikSaNika rIte pachAta (bakSIpaMca) jAti mATe 10 TakA beThako anAmata rAkhavAmAM Avela che. uparAMta traNeya staranI paMcAyatonA adhyakSapadomAM paNa a.jA, ane a.ja.jA mATe temanI vastInA pramANamAM ane bakSIpaMcanI jAti mATe 10 TakA pado anAmata rAkhavAmAM Avela che. A jogavAIono amala cAlu thaI gayela hoI gujarAtanI traNeya staranI paMcAyatomAM kula beThakonA trIjA bhAganI beThako upara strI sabhyo cUMTAI che. tathA trIjA bhAganAM adhyakSapado upara paNa strIo ja hodo saMbhALI rahI che. vaLI samagra rAjyamAM paMcAyatonI 10 TakA beThako upara bakSIpaMcanA sabhyo cUMTAI AvyA che. A ja TakAvArI pramANenAM adhyakSapado paNa harijana, AdIvAsI ane bakSIpaMcanI vyaktioe saMbhALI lIdhAM che. A eka abhUtapUrva paristhiti che. paMcAyatI rAjanA ItihAsamAM kyAreya ATalA moTA pramANamAM strIoe ane pachAta dalita varganI
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyaktioe sabhyo tarIke ane adhyakSa tarIke kAryabhAra saMbhALela nathI. emAMye rUDhicusta, purUSa varcasvI ane bhadravargIya AgevAnInA sakaMjAmAM rahelI grAmINa janatA mATe to A sAva navatara prayoga che. eTale lagabhaga dareka mahilA sarapaMcane mATe tathA pachAta dalita varganA sarapaMco mATe temano A kAryabhAra sAva navo anubhava haze. gAma paMcAyatanA sabhyo tarIkeno anubhava paNa ghaNAne mATe navo haze. AthI A navA sabhyo ane hodedArone upayogI thAya tevI mAhitI tathA keTalIka kAyadAkIya jogavAIonI saraLa samajuti ApatI eka nAnakaDI pustikA taiyAra karavI evo vicAra bhAla naLakAMThA prAyogika saMgha ane gujarAta birAdarInA agraNIone spharyo. tenA paripAkarUpe A pustikA taiyAra thaI che. rojabarojanA upayogamAM AvatI na hoya tevI vigato bAjue rAkhIne tathA dhArAnA vividha prabaMdhonI dhArAkIya asarane lagatA prazno paNa bAjue rAkhI sAdI bhASAmAM khapa pUratA prabaMdhone samajAvavAno prayatna atre karavAmAM Avyo che. pustikAmAM yathAsthAne dhArAkIya kalamono nirdeza karela che tethI te prazna bAbata AkharI nirNaya letAM pahelAM dhArAnI je te kalama vAMcI, teno abhyAsa karyA bAda ane jarUra paDye niSNAtanI salAha lIdhA bAda nirNaya levo salAhakArI che. kAraNa ke A pustikAnA dhArAkIya vibhAgano hetu agatyanI kalamomAM rahela sidhdhAMtono uparachallo paricaya ApavA pUrato maryAdita che. gAma paMcAyatanA navA sabhyo ane khAsa karIne navA hodedArone temanI pharaja bajAvavAmAM kaMIka mArgadarzanarUpa mAhitI saraLa bhASAmAM maLI rahe tathA paMcAyatI rAjanA vikAsamAM rasa dharAvatI svaicchika saMsthAone paNa upayogI thAya tevI rIte A pustikAnuM Ayojana karavAmAM AvyuM che. vaLI paMcAyatI rAjanA svastha vikAsa mATe sarakAre keTalAMka vahIvaTI pagalAM levAnI jarUra che temaja keTalAka mULagAmI pheraphAro kAyadAmAM ane niyamomAM karavAnI jarUra hoI sarakArane te aMge keTalAka
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUcano karela che te paNa A pustikAmAM Apela che. paMcAyatI rAja vyavasthAno mULabhUta udeza to traNeya staranI paMcAyato pakSIya rAjakAraNathI para rahIne grAma svAvalaMbana sAdhI zake ane svastha ane sugrathita zoSaNahIna grAmasvarAja sthApI zake te dizAmAM kAryarata thavAno che. A mApadaMDathI mApatAM gujarAtano paMcAyata dhAro ghaNo uNo utare che. sAco udeza sidhdha karavA mATe sane 1993mAM gujarAta paMcAyatI rAja vikAsa saMgaThane rAjya sarakAre eka Avedana patra suprata karyuM hatuM. A Avedanapatra mahadaaMze atyAre paNa prastuta che. tethI teno TUMko sAra paNa A pustikAmAM ApavAmAM Avela che jethI rasa dharAvatI vyaktione ane saMgaThanone yogya dizAmAM puruSArtha karavAmAM sahAyaka thaI zake. gujarAta paMcAyatI rAja vikAsa saMgaThananA pramukha ane maMtrI anukrame sarvazrI TI.yu mahetA ane rameza ma. zAhe khUba jahemata uThAvIne A pustikA taiyAra karI ApI che. vaLI eDavokeTa zrI je. je. yAjJika ane amArA sAthI zrI kalyANabhAI zAhe paNa pustikA taiyAra karavAmAM ghaNAM upayogI sUcano karyA hatAM. pustikAnA uparyukta lekhako ane A mitrono atre saharSa RNasvIkAra karIe chIe. AzA che ke A pustikAno vyApaka upayoga paMcAyatI rAjanA svastha vikAsamAM teno namra phALo nodhAvaze. araviMdabhAI desAI aMbubhAI zAha pramukha, gujarAta birAdarI bhAlanaLakAMThA prAyogika saMgha kendrIya sarakAramAM beThelA 20 mANasothI cAlatA taMtrane sAcI lokazAhI na kahevAya. lokazAhI to cheka nIcalA starathI cAlavI joIe. arthAta dareka gAmaDAnA loko ja lokazAhInuM sAcuM cAlaka baLa banI zake - mahAtmA gAMdhI
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ tristarIya mALakhAnA aMdaroaMdaranA saMbaMdha gujarAtanI paMcAyatI rAja vyavasthA utrevaDa jevI che. eTale ke eka u52 bIjI ane bIjI u52 trIjI paMcAyata. vastutaH grAma paMcAyata tA. paM. ane jI. paM. baMnene Adhina che ane tAlukA paMcAyata e jIllA paMcAyatane Adhina hoya che. AnA thoDAka dAkhalA joIe, (1) potAnI hakumata bahAra tabIbI sahAya ke zikSaNa mATe grAma paMcAyata jIllA paMcAyatanI pUrva maMjurI laIne ja kharca karI zake che. (ka. 100) (2) (3) (4) (5) (6) makAna bAMdhakAma karavAnI paravAnagI grAma paMcAyata koI vyaktine Ape nahiM to tenI sAme tAlukA paMcAyatamAM apIla thaI zake. (ka. 104) klama 110 anvaye rU. eka lAkhanI kiMmata sudhInI potAnI sthAvara milkata bhADA paTethI ke vecANathI koIne grAma paMcAyata jillA vikAsa adhikArInI pUrva maMjurI thI ja ApI zake. je grAma paMcAyatanI Avaka tenI pharajo bajAvavA mATe apUratI hoya tevI paMcAyatane tenI kara vadhAravAnI pha2ja pADavAnI sattA tAlukA paMcAyatane che. (ka. 204) grAma paMcAyata ke tAlukA paMcAyatanA koI hukama ke nirNaya virudhdha jIllA paMcAyatane apIla thaI zake. (6. 242) 7. 248 anvaye potAnA tAbA heThaLanI grAma paMcAyata ke tAlukA paMcAyatanA mahekamanI saMkhyAmAM ghaTADo karavA athavA mahenatANAnI rakamamAM ghaTADo karavA mATeno Adeza jIllA paMcAyata ApI zake che. 8
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) ka. 249 heThaLa koI grA. paM.nuM koI pagaluM ke kArya kAyadA virUdhdhanuM che tevuM tA. vi. adhikArIne jaNAya to tevA pagalA ke kArya upara pratibaMdha mUkI zakaze. ka. 250 heThaLa lokonA svAthya athavA salAmati mATe tAtkAlika karavA jevI kAmagIrI tA.vi. adhikArI karAvI zakaze ane teno kharca saMbaMdhita grA. paM. pAsethI vasula karI zakaze. grAma paMcAyate potAnuM bajeTa cakAsaNI mATe tAlukA paMcAyatane mokalavAnuM hoya che. (ka. 116) oDiTa noTanI pUrtatA paNa grAma paMcAyate tAlukA paMcAyata mAraphate klekTarane mokalavAnI hoya che. (ka, 121) AvA ja prakAranI bAbatomAM paMcAyata dhArAnI vividha kalamo anvaye tAlukA paMcAyato paNa jIllA paMcAyatone Adhina hoya (9) (11) sattAnAM uccAlano sIdhesIdhA lokonA hAthamAM hoya evA vikendrIta mALakhAmAM ja lokazAhI salAmata rIte pAMgarI zake. - jayaprakAza nArAyaNa
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAyatomAM anAmata vyavasthA gujarAtanA navA paMcAyata dhArAnI sauthI mahatvanI navIna jogavAIthI prAraMbha karIne. eTale ke strIo mATe traNeya staranI paMcAyatomAM trIjA bhAganI beThako ane adhyakSapadomAM anAmata temaja dalita/pachAta varganI vyaktio mATe paNa beThakomAM tathA hodAomAM anAmata vyavasthAnI jANakArIthI AraMbha karIe. paMcAyatamAM strIo mATe anAmata vyavasthA 73mAM baMdhAraNIya sudhArAnI sUcanAone amalamAM mUkavA mATe gujarAta paMcAyata adhiniyama, 1993mAM strIo mATe paMcAyatomAM nIce pramANenI anAmata vyavasthA karavAmAM AvI che. beThakomAM anAmata (kalamaH 9, 10, 11) gAma paMcAyata, tAlukA paMcAyata ane jIllA paMcAyata ema traNeya staranI paMcAyatomAM trIjA bhAganI beThako strIo mATe anAmata che. tenI phALavaNI nIce pramANe che. (1) harijano mATenI anAmata beThakomAM trIjA bhAganI beThako harijana strIo mATe anAmata. AdivAsI mATenI anAmata beThakomAM trIjA bhAganI beThako AdivAsI strIo mATe anAmata. bakSIpaMca mATenI anAmata beThakomAM trIjA bhAganI beThako bakSIpaMca strIo mATe anAmata. bAkI rahetI beThakomAM trIjA bhAganI beThako strIo mATe anAmata. (5) A anAmata jagAo paMcAyatonA judA judA vorDamAM pharatI rAkhavAmAM Avaze. adhyakSapadomAM anAmata (kalama: 51,63,77) traNeya staranI paMcAyatonA adhyakSapadomAM (sarapaMca, tA.paM. 10
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramukha, jI. paM. pramukha) trIjA bhAganAM pado strIo mATe anAmata che. tenI phALavaNI nIce pramANe che. (1) harijano mATenAM anAmata adhyakSapadomAM trIjA bhAganAM pado harijana strIo mATe anAmata, AdivAsIo mATenAM anAmata adhyakSapadomAM trIjA bhAganAM pado AdivAsI strIo mATe anAmata. bakSIpaMca mATenAM anAmata adhyakSapadomAM trIjA bhAganAM pado bakSIpaMcanI strIo mATe anAmata. bAkI rahetAM adhyakSapadomAM trIjA bhAganAM pado strIo mATe anAmata. A anAmata pado judI judI paMcAyatomAM pharatAM rAkhavAmAM Avaze. paMcAyatomAM pachAta/dalita vargo mATe anAmata vyavasthA gujarAta paMcAyata adhiniyama, 1993mAM pachAta dalita vargo mATe paMcAyatomAM nIce pramANenI anAmata vyavasthA rAkhavAmAM AvI che. beThakomAM anAmata (kalama 9, 10, 11). (1) traNeya staranI paMcAyatomAM harijana ane AdivAsIo mATe temanI vastInA pramANamAM ane bakSIpaMca jAti mATe 10 TakA beThako anAmata. (2) A anAmata jagAo paMcAyatanA judA judA vorDomAM pharatI rAkhavAmAM Avaze. adhyakSapadomAM anAmata (kalama 51,63,77) (1) traNeya staranI paMcAyatonA adhyakSapadomAM harijana ane AdivAsIo mATe temanI vastInA pramANamAM ane bakSIpaMca jAti mATe 10 TakA pado anAmata. A anAmata pado judI judI paMcAyatomAM pharatAM rAkhavAmAM Avaze. 11
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhyapada mATenI lAyakAta ane geralAyakAta lAyakAta paMcAyatanA sabhya thavA mATe nIcenI lAyakAta hovI jarUrI che. (1) paMcAyatanI matadAra yAdImAM umedavAranuM nAma hovuM joIe. (2) umedavAra 21 varSanI uMmare pahoMcI gayela hovo joIe. (kalama - 28) geralAyakAta (kalama - 30) nIcenI vyaktiomAMthI koI vyakti paMcAyatanI sabhya thaI zakaze nahi. athavA jo te cAlu sabhya haze to tevA sabhya tarIke cAlu rahI zakaze nahi - (1) je vyakti nAgarika hakka saMrakSaNa dhArA heThaLa aspRzyatA bAbatamAM gunegAra TharI hoya athavA nazAbaMdhI adhiniyama heThaLa dArUbaMdhInA bhaMga badala gunegAra TharI hoya ane A gunAo mATe doSita TharyA pachI pAMca varSanI mudata pUrI thaI na hoya tevI vyakti. (2) bIjA koI gunA mATe cha mAsa ke tethI vadhAre mudatanI kedanI sajA thaI hoya ane kedamAMthI chUTyA pachI pAMca varSanI mudata pUrI thaI na hoya. (3) korTe asthira magajanI TharAvI hoya tevI vyakti (4) korTa nAdAra TharAvI hoya tevI vyakti. 3
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8). (5) paMcAyata dhArA heThaLa je vyaktine tenA hodA uparathI dUra karI hoya ane tema thayAne pAMca varSanI mudata pUrI thaI na hoya tevI vyakti . paMcAyata dhArA anvaye geralAyaka TharAvelI vyaktinI geralAyakAtanI mudata pUrI thaI na hoya tevI vyakti. (7) paMcAyatanA adhyakSa, upAdhyakSa tathA paMcAyatanI koI samitinA adhyakSa sivAyano koI pagAradAra hodo athavA lAlavALI jagA dharAvatI hoya tevI vyakti. paMcAyatanA koI nokara sAthe lonanI levaDadevaDamAM sIdhI ke parokSa rIte hisso ke hita saMbaMdha dharAvatI hoya tevI vyakti. (9) videzI rAjyano nAgarika hoya tevI vyakti. (10) paMcAyata dhArAnI bIjI koI jogavAI heThaLa geralAyaka TharAvI hoya ane geralAyakAtanI mudata pUrI thaI hoya nahi tevI vyakti . (11) paMcAyatanA koI kAmamAM ke karAramAM athavA paMcAyata heThaLanI nokarImAM sIdhI ke parokSa rIte hisso ke hitasaMbaMdha dharAvatI hoya tevI vyakti paMcAyatanI sabhya thaI zakaze nahi. Ama chatAM nIcenI vyakti A peTA kalama heThaLa geralAyaka gaNAze nahi. (ka) koI joITasToka kaMpanI ke maMDaLIne paMcAyata kAme rAkhe tenI sAthe hita dharAvatI vyakti. (kha) paMcAyate je chApAmAM jAherakhabara ApI hoya tevA
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ chApAmAM hitasaMbaMdha dharAvatI vyakti. (ga) paMcAyate kADhelA Dibecara lonamAM hita saMbaMdha dharAvatI vyakti. (gha) paMcAyate vakIla tarIke rokela hoya tevI vyakti. (ca) paMcAyatanI koI sthAvara milkatanI kharIdI ke vecANamAM hita saMbaMdha dharAvatI hoya tevI vyakti. (19) potAnI dukAnethI prasaMgopAtta paMcAyatane koI cIja vastu vecI hoya ane koI paNa varSamA AvI vecela cIjavastunuM kiMmata rUpiyA eka hajArathI vadhatI na hoya tevI vyakti. (ja) paMcAyatanI nokarImAM hoya tevI vyaktino sago thato hoya tevI vyakti. AvA kAraNasara koI vyakti paMcAyatano sabhya thavA mATe 2lAyaka gaNAze nahi. 12) gAma paMcAyata, tAlukA paMcAyata ke jIllA paMcAyatanI leNI nIkaLatI koI bAkI rakama athavA paMcAyata dhArAnA praka2Na 10 anusAra tenI pAsethI vasula karavAnI koI rakama tene niyama anusAra khAsa noTIsa bajAvyA pachI traNa mahinAnI aMdara bharI na hoya tevI vyakti paMcAyatano sabhya thaI zakaze nahiM. (ka) Ama chatAM koI vyaktie paMcAyatanI cUMTaNImAM umedavArI mATe TharAvela divasa pahelAM AvI leNI nIkaLatI rakama bharI dIdhI hoya to te geralAyaka gaNAze nahi. 14
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaLI avibhakta kuTuMbanI vyakti e ja kuTuMbanA bIjA koI sabhya pAsethI nIkaLatI paMcAyatanI leNI rakama mATe paNa geralAyaka Tharaze. (13) sarakArano nokara ke sthAnika saMsthAno nokara hoya tevI vyakti paNa paMcAyatano sabhya thaI zakaze nahi. (14) vaLI gujarAta pakSAMtara badala sthAnika sattAmaMDaLonA sabhyone geralAyaka TharAvavA mATe adhiniyama, 1986 heThaLa tAlukA paMcAyata athavA jIllA paMcAyatanA sabhya thavA mATe geralAyaka TharI hoya tevI vyakti paNa tevA sabhya tarIke hodo dharAvatI baMdha thaze. (kha) uparAMta kalama 32nI jogavAI mujaba paMcAyatamAM cUMTAyA pachI koI vyakti kalama 30mAM jaNAvelI geralAyaka vhore to tevo sabhya paMcAyatanA sabhya tarIke cAlu rahevA mATe asamartha thaze ane teno hodo khAlI paDaze. A rIte sabhyanI jagA khAlI paDIche ke nahi teno nirNaya yogya sattAdhikArI karaze. 15
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ grAma paMcAyatanI vahIvaTI sattA ane pharajo - - - (1) paMcAyata dhArAnA cheDe ApelI anusUci - 1mAM je bAbato jaNAvelI che te paikInI bAbato aMge potAnA nANAMkIya sAdhanonI maryAdA ane gAmanI jarUriyAta dhyAnamAM rAkhIne yogya jogavAI karavAnI paMcAyatanI pharaja che. (kalama-99). khAsa karIne paMcAyate Arogya aMgenI sagavaDo, sAmAjika, Arthika ke sAMskRti kalyANa temaja mAdhyamika zikSaNa sahitanA zikSaNa mATe jogavAI karavI joIe. mukhyatve pIvAnA pANInI vyavasthA, gAmanI saphAI, zerIomAM divAbattInI vyavasthA tarapha khAsa dhyAna rAkhavuM joIe (kalama-100) (2) grAma paMcAyate potAnI hakumata bahAranA vistAramAM kharca karavuM hoya to te zikSaNa athavA tabIbI sahAya arthe hovuM joIe. jIllA paMcAyatanI pUrva maMjurI meLavIne ja AvuM kharca karI zakAya. (3) kula sabhyonA 2/3 bhAganA TekAthI vistArakamAMnA jAhera samAraMbhomAM phaMDaphALo ApI zakaze. (kalama-108) (4) je bedarakArI ke takarAranA kAraNe koI jamInanI khetIne ghaNu ja nukasAna thatuM mAluma paDe to yogya adhikArIne te bAbatanI jANa karI zakaze. (kalama-100) (5) anusUcita jAti, AdijAti ane pachAta varganA utkarSa mATe tathA aspRzyatA nivAraNa mATe rAjya sarakAre ApelA Adezono amala paMcAyate karavo joIze. jo koI paMcAyata A pharaja bajAvavAmAM cUka karaze to paMcAyatane maLatI samagra grAnTa athavA te paikInI koI grAnTa apAtI baMdha karavAnI rAjya sarakArane sattA che. (kalama-100) (6) koI paNa dAvA saMbaMdhamAM samAdhAna karavAnI sattA che. (ka. 101) 16
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapAsa rIporTa : 7) koI sthAnika tapAsa mATe mejIsTreTano Adeza thayo hoya temAM tapAsa ka2vAnI sattA che. krImInala prosIjara koDanI kalama 125 nIcenI bharaNa poSaNanI arajImAM keTalI rakama apAvI joIe te aMgeno rIporTa mejIsTreTa maMgAve to tevo rIporTa mokalavo joIe ane tevo rIporTa purAvA tarIke gaNAze. ka. 182) soMpAyela saMsthAonI vyavasthA H (8) makAna bAMdhakAma upara niyaMtraNa : (9) (1) (2) (3) (4) tAlukA athavA jIllA paMcAyate grAma paMcAyatane soMpelI saMsthAonI vyavasthA karavA jo paMcAyata kabula thAya to te aMgenI vyavasthA grAma paMcAyate karavAnI hoya che. A aMgenA kharcanA paisA je te tAlukA ke jIllA paMcAyate grAma paMcAyatanA hastaka mUkavA joIe. (ka. 103) (5) kalama 104mAM A aMge vistRta prabaMdho che je TUMkamAM nIce mujaba che paMcAyatanI pUrva maMjurI vinA koI paNa vyakti potAnI mAlikInA ploTamAM bAMdhakAma karI zake nahi. paravAnagI mAMgyAnA eka mAsanI aMdara paMcAyata nirNaya kare nahIM to paravAnagI maLI che tevuM anumAna thAya. paravAnagI na maLe to trIsa divasamAM tAlukA paMcAyatane apIla karI zakAya. 52vAnagI maLyA pachI eka varSanI aMdara bAMdhakAma zarU karI devuM joIe. jo AvuM na karyuM hoya to navesara 52vAnagI mAgavI paDe. 52vAnagI virudhdhanA bAMdhakAma mATe rU. 200no daMDa thaI zake 17
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. vaLI paravAnagI vagaranuM bAMdhakAma toDI pADavAne pAtra bane che. (6) uparanA prabaMdho jAhera hetu mATe baMdhAtA ke vaparAtA bAdhakAma mATe agara rAjya ke kendra sarakAranA agara sthAnika sattA maMDaLanI milkatane lAgu thatA nathI. jAhera jagyAo uparanAM dabANo : (10) kalama 105mAM A aMge vistRta prabaMdho che jemAMnA agatyanA nIce mujaba che. (1) gAmanI hadanI aMdara jAhera rastA ke jAhera jagA upara AvelI khullI morI, gaTara athavA pANInA mArga upara koI paNa vyakti bAMdhakAma kare, vastu mUke, naDatara kare athavA bahAra nIkaLatuM bAMdhakAma maMjurI vinA kare, ke te aMgenI zaratono bhaMga kare to AvuM dabANa dUra thavAne pAtra bane che ane paMcAyata mAlikanA kharce AvuM dabANa yogya noTIsa ApIne dUra karI zake che. vaLI AvuM dabANa daMDane paNa pAtra che. amuka zaratone Adhina rahIne bAMdhakAma cAlu rAkhavAnI paravAnagI paNa paMcAyata ApI zake che. (2) koI paNa khullA sthAnamAMthI anadhikRta rIte mATI, retI ke bIjA padArtho koI vyakti laI jAya athavA dabANa kare to tevI vyakti daMDane pAtra bane che. vaLI AvA gunA badala prathama doSita TharyAnI tArIkha pachI jeTalA divasa sudhI tenuM dabANa ke anadhikRta upayoga cAlu rahe te dareka divasa mATe paccIsa rUpiyA sudhInA vadhArAnA daMDanI zikSA thaze. (3) koI paNa jAhera tahevAra ke prasaMgoe koI bIjI
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyaktine aDacaNarUpa na thAya te rIte kAmacalAu bAMdhakAma sAta divasa sudhI karavA devA mATe paMcAyata maMjurI ApI zakaze. koI naDatara ke anadhikRta pAka dUra karavAnuM gAma paMcAyatane muzkela lAge to teNe tAlukA vikAsa adhikArIne jANa karavI joIe. tA. vi. adhikArI te dUra karavAnAM pagalAM leze. (11) anadhikRta bhogavaTA badala bhADu vasula karavA bAbata je koI vyaktie paMcAyatane prApta thayela athavA tenA niyaMtraNa heThaLanI milakata ke jagAno anadhikRta bhogavaTo ke upayoga karyo hoya to paMcAyata tevI vyakti pAsethI cAra gaNA paTa jeTaluM bhADuM vasula karI zakaze. eTale ke A milakata paMcAyate pote bhADe ApI hota to tene jeTaluM bhADuM maLyuM hota teTalI rakamathI cAra gaNuM bhADuM paMcAyata vasula karI zake che. uparAMta paMcAyata evI kasuradAra vyakti sAme anya daMDAtmaka kAryavAhI paNa karI zake che. (kalama - 269) jagAone naMbara ApavA bAbata : (12) paMcAyatanI hadamAMnAM makAno, jagAone dhAtunI takatIthI naMbarIMga karavAnuM paMcAyata dareka mAlikane pharaja pADI zakaze ane A aMge paMcAyatane thayela kharca makAna mAlika pAsethI vasula karI zakaze. paMcAyatanI anya sattA, adhikAra ane pharajoH (1) grAma paMcAyata potAnuM vArSika aMdAjapatra banAvI zake che ane tene maMjura karavAnI sattA paNa gAma paMcAyatane ja che. bajeTa maMjura karatAM pahelAM teNe tA. paM. ne cakAsaNI mATe mokalavuM joIe . (kalama - 116) (2) je vikAsa kAryakrama maMjura karavAnA adhikAra rAjya sarakArane hoya che te prathama tabakke gAma paMcAyate potAnA vistAra mATe 19
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) sUcavavAnA hoya che. A sUcano teNe tA.paM.ne mokalavAnAM hoya (ka. 179) jamIna mahesula ugharAvavAnI sattA sarakAre paMcAyatane soMpI hoya to te jamIna mahesula ugharAvI zake che. - (ka. 170) paMcAyatane potAnA vistAramAM kara, phI ane upakara (sesa) besADavAnA ane vasula karavAnI sattA che. jamIna ane makAna aMgenA karaverA harijana ane AdivAsIonA kissAmAM ghaTADelA dare levAnuM paNa paMcAyata nakkI karI zake che. (ka. 200) paMcAyatanA karaverA na bharatA hoya tevA kasuradAronI jaMgama milkata TAMcamAM laIne tenI harAjI karIne karaverA vasula karavAnI sattA paMcAyatane che. A mATe divAnI dAvo karavAnI jarUra nathI. (ka. 215) dhArAnI kalama 200mAM darzAvelA karaverA, phI ke upakara paikI pote kyA kyA kara, pha, ke upakara besADavA mAge che te paMcAyate nakkI karavAnuM hoya che. paMcAyate TharAvelA kara, upakara ke phI aMge sarakAre niyamothI temanA mahattama ane ane laghutama dara TharAvelA hoya che tenI maryAdAmAM paMcAyate kara, upakara ke phanA dara TharAvavAnA hoya potAnA sabhyane paMcAyatanI beThakamAM gerahAjara rahevAnI rajA ApavAno adhikAra paMcAyatane che. AvI rajA vadhumAM vadhu cAra mahinA mATe ApI zakAya che. potAnI beThakamAM salAha sUcana meLavavA mATe paMcAyata vadhumAM vadhu be AmaMtritone beThakamAM bolAvI zake che. AvA AmaMtritone beThakamAM bolavAno adhikAra raheze paNa temane mata ApavAno adhikAra raheze nahi.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) (11) (12) (13) paMcAyatanA kula sabhyonI be tRtyAMusa saMkhyA jeTalA sabhyo jo sarapaMca ke upasarapaMca sAme avizvAsano prastAva pasAra kare to prastAva pasAra thayAnI tArIkhathI traNa divasanI mudata pachI sarapaMca ke upasa2paMca hodo dharAvatA baMdha thaI jAya che. (ka. 56) grAma paMcAyatanI milkata ane phaMDa (1) (2) hodA u52thI upasa2paMcanuM rAjInAmuM maMjura karavAnI sattA paMcAyatane che. (ka. 54) dhArAmAM sUcavelI kArobArI samiti tathA sAmAjika nyAya samiti tathA sarakAranI pUrva maMjurIthI anya samiti racavAnI temaja samitionI kAryavAhI calAvavA mATenA niyamo banAvavAnI sattA paMcAyatane che. A samitio paikI kArobArI samitinI racanA marajiyAta che. paNa sAmAjika nyAya samitinI racanA pharajiyAta che. (kalama - 92) koI paNa eka prasaMge rU. pacAsa thI vadhAre Akasmika kharca karavo hoya to sa2paMce paMcAyatanI maMjurI levI paDe che. (3) rAjya sarakAra gAmamAMnI khullI jagAo, gaucaranI jamIno, jAhera mArgo ane rastA, nadInA taLIAnI jamIno, taLAvo, vADo, kuvAo vagere paMcAyatane amuka zaratone Adhina ApI zakaze. paMcAyatane apAyelA koI rastAnI jarUra na hoya to kalekTaranI pUrva maMjurI meLavIne paMcAyata kAyadAmAM TharAvelI kAryarIti anusarIne tevo rasto baMdha karI zakaze. paMcAyatane apAyelA koI khullI jagA, gauca2nI jamIna vagerenI jarUra rAjya sa2kA2ne koI jAhera hetu mATe paDe to tevI milkata rAjya sarakAra khAlasA karI zake che. paNa AvI 21
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ milkatamAM paMcAyate koI sudhAraNA karI hoya to tenuM vaLatara rAjya sarakAre paMcAyatane cUkavavuM paDaze. (kalama 108) (4) kalama 109 anvaye tAlukA tathA jIllA paMcAyatane prApta thatI milakata te grAma paMcAyatane tabadIla karI zakaze. milakatanI tabadIlI karavAnI maryAdA: (1) paMcAyatane prApta thatI athavA teNe saMpAdana karelI koI sthAvara milkatano paTo, vecANa, athavA bIjuM svatvArpaNa yogya sattAdhikArInI pUrva maMjurI lIdhA vinA karyuM haze to te kAyadesara gaNAze nahi. paNa jo AvI sthAvara milkatanA paTAnI mudata traNa varSa karatAM vadhu na hoya to pUrva maMjurI levAnI AvazyakatA raheze nahi. (ka. 110) (2) paraMtu kalama 108 anvaye rAjya sarakAre paMcAyatane je milkata soMpI hoya tevI milkatanA paTA mATe to pUrva maMjurInI AvazyakatA rahe che. (ka. 110) gAmaphaMDa dareka paMcAyatamAM kalama 111 anvaye gAmaphaMDa tarIke oLakhAtuM phaMDa raheze. temAM nIcenI rakamo jamA thaze. (1) paMcAyate nAMkhelA athavA paMcAyatane soMpelA koI paNa kara athavA phInI upaja (2) korTa vaLatara tarIke apAyela rakama. (3) korTe gAmaphaMDa khAte jamA karavA hukama karela hoya tevI rakama. dhULa, kacaro, chANa athavA pazuonA muDadAnI vecANanI cokhkhI rakama. bakSIsa athavA phALA tarIke maLela rakama. rAjya sarakAre, tAlukA paMcAyate ke jIllA paMcAyate phALo Apela rakamo. 2 2
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) (8) (9) rAjya sarakAra, tAlukA paMcAyata ke jIllA paMcAyata taraphathI athavA jIllA vikAsa nidhimAMthI maLela lonanI rakamo. paMcAyatane prApta thayela koI milkatanI Avaka athavA upaja. kalama 203thI adhikRta karela verAnI (vI.pI.sesa)nI cokkhI rakama. (10) bhADAnI tathA korTanA daMDa sivAya gunegArI tarIke vasula karela rakamo. (11) DhoranA DabAnI cokhkhI Avaka. gAmaphaMDano upayoga : (1) (2) (3) paMcAyata sAmenA agara paMcAyate karela dAvAno nirNayaH (1) (2) (3) paMcAyatane maLela nANAM A dhArAnA hetuo mATe vAparavA joIe. ane TharAvavAmAM Avela kasTaDImAM rAkhavAM joIe. cAlu kharca mATe je 2kama joItI na hoya te rakamanuM rokANa TharAvavAmAM Avela hoya te rIte karI zakAze. paMcAyate lIdhelI lona tathA tenA vyAjano gAmaphaMDa upara prathama bojo raheze. (kalama. 112) koI paNa milakata aMge paMcAyate dAvo karyo hoya agara paMcAyata sAme dAvo thayo hoya tyAre klekTara padhdhatisaranI tapAsa karIne je nirNaya leze te kAyadesa2 gaNAze. klekTaranA hukama virudhdha mudatasara apIla karI zakAze. vaLI kAyadAthI TharAvelI mudatanI aMdara klekTaranA hukama virudhdha tathA apIla thayela hoya to epeleTa othoriTInA cukAdA virudhdha divAnI korTamAM dAvo thaI zakaze. (4) jIllA vikAsa phaMDamAM phALo : kalama 113nI peTAkalama 2mAM jaNAvela amuka saMjogomAM divAnI dAvo kADhI nAkhavo paDaze. 23
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalama 115 heThaLa dareka grAma paMcAyate tenI AvakanA dasa TakA karatAM vadhu na hoya teTalI rakamano phALo jIllA vikAsa phaMDamAM ApavAno 2heze. tema karavAmAM kasura thaze to AgAmI varSamAM paMcAyatane ApavAnI thatI grAnTamAMthI te rakama rAjya sarakAra kApI leze ane jIllA vikAsa phaMDamAM jamA karAvaze. vArSika aMdAjapatra : (1) kalama 116 anvaye dara varSe paMcAyate AgAmI varSa mATe paMcAyatanI Avaka ane kharcanuM aMdAjapatra taiyAra karavAnuM raheze. AvuM aMdAjapatra DIsembaranI 15mI pahelAM athavA tAlukA paMcAyate maMjura karela 31mI DIsembara pahelAMnI koI paNa tArIkhe taiyAra karavuM paDaze. A aMdAjapatra gAma paMcAyate 31mI DIsembara pahelAM athavA tAlukA paMcAyate maMjura karelI (15mI jAnyuArI pahelAMnI) tArIkhe tAlukA paMcAyatane cakAsaNI mATe mokalavuM joIe. varSanA ata paMcAyata pAse jeTalI silaka rAkhavAnuM TharAvavAmAM AvyuM hoya teTalI silaka 2he te rIte aMdAjapatra taiyAra karavAnuM raheze. (2) (3) (4) (5) (6) tAlukA paMcAyata gAma paMcAyatanA aMdAjapatranI cakAsaNI karIne potAnI bhalAmaNo sAthe gAma paMcAyatane parata karaze. gAma paMcAyate tAlukA paMcAyatanI bhalAmaNo dhyAnamAM laIne potAne yogya lAge tevA pheraphAra sAthe cAlu varSanI 31mI mArca sudhImAM aMdAjapatra maMju2 ka2vuM joIe. jo gAma paMcAyata 31mI mArca sudhImAM aMdAjapatra maMju2 ka2vAmAM kasura kare to paMcAyata dhArA anvaye paMcAyatanA mAthe je pha2jo nAMkhavAmAM AvI che te pharajo bajAvavA AvI paMcAyata asamartha che tema rAjya sa2kA2 mAnI zakaze. paraMtu AvI kasura tAlukA 24
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAyatanA kAraNe thavA pAmI che tema jaNAya to AvI asamarthatA gAma paMcAyatanI manAze nahi. sudhArela / pUraka aMdAjapatra : kalama 117 anvaye varSa daramiyAna gAma paMcAyata sudhArela agara pUraka aMdAjapatra taiyA2 karAvI zakaze. AvuM aMdAjapatra tAlukA paMcAyatane cakAsaNI mATe mokalAze. je tA.paM. eka mAsamAM 52ta ka2ze. tyAra bAda gAma paMcAyata tA.paM.nI bhalAmaNone dhyAnamAM laIne potAne yogya lAge tevA pheraphAra sAthe sudhArela / pUraka aMdAjapatra maMjura karaze. tAkIdanA prasaMganA kharca : kalama 116 ane 117 heThaLa maMjura karela rakamo sivAya paMcAyata koI kharca karI zakaze nahi. paraMtu koI tAkidanA prasaMge vadhArAno kharca hoya to tevA vadhArAnA kharcane gAma paMcAyata kevI rIte pahoMcI vaLavA mAge che tenuM spaSTIkaraNa tAlukA paMcAyatane turata mokalavuM joIe. (ka. 118) Avaka-kharcanA hisAbo : paMcAyate potAnA Avaka-kharcanA hisAbo TharAvelA namUnAmAM dara varSa mATe rAkhavA joIe ane dara varSanA pahelA divase tenuM saravaiyuM kADhavuM joIe. (kalama 119) vahIvaTI rIporTa paMcAyatanA sekreTarIe paMcAyatano vArSika vahIvaTI ahevAla taiyA2 karIne Avo ahevAla tathA hisAbo maMjurI mATe paMcAyata samakSa mUkavA joIe. (ka. 120) oDiTa H kalama 121mAM gAma paMcAyatanA hisAbonA oDiTa mATeno prabaMdho che. A prabaMdho vistRta ane kaDaka che. tethI dhyAnathI vAMcavA. A prabaMdhono TUMka sAra nIce mujaba che. 25
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) (4) paMcAyatanA hisAbonuM oDiTa gujarAta lokala phaMDa oDiTa adhiniyama, 1962' heThaLa thaze ane te oDiTa pUruM thayA pachI eka mAsanI aMdara tenI nakala gAma paMcAyatane tathA tAlukA paMcAyatane mokalavI joIze. paMcAyate oDiTa noTamAM jaNAvela khAmIo dUra karavI joIe tema ja te aMgenA khulAsA sahitano rIporTa traNa mAsanI aMdara tAlukA paMcAyatane moklavo joIe. tAlukA paMcAyata te uparathI karela khulAso svIkArIne vAMdho pAcho kheMcI levA klekTarane bhalAmaNa kare agara pharI tapAsa karavA Adeza Ape agara khAmIo dUra thaI nathI tema TharAve. tAlukA paMcAyata potAno rIporTa klekTarane mokalaze ane jo teNe evuM TharAvyuM hoya ke khAmIo dUra karavAmAM Avela nathI to te khAmIo dUra karI zakAya tema che ke kema ane te khAmIo mApha thaI zake tevI khAmIo che ke kema te badhI bAbatano rIporTa mokalaze. sAthe khAmIo mATe saracArja levAne pAtra thAya che ke kema te paNa jaNAvaze. bAdamAM klekTara A rIporTa vicAraNAmAM leze. jarUra jaNAya to vadhu tapAsa karaze ane kAyadA virudhdha kaMI thayAnuM jaNAya to gerakAyadesara nANAM ApanAra vyakti pAsethI saracArja vasula karI zakaze. AvI kasuradAra vyakti sabhya haze to tenI sAme dhArAnI kalama 267 (2) ane (3) nIce kAryavAhI karIne tenI pAsethI nukasAnanI rakama vasula karAze ane jo kasuradAra vyakti sabhya na hoya to teNe saracArjanI rakama paMcAyatane bharavAnI raheze. te na bhare to tenI pAsethI jamIna mahesulanI bAkI tarIke vasula karIne gAmaphaMDamAM jamA karAze. (6)
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) klekTaranA hukamathI nArAja thayela vyakti eka mAsanI aMdara jIllA korTamAM te hukama virudhdha arajI karI zakaze ane jIllA korTa yogya pheMsalo Apaze. samitionI racanA (ka. 92) : kArobArI samiti H (1) paMcAyata soMpe tevA kAryo karavA mATe kArobArI samitinI racanA paMcAyata karI zakaze. (2) kArobArI samiti pAMca sabhyonI haze ane temane paMcAyata potAnA sabhyomAMthI cUMTI kADhaze. jemAMno eka sabhya anusUcita jAtino athavA anusUcita janajAtino hovo joIe ane jemAM eka strI sabhya hovI joIze. (3) kArobArI samitinI mudata be varSanI raheza. (4) kArobArI samiti racavAnI bAbata marajIyAta che. sAmAjika nyAya samiti: anusUcita jAti ane anusUcita janajAti sahitanA samAjanA nabaLA vargonA lokone sAmAjika nyAya maLe te mATe Avazyaka jaNAtAM kAryo bajAvavA mATe dareka paMcAyate sAmAjika nyAya samitinI racanA karavAnI hoya che. temAM ochAmAM ochA 4 ane vadhumAM vadhu 6 sabhyo paMcAyata nImI zakaze. vaLI emAM tamAma sabhyo harijana ane AdivAsI ja hovA joIe. A paikI eka sabhya bhaMgI ane eka sabhya strI hovI joIe. (2) A samitinI mudata paMcAyatanI mudata jeTalI raheze. sAmAjika nyAya samiti racavAnI bAbata pharajIyAta che. A samitinA kAryo nIce mujaba che. samAjanA nabaLA vargone gharathAranI jamIna, gAmataLanI jamIna, lona, Arthika sahAya ane zikSaNa (1) ..
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ jevI sagavaDa ApavI ane tenI yojanAo ghaDIne amala karavo. (kha) samAjanA nabaLA vargone thatA anyAyanA ane temanI pratye rakhAtA bhedabhAvanA keso tapAsavA. (ga) A kAryo pAra pADavA yojanA ghaDavI, teno vahIvaTa ane amala karavo. anya samitio : paMcAyata rAjya sarakAranI pUrva maMjurI meLavIne pote nakkI kare tevA tenA sabhyo tathA gAmanA bIjA rahevAsIo banelI eka athavA vadhu samitIo pote TharAve tevAM kAryo bajAvavA mATe racI zakaze. (2) AvI samitionI mudata paMcAyata TharAve teTalI raheze. - - - - - - - - - - - - - lokazAhI vikendrIkaraNa kevaLa sattAnI soMpaNI nathI. javAbadArInI soMpaNI paNa teno aMgabhUta hisso banavo joIe. - rAjIva gAMdhI 28
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarapaMcanI sattA, adhikAra ane pharajo kalama 55 anvaye gAma paMcAyatanA TharAvono amala karavAnA tathA paMcAyata dhArA anvaye TharAvelI jogavAIono amala karavAnI kArobArI sattA sarapaMcane hoya che. vigatavAra jotAM sarapaMcanI sattA ane adhikAra nIce pramANe che. sarapaMcanI sattA ane adhikAraH (1) paMcAyatanI beThakonuM temaja grAmasabhAnI beThakonuM adhyakSasthAna saMbhALavuM ane beThakonuM niyamana karavuM. (2) paMcAyatanA karmacArIo upara niyaMtraNa rAkhavuM ane temanI pAsethI kAmagIrI levI, koI paNa prasaMge rUpiyA pacAsa sudhIno Akasmika kharca karavo. paMcAyatanA phaMDanI salAmatI mATe sarapaMca javAbadAra gaNAze. cekabuka sarapaMcanI potAnI abhirakSAmAM rahevI joIe. paMcAyata maMtrI ke anya koInI pAse cekabuka rahevI joIe nahi. paMcAyatanA phaMDano vahIvaTa karavo, ceka lakhavA tathA ceka upara anya adhikRta sabhyanI sahI jyAre rakama upADavAnI jarUra upasthita thAya tyAre levI. (6) rIphaMDa meLavavuM ke ApavuM. (3) dhArAmAM TharAvyA hoya tevAM patrako ane riporTo taiyAra karAvavA. upasarapaMcanI cUMTaNI mATenI paMcAyatanI pahelI beThakanuM adhyakSasthAna saMbhALavuM. (ka. 51) gAma paMcAyatanA sabhyonuM rAjInAmuM maMjura karavAnI sattA sarapaMcane che. (ka. 54) (10) paMcAyatanI beThakamAM koI TharAva uparanA matadAnamAM tarapheNa ane (8) (9) 29
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ (11) virodha baMne pakSe sarakhA mata paDe to sarapaMcane eka vadhArAno mata (kAsTIMga voTa)ApavAno adhikAra che. (ka. 96) karaverAnA kasuradAra pAsethI tenI jaMgama milakata TAMcamAM laI te vecIne paMcAyatanuM leNuM vasula karavAno paMcAyate TharAva karyo hoya tyAre AvI jamIno AjJApatra sarapaMcanI sahIthI nIkaLaze. sarapaMcanI pharajo ane kartavyaH (1) (2) dara varSe jamIna ane makAna uparanA karanI AkAraNInI yAdI sarapaMce taiyAra karAvIne paMcAyatanI maMjurI mATe raju karavAnI hoya che. dara cAra varSe AkAraNInI yAdI navesara taiyAra karavAnI hoya che. te paNa sarapaMce taiyAra karAvIne paMcAyata samakSa maMjurI mATe mUkavAnI hoya che. (karaverA niyama 9) paMcAyatanA roja barojanA vahIvaTa mATe tathA vikAsanAM kAmo mATe nANAM ubhA karavA mATe karaverAnI samrAIpUrvaka vasulAta karavI tathA vI.pI.sesa jevA karaverA paMcAyatanA sabhyono sahayoga meLavIne nAMkhavA. vikAsanAM kAmo mATe jIllA samakArI phaMDa ke rAjya samakArI phaMDamAMthI grAnTa meLavavA mATe kAryavAhI karavI. vikAsanAM kAmo karAvavA mATe jIllA vikAsa phaMDamAMthI lona meLavavA jarUrI kAryavAhI karavI. prajAmAMthI vikAsa kAryo mATe lokaphALo meLavavo tathA prAthamika zikSaNa, Arogya, mahilA ane bALa kalyANa jevA kSetromAM vikAsa thAya tevI yojanAo amalamAM mUkavI. AdivAsI ane harijana sahita samAjanA nabaLA vargonA lokonA utkarSa mATenI vividha sarakArI yojanAono lAbha A (4) (6) 30
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ lokone maLe te mATe jAgRta rahIne sakrIya prayAso karavA. paMcAyata vistAramAM saphAI, divAbattI, rastA, mANaso ane Dhora mATe pIvAnuM pANI, Dhoro mATe ghAsacAro vagere vyavasthA barAbara cAle te mATe satata dekharekha rAkhavI. paMcAyatanI tamAma sthAvara, jaMgama milkatanI jALavaNI sArI rIte thAya te jovuM. (8) pAlaka upasarapaMcanI sattA, adhikAra ane pharajo (kalama - 55) (1) upasarapaMce sarapaMcanI gerahAjarImAM paMcAyatanI beThakonuM adhyakSasthAna levuM ane tenuM niyamana karavuM joIe. sarapaMca temane soMpe tevI sarapaMcanI sattA vAparavI ane temanI pharajo bajAvavI. paMdara divasathI vadhAre mudata mATe gAmamAMthI sarapaMca satata gerahAjara hoya athavA sarapaMca azakta thayo hoya tevA dAkhalAmAM sarapaMcanI sattA vAparavI tathA tenI pharajo bajAvavI joIe. hindustAnanuM eke eka gAma rAjaya amalanI pUrepUrI sattA dharAvatuM prajAsattAka athavA paMcAyata hoya. eno artha e thayo ke dareka gAma potAnI tAkAta upara nabhatuM hoya potAno kula vahevAra calAvavAnuM ane jarUra paDe to AkhI duniyAnI sAme potAnuM rakSaNa karI levAne samartha hoya. bahArathI AvatA koI paNa prakAranA humalAnI sAme potAnuM rakSaNa karavAnI tene keLavaNI maLI hoya ane te rakSaNanA prayAsamAM khapI javAnI tenI taiyArI hoya. - mahAtmA gAMdhI 31
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ grAmasabhA (kalama 93-94) (1) grAmasabhA eTale grAma stare paMcAyata vistAramAMnA gAmanI matadAra yAdImAM noMdhAyelA lokonI banelI saMsthA. jo koI gAma paMcAyatamAM ekathI vadhAre mahesulI gAmo hoya to tevAM tamAma gAmonI matadAra yAdImAMnA matadAronI eka grAmasabhA banelI gaNAya. (vyAkhyA naM. -33) (2) grAmasabhA samakSa dara varSe paMcAyate vArSika hisAbanuM patraka, vArSika vahIvaTI ahevAla, varSano vArSika kAryakrama ane oDiTa noTa tathA tenI pUrtatAnI vigato raju karavAnI hoya che. grAmasabhA A aMge carcA karIne je sUcano karete paMcAyate dhyAnamAM levAnAM hoya che. grAmasabhA A aMge carcA karIne je sUcano kare te paMcAyate dhyAnamAM levAnAM hoya che. grAmasabhAnAM sUcanono amala karavAnuM paMcAyata mATe baMdhanakartA nathI. (3) sAmAnyataH grAmasabhAnI beThako varSamAM ochAmAM ochI be maLavI joIe. paraMtu A uparAMta sarapaMca potAnI meLe athavA tAlukA paMcAyata ke jIllA paMcAyatanI sUcanAthI asAmAnya beThaka paNa bolAvI zake che. (4) grAmasabhAnI beThakanuM adhyakSasthAna sarapaMca athavA tenI gerahAjarImAM upasarapaMca saMbhALaze. Dhora DabbA (1) gAma paMcAyate sArvajanika DabbA tarIke jagA nakkI karavI joIe ane tAlukA vikAsa adhikArIe maMjura karI hoya tevI vyaktine DabbAvALA tarIke nImavI joIe. Avo DabbAvALo paMcAyatanA Adeza ane niyaMtraNane Adhina raheze. (ka. 182) (2) koI Dhora khAnagI ke jAhera milkatamAM atikramaNa karatuM jaNAya to 32
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAyatano cokIdAra, polisavALA ke anya koI paNa vyaktine tene DabbAmAM pUrI rAkhavA mATe laI jaI zakaze. AvuM karatAM koI vyakti aTakAve to tevI vyakti korTamAM doSita TharyethI cha mahinAnI keda athavA rU. pAMcaso sudhInA daMDanI athavA baMne zikSAne pAtra bane che. (3) DabbAmAM pUrelA Dhorane choDAvavA mATe mAlike DabbA phI, DabbA kharcanI rakama temaja tAraNanI rakama bharavI paDaze. jo koI mAlika A rakama bharavAnI nA pADe to paMcAyate tevuM Dhora jAhera lIlAmathI vecI devuM. (4) DabbAmAM pUrelA Dhorane sAta divasanI aMdara choDAvavA koI mAlika hAjara na thAya tevA nadhaNiyAtA Dhorane jAhera lIlAmathI paMcAyate vecI devuM joIze. AvA vecANanA paMdara divasanI aMdara Dhorano mULa mAlika hAjara thAya to vecANamAMthI upajela rakamamAMthI, DabbA phI ane DabbA kharcanI rakama kapAta karIne bAkInI rakama mULa mAlikane paMcAyate ApI devI joIze. mudata aMdara Avo koI mAlIka dAvedAra hAjara na thAya to upajelI tamAma rakama gAmakaMDano bhAga thaze. (ka. 186) (pa) lIlAmathI vecavA kADheluM uparokata prakAranuM Dhora koI DabbAvALo, paMcAyatano koIpaNa sabhya, nokara ke polIsa adhikArI kharIdI zakaze nahI. (ka. 187) (6) DabbAmAM pUrelA Dhorano mAlika prathama varganA mejIsTreTanI dasa divasanI aMdara A aMge phariyAda karI zakaze. Dhorane khoTI rIte DabbAmAM pUryuM che evuM sAbita thaze to javAbadAra pAsethI vaLatara uparAMta je phI ke kharca Dhora mAlika pAsethI vasula karAyuM hoya to te badhuM Dhora mAlikane parata maLaze. (ka. 188) 33
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAyatanA sekreTarInAM kAryo ane pharajo grAma paMcAyatano vahIvaTa sArI rIte cAle teno AdhAra mukhyatve sarapaMca ane grAmapaMcAyatanA sekreTarI (jene talATI-kama-maMtrI tarIke paNa oLakhavAmAM Ave che.)- e be jaNa upara che. sarapaMcanI sattA, kartavyo ane pharajo ApaNe joI gayA chIe. have paMcAyata sekreTarInAM kAryo ane pharajo upara draSTipAta karIe. kalama 114 anvaye (1) paMcAyatanA sekreTarIe sarapaMcanA niyaMtraNane Adhina rahIne (ka) paMcAyatanAM daphataro ane rajIsTaro potAnI kasTaDImAM rAkhavAM joIe. (kha) paMcAyata vatI tene maLelI nANAMnI rakamo badala potAnI sahIvALI pahoMca ApavI joIe. (ga) paMcAyata dhArA heThaLanAM saghaLAM patrako ane rIporTo taiyAra karavA joIe. (gha) paMcAyata dhArA heThaLa TharAvavAmAM Ave tevA anya kAryo ane pharajo bajAvavA joIe. vadhAre vigate joIe to paMcAyatanA sekreTarInAM kAryo ane pharajomAM khAsa karIne kAnUnI, vahIvaTI ane hisAbI kAmagIrIno samAveza thAya che je TUMkamAM nIce pramANe che. kAnUnI kAmagIrI : (1) paMcAyatanI matadAra yAdIo matadAra vibhAgavAra taiyAra karIne mAmalatadArazrIne raju karavI. (2) pramANita thayela matadAra yAdIo niyata sthaLe prasiddha karavI ane te aMgenuM nivedana adhikArIne mokalavuM. (3) paMcAyatanI sAmAnya ke peTAcUMTaNIne lagatAM tamAma jAheranAmAM niyata sthaLe prasiddha karavA ane teno ahevAla yogya adhikArIne mokalavo. 34
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) upasarapaMcanI cUMTaNI aMgenI noTIsa jo tene adhikRta karela hoya to sekreTarIe kADhavI ane bajAvavI. (pa) paMcAyatanA hodedAro ke sadasyonI jagA khAlI paDe tyAre samayasara yogya adhikArIne tenI jANa karavI. beThako aMge kAmagIrI (1) upasarapaMcanI cUMTaNI pachInI paMcAyatanI beThakamAM nIcenI kAmagIrI karAvavI. (ka) samitionI racanA ane adhikAronI soMpaNI (kha) nANAMnI levaDadevaDa aMge sarapaMca ane be sabhyone adhikRta karato TharAva. (2) paMcAyatanI beThaka dara mahine bharavI (3) beThaka aMgenI kAryasUci sarapaMca sAthe vicAra vinimaya karIne nakkI karavI. A aMge sarapaMcano nirNaya AkharI gaNAze. (4) dareka beThakanI noTIsa kAryasUci sAthe sabhyone samayasara bajAvavI tathA noTIsa borDa upara te prasiddha karavI. (5) paMcAyatanI tathA tenI samitionI beThakamAM hAjarI ApavI, mAhitI pUrI pADavI, salAhasUcano ApavAM, sabhyo taraphathI Avela prazno, prastAva beThakamAM raju karavAM, kAyadA ane niyama bahAranI kAryavAhI mATe paMcAyatanuM dhyAna dorI te pramANenI noMdha karavI. (6) paMcAyatanI beThakanI kAryavAhInI nakala taiyAra karIne tenI nakala niyata mudatamAM tAlukA / jIllA paMcAyatane mokalavI. (7) paMcAyatanA agatyanA nirNayonI sUcanA noTIsaborDa upara prasiddha karavI. (8) paMcAyatanI, tenI samitionI tathA grAmasabhAnI beThakonI kAryAvAhInI noMdha temAM thayelA TharAvo sahita niyata rajIsTaramAM rAkhavI. (9) paMcAyatanI, tenI samitionI tathA grAmasabhAnI beThakomAM hAjara rahelA sabhyonI sahIo niyata rajIsTaramAM levI. 35
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) paMcAyatanA TharAvono amala karavo, karAvavo tathA tenI noMdha rAkhavI. (11) grAmasabhAnI beThaka niyata samayAMtare bolAvavI. hisAbI kAmagIrI (1) paMcAyatanA hisAbo niyata namUnAmAM rAkhavA ane tamAma hisAbI namUnAo adyatana rIte rAkhavA temaja salAmata rIte jALavavA. paMcAyatano sAmAnya rojameLa dararoja lakhavo. (2) (3) niyata rakama karatAM hAtha upa2nI silaka vadhI na jAya te dhyAnamAM rAkhavuM ane rakama vadhI jAya to turtaja vadhArAnI rakama benka yA posTanA khAtAmAM jamA karAvavI. (4) (5) (6) paMcAyatanuM aMdAjapatra samayasara taiyAra karavuM ane maMjura karAvavuM. kharcanA vAucaro rojameLe udhArIne phAIlamAM vyavasthita rAkhavAM. paMcAyatanA karaverA, phI tathA anya leNAMnAM mAMgaNApatro samayasara mokalavA ane leNI rakama vasula karavI. vasula karelI rakamanI pAvatI potAnI sahIthI saMbaMdhitone ApavI. jamIna ane makAna uparanI AkAraNI aMgenI kAmagIrI samayasara thAya te rIte kAryavAhI karavI, (8) (7) (9) (10) oDiTanoTanI pUrtatA karavI. vahIvaTI kAmagIrI (1) paMcAyatamAM AvatA tamAma patravyavahAra noMdhavA ane TapAla TIkITono hisAba rAkhavo. paMcAyata karmacArIonu hAjarIpatraka rAkhavuM. kharIdela DeDasTokanuM rajIsTara rAkhavuM ane dara varSe tenI meLavaNI ka2Ine sarapaMcanI sahI levI. paMcAyatanA anya karmacArIonuM pagArapatraka rAkhavuM. (2) (3) (4) paMcAyatanA tamAma karmacArIo upara niyaMtraNa rAkhavuM. (5) paMcAyatano vArSika vahIvaTI ahevAla ane vArSika hisAbI patraka tAlukA paMcAyatane samayasara mokalavAM, (6) paMcAyatanuM leNu bAkI hoya tevA kasUradAro sAme niyamamAM TharAvelI 36
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAryavAhI karavI. paMcAyata sekreTarI upara sarapaMcano aMkuza sarapaMce potAnA hodAnI rUe paMcAyatanA sekreTarI sahita tamAma karmacArIonA kAmakAja upara dekharekha rAkhavAnI hoya che ane paMcAyatanA vahIvaTanA hitamAM temane jarUrI Adezo ApavAnA hoya che, A Adezono amala barAbara thAya te jovAnuM hoya che. A mATe sarapaMce nIcenI keTalIka bAbato jANI levI jarUrI che. (1) paMcAyatanA sekreTarI (yAne talATI-kama-maMtrI) e tenA TharAvelA sejAnA gAme rahevuM joIe. jo tenI pAse ekathI vadhAre mahesulI gAmono akhatyAra hoya to aThavADiyAMnA kayA kayA divase teNe kayA kayA gAme paMcAyata kacerIe | corA upara hAjara rahevuM paDaze te TharAveluM hoya che. jo talATI-kama-maMtrI A rIte vartatA na hoya to sarapaMce tAlukA vikAsa adhikArIne A aMge lekhita phariyAda karavI joIe. (2) TharAvelA divase talATI-kama-maMtrIne mahesulI ke anya kAmagIrI aMge bIjA koI gAme javAnuM thAya to tenI lekhita jANa agAuthI sarapaMcane teNe karavI joIe. talATI-kama-maMtrI avAra navAra pUratA kAraNa vinA TharAvelA gAme AvavAnuM TALatA hoya evuM lAge to sarapaMce tene memo Apavo joIe ane tenI gerahAjarIno tArIkhavAra ahevAla tAlukA vikAsa adhikArIne karavo joIe. (3) talATI-kama-maMtrInI kejhayuala lIva (paracuraNa rajA) maMjura karavAnA adhikAra sarapaMcane che. (4) dara varSe paMcAyata sekreTarIno gupta ahevAla (konphIDenziyala rIporTa) sarapaMce lakhIne tAlukA vikAsa adhikArIne mokalavAno hoya che. A gupta ahevAlamAM sarapaMca saMbaMdhita sekreTarInI aniyamitatA, bedarakArI vagerenA dAkhalA TAMkIne spaSTa noMdha lakhI zake che. keTalIka jagAe evuM jovA maLe che ke paMcAyata sekreTarI pote ja potAnA aMgeno vArSika gupta ahevAla lakhe che ane sarapaMcanI sahI ke aMguThAnI chApa lagAvI de che. AvuM kadI na bane te bAbate sarapaMce kALajI rAkhavI joIe. 39
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAyatanI sabhA bolAvavAnI padhdhati paMcAyatanI sabhA sAmAnya rIte mahinAmAM eka vAra bharavAnI hoya che. Ane sAmAnya sabhA kahe che. 2 koI khAsa kAraNasara tAkIde sabhA bolAvavAnI jarUra paDe tene khAsa sabhA kahe che. 3 A baMne prakAranI sabhAnI sUcanAmAM sabhAnI tArIkha, samaya, sthaLa ane temAM calAvavAnA kAmakAjanI sUci (ejanDA) avazya jaNAvavAnAM hoya che. sarapaMca sAthe vicAra vinimaya karIne maMtrIe AvI sUcanA taiyAra karavAnI hoya che. A bAbatamAM sarapaMcano nirNaya AkharI che. 4 A rIte taiyAra thayela ejanDAnI sUcanA maMtrIe paMcAyatanA tamAma sabhyone mokalavI. 5 bolAvavAnI sabhA jo sAmAnya sabhA hoya to sabhA mATe nakkI karelI tArIkhanA ochAmAM ochA cokhkhA pAMca divaso agAu saghaLA sabhyone sabhAnI sUcanA mokalavAnI hoya che. cokhkhA divaso eTale sUcanA kADhayAnI tArIkha ane sabhA mATe nakkI karela tArIkha sivAyanA divaso. dAkhalA tarIke sabhA 7mI tArIkhe bharavAnI hoya to sabhAnI sUcanA 1lI tArIkhe mokalavI joIe. jethI A be tArIkho vacce cokhkhA pAMca divasano gALo rahe. 6 khAsa sabhA mATe Avo gALo cokhkhA raNa divasano hoya che. 7 dareka sabhAnI sUcanA paMcAyatanA kAryAlayanA noTIsa borDa upara pradarzita karavI joIe. 8 sabhAnI sUcanA sAmAnya rIte je te sabhyane potAne maLe te rIte mokalavI joIe. sabhyanI gerahAjarImAM sUcanA tenA kuTuMbanA puSTha uMmaranA purUSane ApI zakAya. A paNa zakya na hoya to sabhyanA ghara upara ke tenA nokarI dhaMdhAnA sthaLa upara sUcanA be paMconI rUbarU pahoMcADavI ane tenuM lekhIta rojakAma karI levuM. 9 paMcAyate rajA tarIke gaNyA hoya tevA koI paNa divase sabhA bharavI nahi. 38
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhA saMcAlana (1) grAma paMcAyatanI sabhAnA pramukhapade sarapaMca besaze. temanI gerahAjarImAM upasarapaMca ane A baMnenI gerahAjarImAM sabhAna hAjara sabhyo potAnAmAMthI jene pramukhapada mATe pasaMda kare te sabhya besaze. (2) sarapaMcanI gerahAjarImAM hAjara paikInA koI sabhyanA pramukhapade sabhA cAlu hoya te daramiyAna sarapaMca AvI pahoMce to te pachI sabhAnuM kAmakAja sarapaMcanA pramukhapade cAlaze. (3) gaNapUrti (korama):- paMcAyatanI sabhAmAM kAmakAja calAvavA mATenI gaNapUrti (eTale ke ochAmAM ochI jarUrI saMkhyA)sarapaMca sahita paMcAyatanA sabhyonI kula saMkhyAnA trIjA bhAganI banaze. dAkhalA tarIke jo koI paMcAyatanI kula sabhya saMkhyA sarapaMca sahita 10 hoya to gaNapUrti che sabhyonI gaNAze. eTale ke ochAmAM ochA 4 sabhyo hAjara hoya to ja sabhAnuM kAmakAja calAvI zakAya, (4) cAlu sabhAe gaNapUrti tUTI jAya tevA prasaMge sabhAnA pramukhe vadhumAM vadhu eka kalAka rAha joyA bAda sabhA mulatvI rAkhavI. ane mulatvI rAkhelI sabhA have pachI kaI tArIkhe, samaye ane sthaLe maLaze te paNa pramukhe tyAre ja jAhera karavuM. () AvI mulatvI rahelI sabhAmAM mAtra agAunI sabhAmAM adhUrAM rahelA kAmakAja ja karI zakAze.vaLI AvI sabhAmAM gaNapUrti na hoya to paNa kAmakAja karI zakAze. (6) paMcAyatanI saghaLI sabhAo sAmAnya rIte loko mATe khullI raheze. (7) paMcAyatanI sabhAmAM sAmAnya rIte kAmakAjano krama nIce pramANe rAkhavo joIe. (1) agAunI sabhAnI kAryanoMdhane bahAlI (2) agAunI sabhAmAM lIdhelA nirNaya upara lIdhelA pagalAMno 39
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahevAla (3) TharAvo (4) Avaka ane kharcanuM vivaraNapatraka (5) pragatino ahevAla (6) aMdAjapatra, yojanAo, kAryakramo ane hisAba tapAsaNI jevI bAbato (7) sarakAra ke koI adhikArI taraphathI raju karavA jaNAvela bAbata (8)sabhAnA pramukhanI paravAnagIthI raju thAya te bAbata (8) nirNaya levAnI rIta - paMcAyatanI sabhAmAM nirNaya levAnI Adarza rIta to e che ke tamAma nirNayo sarvAnumate levAya. paraMtu e zakya na hoya to sabhAmAM hAjara rahelAnI bahumatithI nirNaya laI zakAya. A prasaMge sAmAnya rIte mato hAtha uMcA karIne levA. paNa jo hAjara rahelA sabhyonI bahumati gupta matadAnathI nirNaya levAnuM TharAve to te pramANe karavuM joIe. (9) sabhAmAM avyavasthA thAya ke sabhA bekAbu banI jAya to sabhAnA pramukha evI sabhA mulatvI rAkhI zakaze. (10) sabhAmAM koI sabhya aDacaNa kartA ke trAsadAyaka vartana kare to paMcAyatanA hAjara sabhyonI traNa caturthAMza bahumati tene tatparatA dUra karI zakaze. (zrI bipInacaMdra vaiSNava saMpAdita niyama saMgraha upara AdhArita) 40
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Arthika vyavasthA grAma paMcAyatanA nANAMkIya stroto nIce mujaba che. (1) gAma paMcAyate pote nAMkhelA kara, upakara ke phI (2) dhULa, kacaro, chANa athavA pazuonA muDadAonA vecANanI cokhkhI upaja. (3) DhoranA DabbAnI phI. (4) kalama 203 anvaye paMcAyate nAMkhela vI.pI. sesanI rakama je rAjya sarakAra vasula karIne paMcAyatane Ape che te. (pa) bakSIsa athavA lokaphALAnI rakama. (9) paMcAyatonA makAno, dukAnonA bhADAnI Avaka. (7) anya paracuraNa Avaka. (8) vikAsa kAmo mATe jIllA samakArI phaMDa ane rAjya samakArI phaMDamAMthI maLatI grAnTa. (9) karaverAnI Avaka vadhAranAra paMcAyatane jIllA grAma uttejaka phaMDamAMthI maLatI protsAhaka grAnTa. (10) vikAsa kAmo karavA mATe jIllA vikAsa phaMDamAMthI maLatI lonanI rakama. (11) jamIna mahesulanI vasulAtamAMthI phALe AvatI grAnTa. (12) tAlukA paMcAyata, jIllA paMcAyata, vikAsa kamizanara ke rAjya sarakAranA vividha khAtAonI yojanAo mATe maLatI rakamo. vikAsa yojanAo gAma paMcAyata gAmanA sAmUhika vikAsa mATe, gAmanA pachAta ane dalita vargonI unnati mATe kuTuMbalakSI ke vistAralakSI yojanAono lAbha potAnI hakumatanAM gAma ke gAmone ane temAM rahetA yogya lAbhArthIone maLe te jovuM joIe. A mATe nIcenI vigato upayogI thaze. 41
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ (ga) (cha) (1) jIllA grAma vikAsa ejansInI yojanAo saMkalita grAma vikAsa kAryakrama. (kha) TrAyasema yojanA. strI ane bALakonA vikAsa mATenI dvAkarA yojanA. (gha) jIvanadhArA yojanA. javAhara rojagAra yojanA. IndirA AvAsa yojanA. (ja) DipIepI ane DIDIpI jevA vistAra vikAsa lakSI kAryakrama. (2) jillA Ayojana maMDaLanI yojanAo jevI ke pIvAnA pANI mATenI yojanA, Arogya viSayaka kAmo, zALAnA oraDA, prauDhazikSaNa, poSaNa, gaMdA vistAronI paryAvaraNalakSI sudhAraNA, grAmya mArgo vagere. (3) AdijAti vistAra peTA yojanA heThaLanA kAryakramo (4) AdijAti vikAsa nigamanI skImo (pa) anusUcita jAti vikAsa nigamanI skImo (6) pachAta varga vikAsa borDa heThaLanI skImo (7) mahilA Arthika vikAsa nigamanI yojanAo tAlukA paMcAyatanI kacerIno saMparka sAdhIne jarUrI mAhitI ane mArgadarzana meLavI zakAya. (8) bhArata sarakAranI kApArTa yojanA heThaLa svaicchika saMsthAo mAraphate gAma mATe vividha vikAsa yojanAo laI zakAya che. gAmamAM sArUM yuvaka maMDaLa, mahilA maMDaLa athavA samagra gAma mATe vikAsa saMgaThana jevI svaicchika saMsthAone protsAhita karIne kApATenI yojanAono lAbha gAmane maLe te mATe paMcAyate sakriya rasa levo joIe. 42
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahilA sarapaMce levA jevA pagalAM rAjyanI trIjA bhAganI paMcAyatomAM sarapaMca pade mahilAo AvI che. lagabhaga badhI mahilA sarapaMco pahelI vAra gAmanA vikAsa ane vahIvaTanuM sUkAna saMbhALI rahI che. purUSapradhAna samAja racanAmAM mahilAo mATe AvI kAmagIrI vizeSa karIne paDakArarUpa che. AvI sthitimAM mahilA sarapaMcane kAmagIrI karavAmAM saraLatA rahe e mATe keTalAMka sUcano nIce ApyA che. (1) gAma paMcAyatanI beThakanAM sthaLa, samaya ane tArIkha nakkI karavAnI sattA sarapaMcanI che. eTale mahilA sarapaMce potAnI anukULatA pramANe paMcAyatanI beThakanuM sthaLa ( sAmAnya rIte paMcAyatanI ophIsa), samaya ane tArIkha nakkI karavAM. AnI jANa tAlukrA vikAsa adhikArIne karavI. (2) paMcAyatanI beThakamAM mahilA sarapaMca ekalAM paDI na jAya te mATe teNe paMcAyatanA anya strI sabhyonI sAthe maLIne eka jutha tarIke sahu varte tevuM Ayojana karavuM joIe. (3) mahilA sarapaMcane paMcAyatanI bahAra paNa jarUrI Teko maLI rahe te mATe gAmamAM mahilA maMDaLa racAya ane mahilA maMDaLa hayAta hoya to tevA hayAta mahilA maMDaLanI sAthe satata saMparkamAM rahevuM joIe. gAmanA yuvaka maMDaLano sAtha, sahakAra paNa potAne maLI rahe te mATe yuvaka maMDaLa sAthe paNa mahilA sarapaMce saMparka jALavI rAkhavo joIe. potAnI pharajo bajAvavAmAM AtmavizvAsa vadhe te mATe paMcAyatanI vahIvaTI bAbato, tenAM nANAkIya stroto vagerenI jANakArI meLavavI joIe. A mATe sarakAra taraphathI ke svaicchika saMsthAo taraphathI tAlima vargo yojAya temAM acUka bhAga levo joIe. aneka mahilA sarapaMco abhaNa hovAno paNa saMbhava che. AvI mahilA sarapaMcoe vahelI take jarUra pUratuM akSarajJAna prauDhazikSaNa yojanAnA mAdhyama mAraphate meLavI levuM joIe. AnA kAraNe temano AtmavizvAsa vadhaze. 43
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ svaicchika saMsthAonI bhUmikA paMcAyatI rAjanA svastha vikAsa mATe be prakAranI svaicchika saMsthAo kAryarata bane evI apekSA che. (1) jemanuM kAryakSetra, tAluko, jIllo ke rAjya kakSA jevuM vizALa hoya, (2) gAmanI sthAnika svaicchika saMsthAo jevI ke mahilA maMDaLa, yuvaka maMDaLa ItyAdi upara paikInI pahelA prakAranI svaicchika saMsthAo nIce pramANenI pravRtti grAma kakSAe kare e IcchanIya che. (1) mahilAo ane pachAta/dalita varganI vyaktio paMcAyatI vyavasthAmAM hodedAro tarIke athavA sabhya tarIke asarakAraka rIte potAnI bhUmikA bhajavI zake te mATe gAmaDAmAM yogya vAtAvaraNa pedA karavuM jarUrI che. A mATe puruSa pradhAna samAjanI pakaDa ochI thAya, purUSo mahilAonI A navI bhUmikAne svIkAratA thAya temaja jJAtivAdI valaNo paNa DhIlAM paDe e mATe gAmaDAMomAM jAgRti abhiyAna calAve. dareka strImAM rahelI mAtRzakti, tenI karUNA ane vAtsalya bhAvanAnA sparzano lAbha strI jAhera jIvanamAM bhAga letI thaze tyAre samAjane maLaze e mudA upara bhAra mUkavo joIe. vaLI jagata bharamAM strI potAnuM ghara ane kuTuMba khUba vyavasthita rIte calAve che. tenI vyavasthAzaktino lAbha paNa strInuM jAhera jIvanamAM padArpaNa thatAM samAjane maLaze e mudo paNa jAgRti abhiyAnanA kAryakramamAM bhArapUrvaka jaNAvavo. (2) yogya vAtAvaraNanI sAthosAtha mahilAone tathA pachAta/dalita vargonI vyaktione paMcAyatanA hodedAra ke sabhya tarIkenI bhUmikA teo asarakAraka rIte bhajavI zake te mATe jarUrI hoya tevI tAlima ApavAmAM Ave. (3) mahilA hodedArone tathA pachAta dalita varganA hodedArone temanI 44
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ pharajo bajAvavAmAM TekArUpa bane te mATe gAmaDAMmAM mahilA maMDaLa, yuvaka maMDaLa jevI svaicchika saMsthAo racAya te mATe koziza karavI. (4) gAma paMcAyatanI mahilA hodedAro ane pachAta/dalita varganA hodedArone tAlukA kakSAe, jIllA kakSAe ke rAjya kakSAe TekArUpa bane tevA saMgaThano ubhAM karavAM athavA hayAta saMgaThano A kAmagIrImAM sakrIya rIte rasa letAM thAya tevI koziza karavI. sthAnika svaicchika saMsthA: gAmaDAmAM sthAnika mahilA maMDaLa ane yuvaka maMDaLa jevI saMsthAo paNa gAma paMcAyatanA mahilA hodedArone tathA pachAta dalita varganA hodedArone upayogI Teko pUro pADI zake. grAma paMcAyatamAM mahilA sarapaMca haze tenI sAthe trIjA bhAganI beThako upara cUMTAyelI mahilA sadasyo paNa haze tema chatAM be bhAganA sabhyo purUSo hovAnA kAraNe temaja potAnA purUSa-ahaMnA kAraNe teo puruSa varcasva cAlu rAkhavA mATe jANa-ajANe prayAsa karaze. A saMjogomAM mahilA hodedArane be rIte upayogI Teko maLI zake. (1) paMcAyatamAM cUMTAyelI mahilA sabhyo ane mahilA sarapaMca eka bIjA sAthe saMparkamAM rahe ane eka jutha tarIke varte. (ra) gAmanuM mahilA maMDaLa paMcAyatanA mahilA sarapaMcane bahArathI Teko pUro pADe. (3) yogya rIte keLavavAmAM Ave to yuvaka maMDaLanA sabhyo paNa mahilA sarapaMcane temaja pachAta/dalita varganA saraMpacane upayogI thaI zake. paMcAyatI rAjanA vikAsamAM rasa dharAvatI svaicchika saMsthAonI yAdI paMcAyatI rAjanA vikAsamAM rasa dharAvatI hoya evI aneka svaicchika saMsthAo gujarAtamAM che. AvI keTalIka saMsthAonI nAmAvali nIce ApI che.A nAmAvali saMpUrNa nathI. amArA pAse hAthavagI hatI te yAdI ahIM 45
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ jI 4 A ) v !! - 9 - - ) - 5 - 2 ApI che. gujarAta pradeza paMcAyata pariSada, gAMdhInagara gujarAta paMcAyatI rAja vikAsa saMgaThana, amadAvAda gujarAta birAdarI, amadAvAda gujarAta lokasamiti, amadAvAda bhAlanaLakAMThA prAyogika saMgha, guMdI unnati, amadAvAda utthAna, amadAvAda avAja, amadAvAda sevA, amadAvAda asAga, amadAvAda jyotisaMgha, amadAvAda senTara phora sozyala sTaDIjha, sUrata yuvA, amadAvAda vikasata, amadAvAda svAti saMsthA, pATaDI mahilA sAmakhya rAjakoTa mahilA sAmakhya (sAbarakAMThA) hiMmatanagara jAgRta mahilA saMgaThana, ANaMda saddagurU voTara enDa DevalapamenTa phAunDezana, dAhoda AgAkhAna rUrala saporTa progrAma, sAyalA saMgAtha, moDAsA gujarAta kheDuta samAja, navAgAma enArDa phAunDezana, vaNAMkaborI sArathi, godhara (pazcima) dRSTi, amadAvAda mahilA sAmakhya, vaDodarA senTara phora sozyala jasTIsa, amadAvAda veDachI pradeza sevA samiti, vAloDa I2mA, ANaMda yogAMjali Azrama, kholavADA (tA. sidhdhapura) - - ) - V - 9 0 - = = 9 TO = 5 7 = = M = " 5 ja ) O 4 6
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 lh lh KI lh U lh = da m lh ly l 6 44 45 grAmabhAratI, amarApura (tA. kalola) abhinava bhArata abhiyAna, rAjakoTa janapatha, amadAvAda nayA mArga, amadAvAda dizA, amadAvAda abhikrama, amadAvAda gujarAta rAjya grAma vikAsa saMgha, amadAvAda gujarAta volanTarI heltha esosiezana, vaDodarA AzarA (mu. gaDha, tAluko-godharA) gujarAta sarvodaya maMDaLa grAmasevA niketana (mu. AdIvADA, tA.cANasmA) amara bhAratI, moTI pAvaThI (ji.amadAvAda) kaccha mahilA vikAsa saMgaThana, bhUja aMjali, mu. raNAsaNa (jI. sAbarakAMThA) setu, amadAvAda sevA maMDaLa megharaja, kasANA (jI. sAbarakAMThA) enArDa phAunDezana, navasArI mAnava kalyANa TrasTa, kheroja (jI. sAbarakAMThA) grAma vikAsa sevA TrasTa, mu. sAbalavADa (jI. sAbarakAMThA) senTara phora envAyaramenTa ejyukezana, amadAvAda navadIpa pragati yuvaka maMDaLa, pozinA vikasata, amadAvAda cetanA, amadAvAda mahAtmA gAMdhI lokasevA saMgha, megharaja saMcetanA, amadAvAda sarvodaya Azrama, mADhI vizvagrAma, peDhAmalI (tA. vijApura) yuvaka vikAsa kendra, amadAvAda, 48 h m lh l ja ra ja cha \
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarakArane sUcavavAnAM pagalAM have rAjyanI trIjA bhAganI pacAyatomAM strI sarapaMco che. A eka abhUtapUrva paristhiti che. atyAra sudhI samAjanA lagabhaga dareka stare purUSa varcasva rahyuM che. vaLI atyAra sudhI samAjamAM bhadra vargIya savarNa lokonuM varcasva rahyuM che. paNa have aneka gAmaDAomAM dalita/pachAta varganI vyakti sarapaMca pade che. A navI paristhitinA saMdarbhamAM vyavahAranI aneka bAbatone badalavI paDaze. A dRSTithI sarakArane keTalAM sacano nIce pramANe ka2vAmAM Ave che. (1) (2) atyAre paMcAyatI rAja saMsthAnA adhikArIo eTale ke tAlukA vikAsa adhikArI ane vistaraNa adhikArIone potAnA kAryakSetranA gAmaDAomAM dara mAse keTalAka rAtri mukAma pharajiyAta karavAnA hoya che. jethI gAmaloko rAtre nirAMta maLe ane vikAsanI bAbatoaMge temane vAto karI zake. svAbhAvika rIte ja sarapaMcanI hAjarI temAM apekSita hoya. have A prathA cAluM rahe to strI sarapaMcane mATe rAtre adhikArInA mukAmanA sthaLe hAjarI ApavAnuM zakaya bane nahi eTale sarakAre A adhikArIone mATe spaSTa sUcanAo jArI karavI joIe ke temaNe divasanA samaye ane khAsa karIne strIonA anukULa samaye (bapore 2-00 thI 4-00 sudhI)vikAsanA prazno aMge gAmanI mulAkAta levI joIe ane tyAre ja strI sarapaMcanI hAjarInI apekSA rAkhavI joIe. keTalIka vAra nivArI zakAya tevAM nAnAM nAnAM kAmo mATe paNa tAlukA vikAsa adhikArI taraphathI sa2paMcane avAranavAra tAlukA mathake bolAvavAmAM Ave che. strI sarapaMcane mATe avAra navAra tAlukA mathake javAnuM saraLa nathI. tethI khAsa anivArya saMjogo sivAya strI sarapaMcone tAlukA mathake bolAvavAM nahi evo Adeza sarakAra taraphathI adhikArIone apAvo joIe. 48
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) (5) talATI-kama-maMtrInI jagA upara mahilAonI bharatI thatI nathI. strI sarapaMca hoya paNa tene kAyama purUSa talATI-kama-maMtrI sAthe ja vyavahAra karavo paDe te paristhitimAM pheraphAra thAya te mATe sarakAre talATI-kama-maMtrInI jagA upara strIonI bharatI khAsa jhuMbezanA rUpamAM karavI joIe. aneka gAmaDAMmAM paMcAyatanA koI koI sabhyo dArUno nazo karIne paMcAyatanI beThakamAM AvatA hoya che. AvA vAtAvaraNamAM strI sarapaMcane mATe paMcAyatanI beThakanuM saMcAlana karavuM e muzkela bane tema che. AvA nazAbAja sabhyane sabhAmAMthI bahAra kADhavAnA saMjoga paNa ubhA thAya. Ave samaye strI sarapaMcane polisanI sahAya maLI rahe tevI vyavasthA sarakAre karavI joIe. pachAta dalita varganA sarapaMcane paNa rUDhicusta bhadravargIya gAma AgevAno taraphathI muzkelIono sAmano karavo paDe. keTalIka vA2 mArAmArI jevA prasaMgo ubhA thAya. AvA samaye sarapaMcane tathA tenA kuTuMbIjanone polisa rakSaNa maLI rahe te mATe sarakAre yogya sUcanAo ApavI joIe: talATI-kama-maMtrIno pagAra jamIna mahesula vasulAtamAMthI paMcAyatI rAja saMsthAone maLavA pAtra grAnTamAMthI kApI laIne apAya che. A rIte grAnTa kapAta thavI na joIe paNa rAjya sarakAre potAnA koSamAMthI pagAranI cUkavaNI karavI joIe. svaicchika saMsthAone rAjya sarakAre nIce pramANenI pravRtio karavA mATe nANAMkIya Teko karavo joIe. (1) gAmaDAmAM purUSapradhAna samAjanI pakaDa ochI thAya, strIpurUSanI samAnatA mATenuM vAtAvaraNa taiyAra thAya tathA jJAtivAdI valaNo DhIlAM paDe te mATe jAgRti abhiyAna calAvavA mATe. (2)mahilA hodedAro ane pachAta dalita varganA hodedAro asarakAraka rIte kAmagIrI karI zake te mATe jarUrI tAlima ApavA mATe, (7) 49
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ mULagAmI pheraphAro mATe sarakArane sUcano hAlanA kAyadAthI paMcAyatI rAja saMsthAone sAcA arthamAM svazAsananA adhikAro ApavAmAM AvyA nathI. sarakArI vikAsa yojanAonA amalIkaraNa mATenA ejanTa tarIkenI bhUmikA A kAyadAe paMcAyatone ApI che. gAmaDAnI kakSAe sAcuM grAma svarAja sthapAya ane paM.rA. saMsthAo yogya rIte svazAsananI saMsthAo bane te mATe nIce pramANenAM sUcano karavAmAM Ave che. (1) grAma kakSAnAM sthAnika prAkRtika sAdhano jevAM ke kheDavANa ane binakheDavANa jamIna, jaLAzayo, grAma jaMgala, gaucara vagereno pUrepUro vahIvaTa karavAnA adhikAra grAma sabhAne suprata karavA joIe. (2) grAma sabhAnA Adeza anvaye grAma paMcAyate rojabarojano vahIvaTa karavo joIe. (3) atyAre rAjya kakSAethI paM.rA. saMsthAone je rakama ApavAmAM AvI che temAMnI moTA bhAganI rakama to sarakArI vikAsa yojanAo calAvavA mATenI hoya che. khUba ja mAmUlI rakama paM.rA. saMsthA potAnI munsaphI pramANe vAparI zake tevI hoya che. vastutaH grAma vistAramAMthI rAjya koSamAM gaMjAvara rakamo sIdhA ane ADakatarA karaverA dvArA jamA thatI hoya che. AvI rakamano sAro evo hisso paM.rA. saMsthAo potAnI munsaphI pramANe vikAsa yojanAo mATe vAparI zake te rIte sarakAre Apavo joIe. (4) hAlanA kAyadA pramANe vikAsa kamizanara amuka cokkasa saMjogomAM koI paNa staranI paMcAyatane suparasIDa karI zake che temaja tenuM visarjana paNa karI zake che. paM.rA. saMsthA upara kuThArAghAta kare evI sattA koI adhikArIne pachI bhale ne te game tevI ucca kakSAnA adhikArI hoya tene ApavI na joIe. (5) vaLI .rA. saMsthAnA hodedArone saspenDa karavA, hodA uparathI baratarapha karavA, hodedAronI cUMTaNI aMgenA vivAdamAM nirNaya karavo jevI bAbato aMgenI sattA mahadaaMze rAjya sarakAranA adhikArIone ane kaMIka aMze ucca staranI paM.rA. saMsthAone apAyela che. AnA kAraNe sattAno pa0
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ durUpayoga thavAno athavA evI AzaMkA ubhI thavAno saMbhava che. AthI jhINAbhAI darajI samitie sitteranA dAyakAmAM karelI bhalAmaNa mujabanI vyavasthA karavI joIe. sUcita vyavasthA nIce mujaba che. (1) rAjyamAM vibhAgIya stare eka vibhAgIya TrIbyunala sthApavI. A TrIbyunala nA adhyakSa sezansa ane DIsTrIkTa jajanA samakakSa nyAyika adhikArI hoya, uparAMta temAM vahIvaTI anubhava dharAvatAbe anya sabhyo hoya. A TrIbyunalane nIcenA kissAomAM nirNaya levAnA adhikAra hovA joIe. (ka) sarapaMca, upasarapaMca tathA tAlukA paMcAyatanA pramukha, upapramukhanuM saspenzana ane barataraphI. (kha) uparokta hodedAronI cUMTaNI bAbatamAM vivAda ubho thayo hoya tevA kissAmAM nirNaya karavo. (ga) grAma paMcAyata ane tA. paM. nA sabhyapadanI geralAyakAta. (2) rAjyakakSAe hAIkorTanA jajanA samakakSa nyAyika adhikArInA adhyakSapade rAjyakakSAnI TrIbyunala sthApavI. upara pramANenI sattA jIllA paMcAyatanA hodedAronA kissAmAM rAjyakakSAnI TrIbyunalane hovI joIe. vaLI vibhAgIya TrIbyunalanA nirNaya uparanI epeleTa othoriTI tarIke paNa rAjyakakSAnI TrIbyunalane adhikAra hovA joIe. (6) koI paNa staranI paMcAyatane suparasIDa karavAnI ke tene barakhAsta karavAnI sattA vikAsa kamizanarane badale rAjya kakSAnI TrIbyunalane hovI joIe. (7) hAlanA kAyadAmAM aneka polANa rAkhavAmAM AvyAM che. AvAM polANa sarakArI jAheranAmA dvArA adhikArIone sattA ApavA mATe rAkhavAmAM AvyAM che. rAjya sarakAre AvAM aneka jAheranAmAM bahAra pADIne moTe bhAge adhikArIone ane koI prasaMgomAM upalA staranI paM.rA. saMsthAne amuka sattA Apela che. AnA pariNAme paMcAyatI rAjya vyavasthAnuM nokarazAhIkaraNa thayuM che temaja saraLatAthI nIcalA staranI saMsthAone ApI zakAya tevI sattAnuM vadhAre uMcA staranI saMsthAmAM kendrIkaraNa thayuM che. AvuM nokarazAhIkaraNa ane saMsthAgata kendrIkaraNa paMcAyatarAjanA svastha ane sabaLa vikAsanA hitamAM dUra thavuM joIe. pa1
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAyata dhArAnI anusUci-1 - juo kalama 99 je bAbatonA saMbaMdhamAM jogavAI karavAnI grAma paMcAyatonI pharaja che te bAbato : svAthya kSetre ghara vaparAza ane Dhora mATe pANI jAhera rastAo, morI, taLAva, kuvA, jAhera jagAo bAMdhavA, ane sApha karavA bAbata lokasvAthya jALavavA, sArvajanika cikitsAlayo ane davAkhAnAM sthApavAM, nibhAvavAM, vaidakIya rAhata pUrI pADavA bAbata cA, kophI, ne dudhanI dukAnonA lAyasansa ApIne athavA bIjI rIte tenuM niyamana karavA bAbata. smazAna ane kabrastAnanI jagAonI jogavAI, jALavaNI ne niyamana koIpaNa cepI roga phATI nIkaLato, prasarato ane pharIthI Avato aTakAvavAM pagalAM levAM. anArogya vistArone navasAdhya karavA prasUti ane bALa-kalyANa bAbata, (bALakonI rasI mUkAvavAne uttejana bAbata) mANasone zItaLA kaDhAvavA ane pazuone rasI mUkAvavA mATe uttejana ApavA bAbata. upadravakAraka athavA jokhamakAra dhaMdhAo athavA vyavasAyonuM niyamana karavA, aMkuzamAM rAkhavA tathA te dUra karavA bAbata. jokhamakAraka makAno athavA jagAo surakSita karavA athavA kADhI para
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 nAkhavA bAbata. sArvajanika rastAo, garanALA, paMcAyatanA hadanizAno, bajAro, katalakhAnAM, pAyakhAnAM, jAjarA, mutaraDIo, nIko, gaTaro, pANInA nikAla mATenA kAmo, gaTarakAmo, nAhavAnI jagAo, dhovAnI jagAo, pANI pIvAnA phuvArA, taLAvo, kuvAo, baMdho, ane tevAM bIjAM kAmo bAMdhavA, temAM pheraphAra karavA, nibhAvavA bAbata. adhiniyamanA hetuo sAru athavA paMcAyatanI koI paNa milakatanA rakSaNa sArU, paMcAyatone joItA polIsa athavA rakSako badala vetana ne Akismaka kharca ApavA bAbata. saphAInA kSetre pANInA siMcAI mATe vaparAtA taLAvo, kuvA, jAhera jagAo sApha karavA bAbata. mRta pazuonAM muDadAono paddhatisara nikAla thAya e mATe niyamana, e mATe nizcita jagA, sAdhanonI jogavAI, Dhora ane mANasanAnadhaNiyAtAM zabanI vyavasthA. sArvajanika jAjarUo ne mutaraDIo bAMdhavA ane nibhAvavAM. kacarAnA DhagalA, jaMgalanuM utpanna, kAMTALA thuvera dUra karavA, upayogamAM na levAtAM kuvA, anorogya taLAvo, khAbociyA, khADIo athavA polANo puravA bAbata, siMcAI karelA vistAromAM pANI ekaThuM thatAM gaMdakI aTakAvavA bAbata, Arogya jALavaNI tathA vRddhinI draSTie jarUrI anya pagalAM levA bAbata. gaLatiyA khAtaranA khADAonI jogavAI ane jALavaNI ka2vA bAbata. Dhora rAkhavA aMgenuM niyamana karavA, rakhaDatAM Dhora tathA kUtarA sAme jarUrI pagalAM levA bAbata. 53
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * sArvajanika rastAo, jagAo para pANI chAMTavA bAbata. sArvajanika rastAo, jagAo, ane gaTaro tathA khAnagI milkata jagAo, pachI te paMcayAtane prApta thaI hoya athavA loka upakAraka na thaI hoya te sApha karavA bAbata, upadravakAraka jhADapAna kADhI nAkhavA bAbata ane saghaLAM lokopakAraka kRtyo karavA bAbata. Aga olavavA bAbata, ane Aga lAge tyAre jIMdagI tathA milakatanuM rakSaNa karavA bAbata. sArvajanika rastAo athavA jagAomAMthI tathA khAnagI milakata na hoya paNa lokonA upayoga mATe khUllI hoya evI jagAo paMcAyatane prApta thaI hoya athavA sarakAranA kabajAmAM hoya, temAMnI naDataro, ane bahAra nIkaLatA koIpaNa bAMdhakAmo kADhI nAkhavA bAbata. vartamAna pANIno puravaTho apurato athavA rogakAraka hovAne lIdhe rahevAsIonA svAthyane thatuM jokhama aTakAvavA mATe yogya ane pUrato pANI pUravaTho athavA vadhArAno puravaTho jyAre vAjabI kharca maLI zake ema hoya tyAre te ApavA bAbata. jAhera bAMdhakAma kSetre paMcAyatanA saphAI mATenA kAmadAro sArU nivAsasthAne bAMdhavA tathA nibhAvavA bAbata. duSkALa athavA achatanA vakhate paMcAyatanI hadamAMnA nirAdhAra lokone rAhata ApavA bAbata tathA teo mATe rAhatanA kAmo sthApavA tathA nibhAvavA bAbata. sArvajanika zerI athavA jagAomAMthI ane khAnagI milkata na hoya ane janatAne mATe khullA hoya te gharathAra paMcAyatane prApta thayA hoya athavA sarakAranA kabajAmAM hoya to temAMthI naDatara ane rastA upara bahAra nIkaLatA bAMdhakAma dUra karavA bAbata. 54
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAhera rastA, morI pustA ane pulonA bAMdhakAma, nibhAva ne marAmata bAbata. paraMtu A rastA, morI pustA, ane pulo bIjA koIpaNa sArvajanika sattA maMDaLa ne hastaka hoya tyAM Avo kAmo te sattA maMDaLanI saMmati sivAya hAtha dharavAM nahi. paMcAyatane prApta thayela makAno, athavA paMcAyatanA niyaMtraNa heThaLa hoya tevAM sarakArI makAno, gaucaro, bhArata vana adhiniyama (sana 1927no 19mo) 1927nI kalama 28 mujaba soMpelI jamIna sahitanI jaMgalanI jamIna (siMcAI mATe vaparAtAM hoya te sivAyanA)taLAvo tathA kuvAo nibhAvavA tathA temanA vaparAzanuM niyamana karavA bAbata. gAmamAM dIvA battInI vyavasthA karavA bAbata. meLA mATenA bajAra mATenA, TAMgA tathA gADI ubhI rAkhavAnI jagAo mATenA niyaMtraNo bAbata. katalakhAnAM bAMdhavA ane nibhAvavA athavA temanuM niyaMtraNa karavA bAbata. bajAranA rastAo upara ane bIjI sArvajanika jagAomAM jhADa ropavA bAbata ane temanA nibhAva ane saMrakSaNa bAbata nAhavAnA ane dhovAnA ghATonI vyavasthA ne niyaMtraNa ke jenI bIjA koI adhikArI vyavasthA karatA na hoya bajAro sthApavA ane nibhAvavA bAbata. Dhora puravAnA DabbAnI sthApanA, niyaMtraNa ane vyavasthA. gAmanA gharathArone vistRta karavA bAbata ane TharAvI zakAya tevA siddhAMto anusAra makAnonuM ane gRhanirmANa yojanAnuM niyamana karavA bAbata. vakhAro, dukAno, kharIda kendro ItyAdinAM makAnonAM bAMdhakAma ane papa
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ nibhAva bAbata. sAmuhika upayoga mATenA makAnonAM ane vikAsanI draSTie jarUrI makAnonAM bAMdhakAma ane tenA nibhAva bAbata. vidyuta zaktinA utpAdana, vaheMcaNI ane puravaTho ane te sAthe. saMkaLAyelI bAbato. zikSaNa ane saMskAra kSetre: zikSaNano phelAvo karavA bAbata. akhADA, krIDAMgaNo, klabo ane strIo tathA yuvako mATe AnaMda pramodanA bIjA kendronI sthApanA ane nibhAva bAbata. nazAbaMdhI pracAra, aspRzyatA nivAraNa, pachAta varganI sthitinI sudhAraNA, lAMcarUzvatanI nAbUdI ane jugAra tathA bIjI asaMskArI gunAhita pravRtione uttejana na ApavA sahita sAmAjika ane naitika zikSaNano kAryakrama hAtha dharavA ane pAra pADavA bAbata. rAjya karelA Ayojana mujaba prAthamika zikSaNa pharajiyAta dAkhala karavAmAM madada karavA bAbata. zALA mATe makAnonI jogavAI, tathA enI marAmata ne nibhAva bAbata. zikSaNa mATe jarUrI sAdhana sAmagrInI jogavAI pUrva-prAthamika zikSaNa temaja bALa kalyANanI pravRtti bAbata. zALAnA phaMDano vahIvaTa karavA tathA vidyArthIone abhyAsa mATe jarUrI Arthika sahAya karavA bAbata. lokazikSaNanI draSTie, zALAnA utsavo yojavA, samAraMbho yojavA, saMskAra kAryakramo yojavA bAbata. zALAnA bALako mATe zakya hoya to AhAra-upahAranI sagavaDa karavA bAbata. mAdhyamika zALAonI sthApanA bAMdhakAma ane nibhAva. pa6
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 AtmarakSaNa ane grAma rakSaNanA kSetre :-(gAmamAM zAMti jaLavAI rahe te mATe) gAmanI sImanA pAkanI saMbhALa ane rakSaNa karavA tathA te mATe svayaM sevaka daLa ke anya saMgaThano racavA, tene uttejana tathA madada ApavA bAbata. svarakSaNa tathA grAmarakSaNanI kakSAe gAmanA yuvAnone tAlIma maLI rahe evo prabaMdha karavA ane sa2kA2 taraphathI yojAtI AvI tAlImamAM sahAya karavA bAbata. Aga aTakAvavA bAbata, Aga olavavAmA madada karavA bAbata tathA Aga lAge tyAre jAnamAlanuM rakSaNa karavA bAbata. Ayojana tathA vahIvaTanA kSetre : gAmanA vikAsa mATe Ayojana karavA bAbata rAjya sa2kA2nI jamIna sudhAraNAnI yojanAnA amalamAM sahAya karavA bAbata. gAmanI Arthika mojaNI karatAM, bekAra ke ardha bekAra grAmanivAsIone rojagArI maLe tevA prabaMdha karavA bAbata. aMdAjapatro banAvavA, hisAbo ekatrita karI rAkhavA, phaMDonI saMbhALa rAkhavI, teno upayoga karavo, karo nAkhavA, ugharAvavA, ane hisAbI niyamo pramANe kAma karavA bAbata. gAmanA koIpaNa hetu sArU kendrIya athavA rAjya sarakAre ApelI madadano upayoga karavA bAbata. gAmanI svataMtra mojaNI ka2vA bAbata athavA kendra ke rAjya sa2kA2 taraphathI hAtha dharAtI mojaNImAM sahAya karavA bAbata. paMcAyata dvArA nokarImAM rAkhavAnA sTAphanI bharatI, tAlIma ane te aMge vyavasthA karavA bAbata. gAmanA goMdarAM, khaLAvADa, gaucara ane sAmUhika jamInanI vyavasthA 57
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * * * * * * karavA bAbata. paMcAyato je phariyAdono nikAla na karI zake te phariyAdo yogya adhikArIone jaNAvavA bAbata. paMcAyatanA daphataro taiyAra karavA, te nibhAvavA tathA te vyavasthita rAkhavA bAbata. rAjya sarakAranA A arthe koI sAmAnya ke khAsa hukamathI pharamAve tevA namUnAmAM ane tevI rItathI janma, maraNa, anelagnanI noMdhaNI karavA bAbata. makAnone naMbara ApavA bAbata : sAmUhika vikAsa kSetre apaMga, akiMcana ane mAMdA mANasone rAhata ApavA bAbata. koIpaNa kudaratI Apatti AvI paDe tyAre saMkaTagrastone sahAya. Arthika ne sAmAjika kSetre sahakArI pravRttinuM saMgaThana karavA, tene uttejana ane sahAya ApavA bAbata. kuTuMba niyojanano pracAra karavA bAbata. sAmUhika kAmo ane grAmoddhAranA kAmo mATe gAmanI zrama-zaktinuM aicchika dhoraNe saMgaThana karavA bAbata. vAjabI bhAvanI dukAno kholavA bAbata. khetIvADI jaMgala ane gocaranA saMrakSaNa kSetre khetIvADI jaMgala sudhAraNA mATe Ayojana karavA bAbata. khetI utpAdana vadhAravAnA hetuthI gAmamAM vAvetaranuM ochAmAM ochuM dhoraNa TharAvavA bAbata. khetI mATe prayogAtmaka kSetronI sthApanA tathA vyavasthA karavA bAbata. anAjanI vakhAronI sthApanA tathA nibhAva rAjya sarakAre paMcAyatane suparata karela paDatara ane kharAbAnI jamIna khetI lAyaka banAvavA mATe yogya prabaMdha karavA bAbata. * * o * * * * * * 58
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 9 khAtaranA sAdhanonI jALavaNI karavA bAbate, mizra khAtara taiyAra karavA bAbata tathA khAtaranA vecANa bAbata. sudhAreluM biyAraNa prApta karavA, sudhArelA biyAraNanA kendranI sthApanA karavA tathA sudhArela biyAraNano upayoga vadhe evo prabaMdha karavA bAbata. khetI mATe sudhArelA ojArono pracAra karavA tathA evAM ojAro saraLatAthI maLe tevo prabaMdha ka2vA bAbata. sahakArI khetInI abhivRddhi-vikAsa-ka2vA bAbata. pAkanA akhatarA ane pAkanuM rakSaNa karavA bAbata. nAnI siMcAInA kAmo tathA khetaranA nAnA baMdhArA bAMdhavA ane nibhAvavA tathA pANInI yogya vaheMcaNI mATe yogya prabaMdha karavA bAbata. gAmanA vagaDA, gocara ane phaLajhADanI vADInA vikAsa, rakSaNa, sudhAraNA bAbata. khetIne nukazAna karatAM jAnavarono khetI-2kSAnI draSTie yogya prabaMdha karavA bAbata. pazusaMvardhana kSetraH pazu ane pazu saMvardhananI sudhAraNA hAtha dharavA bAbata. pazunI sAmAnya sukhAkArI karavA bAbata. pazu saMvardhananA hetuo mATe sArI olAdanA dhaNakhuMTanI vyavasthA ane nibhAva bAbata. dudhanI DerInA udyogane uttejana ApavA bAbata. grAmodyoga : gAmanI audyogika ane rojagArI zaktinI moNI ane Ayojana karavA bAbata. hAthakaMtAmaNa, hAthavaNATa, raMgATakAma, chApakAma, bharatakAma, 59
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 sivaNa, ghANI udyoga, carmodyoga, mATI udyoga, suthArIkAma, luhArakAma, khetInA kAcAmAlanuM pAkA mAlamAM rUpAMtara karavAnA udyoga, anya grAma udyogone tathA gAmanI koI (prAcInakaLAtmaka)viziSTa kaLA kArIgarI hoya to tene sajIvana karavA ane enI sudhAraNA karavA tathA vikAsa karavA mATe jarUrI rakSaNa, uttejana ane sahAya ApavA bAbata. grAmodyoga tathA kaLAkArIgaro mATe joItA mAlano yogya prabaMdha karavA bAbata. grAmodyoga mATe Adhunika ane sudhArelA sAdhano kArIgaro apanAve, vasAve, e mATe prayatna karavA ane AvA sAdhano emane saraLatAthI maLI rahe evo prabaMdha ka2vA bAbata. grAmodyoga ane hastakaLA kArIgarInA zikSaNa mATe kArIgarone yogya uttejana ane sahAya ApavA bAbata. sahakArI dhoraNe grAmodyoganuM saMgaThana, saMcAlana ane vikAsa thAya evo prabaMdha ka2vA bAbata. jamIna mahesulanI vasulAta kSetre : kalama 168 mujaba rAjya sarakAre sattA ApI hoya tyAM jamIna mahesUlanI vasUlAta karavA bAbata. jamIna mahesUlane lagatA koIpaNa kAyadAthI athavA te heThaLa vakhatovakhata TharAvavAmAM Ave tevI rIte ane tevA namUnAmAM jamIna mahesUlane lagatA daphataranI jALavaNI ka2vA bAbata. 60
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avedanapatrano TUMka sAra 73mAM baMdhAraNIya sudhArA anvaye sane 1993mAM gujarAtanA paMcAyata dhArAmAM sudhArA vadhArA karavAnI vicAraNA cAlatI hatI tyAre gujarAta paMcAyatI rAja vikAsa saMgaThana taraphathI A bAbatanuM eka Avedanapatra rAjyanA mAnanIya mukhyamaMtrIzrIne mokalavAmAM AvyuM hatuM. tathA tenI nakalo gujarAtanA dhArAsabhyo, tAlukA/jIllA paMcAyatanA pramukho ane anya AgevAnone mokalavAmAM AvI hatI. vaLI "prayoga darzanamAM paNa te pragaTa thayuM hatuM. A Avedana patrano TUMka sAra nIce Apyo che. (1) grAmasabhAne paMcAyatanuM bajeTa maMjura karavA sahitanA vadhu adhikAra ApIne majabuta banAvavI joIe. (2) sarapaMcanI cUMTaNI samagra gAmanA matadAroe karavI joIe. (3) traNeya staranI paMcAyatonI cUMTaNIone pakSIya dhoraNe laDAtI cUMTaNI paddhatithI mukta rAkhavI joIe. (4) koIpaNa umedavAra ke tenA TekedAro pote cUMTaNI kharca karI zake nahi. cUMTaNI kamizanare TharAvelA dhoraNe umedavAre potAno phALo kamizanara hastakanA cUMTaNI phaMDamAM jamA karAvavo jemAMthI cUMTaNI kamizanara umedavAro mATe mAnya prakArano kharca karaze. (5) sauthI vadhAre mAnya mata meLavanAra umedavArane maLela mato jo kula mAnya matonA 40 TakAthI ochA hoya to tevA matadAra maMDaLanA koIpaNa umedavArane cUMTAyelo jAhera karI zakAze nahi. tevI jogavAI karavI joIe. (6) koIpaNa umedavAra mata meLavavA pAtra nathI evA nakArAtmaka mata ApavAnI vyavasthA matapatramAM hovI joIe. AvA nakArAtmaka matanI saMkhyA 50 TakAthI vadhAre hoya to tevA matadAra maMDaLanA koIpaNa umedavArane cUMTAyelo jAhera karI zakAze nahi. (7) pote cUMTelA sadasyane pAchA bolAvI levAno adhikAra (Right
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ to Recall) saMbaMdhita matadAra maMDaLane hovo joIe. A mATe kaDaka paNa sAcI dizAnA niyamo banAvavA joIe. (8) dharma, koma, jAta jAtanA dhoraNe cUMTaNI laDatA umedavAranI umedavArI rada karavAnI jogavAI thavI joIe. (9) cUMTaNI paMca traNa sabhyonuM baneluM hovuM joIe. (10) strIo mATe 40 TakA beThako traNeya staranI paMcAyatomAM anAmata rAkhavI joIe. anusUcita jAti ane anusUcita jana jAti mATe vastInA pramANamAM ane bakSIpaMca mATe 10 TakA beThako anAmata rAkhavI joIe. A traNeya vargonI jeTalI anAmata beThako hoya temAM 40 TakA beThako te vargonI strIonI rAkhavI joIe. (11) traNeya staranI paMcAyatonA adhyakSapadomAM anusUcita jAti ane janajAti mATe vastInA pramANamAM, bakSIpaMca mATe 10 TakAnA dhoraNe ane strIo mATe 40 TakA pado anAmata rAkhavA. anusUcita jAti, anusUcita janajAti ane bakSIpaMca A traNa varganA jeTalAM pado thAya temAM 40 TakA pado te vargonI strIo mATe anAmata rAkhavAM joIe. (12) grA.paM. nA sarapaMca tA.paM.mAM ane tA. paM.nA adhyakSa jI.paM. sabhAmAM mata ApavAnA adhikAravALA sabhyo thavA joIe. (13) nANA paMca hAIkorTanA cAlu ke nivRta jajanA adhyakSapade trAkSa sabhyonuM hovuM joIe. AmAMnA eka sabhya nANAMkIya vyavahAranA niSNAta hovA joIe. (14) paMcAyata sevA paMca paNa hAIkorTanA nivRta jajanA adhyakSapade pAMca sabhyonuM hovuM joIe. (15) cUMTaNI paMca, nANA paMca ane paMcAyata sevA paMcanA sadasyo koI paNa pakSanA sabhya hovA na joIe. pote binapakSIya rIte ane mAtra jAhera hitane dhyAnamAM laIne pharaja bajAvaze evA sogaMda hodo saMbhALatI vakhate temaNe levA joIe. 6 2
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) nyAya paMcAyatanI racanA tAlukA kakSAe eka kAyamI nyAyAdhIzanA adhyakSapade saMbaMdhita gAmanI grAmasabhAe cUMTelA be nyAyapaMco sahitanI haze. vaLI grAmasabhAe nImela samAdhAna paMca nikAla na karI zake tevA keso nyAya paMcAyate calAvavA. enA upara eka apIlanI jogavAI rAkhavI. vaLI nyAya paMcAyata calavI zake tevA dAvA ke gunAnI yAdIne vistRta karavI joIe. jemAM jugA2, dArU gALavo ke vecavo vagereno paNa samAveza thavo joIe. (17) tamAma staranA paMcAyatonA sabhyone vikAsa ane vahIvaTa aMgenI tAlIma svaicchika saMsthAonA sahakArathI ApavAno vyApaka kAryakrama sa2kAre satvare amalamAM mUkavo joIe. (18) vidheyakane silekTa kamiTIne soMcavuM joIe ane bahoLI prasiddhi ApIne vyApaka ane jAhera carcA pachI ja tene vidhAnasabhAe adhiniyamanuM rUpa ApavuM joIe. 63
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ grAma paMcAyatanA hodedAro ane sabhyoe levA jevo saMkalpa ApaNe saMkalpa karIe ke : ApaNA hakumatanAM gAma ke gAmone samayabadhdha rIte raLiyAmaNAM banAvIzuM. A mATe gAmanA tamAma lokone samajAvaTathI taiyAra karIzuM. gAmanA nabaLA vargonA vikAsa mATe ane temanI sAthe nyAyocita vartana thAya te mATe khAsa kALajI rAkhIzuM. jutha gAma paMcAyatanAM nAnAM ke nabaLAM gAmonA vikAsa mATe mukhyamoTuM gAma hoMzabhera prayatnazIla rahe te mATe ame sajAga rahIzuM. grAma paMcAyatane ame sattAnA sAdhana tarIke nahi paNa sevAnA sAdhana tarIke lekhIzuM ane te rIte vartIzuM. ame jutha, jAti, jJAti, koma ke harakoI prakAranA uMcanIcanA bhedabhAvathI para rahIne samagra gAmanA hitamAM vahIvaTa karIzuM. amArA vahIvaTa upara bhraSTAcArano paDachAyo paNa na paDe te rIte sabhAnatApUrvaka vatIzuM. grAmasabhAmAM samagra gAmanAM AzA ane aramAnano cetanavaMto paDagho paDe ane grAmasabhA gAmanA sAmuhika purUSArthanA preraka srota tarIke vikase tevo jAgRta prayatna karIzuM. 64